장음표시 사용
131쪽
FORTITUDO, lNI REPIDITAS, ANIMO SIT 1 S. 12 lsunt in intrepidis quam in timidis, sanguini enim arterioso et spiritui animali inest robur totius corporis, quae est ratio quod sortibus magnum cor, et magnus animus, qui est Cerebri, adscribatur; vis hujus sanguinis et spiritus ab inlimis id est amen le superiore seu intellectorii puri excitatur, inde piae sentia animi et lux alacris assus a menti, calor et quasi servor sanguinis, robur artubus, et aliqua spumescentia in buccis et glandulis. Talis fortitudinis et intrepidi talis exemplar CAROLUS Seplentrionis Heros nostro saeculo vixit, cui gentililium fuit, quia id a Carolis et Guslayis magnis suis Parentibus traxit; ille nescivit quid esset quod alii vocabant limorem, adque omnes minas
mortis, risit; ita vixit vitam, quam etiam victurus est, a mortere moliorem, et vila caduca corporea superiorem. Talibus animabus, quia Divinum est, singularis Providentia adest, ei pro videt ullam , ad quam non aspirant, etiam inter moriales im
Quod non omnis for illud 2 et intrepiditas sit connata, sed quod etiam detur acquisita, persuaderi videmus a timidis et trepidis, qui quandoque sortes agunt, sed non ex natura, Sed ex
arte ei stalia eorum sanguinis et spirituum mutatione: polus enim inebriantes, alimenta sanguinis servorem excitantia, ipsae etiam febres, maniae et insaniae soleni similes infundere animos, ei mentes usque ad sortitudinem quasi elevare: sed haec non est fortitudo, sed animositas, quae Solum est in sanguine, corpore, superficie, et in extimis, latet usque intime repostus limor , qui cessante hoc sanguinis fermento redii. Ex ipsa hac animosi tale etiam confirmatur, quod forti ludo . et intrepidi lassit naturalis: illa enim in his non excitatur, priusquam ipSa natura sanguinis et spirituum est mulata, et cessat Cum cauSa mutante, omne enim naturale. Si vel furca e Xpellatur, lamen usque recurrit, nec his mens aliqua rationalis adest, ex qua ipsa sortitudo scaturit, nam inebriata est: ulque primum relabitur
timor, ad solam ideam discriminis jam emensi palpitat cor, ruit sanguis in venas, concidunt articuli, et excitatur gelidus
At vero , quibus innatus est timor, sed mens principiis vir lulum et de amoribus supremis imbuta est, ex quibus similem
naturam Vehementer exoptat, suamque, quod non VotiS Corre
132쪽
122 INDIGNΑΤΙΟ, Ι ΗΑ, FUROR, LELUS. spondeat, odit, de illo praedicari fortitudo acquisita potest, si ob sinem, ut causa sagilante intrepidus et fortis sit, per media
naturalia supra memorata excitet et inebriet sanguinem, quae respicit ut auxilia resuscitandi vires natura languidas et torpentes. Haec fortitudo eo major est Virtus moralis, quod non ex se aut tanquam ex instinctu cadat in mentem, sed ex agnitione veritatis, quam in aliis extra se veneratur, et in se non nisi
quam per media in actum excitari posse videt: quicquid enim
mens ex se facit, est virtus aut vilium, quicquid Vero non ex se, sed ex natura, id non est virtus, nec vitium, antequam mens in partem condescendit. Sed haec sortitudo acquisita nusquam naturalem aequat, est enim inconstans siculi mens. quaei egitur a principiis. Indignatio, ira, fur O , zel US. Ut intelligatur, quae ei qualis assectio respective ad caeteras animi sit ira, instituenda est quaedam comparatio cum affectionibus, quae pure naturales sunt et visui nostro obviae: quaedam enim similitudo intercedit, quam ipsi agnoscimus ex Sola propositione; supra observatum est, quod amor sit ipsa-inet vita mentis animique, absque enim amore nulla daretur mens nec animus: in sequentibus eliam confirmandum venit, quod intelligentia mentis. correspondeat lumini, quae est ratio, quod intellectui nostro adscribatur lux, claritas, umbra, CB-ligo, et caetera quae sunt luminis. Observatum eliam supra est, quod ambitio comparari queat cum calore, amor enim absque ambitione est quasi vita absque calore: Zelus autem aequiparandus est igni cuidam, ambitio enim absque Zelo, est quasi calor absque igne: quando gelus seu ignis mentis superi0ris trausit in mentem rationalem, quae est mens inferior,
tunc a Vulgo vocatur excandescentia; quando autem in animum, et ab hoc in corpus, sit ignis corporeus et impurus, qui dicitur ira, ipsum incendium vero furor. Ex quibus apparet, qu0d principium excandescentiae, irae et furoris sit in ipsa anima el intellectorio puro, scilicet quod in illis concipiatur, seu ab illis innascatur; et sic quod in ipso suo fonte sit gelus aut ignis purus, naturaliter milis, actualis dum verilales spirituales
133쪽
INDIGNAI IO, IRA, EUHOn, LELUS. 125 et naturales tuendae sunt; at quod impurus per derivatio iterii evadat; dum enim mens excandescit, tanquam ali luo Zelo sua principia, quorum amore tanquam lolidem Veri latum, aufertur, defendit, et contraria oppugnat, unde jurgia ei lites philosophicae. Verum, quod haec mentis excandescentia erumpat in quendasn ignem seu iram in animo, et landem in incendium, quo in legrum sJslema seu corporeum conflagratur, id est, in furorem, id apparet ab ipso esse clii, se enim manifestat per
sensibilem calorem et ignem, nam ardet sanguis, aestuant Viscera usque ad medullas, inflammantur membranae et e X trema, exasperatur respiratio et indurescit sonus, siculi aer quando incalescit, intumescunt arteriae similiter ac almosphaera calefacta, turbantur sensus iam interni quam externi, lanquam e X-
citati ab aequilibrio suo naturali in turbam motuum a quodam igne; fomenta etiam crassiora adjiciuntur, seu fermenta loco Suo emoventur, bilis scilicet usta, qsae in cysii sua felle a lalet, ac in massam sanguineam infunditur, ex cujus ramentis et duris particulis lenior ei mollior sanguis externis stimulis in similem aestum exsuscitatur; ila nulla vel minima pars caret ira,
Ergo Zelus est naturalis assectio mentis superioris, Seu animae et intellectorii puri, ut scilicet anima veritales suas spirituales, et intellectorium veritates naturales lueatur, ac ipsas falsi tales, i tuae veritatibus contrariae sunt, cum aucto Calore seu cum igne oppugnet. Dato enim falso et dato vero, ac dato malo et dato bono, ac data vi agendi Seu vila utrique, nece S- Sum est, ut sit Zelus seu calor usque ad ignem ac lus, ut hostes
oppugnentur. Quae est ratio iluod Essent iis spiritualibus et ipsi numini gelus altribuatur, qui describitur tanquam excandeScentia et ira: lum etiam quod unusquisque dum excandescit et irascitur, id cuidam gelo licito veritalis et justam causam luendi gratia adscribat. Talis assectio nulla foret, nisi foret hostis; est ideo ira evidens indicium quod in mundo spirituali ei invisibili sit malum quod oppugnandum est.
Mens vero nostra rationalis, quae sua principia ut lolidem Veritales respicit, dicitur etiam gelo quodam accendi; sed quia ipsa principia nostrae rationis raro sunt purae 1erila leS, hinc Zelus hic raro etiam est purus; ipsa excandescentia inde Ori-
134쪽
PATIENTIA', MANSUETUDO, unda est immitis et vehemens, sic illi carbonis igniti, qui a suomet igne consumitur: num autem hic ignis sit purus vel impurus, id cognoscitur ex ipso amore, et ex singulis mentis assectionibus ei desideriis, cum primis ab ambitione, quae est calor, et proxima hunc ignem exsuscitat; qualis itaque est amor aut qualis ambitio, talis est gelus aut excandescentia mentis. Ut primum vero erumpit hic ignis a mente rationali in animum, dilabitur quasi a sphaera id earum immaterialium in sphaeram id earum materialium, et vocatur ira, nam animus dicitur irasci, a quo prona est Via in corpus, quod animi irae convenienter aestuat, servet, flammam rapit et furit, omnis enim animus immediate transfunditur in corpus. Indignatio vero est solius mentis rationalis, et est primus gradus excandescentiae; indignationi tamen insun f plura adhuc, quae moderantur, temperant et arcent ne erumpat; vel enim est timor, vel aliquis amor, vel pudor, vel tristilia, quae totidem sunt si aena et resistentiae , quae cohibent. P at i enti a , mansuetudo, animi tranqti illitas, impatientia. Ex ira cognoscitur, quae et qualis sit patientia, nam ubi pallentia, ibi non est ira: Ira enim quatenus cum igne et flamma, patientia potest comparari cum quodam frigore; ira quatenus cum duritie, : elenim elementa siculi aenea ab igne indurescunt:), comparari pol est patientia cum mollitie; et quatenus ira cum summo acti vitalis gradu, patientia cum passivitate,
unde nomen suum est sortila: ita patientia est flatus mentis tranquillus ei serenus, scilicet absque tempestale et turba af sectionum animi.
Inscribitur eliam pallentia siculi ira corpori; mile quid et pallens elucet a Vultu, ab ips0 sono loquelae, et qualis est in
mente a sermone; faeies est Serena, ridens eliam dum excan descunt alii, sanguis est mollior, sanior, tepens non ardens, Calore vitali plenus, non concretus in si bras; pulsus lenior et constantior, bilis non atra sed sta Ventior, arteriae cedentiores, si-hrae molliculae, organa integriora, et mentis suae arbitriis obsequendi paratiora, inque omnibus si non decor, usque gratia.
135쪽
125 Verbo, singula pars corporis patiens est; nam qualis est in enset qualis animus, talis est status singularissimarum partium universi corporis, hoc enim ad imaginem et naturam suae animae est conformalum ; sin aliter , e St signum mulatae per Varios casus mentis.
Patientia quatenus est si aliis mentis tranquillus et serenus absque turba asseclionum animi, est ipse status mentis perfectissimus; mens in lioc statu est sibi relicta, vacat suis operationibuS, et penilius rationes suas inluetur , ac sincerius sua judicia sormal, exque illis veriora, meliora et convenientiora eligit, inque voluntatem suam rem illii, quae tunc desideriorum naturalium turba non obsidetur, sic liberiale sere integra polita, animum sibi subjectum quasi in vinculis tenet, nec ultra limiles sui arbitrii illum exspatiari sinit, ita etiam sui corporis actionibus imperat, ac purius intelligentiusque ejus sensationes recipit contemplaturque. Quum mens ita sibi relicta est, nec olia ejus interturbant corporea et mundana, seu aestus inde oriundi, tunc inlimum quasi consortium cum suo intellectorio puro Seu anima jungit, et patitur ut veritates naturales ac spirituales influant: sunt enim solae assectiones corporeae et cupiditates animi quae intellectuales mentis ideas inumbrant aut pervertui . Ex his sequitur, quod mens in patientiae et tranquillitatis suae statu constituta frigida sit respeclive ad calores animi et inde oriundos corporis, sed plenissima amore seu Vita puriore et perse-cliore, ut enim sit aliqua mens, intepescere debet aliquo amore, quo Vero puriore, eo melior est mens quia melior vita: mens ex hoc si alii respicit am0res inferiores et pure corpore Os lan- quam ludos infantiles, ac insanias eo insanioreS, quo creduntur sapientiores; ideo illis visis non excandescit et irascitur, sed mi Seretur, dolet, condonat, emendare Studet, laetatur Successu, illa las injurias patitur sicuti sibi mater ab insanie, nam similiam Ore omnes amplectitur, dum odit vilia. Patientia haec licet sit absque ira, non est tamen absque Zelo, quo veritales de sendit, sed cum moderatione. Mens ex lati igne nunquam turbatur, minus exstinguitur, Sed reficitur, nam naturae ejus convenit: mens enim rationalis, quo magis ab ignibus impuris liberatur, eo magis igne puro ardet, qui mitis est, nec saevit, sed
136쪽
PUDOR.Τalis patientia, quae sit m ideratrix passionum animi, raro con nascitur, cuivis enim est sua ad certos animi asseclus inclinatio, sed aetate cum judicio crescit, imprimis autem exercilio perficitur, verum genuina, non abs siue veriS religionis et pie latis principiis, ac violentia illata sui animi corporisque naturis: ipsa infortunia ui et morbi, qui servores sanguinis spirituumque
compescunt, hujus Itali eriliae etiam Solent esse causae.
Quid autem sit impatientia, ex descriptione pallentiae potest hauriri, est scilicet mentis rationalis, quae desideral sines, dum sinis distili eliis vel interpolatur ab oblatis impedimentis aut impossibili talum id eis, quae lolidem sunt resistentiae, ne
voluntas in actum erumpat: inde torquetur animus qui cupit, et angit corpus, et niens singula momenta ut longas moras putat: idcirco quo ardentior animus, eo major impatientia, et quo mens tranquillior, eo minor; minima illis, qui Providentiae Divinae sua fata committunt.
In pudore contrahit se sensorium lana internum quam externum, 'la etiam singulae si brae et singulae arteriae, qualis enim est si alus sensorii, talis est si brarum et consequenter arteriarum, ita spiritus per si bras nerveas in si bras motrices arteriarum, et sanguis ab arteriis majoribus in capillares expellitur, unde rubor et inflammatio faciei, oculorum demissio, occultatio, Sen Salionum stupor, cessatio respirationis, et determinationum volunt alis, seu in actio; ipsum enim sensorium compreS- sum se quasi non levare audet, sed se in se recipit, ut mens non solum se si hi sed etiam aliis occulai, nam e Si pudor Sui, qualenus mens ipsa conscia est alicujus indecori, inhonesti aut criminis, ideo quando nullus conscit quam ipsa mens, raro pudet, nisi reflexive ad alium, quod eliam id c0nsciat, ita absque commisSo errore etiam mens pudore aliquo pol est suffundi reflectendo super conlingentia quod poluisset fieri, Vel quod obser-Vatum sit, quod solus ipse noverit. Pudor tam fortibus quam timidis inest, in sortibus rubescit sacies, in timidis pallescit, nam timor jacturae subit. Pudor etiam remittit musculos saciei, ut absque vi determinante i luasi penduli sini
137쪽
inter limorem et pudorem illa intercedit disserentia, quod
ii mor esticiat ut sensorium internum et e Xternum cadat seminexet quasi exanimum ex se ipso, pudor Vero, quod mens Sponte sua et ex quadam quasi vi connata contrahat suum Sensorium, eique demat facultatem status suos mulandi, quare illo momento, antequam Se recolligit, cessat omnis delerni in alio volunt alis, et subit oblivio singularium. Pudor eo major est, quo mens sincerior, ac honesti amantior; tunc enim contra regulas honesti limet peccare, similiter contra regulas decoli, quod ut honestum credit, sunt enim qui non bene discernunt decorum ab honesto, ideo pudore utriusque assiciuntur; sed quatenus honestum Se per decorum declarat, decorum enim est externum honesii, ideo utrius lite leges observandi soli cili sumus. Major est pud0r, in praesentia Superiorum quam parium, nulla in praesentia inferiorum, nisi mens honesti amantior: major etiam est pudor in praesentia illorum quos amamus et Simul veneramur, at Vero quando amor sit mullius, et loco Venerationis succedit puruS amor, est lanquam alter ipse, non alius est pudor, quam est pro se solo: sublimis est mens quem sui pudet etiam in nullius praesentia, indicium quod veneratione erga veritatem ipsam, erga honestatem, justiliam, caelerasque virtutes intime ducatur, et illas tanquam se superiores suspiciat.
Nullus vel paucus datur pudor in illis, qui ipsam virtutem
Spernunt aversanturque, quique nullum Se superiorem aestimant, similiter etiam stupidi et ingenii crassi; quare infimi homines sunt, absque conscientia, et amore honesti, qui nullo pudore assciuntur, sceleratissima mente gaudent, qui in actu criminum, quorum commissorum cum millendorumque sibi conscii sunt, erectis et levatis oculis stant, aut in quibus ne hilum
Sed quia principia de honesto et decoro admodum Variantur, pudores solent admodum disserre, cujus pudore unus, non asscitur alter, ita pud , res suas vices agunt. Αsscimur eliam pudore aliorum cum quibus nulla intercedit consuetudo, quod sit per reflexionem ejus in se, ita a quadam cognatione amica cum omnibus tu genere fluit.
138쪽
Inoidia. t 2 8 invidia est odiu in cum ira mixtum, sed ira lalet tanquam ignis sub favilla, quare est in limus aeSlus singula ConSuuiens, quae cum ervi ripit, insanum agit; inde sanguis suffusus et gravidus est bile, crassus, ramento Sus, coloris obscuri, in minimis poris stagnans, unde livor in facie; ignis iste etiam consumit ei torret, unde macies: cysiis sellea atra bile jugi confercitur, quia continua est scaturigo no Vae, quae sanguini insinuatur: in vultu etiam atrum quid, ac odium mixtum irae sub occulitur, nec elucet siculi laetitia: in loquela et sermone etiam aculeatum quid cognoscitur. Animus est semper Obscurus, et mens tristis, raro levatur et exhilaratur, nam nullius fere harmoniae dulcedine asscitur; ipse flatus ejus mentis est disti armonicus, quare disti armonias ut harmonias amat; proinde sunt ipsa infortunia, paupertales et miseriae aliorum, quae indulgent et mulcent: nec laetatura propria fortuna ac felicitate, nisi quod in ipsa illa aliquid vindictae lateat.
Invidia particularis est omnibus communis et summe naturalis, nam deprehenditur in tenellulis infantibus, et animantibus brutis eorumque catulis: scilicet quod invideamus alteri quod ipsi amamus: ut amator sponsam, et competitor honorem rivalis; sic etiam in caeleris, nec ultra illos fines, quos
amamus et desideramus, se ex lendit. Invidia vero generalis ex supremo amore sui scaturit, invidet enim omnibus omnia, et singulis singula, universum ut Silum, et pro Se, Seu 'Se universum, non partem imaginatur;
etiam aliis invidet coelum, Diabolus polentiam ipsi Deo; sic
hostis est omnium in corde. Qui vero Sui non amans eSt, sed generosus, non est invidus. Caetera hauriri possunt ex descriptione odii et irae , si conserantu T.
V indictaa. Vindicta ex odio et invidia profluit; odium quidem est contrarium amori, sed n0n est privatio amoris et sic vitae, sed est amor contrarius, et cumprimis amor mali; datur enim amor boni et amor mali; unus est contrarius alteri, proinde imu S
139쪽
MIs ΛΝTHROPIA, AMOR SOLITUDINIS. . 129 odit alterum; sic odio etiam inest vita, et si vila, etiam eidem inest calor et ignis, sed calor et ignis crassior, impurior, proinde materialis et corporeus, inest animo, non ita menti, nisi mens consociata sit animo corporis: hic calor odii vocatur cupido Vindictae, sique accedit ira, qualis est invidiae, tunc stignis, et vindicta; est itaque vindictae cupido ipsa ignis, aclivum , aut summus acli vitalis gradus odii, seu amoris mali. . Siculi invidia est particularis et generalis, ita etiam vindicta, seu ejus cupido; invidia particularis est Omnibus naturalis, ita eliam cupido vindictae, sic innata lenerrimis infantibus ante usum rationis, ei singulis bestiis, quibus etiam arma a natura subministrata sunt, ut injurias sibi illatas vindicent. Et
quia vindicta est naturalis, eliam grata est naturaliter, nam mentem tristem ei animum nubilum serenat, restituitque Statum, reductique in suum naturalem, dissipatur enim tunc
odium, et exstinguitur invidia. Ipsa gratia vindiciae est in simili gradu in quo fuit odium et invidia particularis: sed cupido vindictae est plerumque tristis nisi mens possibilitatem obtinendisinem videat, at in quibusdam ipsa cupido exhilarat animum. Cupido vindictae generalis est similis ac invidia generalis,
nam ex eodem fonte scaturit, et sic utrique similia attribula conveniunt, haec cum ambitione spuria semper est conjuncta, seu cum amore sui; cupido vindictae nusquam est conjuncta cum ambitione vera seu cum amore boni et universali, nisi
propter exstirpationem mali; Zelus enim et justus dolor parit vindiciam, sed usque in cupidine atque in vindicta remanet amor, destruere enim vult malum, ut post destructionem reviviscat bonum: talis est vindicta divina, sed quo major am)r, eo major vindicandi malum cupido, amor enim suadet ut sui
sit similis, et secum in nexu, quicquid itaque disjungit, quin potiatur optato, odii et devorat, idque annihilare discupit, quod persaepe cum anxietate, et dolore et infelicitate subjecti
Misanthropia; amor solitudinis. Misanthropia proprie est odium generis humani, vel profluit ab universali tali odio, raro ab invidia, seu ab odio cum
140쪽
MISANI HROPIA, AMOR SOLITUDINIS. ira mixto, quia haec spirat vindictam, quae vitam sociabilem ponit; conjuncta est inisanthropia cum contemptu vel privatione sensibilitatis voluptatum corporis aut cupidi latum animi: dantur misanthropi, qui non apparent mi Santhropi, quia animo gaudent voluptatum cupido, cui non nisi in consortio et vila
civili seu per sociabili talem indulgere queunt; vel etiam qui
aestimatione famae ducit, tales apparere nolunt; at cessante cupidi lale et cessante arrisii e famae misanthropi fiunt: sunt plerumque sui amantissimi: est hoc vilium ut plurimum naturale, ac in generaliam, exoritur etiam quandoque ex infelici successu summi alicii jus amoris, et sic ex desperatione, nam SummuSamor persuadet quod unicum sit, et in universo totum quod amat, quo amisso se omnia perdidisse credit. Misanthropus in societate civium ut nullus aut abjectus consideratur, talis etiam considerandus est, quia odio separatur ab omnibus, usque aestimabilior si se separat ipse, quam si intersit, quando enim interest societati, caeteris n0cel; jam vero solus sibi ipsi. Misanthropiae speciales ei particulares dantur, qui scilicet vel odio habent vel aversantur, specialem aliquam gentem, Vel nationem, familiam certasque personas; si ex odio, ex causis odii venit, si ex aversalione et quidem naturali, est antipathia, si ex acquisita, est ex dissimilitudine quadam praesumpla vel reali principiorum et amorum, haec etiam in antipathiam potest verti, quae remanet in ejus posteris. Amor soli ludinis creditur vulgo esse mis anthropia, quiam is anthropus amat esse solitarius, sed amor solitudinis ex aliis quam plurimis causis originem potest ducere, naturaliter ex melancholia, quando est morbus quandoque sanabilis, tunc enim phantasiis indulgere inlime cupit. suas phantasias eo u Sque etiam extendit, ut singulis intersil cogitatione, non Corpore. Soli larius etiam amat esse, qui studiis cumprimis theore licis deditus est, a quibus ne mens abstrahatur, eligit solitudinem, eandem iliae amat quantum ipsa studia; ut enim mens sibi vacet, quasi separanda est ab iis quae animum corporisque Sensationes, atque caeteros mentis amores excitant. Is etiam solitarius solet esse, qui omnia vanitatum plenissima credit, seque solum non Vanum, Seu Vanil aliam inirnunem reddere cupit, ideo
lite se a s0cietate disjungit, ut s0lent quidam philosophi, qu0-