장음표시 사용
191쪽
ELECTIO BONI MALIQUE MORALIS. l81 amoribus puris repugnant, mentis quidem Stalum mulant, pervertunt et torquent, eoque momento recedunt suss canturque amores spirituales, nam utriusque si alui disconveniunt, amores
enim spirituales statum integrum persectissimumque poscunt, ac impersectiores fugiunt, quia nihil concors assundunt; at vero si status illi imperfectiores in actum deler minantur, tunc illico
inducta est natura, ut status ille sponte redeat, vicesque suas allernet; usu enim adsuescimus unicuique formae et mulationi Stalus,lingua per usum se plicare discit . eademque plicatio redit ad primum ideae similis ortum: musculus non nisi per usum se actioni conformat, nudus autem conatus etiam sortissimus non docet modum motionis, ita etiam in caeteris; intellectus noster seu mutationes status sensorii intellectoriique semper usque ad
ultimam senectam excoluntur et condiscunt, nudus conatus nus-
quam mulationem naturalem status inducit, sed adsuescit polius in pristinum suum relabi; tolles etiam spiritualis ille amor animae quodam quasi Zelo et calore accenditur, et sortius influit, tanquam agnosceret intellectum suum victorem, et sic singularius suam mentem amare incipit; ila quo fortiores lentationes, post victoriam, eo major laetitia animae, et quasi praemium manet victorem : ex his apparet, quod ad Stalum mentis conducant opera charitalis, quae, ulcunque illis nihil merili inest, usque mentem imbuunt facultate recipiendi amores spirituales. 25. Hac lenus loquutus sum de animabus persectioribus quibus amores spirituales perfectissimi insunt, sed dantur etiam animae, quarum quidem amores sunt spirituales sed contrarii divinis, scilicet quae amant impersectiones, ab his qiisdem influunt quoque amores, sed qui amant Statum mentis perves Sum, unde effectus contrarii resultant, sed de his animabus infra
Ultimo disquirendum superest, cur liberum hoc arbitrium mentibus humanis concessum sit, quum hoc ipsum sit, quod genus humanum infelicissimum reddat, et cujus causa infernalis supplicii condemnamur, inde enim omnes reatus Suam originem ducunt; absque vero tali libertate poluissemus omnes salvari;
sed sic respondendum est, quod summa Dei sapientia id poscat, tum etiam summa providentia id promoveat, et quidem ita ut ne hilum quidem de arbitrio nostro derogari velit, quin polius
192쪽
182 LlBERUM ARBITRIUM. permittat homines in nefanda politas facinora ruere, quam ut
aliquid arbitrii eorum derogel; id ipsa experientia dictal, usque
tamen id, quod unum quemvis ipsa anima et mente scelestum sua maneat poena lana in hac vila quam in sutura, id etiam experientia non solum confirmat sed demonstrat. Licet etiam de causis cogitare, id etiam libertati nostrae concessum est, si non sapientiae divinae, nec rationi humanae id confirmare, repugnat; ΓΡ' causa esse videtur, quod absque libertate cogitandi. judicandique et agendi nullus existere potuisset intellectus, nec mens nostra conscia potuisset esse boni malique. 2. quod absque libertate nulla potuisset dari virtus, nec vilium, proinde nihil morale, nam mens rationalis est tanquam forma, cujus determinationes essentiales seu partes determinantes sunt virtutes et vilia. 3. quod absque liberiale nihil potuisset respici ut nostrum, proinde nihil ut meritum, ipsa necessitas lollit omnem naturam meriti, sic nihil foret propter quod remuneremur, et plecteremur. Absque libero arbitrio nullus favor, nec ipsius numinis: nihil liberius esse debet quam colere numen, Seu religio: quae est ratio quod jubeamur credere, BINBre numen, quod ex nobis agere nequimus, sed usque est aliquid in nobis liberum, per quod concurrimus, hoc solum poscitur 4. Absque
libertate nulla foret societas humana, nulla animorum, mentiu Inque et morum, imo nec corporum, et nulla diversitas; omnes forent vel aequalissimi vel prorsus contrarii, nec ullius ad Illicatio mutua cum altero, ita mundus hic humanus nullus foret, nam natura ex omnium aequalitate prorsus exstinguitur, et nulla esl, vivit autem in diversi tale, et quidem tali, ut per omnes varietates harmonia quaedam existat. 5. Absque libertate nulla foret jucunditas vitae, quae in necessitate Omnis peril, quare libertas est de lilium humanum. 6. Absque liberiale nec soret
diversitas animarum, proinde nec exstilura societas coelestis, cujus regiminis forma sit coelestis. Verbo sinis creationis noli oblineretur, scilicet ipsa societa S futura animarum s Pu Coelum. I. Ergo summae Divinae sapientiae atque necessit ali inde fluenti propter sinem sal te illissimum praevisum et pro Vis uni convenit, ut libertas mentibus nostris concederetur, et i luod in
hac libertate luenda adque suos sines. dirigenda ipsa Providentia
Divina perpetuo invigilet et regnet; scilicet in distinguendis
193쪽
VOLUNTAS ET EJUS LIBERTAS.18 Isingulis a singulis, ut persectissima forma societalis coelestis iude resultet. oluntas et ejus Libertas et quid res Pecti De
1. In Psychologicis dissicillimum est enodare quid sit voluntas, illam rite ab intelles tu distinguere, ejusque partes distincte intueri; voluntas enim non est intellectus, velle enim possumus id quod contra intellectum lendit, id est, contra veritatem intellectam seu conscientiam meliorem, unde ars simulatoria, quae in orbe regnat, et sacere possumus cum intellectu, 'seu ex conscientia veri; ipse enim intellectus scrutatur veritates, voluntas vero sertur in actum tanquam eX quodam amore,
Saepe non intellecto num vere bonus sit; ideo canon, intelligo meliora et volo pejora 2. Sed ut sciamus quid voluntas, recurrendum est ad illa quae infra voluntatem sunt, cujus notitiam habemus, ut per comparationem et correspondentiae modum intelligamus quid sit: infra mentem rationalem est animus, et infra intellectum est sensatio quintupleX. seu Sensatio communis quae perceptio vocatur; animo tribuuntur assectiones, tum etiam cupiditates; ita menti amores, tum etiam voluntates, sic ut cupiditas animi correspondeat voluntati in mente rationali, ardor ille cupiditatis in animo, vocatur desiderium in mente, quod cum ipsa voluntate est conjunctum. Quando itaque rite intelligimus, quomodo perceptio se habeat ad animum, etiam intelligimus quomodo intellectus ad mentem rationalem, tum eliam quando intelligimus quomodo cupiditates se habeant ad assectiones et hae ad mentem, etiam intelliginus quomodo voluntates se gerant ad amores et hi ad mentem rationalem. 3. Siculi jam unaquaevis assectio suum habet animum et quasi genium specialem, ita quilibet amor suam mentem specialem, sic ut ei inesse sua mens dicatur, quot itaque assectiones seu animi speciales, tot etiam sunt cupiditates animi; ita quot
Sunt amores Seu mentes speciales, tot sunt voluntates mentis: in caeteris similis parallelis mus occurrit, adeo ut, modo transmutentur Voces, occurrant illa quae menti propria sunt
194쪽
184 VOLUNTAS ET L JUS LIBERTAS 4. Ex his fluunt lanquam synonyma, VoluntaS, menS, in tentio, inclinatio, scilicet quum dicitur, quod haec lua mens sit, tua voluntas, lua in lentio, et sic porro; non dicitur, quod haec tuus intellectus sit, nisi vix in iis rebus quae intellectus operationibus immediate subjecta sunt.
Ut autem percipiamus quid voluntas, debemus illam primum separare ab intellectu, seu intellectum abstracte a voluntate considerare: Ditellectus in Se mxctatus pro objecto habet veritatem, ipsamque veritalis essentiam, naturam, qualitalem, imo etiam verilalum nexum inter se, pariter etiam veritates in ipsis bonis, ut in harmoniis, assectionibus animi, amoribus men-lis rationalis, verbo extendit se ad omnia in universo, quorum naturam eXplorare vult; versatur tum primis in explorandis causis ab esse clibus, vel esse clibus a causis, quae scientia vocatur dialectica, ut et topica; ipsa methodus a priori seu principiis Sy lithetica, at a posterioribus a ta licia. Ipsa methodus explorandi causas, est similis ac ipsa methodus qua nascitur intellectus, scilicet est analytica; quando consummatus est intellectus, tunc progredi potest via sJnthetica, scilicet a principiis,
quae lolidem sunt veritates, at vero via sJnihelica in se, est mentis, comprimis purae, tum est animae et angelorum, qui rident nostrum intellectum, nam id absque scientia et demonstratione, ex se sciunt; ipse enim intellectus subest menti, natura; sed mens rationalis subesse debet intellectui. Allera pars intellectus est logica rationalis, concludere scilicet ex antecedentibus ei coqsequentibuS. 5. Mens vero absque intellectu spectata, non est rationalis, sed omnis est naturalis et sua sponte et e X se sertur: est enim amor qui est Operatio animae et spiritualis, qui regit mentem, amores sunt vel animi vel mentis purae, hi regunt mentem rationalem, quae null0 amore proprio seu ex se gaude l.
Mens semper finem habet, qui sit etiam principium, et qui sit
in mediis, et ubique regnat, sic ut in tota serie mediorum sit sinis idem; in mente spectatur, et quidem ita ut praesens sit sive sit in praeterilis sive in futuro: sed mens naturaliter secum sertomnia media quae ad finem illum ducunt, natura enim formala
est, ut pro mediis inserviat menti dum progrediuntur sines; ipsum naturale est quod media distent tempore et spatio, at
195쪽
ET QUlD RESPECI IVE INTELLECTUS.
vero non sinis, qui est idem; et quia finis est idem in principiis, mediis, et ultimo, sequitur quod amor sit sinis, illeque desideretur, et promoveatur per essectus, sic ut mente respiciamus eundem amorem, ejusque complementum et finem ultimum, qui fuit in principiis; unde nascitur voluptas corporis, quando in corpus descendit. Ascendere etiam pol est, ergo Sunt amores animi, Vel amores animae, qui mentem nostram regunt, et ut sines respiciuntur. Intellectus in se specialus non respicit aliquem finem nisi in sua mente, scilicet dum cogitat propter quam causam id scire volo, et animadvertit quod talens causa sit, quae illum regit, quae vocatur amor sciendi verilales, qui terminatur in aliquo amore suae mentis. Ex his etiam apparet, quod intellectus sil in se causa instrumentalis mentis superioris, sed debel esse causa principalis in regendo animo, ejusque assectionibus, et Sic porro 6. Jam expendamus quid sit mens rationalis, nam ut rationalis sit, non debet naturaliter a sine ad finem ferri., seu sua sponte, quod instinctus vocatur; de qua mente nulla praedicari spol est voluntas seu velle ei nolle, sed in voluntarium, quae scilicet absque conscientia sertur ad suos fines. Mens itaque rationalis, quae est tanquam visus internus, intellectum sibi debet associare, scilicet non modo intueri amorum suorum Veri tales, seu sines contemplatos quales in se sunt, sed etiam inlueridebet media qualia sunt, et quo ordine disponenda, ut mens consequatur fines, ad quae requiritur cognitio ex posteriori: quando mens sibi intellectum adsociat, tunc vocatur rationalis
. Ratio quod mens sibi intellectum debeat associare, est quia mens naturaliter fertur ad sines qui sunt pure animales seu animi, id est voluptates corporeas et mundanas, ut ergo ab his abducatur, et seratur ad fines superiores, necessum est ut intellectus se jungat. Intellectus enim principalis esse debet in regendis cupiditatibus animi, sed instrumentalis in amoribus et desideriis mentis superioris; quando enim mens inclinat ad aD sectiones corporis, tunc activissimus debet esse, at vero dum NB. ad amores spirituales, erit passivus, nam illi naturaliter et ex se disponunt media ad finem, omnia enim timc provido ordine
196쪽
VOLUNTAS ET EJUS LIBERTAS 186fluunt, absque intellectu, modo vacet in rejiciendis moderandisque animi sui allectionibus. 8. Mens itaque inluetur sines praesentes in futuris, consequenter etiam omnes fines intermedios, qui unam Seriem seu calenam constituunt, sinis enim ultimus, seu polius ultimum non datur absque successione mediorum in natura, nec promoveri potest, absque natura, cui quasi inhaeret, dum mens effectum illum intuetur : quod mens in se complectatur fines medios, et natura Sponte consequatur, lanquam instrumentum, id apparet a singulis brutorum animalium admirandis instinctibus: aranea enim suam telam artificiosissime fabricat, sub imbrice nectit, in medio se ponit et capit escam, involvitque sitis: apes cellas suas stipant, implentque melle pro hyeme; excludunt ova, reginae se subjiciunt, colonias mittunt, sucos perimunt:
volucres suos nidos assa bre condunt: omnes tanquam ex intellectu perfectissimo sciunt omnem naturam, scientiam et artem, mathesin, pneumaticam, an atomicam; nos regimur eliam a plurimis spontaneis, tota oeconomia naturali, chJmia, physica, mechanica, imperat mens singulis organis et universae suae naturae , et intellectus noster post tot saeculorum scrutationes nec
delegere potest, quomodo agat, ipsum cerebrum hodie penitus latuit; ita quando mens nostra rationalis per voluntatem agat, ita ignoramus, ut ne quidem sciamus quid Vere Voluntas, et quomodo agat. 9. Ila amores mentis Superioris seu purae non egent inlellectu nostro ad consequendos sines, sed sines naturaliter set quuntur mentis amorem, quando amor purus sit, modo intellectus id essi ceTe possit, ut mens quiescat in determinandis sinibus, qui sunt amores pure corporei, amores enim corporis si sunt causae instrumentales mentis superioris, tunc naturali or-
diit e fluunt: etiam interesse debet intellectus in promovendis sinibus superioribus, active, sed aliter quatenus Societas est, quae lol diversis cupidi latibus fertur, scilicet ut abstineat ab iis qui
hus seducatur, caetera providentiae sunt, quae talenter per mentem nostram, quae influit in actiones, operatur: mentem 'tiriam botriam Sequuntur omnia ex se et per proseidentiam ad
ejus felicitatem immortalem. Mentem puram malam Sequuntur omnia ex se et per Proseidentiam ad ejus infelicitatem: sed
197쪽
ET QUID HESPECTI ME INI ELLECTUS.
10. Voluntas in genere significat mentem; in specie aliquam mentem specialem seu amorem determinatum; et quia mens in se complectitur sines medios omnes, tum etiam per Videt quid obstat, et quid non obstat, ut sinem consequatur; quare mens rationalis ex intellectu suo hai rit media, ac illa disponit ordine naturali, iluoque dispositius, eo mens persectior et melior; in his sunt totidem partes mentis quot sunt intellectus, scilicet cogitatio, judicatio, et conclusio : cogitat mens dum VOl-Vit et versat media, ac interea mens sine inluetur sinem, quo lendit, judicat, quum media in verum ordinem dis Itonii, in quibus
Scilicet sines sponte sua consequuturos contemplatur; tandem concludit seu muli, haec conclusio vocatur et Olmatas; Π3m tunc
voluntati tanquam aequalioni insunt omnia ista, quae prius cogitationi, sic possidet voluntas in se omnia essenii alia actionis, lan- quam conatus omnia essentialia motus: haec conclusio diversa est a conclusione intellectuali, cui non voluntas inest, sinis enim non est agendi, sed est sciendi, quid verum sit, et sic instruendimenteS, quos sines amare, velle et fugere debeat. Ita intellectus noster proponere potest fines, sed Deus providet. ll. Mens itaque cum sua cogitatione et judicatione mediorum Semper adest in voluntate, ac ipsam actionem in voluntate contemplatur ut praesentem; sed quia obstantia et resistentia etiam simul intuetur, partim ex suo intellectu ei partim ex Senaturaliter, hinc voluntas deler minari in actum nequit, iii Sr ablatis resistentiis, prorsus ait conatus, qui semper in malum nititur, et erumpit ex solis ablatis resistentiis.12. Quot itaque sunt fines, tot sunt voluntates, ipsi etiam fines intermedii sunt voluntates, ita actio est perpetua volunt 3 .el cessante voluntate cessat actio rationalis, et qualis voluntas, talis actio in homine, at qualis actio, talis voluntas in brutis, quae est eadem cum cupiditate illorum animi, quae lamen regitur a mente quadam pura naturali, non autem a Spirituali. 13. Voluntas semper expandere vult sua sensoria inlei na, uti conatus semper vult se expandere, sicut in almosphaeris compressis et aequilibralis a vicinis, vel etiam in tendinibus,
198쪽
VOLUNTAS ET EJUS LIBERTAS sed coercetur a vicinis, seu lolidem sinibus intermediis quibus involvitur, quae resistunt, at illi si non resistunt, aufertur illico Voluntas in aperiam actionem: sic voluntas adjuncta est conatui, et actio motui, ut spirituale suo naturali, aut sinis suo esse clui. Quare non solum est correspondentia, sed etiam realis copulatio, sic voluntas vocari potest conatus rationalis, accedente enim vita ad naturam, sit illud quod animale audit.
14. Mens dum est in sua voluntate, est tunc limitata. et particula lini vel specialim determinata, et est tunc praesens incertis fibris corporis, quae scilicet ad ejus actione , quam inluetur, pertinent; consequenter est determinata in certis sensoriolis internis seu glandulis corticalibus quibus sibi ae motrices correspondent, cum primis in cerebro , ex quibus actionem corporis tanquam praesentem jam dum contemplatur, in ipsis vero resistentiis quae insunt et quasi circumstant voluntatem, contemplatur moram, tempus scilicet et spatium, quia naturam, per quam promotura est sines; ita mentis rationalis est ipsas remoras, gradus et momenia naturae, seu ejus celeritates et distantias, ut tempora et spalia respicere; sic tempori correspondet celeritas temporis, et spatio distantia loci, ut et successio
15. Ergo ut voluntas procedat in actum, particulatim et membratim resolvenda est aequalio, quae inest voluntati; siculi dum analysin quandam algebraicam seu ejus aequalionem
volumus resolvere in suas rationes et analogias per numeros
seu arithmetice, vel per siguras seu geometrice. 16. Quando itaque voluntas erumpit in actum, lunc dicitur hic a clus delerminalio, et sic determinatur forma in actionibus similis quae fuerat in voluntate. Ipsa determinatio sit per expansiones et constrictiones glandularum corticalium, per quas spiritus animalis expellitur in si bras nerveas, et ab his in tholrices corporis, unde talis actio existit, qualis in voluntate fuit:
pol estque sic mens unam sibram post alteram , et unum musculum post alterum, quacunque Velit celeritate percurrere; ipsume iii in sJstema musculosum ita articulatum et sol malum est, ut singulis mentis rationalis delerminalionibus correspondere possit. 1 . Voluntas etiam semel assuefacta sponte sua recurrit,
199쪽
ET QUID RESPECTIVE INTELLECTUS.189 quia mens suas mutationes status per usum et cultum acquirit, et sic sponte ad similem ideam revertitur, omnia etiam in via per eundem usum ita sunt naturalia facta, ut tanquam cassae instrumentales famulentur suae principali. 18. Cum itaque voluntas sit conatus rationalis, et secum hanc naturam fert, quod sensoriola expandere velit, sed delerminate ad aclionis sormam, quaeritur quomodo id phJsice peragatur in sensorio communi, seu qualis sit mutatio status in sensorio, quando mens est in sua voluntate; non est qualis est in id eis sui intelleolus, quae sunt lolidem mulationes Status; at vero in voluntate ejusque amoribus et desideriis prorsus aliter, scilicet in determinationibus ceriorum sensoriorum, quae Vult expandere, et actiones suas producere, has scilicet debilius, has autem sortius, exinde existit forma virium, quae similis est sormae modorum, seu modificationibus, in meris conalibus expandendi suas glandulas consistens, ita potest voluntas simul ut et separatim ab intellectus mulationibus existere et subsistere: ita videtur causa physica voluntatis intelligenda esse. 19. At vero quod Liberialem attinet, quae vulgo voluntali adscribitur, id trahit originem ex eo, quod dicamus nos velle
posse et non velle, hoc determinare in actum, et non delerminare, Velle contra meliorem conscientiam seu persuasionem intellectus, ita simulare, fallere, et dolos neclere; sed lunc accipitur causa proxima actionis pro remota, ut solet in singulis aliis rebus fieri; quae est ratio quod voluntas communiter accipiatur pro intentione, et pro ipsa mente; mens enim dum de mediis cogitat et judicat, tunc pol est illa Variare, alia eligere, mulare Suam mentem, imo etiam sines, sed hoc beneficio intellectus, quem potest consulere, sic ut in ipsa cogitatione sit mens et intellectus plerumque conjuncti, at postmodum separantur, prout amor et Voluntas, qualis mentis est cupiditas, aufert; sic potest mens alia media et alios fines suae voluntali ut concluso inferre, ipsos etiam illatos mulare, multiplicare, dividere, subtrahere, imo lotam illam voluntatem tollere, et noVam substituere, prout animadvertit successum; hac ratione quando mens se associat intellectui, tunc libertas de illa praedicari potest, si non tunc aufertur a suis amoribus, estque nulla libertas; hac ratione de voluntate praedicabilis est liberias,
200쪽
DISCURSUS. nam mens judicare potest omnem progressum mediorum, quando, qui modo, quantum in actum determinanda sint. 20. At vero si liberialem hanc penilius intuemur, non videtur esse separata a liberiale intellectus seu a libero arbitrio, sed cum illo copulata: absque libertate intellectus, nulla foret libertas mentis; sed libertas mentis unice in eo consistit, quod possit obedire et non obedire Suο in1ellectui. Interi in voluntas datur universalis, quae a singularissimis volun latibus conflata esl, quae subsunt. Datur Voluntas communis, quae componitur a voluntalibus aliis lanquam partibus, tunc dicitur liaec voluntas mens; datur voluntas generalis, Specialis, individua, sic ut in genera et species queat dividi: estque una voluntas alteri sub ordinata, et cum aliis coordinata; prorsus sicilli prius de intellectu est praedicatum. Nam quot media, tot sines intermedii, et tot voluntates. Verbo omnis Noluntas respicit essectum in quo sit finis, proinde fiatiarum es entiam. Animae nulla libertas et nulla voluntas, quamdiu permanet
in suo corpore, relicta est, non enim ex praevia aliqua deliberalione agit, nam omnis scientia et omnis intellectus ei connalus est, et est ipsa scientia et intelligentia pura, sic non consulere debet aliquem intellectum seque cum illo consociare, quia e X natura cum illo consociata et conjunctissima est; ex sua natura tunc influit in stilia eram mentis rationalis, ejusque Operationes sunt totidem amores spirituales, qui accenduntur quando removentur amoreS Corporis et mundi, contra vero frigescunt. Αnima etiam tenetur agere secundum mentis rationalis voluntatem, nam mens rationalis ex Se actionem producere nequit, sed id erit animae ut causae principalis, idque ex necessitate, nisi enim condescenderet, in legi a machina corporea pesSum ei cassum iret, ac ipsa Sensoria rumperentur; sed licet sit contra ejus naturam sive sit cum illa, consentire debet ad actionem , et sic mentem suam Vel amare, vel odiSse; quae est ratio quod nullus flatum ipsius animae resciat quam ipse Deus.