장음표시 사용
201쪽
PRUDENTIA HUMA ΝΛ. 19l non sit per influxum sed per correspondentiam, sicuti auditus quando transit in visum: ila etiam totidem mulationes si aliis sensorii sormantur, qui hus singulis correspondent Vires seu eX- pansiones corticalium, quae ipsis linguae musculis ii Issi erant: haec correspondentia sit per usum et cullum , nam sive idea mentis ita pronuntianda sit, sive aliter, usque lamen CorreSpondet.
Ipsa vero actio linguae, non potest peragi absque Voluntate, nam principium actionum est voluntas, uti principium motus est consus; ergo in voluntatem transferri debel a cogitalione, quae eSt communis operatio iam intellectus quam mentis, sic integra cogitatio quasi insertur in conclusionem, quae tunc coincidit cum voluntate. Sed usque apparet in omni discursu, quam distinctus sit intellectus et quam distincta sit mens; loquela enim vel sermo est intellectus loquens; per connexionem id earum materialium, seu Vocum, earumque diversas dispositiones, conjunctiones, Verba, activa, passi Va, simplicia, composita, quae partim occultae qualitates sunt, producit formam, quae a mente rationali
potest intelligi, et sic elevari a sphaera id earum inferiorum in
sphaeram superiorum, ubi mens sensum quendam interiorem, quae non apparet qualis sit, nisi ex ipsa connexione, capiat, et sic intelligit. Mens vero adest cum suis amoribus, et ipsum sermonem excital, et quasi vivificat, non Solum sonum, sed etiam voces ardentiores subministrat: in super etiam in gestus, Vultus, formas actionum erumpit, quae mentis istius imagines
sint: sic ex ipsa loquela liquido apparere solet, qualis latet animuS, utcunque simulatur, nam accendi solet ipsa cogitatione et loquela diutius in eodem subjecto morante. Ex discursu apparere pol est, qualis sit communicatio intellectus et mentis, et cumprimis quid menti et intellectui inest naturale, et quid spontaneum: sed haec materies est admodum
proli X3. Haec Parum excogitata Stint. Prudentia humana.
Prudentia humana, quae alias vocatur providentia mentis
202쪽
SIMULATIO ET DISSIMULATIO. rationalis, consistit praecipue in excogitandis ordinandisque mediis ad finem bonum, ut ipse finis tanquam sponte consequatur, ad imitamen naturae, seu quod dispositio et ordinatio mediorum sit tanquam naturalis, nec videatur ab intellectu quodam praevio proficisci, lioc praesupponit intellectum subactum et perfectiorem, tum etiam mentem, quae cum tali intellectu concordat, nec finis in lentionem prodit: major est prudentia quo melior finis, nam quod prudentia audiat, supponit bonum, ad minimum in intellectu verum seu vere bonum. Ut prudentia summa sit, requiritur ut respiciatur finis optimus, ut conservatio societatis, patriae, religionis, gloriae Divinae, et similia, tunc quando homo pr0 ponit, Deus disponit, seu providentia Divina cum providentia humana concurrit: mens in hoc casu nullum suem respicit nisi ut intermedium, nec usque ultimum, nisi in ultimo est qui est primus: qui ad eum collimat, et sic respicit fines omnes ut intermedios . ejus prudentia non requiritur ac liva ex se, sed activa redditur ex amore superiore; et se media ex se praesentant.
Prudentia requiritur , quatenus mentes humanae iam diversissimae sint, quaedam ad mala, quaedam vero ad bona inclinatae, alisque his nullae sunt mediae promoventes finem: est enim quilibet homo causa iusti timentalis et medium alicujus sinis superioris: ad finem bonum consequendum etiam malae mentes usui queunt esse, saepe diabolus ut promoveat fine in
optimum, ut Iuda inspiratus Messiam prodat, sed hoc non jussu
sed consensu factum est, nam infinita media ad unum finem dantur, sic ut mala media non opus sit quaerere, sed solum
Prudentia humana se extendit ad omnes actiones in vita civili, cumprimis in societate mala , seu inter malos, lam in se tuendo, quam ad promovenda illa quae saluti sunt societali: sed prudentia est tam civilis, quam moralis, etiam universalis luam singularis, ejusque genera et species dantur. Simulatio et dissimulatio. Sive vera sint sive salsa simulanda et dissimulanda sunt, prorsus secundum genium saeculi, inclinationes humanas, et
203쪽
circumstantias, quae omnia Sunt prudentiae momenta; sunt etiam malitiae et astutiae, quando mentes ad malum inclinant: ita simulatio est virtus, et est vitium, est enim medium ut ob tineatur sinis, qualis itaque est sinis, tale respiciendum sit medium , nam ex voluntate respiciuntur acta; etiam Summae charitates, amores, benevolentiae, sunt malae, si decipiendi gratia simulantur; ita in reliquis.
Simulatio et dissimulatio est semper forma mentis externa, proinde corporis, manente sorma interna, quae occulitur: dissimulatio Nitium est, si mentimur externe virtutes, ac induimus mentem amore persectissimo plenam, ut sinem seu amorem imperfectiorem Oblineamus, ut si mentiamur amicum, quando mens vindictae cupida sit, misericordiam quando immisericors; pietatem quando mens impia est; eo semper majus est Vilium, quo meliores amores repraesentantur, tales sunt histriones mundi, ei veri comoedi in theatro orbis. Simulatio et dissimulatio virtus est, si fines bonos occulimus, dum per media prudentiae tanquam sponte fluant; imo etiam ut inter malos mentiamur externe malos, usque tamen ut non ex formae intimis
profluat, et in mentem aliorum per proprias inclinationes nos insinuemus, dum tandem amiti facii, vel fide dignissimi fratres, tunc flecti potest animus. Sed haec ars innumeris membranis non describi potest, sunt enim artes innumerae, et nuSquam una alteri similis. Id observandum est, quod nulla assectio animi sit, quae non suum vultum in corpore, ejusque sacie, actionibus, gestu, loquela repraesentet, lum etiam in ipsis oculis; ars simulatoria cumprimis in eo consistit. ul dissentiani ullus et formae exiernae ab internis, et induamus viillum, qui contrariae asseclioni
convenit, tum etiam ex intellectu depromamus rationes quae confirment, ut credatur Vultus genuinus.
Ex his sequitur, quod intellectui data sit potestas et jus
imperandi voluntati mentis, non autem ipsi menti, mens enim in Voluntate universaliter regnat, sed intellectus favens ei im- millit et connectit media, quae ad finem istum tendunt, quem mei S continuo contemplatur; sic ut alia prorsus sit mutatio flatus idearum intellectualium, et alia voluntatis, ac ita separa ta sint, ut permanere possit unum quando mulatur alterum,
204쪽
ΑSΤUΤIA, MALI ΤIA, SINCERITAS.aliud enim est mulatio si aliis, et aliud concursus expansi0nis ad certa sensoriola determinalus. Astutia et malitia. Astutia est quando sines mali comparantur dolose sub specie boni, et sub vultu honestatis, virtutum , salutis scilicet publicae, religionis, seu sub specie amoris erga alium, et per dolum ut alius cupiditalibus, aut voluntatibus ad blandiamur, et id ex conscientia seu cognitione: major etiam astutia si ipse sinis, licet in se pravus, ob veletur simili specie, et singulis appareat approbandus, per colores intellectuales, ut delineentur res formose: haec est quandoque genius integri saeculi, regnatque inter respublicas et regna, quorum ministri laudantur, quo artificiosius reliquos saltant, permanente lamen aliqua specie honesti; astutia enim nusquam respicit sinem aliquem ut ullimum, sed ut medium , nusquam terminabilem. Ipsas aries enumerare prolixum foret, regnat etiam inter societates minores, et ipsos socios, nec amicitia est in legra, sub qua ut plurimum luditur; maxime dolosus nulli est amicus, nisi sibi, suique amantissimus: haec vocatur hodie prudentia; caelera vero vel sinceritas vel simplicita S. Malitia aulem est quando nulla virtus simulatur, sed absque praesentia veri et honesti mala ex ipsa natura patrat et affectat, ut nisi contra meliorem conscientiam, contra Su3m ageret; nullo pudore criminis, aut verecundia poenae langitur. Malus licet conscit lamen odit veritates et virtutes. Astulus non odit virtutes, sed praefert virtuti etiam suos amores praVOS; seque sensim ipse fallit, quod vilium suum sit virtus; et argumentis conquisitis conscientiam suam sirinal; usus enim et crebra exercitia animum inducunt, et mentis mulationes tanquam naturales reddunt. Sincerita . .
Sinceritas est contrarium simulationis et dissimulationis, ut quod cogitet dicat; datur in bonis et malis; etiam licet inclinaliones malae sint usque laudatur sinceritas, quia indicium est
205쪽
JUSTITIA ET AEQUITAS.l93 non melius intellectae veritalis, nec mens decipiendi est: is amicus esse potest omnibus: Venit ex principiis quod credat simulationem esse vitium, vel ex principio honesti, vel ex usu,
quod non adsueverit vultus transformare. In societates malorum non ut fidus amicus ad millitur. Iustitia et aecillita X. Intellectus noster non modo digerit in numerum et cogitat,
putat lite, sed etiam judicat et concludit, seu in singulis rebus judicio et arbitrio regitur, sed regitur usque intellectus a mente ejusque desideriis, quae efficiunt, ut momenta faventia gratius in judicium insinuentur quam quae repugnant: quum itaque tot judicia, quot mentes, quia tot desideria et voluntates, sequitur quod ipsae inter plura arbitria agere nequeant; ut itaque obtineatur quisnam xerius judicat, requiritur justitia, estque inter plures, quando dissentiunt, inque nulla non re quae usquam
in cogitationem nostram Venit. Sic in omnibus rebus ubi forma, ordo, leges, ut in se suaque mente, in societate minori et majori, inter regna, Sunt perpetuae dissensiones, . liles et controversiae, unde jura civilia,
naturalia, jurisprudentiae, judices, reges, magistratus et plura Eliam in scientiis: omnia versantur in dijudicando quid verum, quid bonum, et quisque trahitur in opinionem in quam illum
mens sua et animus rapit; sique mens non regeretur ab animo
ejusque cupiditatibus, ipse homo ex se sciret quid justum et aequum, et perpetuus regnaret consensus; ip Sa ignorantia, persuasio, praesum lio etiam mentes pervertunt, artesque politicae; absque amore sui nec ullo foret opus codice justitiae. Quum itaque in se verum, in se bonum, eliam in se justum datur; est perfectum in Deo, qui est ipsa veritas, bonitas, justitia; ipsa etiam conscientia dictat justitiam; ne itaque quis contra meliorem suam conscientiam faciat, et injusta, et sic rempublicam seque destruat, is plectitur tum poena publica, quoad corpus aut possessiones, vel etiam per infortunia ex providentia,
vel cruciatus conscientiae, vel quoad animam in aeternum, haec Omnia refraenant mentem, ne tanquam exlex in flagitia ruat; suntque poenae ad abolitionem et exstirpationem mali.
206쪽
196, SCIENΤIAE, IN I ELLIGENΤIA , SAPIENTIA. Aequitas vero correspondet aequilibrio in natura: quando aequilibri uni naturale lurbatur, sit inordinatus motus, et confunditur quasi natura, et unum alterum inconcinne excitat, agit, destruit, hinc a viribus purioribus et persectioribus quae insunt, ad aequilibrium suum iterum rediguntur, ita etiarn in nostro
corpore, et in societate humana, ut componantur dissensiones, Vocatur aequum esse, Seu tanquam aeqiii ponderare, alteri reddere quod suum, et alteri adimere quod non suum, etc.. Scientiae, Iiιtellige/ιtia, Sapientia
Scientia est omnium illarum rerum quae aliquo modo insinuantur et tenentur memoria; insinuari solent immediale per viam sensuum cum primis auditus et Visus: per magistros; per libros, qui omnes scientias rerum continent, vel per propriam reflexionem, et no Vae cujusdam veritalis seu principii exclusiones, quae dicuntur laetus ingenii; ergo is scientisicus est, Doctus, Eruditus, qui plures scientias, experientias, historias novit, ac ista memorare potest; is creditur esse intelligens, sed non semper cohaerent. Scientissimus potest esse puerulus, quia integros libros memoria recensendi potens est, exinde tamen non sequitur quod intelligens sit. Scientia est hominibus acquirenda; bestiis vero est connata, sed non re producitur simili modo. Memoria leneri queunt non solum materialia, sed etiam pure
intellectualia, ut philosophica, conclusiones; quarum plureS redigi queunt in unam, et sic iterum; ita omnibus impleri me
Intelligentia, est rus memoriae in perfectum Ordinem, pe sectasque formas posse redigere, inde elicere veritates, scrutari occulta et concludere praesentia a praeterilis, quod est, philo- Sophus esse, quasi natus; plures sunt partes philosophiae et phJsicae, tu quas ex rebus memoriae ex proprio intellectu penetrat, ac penetraverat, exque se per reflexiones memoria sua
plurimas veritales possidet, is intelligens est; nam in intellectu concurrit intellecldrium purum, et quoddam superius naturale, quod ipsas ideas memoriae docet in suas formas rite consociare, scilicet coordinare et sit bordinare, cui omnis scientia universa- Iiler ex se inest. Absque hoc nullus foret intellectus, scilicet
207쪽
SCIENTIAE, INTELLIGENTIA, SAPIENTIA.197 absque logica, dialectica, topica, grammatica, mechanica, acustica, o plica et c. naturali, quoddam etiam jus naturale unicuique etiam connalum est, desunt modo singulares ideae, quas in ordinem redigal: quo aliquis habilior est, et ex se plura ducit, nam immensa est disserentia, eo est intelligentior. Sunt perplurimi qui intelligentiam mentiuntur modo, quod plura intellectualia, quae doctrinae complectuntur, ab aliis concepta et exclusa, pro propriis venditent: sunt etiam qui ex defectu scientiae rerum seu ratione ignorantiae nequeunt intelligentes esse, tunc enim errant tanquam in umbris, sed usque dotem ingenii produnt in iis quae sciunt. Intellectus crescit semper cum aetate, et vocatur judicium, vel judicio maturo pollere; discrimina innumera intercedunt, potest enim intelligens esse in una disciplina non in altera, in omnibus universaliter rarum est, licet modo applicatio desit. Sapientia; sapiens est qui in omnibus respicii finem, eligit optimum, seu libertate sua rite fruitur, et amplectitur amplectenda, et fugit fugienda; sapiens est semper honestus, Seu virtutes amat; se tanquam partem considerat, ossicia sibi injuncta ex debito obit; animum subjugal, mentem puram patitur agere, sapiens mundana et corporea amat propter usum ut media, in caeteris ei abusum temnunti sapiens intelligentiam amat ut mediiim, at in caeteris, sique in errorem ducit mentem, oditi intelligentia et sapientia raro conjunctae Sunt, qualenus intelligentia admodum erronea et impersecta est, datque rationes me illi insaniendi, et cupiditatibus corporis obediendi, sic tollit sapientiam. Sapientissimus est qui proximum ut se is 3sum,
societatem ut plures se ipsos, et Deum Supra se ipsum amat, eo lite dirigit suas actiones, quae respiciuntur ut mediae, quantum ab regula, tantum a sapientia recedit; ex directione vitae, non autem a Sermone cognoscitur quis sapiens. Rusticus sapientior potest esse summo philosopho; sapientia enim est divina, intelligentia est humana, et voc Mur philosophia; saepius accidit, quiad una tantum recedat et diminuatur, quantum altera accedit ei augetur : non sunt nisi sapientes qui vere amantur ab hominibus sinceris et a Deo, illis etiam providentia Divina aspirat, ut ascendatur; sunt qui natura sapientes sunt, ut qui honesti, et sunt qui usu, tum etiam intellectu, si ab intellectu sapientia
208쪽
19s CAUSAE STAΤUM INΤELLECTUS MUTANTES, inspirat intelligentiam, intelligentia deinceps sapientiam. Ergo sapientia est mentis, non puri intellectus.
Causae Statum intellectus et mentis rationalis mutantes, Seu Per Verte Ilic S et Perficientes Sunt Causae connatae, scilicet quae ab ipso animae statu trahunt originem, lum etiam a formalione in utero malerno. Sunt causae acquisitae, scilicet quod non excolatur. Sunt causae animi, et porro sunt cauSae corporis. Sed mens diversimode asscitur, respective ad scientiam, intelligentiam vel sapientiam. Causae connatae quae fluunt ab ipsa anima, est quia anima prolis desumitur ab anima parentis, cujus natura in prolem transfertur. Nullus animae si aliis datur statui alterius omnimode similis, ipsa anima struit sibi organismum, ad imaginem sui; sic etiam naturam mentis rationalis seu ejus facultatem format: ideo qualis anima lalis naturaliter est mens seu ejus sa-cullas; quae est ratio quod liberi parenti suo animo similes sint, et saepe avus in nepote renascatur: cujusvis anima est forma spiritualis, ipsique mentis ejus amores sunt spirituales, sed in eo consistit disserentia, quod una amet quod altera oderit; anima divinae naturae amat societatem coelestem et Deum, anima vero naturae diabolicae, odit societatem coelestem et Deum, ita sunt amores Oppositi in ipsa animis, et quoties mens Spiritualis influit in sphaeram mentis rationalis, sequitur quod
amores contrarii insinuentur; ita quidam ad sapientiam, quidam Vero dii insaniam nascuntur, sed haec insania non impedit, quin mens dari queat intelligentissima, et reddi scientifica, erudita, docta, adeo ut melius aliis sciat, quid sapientia, licet illam odio habeat. Omnes enim nascuntur ad intelligentiam,
non vero omnes ad Sapientiam, qui ad sapientiam vocantur electi. GMSae connatae Per formationem in utero materno; ipsa anima est parentis, seu ipsa sermae humanae determinatio ii lima, quae postea procreatur Seu per modum entinentem concipitur, nam statim a parente immittitur anima cum suo intellectorio puro, in quo procreantur ordine substantiae similes,
209쪽
SEU PERVERTENTES ET ΡERFICIENTES.
atque ad animae usum mater OVo omnem formam externam
tradit, suppeditatque quae liquoribus inesse debent; sed quia
sensoria matris et embryo admodum Stricte communicant, sequitur, quod infans genium matris cum genio parentis mixtum queat induere, in prole enim est anima patris, sed animus illi iusque; ex his sequitur, quod secundum animi mulationes acciden lales et naturales in matre ipse organismus sensorii interni mutationes subire queat, ut scilicet aptior sit memoria recipiendi res objectas seu sciendi, tiun et intelligendi; omnes enim facultates ab ipsa forma propria et nexu cum SociiS, Superioribus et inferioribus, dependent. Accedit, quod etiam succus maternus, quem embryo imbibit, morbosa aliqua constitutione possit esse asseclus. Similiter quod infortunia accedere queant, in ipsa gestatione, ut compreSSiones, conluSiones et similia; similiter in infante jamdum excluso ab alumna seu nutrice; ab ejus lacte, casibus sortuitis, nutricis incuria, malitiaque, haec omnia contribuere possunt, ut mens rationalis debile perfici nequeat, seu quod vitium aliquod naturale trahat; sed quodcunque vitium sic trahit, est eXlernum, non autem internum ipsius animae, quae sic expers redditur polentiae
operandi in sua proxima organa, perque ea in remoliora. Inter causas acq1ιisitas praecipua est quod mens non eX- colatur, vel quod non rile excolatur; si mens n0n eX colitur, scilicet per scientias, et quidem ordine naturali, ne unum prius occupet mentem, quod postmodum occupare debet, seu quod occupetur mens iis, ad quae non naturaliter inclinat; tum etiam
si mens non excitatur amore se perficiendi, amor enim seu ambitio scientia, vel intelligentia et sapientia super alios eminendi praecipue contribuit ad persectionem mentis, haec ambitio inplerisque etiam excitari potest. Quando mens non excolitur, permanet in statu suae ignorantiae, absque enim id eis memoriae et imaginationis mens rationalis frustra potest suam naturam exserere, et facultatem prodere; est enim mens lanquam artis ex qui nescit operari absque insilrumentis, intellectus enim est causa principalis, memoria et inde imaginatio est causa instrumentalis: ita in infimo colono, cujus mens nulla scientia est instructa, major principe philosophorum potuisset existere, adeo ut maximae doles et summa ingenia saepe in obscurissimis la-
210쪽
200 CAUSAE SI ΛΤUM LXI ELLECTUS MUI A TE S. teant sepulta; saepe in lucem a singulari providentia protrahuntur. Interea apparent tanquam ex arefactae Spongiae, amureae, et sterilis ager, quandoque spinis obsessus. Sunt causae animi, scilicet quod animus ejus vel naturaliter, vel per consuetudines, vel alio casu, ut et per insoriunia, nimias felici lates, morbos corporis, queat aegr0lare, cupere non cupienda, mentis suae intellectum adumbrare, non alia
velle admittere, squam quae animo isti speciali ad blandiuntur,
sic ipsam non modo intelligentiam, sed etiam sapientiam respuunt, et odio habent: universum credunt quod amori isti convenit. Verbo in 'quantiam, animus supra mentem puram in mente nostra rationali vult dominari, in tantum impeditur, ne mens ista perficiatur; amores enim sunt qui distrahunt, et turbant, et aegrotam laciunt mentem; nec solum perturbant, sed ignorantia quadam obumbrant: siculi solet fastus e t. superbia, avaritia, amores caeteri viles; unde contemplus scientiarum, intelligentiae et sapientiae: animus etiam inficit spiritus animales et sanguineos, et sua venena late distandit, nam animus immediate in corporis formam influit, inde excitantur causae
corporeae, quae juncia opera mentis Vitam deSutiunt. . .
CauSae Corporis sunt plures, uti plerique morbi, qui assiciunt humores, cumprimis sanguinem rubrum et puriorem, Seu
spiritum animalem; hi morbi innumeri sunt, nam morbi plerique sanguines inquinani; proinde causae omnes morborum Sunt causae destructionis mentis; uti alimenta nociva, venenata, pο- tus, omnis intemperantia; sanguis enim viliatus, etiam animum trahit in partes, consequenter mentem, animus enim naturaliter a suis intellectoriis et forma intellectorii communi pendet, sed externe spioque a statu sanguinis purioris seu Spirituum animalium, qui si aegrotant, etiam mens solet insanire, imo delirare, sed usque sanguini sua sanitate restituta, ad se redii , ex quo sequitur, quod mutationes hae flatus sint externae,n0n autem internae: quomodo id oblinei, etiam demonstrari potest, per sensoria enim seu glandulas cortical 's continue perfluit spiritus sanguineus, scilicet a vasis artoriosis in fibras; qualis ita lue hic spiritus sanguineus est, ut si nimis calidus, nimis frigidus, nimius, pei parcus, justo lentior, fluidior, heterogeneis vel homogeneis mixtus, permaneat in cavi late ista