장음표시 사용
321쪽
udm animae rationalis habitus fatificere femel admiseris, ipsum intellectum quoq; nonnunqicam occidere, uel imitus ultro fateri cogeris. Huic tela o currentes dicimus , eiusdem animae rationalis uepossibilis intellectus essecta quarilibet propria, nequaquam interire, dum ipsum hominis corpus com rumpitur, quin potius ipsum operandi modum ab Ieri: quam ob rem non scientia , non reminiscentia, non alius deniq; possibilis intellestus habitus, quodam interius corrupto fatiscit ,sed reminiscendi, si di seu intelligendi modus marcescit, quia statima morte corporis enepesublatis e medio, quibus pose sibilis intellectus ad intelligendum atq; reminissem dum utebatur ,medijs: haudquaquam amplius eodemodo scit , intelligit , ac reminiscitur , quo prius in hac mortali uita intelligere,scire, reminisci; adhaeamare, pariter ρο odire consueuerat.
QVi O' mortalitatis animorufauto
res ita ratiocinantur: Intellectus passivus a natura nobis est inditus , uelut infir mentum anima quod me uidelicet quod ut laeditur, ita plurimo tepore praeterea uidetur indigere, prius quam absoluatur, quemadmodum oe caetera --rporum naturalium instrumetua: prius quam
322쪽
operentur rergo equitur, eundem omnino interitus
quemadmodum oe generationi, pariter exporu et obnoxium esse. itaq; si noster animus aeternus foret, haud a natura, sed ab ipso Deo proxime penderet f quidem aeternitas cA rsotele secundo coeli teste non naturae.sed Dei solius eskZlus esse dignoscitur:
animus porro noster corruptibilibus, quod minime substantiam aeternam decet, adnecthur atq; copulatim unde ubi primum in lucem uelut inscena hanc
sublunarem prodierimus, haud extemplo nobis praeso est intellectus perfectus ,sed in potetis primum, hoc est, imperfectus oeagraphae tabellae per milis adeo: ut nihil pene differat a bestiis anima pueri quod uel odiduo de hstoria animalium Philosophus adnotauit, qui postmodum intelledius processu rem poris absoluitur atq; perficitur scilicet in senectute, seu cui uerbis utar auerrois9 uigoratur, quanqua ristotele xij.Methaphysices relatore, pauco tempore perseuerat isthaec perfectio : quae omnia possi bilis intellectus corruptionem ob oculos constitunt, quae quidem Aristoteles trigesima sectione problematum expressisy uidetur, idq;feliciss-ubi quae
rens cur seniores plus mente Maleamus, ct iunio, res scyus discamus, ad verbum inquit: Natum a , parens ct author omnium, in uraenta duo no , bis instruit, quorum opera instrumentis extraneis uti ualeremus. Manuum inquam corpori dedit, , animo mentem, s enim mens quoq; rebus a natu; V ij ranο-
323쪽
. ra nobis impertitis adnumeranda , uicem sanege, rens instrumenti. Caeterae omines scientiae, artess, nostra opera sunt; mentem ipsam opus esse natu. τα fatendum est . Ut igitur manu, non iam inde, ab ortu naturae uti possumus sed cum eam natura, absoluit, perfecitq; cprocedente nanq; aetate ma, nussivum opus maxime esscere potes) ita etiam, mens, quae res naturalis est; non protinus, sed in , senectute maxime nobis contingit, atq; tunc potis, smum consumatur, acq; absoluitur, nis detrimen, to aliquo lacera, laesaq; sit, quemadmodum caete, ra qudq; opera natura. Mens.uero posterior, quam manuum facultas accedit: quoniam etiam, instrumenta mentis, posteriora sunt, quam mam, nuum instrumenta. est enim mentis instrumetum, scientiae menti nanq; utilis, scientia est, ut tibicini, tibia . Manuum instrumenta, res pleraeq; natura, lassunt:natura autem ipsa, eiusq, res omnes, pris, rei sunt, quam scientia. Quorum aurem instru-
, menta priora sunt jacultates quoq; eorundem pri, us contingere congruum est . His enim crebro me, res conficere habitum solemus, ct ista sic recipro, catur, ut qua uice haec inter se gerui, quoru instru, menta sunt, eandem instrumenta quoq; ipsa inter, se habeat: uicissimq; , que instrumeta inter se, ean, de illa,quorum sunt instrumeta. Mens igitur ea D, causa nobissenioribus contingit. Distimus autem, o δs iuniores, quia rem ferme nullam tenemus.
324쪽
, cum enim res plerasq; scimus; non aeque praet , rea capere alias posumus . Quomodo etiam me, minisse melius ea ualemus, quae mane primu per, cipimus: Deinde procedente die, memoria hebe-' , ratur quoniam multa iam perreptavimus . Haec Fbilsophus, ex quibus colligere liceat, humanum intellectum esse naturalem potentiam, atq, occasui interituiq; expositam. Verumenimuerὰ respondentes aduersariorum obiectis, ut umbone nosmet aduersus eorum iacula contegamus ;Passivum intellectum hic eo fere modo procere indies perficiue confitemur, quo Theologi pagm eum Euange Di textum i xponentes:Proficiebat autem aetate crsapientia,Christum dominum profecisse dicunt, dum infans ac puer esset ,scientia cui eorum Aerbis urar experimentativae quum alioquin eidem ut porite Deo, cuncta perpetuo fuissent examussim obuia pariter ac perspicua. Eodem fere modo forsitansaltem aliqua ex parte noster intellectus, natura scilicet incorruptibilis ac uiuum diuinitatis simulacru ecu aeternas inter intelligentes sub laiias imperfectissmus sit, dr naturae corporeae qua lantenus similis, eascilicet militudine, quae corruptibiles inter substantias ct incorruptibiles contingere potest e bumanus inquam intellectus propriae scilicet imperfectionis pondere, velut graue quoddam illabitur corporibus, ac quemadmodum intelligentiae superiores aeterna corpora, hoc est, coelum circunducunte iis r iij mo-
325쪽
molem hanc ipse quantjbet corruptibilem, tamquam propriam globum uersat, atq; pro arbitrio disponitormul et eiusdem corporis organa prius a subiectis tibi acultatibus adfabre constructa, uelut supremus artifex supremam manum imponens, nurimeris omnibus absoluit adeo, ut ne fingere quidpia liceat, quod ad exquisitam huiusice corporis compagem de Idem ari queat quod uel euentus abude te-Hatur, quado nullum aliud animalis corpus uspiam endatur, quod cum exteriori pulchritudine, tum interiori particularum artificio, cum uno hominis corpore, sicilicet intellectus humani domicilio conferri possit. Quorsum haec ' quemadmodum anima rationalis propria natura corpus adpetit, ut eiusdem Organorum interuentu Quando secus id consequi
minime liceato species rerum corruptibilium sibimmites aliquando reddat, quo ad feri licet, ac eas quandoq; sic agnoscat,diiudicet,ac cut ita dixerim
intueatur. Quemadmodum inquam humanus intellectus corruptibile corpus organicum ,summa Quam maxime potest9 arte constituit, ut eius opera tanquam instrumento, inferiora uelut superiorum atq; divinar ubstantiarum simulacra, quatenus id feri licet, agnoscat, ct intelligat: profecto quod cupit, consequi non potest, ni prius adami semabsoluta fuerint eiusdem corruptibilis corporis instrumenta, quibus in obeundis hisce muniis seufon-ctionibus,uti cogitur:dico autem intelleolum uti corpore
326쪽
pore tanquam instrumento , non quod in imo actu intelligendi utatur organo corporeoequandoquidemsc ipse quoq; uirtus corporea foret o corruptioni pariten expositus, quod libro huius operis fecundo, satis cui opinor9 superi; monstratum est o vertim
intellestum uti corpore tanquam organo, ita uelim intelligi, quia corporis interuentu, puta sensuum exteriorum primo, dein interiorum, species tandem recipit intelligibileseatq; hoc en, quod Aristoteles totiens inculcat, nempe nihil se in intellectu , quin prius fuerit in sensu. proinde nil mirum , si nequit
intellestus operari, ni prius corporis imperamentum eo persectionis uenerit, ut nihil penc amplius bderari queatoiquidem perfectis sensibus o undiquas absolutis, quae sensibus deseruiunt cum e
terioribus , tum interioribus instrumentis: certior
atq; perfectior euadit sensuum cognitio, quo fit ut intelledius demum clarius atq; ΔΩjnditus intelligat, quum eius opus ab obiecto corporeo, uelimus nolimus, necessariῖ pendeat, si non ipso intelligendi adlu, saltem ante quam intelligat. Accedit quod in intellectus in aetate senili squanquam eo tempore, corporis temperamentum haud ita persedium est, ac in iuuentur propter diutinam consuetudinem recipiendi species intelligibilesodein ob longum exercitium conferendi species, per discursum rationis in .rer se receptas , prudentior ars peritior euaditoqiso si corporis opera non indigeret, nihilo debi-
327쪽
liorem in infantia nancisceretur intellectus disicitra sum, ac in senio, atq; haec pro infirmanda aduersariorum quinta ratione dixisse uoluimus.
SI intellectus potentia Gnqniano aeternus fo
ret, in qualibet parte corporis offenderetur, ac sic o totus esset Quod aiunt9 in toro, par ter ac totus in qualibet parte . illatio probatur, quoniam si foret incorporeus, nihilo magis hanc partem corporis occuparet, quam alia Ged esset ubiq;. At intellectus est in corde quemadmodu ct anima tota: nanq; si intellectivum asensitivo diuelli nequit atq; negetativo, dubio procul in easede necessum en intellectivum mendi, ubi moratur sensit uum atq; Megerativum, at eiusmodisunt in corde,igitur oe intellectivum d in corde inquam offenditur uelut in subiecto non autem tanquam in organo , quod Aristoteles in libello de iuuentute oe senectu te docuit:ubi ait cor esse animae sedemsed explicatius illud idem in coronide libri de Communi ani , malium motu expressit bis uerbis: Animal ita, constitutum esse iudicare debemus,ut ciuitatem be, ne Iegibus instructam ct temperatam, In bac. n. , postquam administrationis ratiostmel in stituta est. , niti oportet ab lentem principem rebus singulis, qptae
328쪽
. quae geruntur, interes Immῖ uero clusq; suis funs gitur oscijs, ut mada tumes , ct aliud post aliud, ex consuetudine,administratur in lituto .m, animalibus hoc ipsum tum per naturam escitur, tum quod singula, quae ita constituuntur, ad mu- , nera sua probe exequendasunt adfecta. Quocir- , ca non opus est in unoquoq; membro animam in- , esse,sed cum in certo principio cosistat, reliqua, membra, quod illi adiungantur, uiuunt, atq, o fi, ficia per naturam obeunt sua. Haec Philosophus. Verumenimuero quod intellectus in corde tanquain regia sede moretur: hoc haud uerat, quo minus
idem in caeteris membris inesse possit, quanquam eius sedem cor esse fatemur nonsolam, sed primari a atq; praecipuam:quod nimirum ibidem operationes animae clarius emicent, atq; velut radii quidam inde per uniuersum corpus corrvient atq; dissundantur: unde Philosophus in libris de partibus animalium, cerebrum quoq; dixit, animalium functionum esse principiumsilicet mea quidem sententia, quod in eo primum sensualis facultas exerat uires suas. porro scut Deum Opt. Max. in coelo esse dicimus , sicut 9 Aristoteles in primo mobili motorem esse primum adseuerat, non quod prima causa , cum sit magnitudinis expers, locum occupet, sed quod Φλ
em modo quodam operetur praecipuo: ita nimirum humanus intellectus, quanquam uniuersum corpus
occupat uelut proprium eius domiciliam, haud se
329쪽
eus ac Deus ubiq; en, hoc est, in quacunq; parete t tius orbis uel minimaequod in libris degeneratione animalium indicam, inquiens ubiq; Deos esse, cum ubis diuinitatis opera fulgeantrita inquam hum nus intellectus, cum in singulis uniuersi corporis humani particulis,eius operationesadpareant, quam do singulae corporis particulae, secundum naturam unius rationis imperio subiiciantur, eiusue legibus pareant, iure merito in toto corpore esse, dici quoat:non ut in loco,sed quod Ioannes Scotus deIeparatis intelligentiis adnotauit, distinitive cui eius utar uerbo hoc est, eo modo, quo res quantitatis expers alicubi esse poten o Philosophus autem ait, haud opus esse, in unoquoq; mebro animam inesse, sed eam in certo quodam principio conlinere a non quod re uera non insit unicuiq; membro, Qui enim membrum foret animatum, si uel momento tem Pis anima distituereturi P versem animam no inesse particularibus membris enuntiauit, quod isdem praecipuo excellentiae quodammodo no insit ali quin absurda nimis Aristotelis enuntiacio fuerit,
330쪽
SI possibilis intellis lus,qui propria natura uide
licet potetia est, a Socrate cidem de caeteris humanae speciei particularibus intelligi uelimὰβ parabilis foret omnino sequeretur,quod id quod per suam naturam est potentia, alquando per se redderetur actus, cum alioquin actus 9 potentia disserentiae sint ualde oppositae: ac sic queadmodκm ex Simplicijsententia passivus intelkctus per unione est possibilis, ita per1eparationem, feret actus ets- quidem oppositae causae solet oppositos essectus producere, unde sequitur, intellectum esse potentiam per accidens, hoc est, per unionem, quod euetus declarat, s uera fatentur in i cinquient aduersar49
quandoquidem unione corporis e medio sublata, de nates potentia . adeo iuxta sententiam eorum, qui tuentur immortalitatem, temere uideatur AriRoteles enuntiasse, passivum intellectum, sua ipsius natura propria nil aliud esse penitus, qAam potentiam . Atqui ut donemus hasce rationes esse coloratas cui ita loquar9 atq; uerisimiles, ita nihil easedem colligere non distemur: quidem passuus imtellectus, quemadmodum per diexodon , id est, per dissusam enarrationem libro huius operis primo γsecundo monstrauimus, ab Aristotele mera poten ita nudaq; dicitur, idue propria eius natura sed ta