Francisci Xaverii Patritii e Societate Iesu De interpretatione Scripturarum Sacrarum Didaktikos

131쪽

1l8 Lin. I. Cι p. VI. REGuLAE PROXI AEdocet tune generare coepisse, siquidem Sem genitus ab eo est biennio post. Lucas meminit plurium miraculorum, quae a Christo Capharnai facta suerant la , quae lamen frustra quaeras in Lucae evangelio, horum enim me

minit eontinuo post baptismum et ieiunium Christi ibi. A quoto ergo Chri

sti aetatis anno repetenda est narratio eorum, quae a Christo iam adulto gesta reseruntur in Lucae evangelio P Aetas haec esse prosecto nequit postremum dumtaxat Christi biennium ; Lucas quippe in serius ea describit, quae biennio illo Christus gessit, id lite ita esse colligimus locorum diversorum comparatione instituta. Nam , quinque panes multiplicavit Christus Ic anno vitae paenultimo , id est paulo antepaenultimum pascha , ut doeet Ioannes id , quod pascha subsequutum est neeem Ioannis Baptistae te . Ante narrationem de multiplicatis panibus commemorat Lucas sabbatum secundum primum is , quod etiam circa diem sestum pasehalis, imo post illud , incidisse patet, nam messis iam maturuerat igi. Ast huic

paschali locus est ante necem Ioannis Baptistae , eam enim postea com

memorat Lucas thὶ ; sed etiam longe post miracula illa, quae Capharnai

lacla fuisse dicuntur , ut patet ex serie rerum , quae inter tempus , quosa ela suerant , et inter illud sabbatum secundum primum gestae reseruntur si . Ergo tria paschala numeranda sunt , sive biennium integrum extremae vitae Christi, post miracula illa. At secundum horum miraculorum Capharnai laetum est longe post illud pascha , quod primum omnium memoratum habemus in evangeliis a Ioanne lI . Quum igitur , prout aliis argumentis consteilur , quatuor tantum postrema paschala vitae Christi . commemorent evangelistae, dicamus op0rtet seriem gesto rum , quae post Christi ieiunium narrat Lucas, initium ducere paulo ante illi erum horum paschalum , sive ante postremum vitae Christi

biennium.

198. Parallelismus rerum d/ιθετος lune habetur, quum duoeomparamus, quorum unum salsum oppositione alterius deprehendimus su) Lue. IV, 25. 6 Id. III, 24-IV, 45.

132쪽

complanat. Locus est huic parallelismo tum in eompositione ἐναντιορον , de quibus in serius agemus l209 seqq. , tum etiam quum ex iis , quae dieunt seriptores bibliorum, aliquid diseere volumus, quod non dicunt. En exempla. Ex tribus Noae filiis lαὶ quinam primogeni ius fuit pSem nequit esse, Noe enim genuit prit , cum quingentorum esset annorum thy, at Sem ortus est biennio post l197 . Sed neque Cham , qui diei lurflιus suus minor scy. Fuit ergo Iapheth. Deus generis humani flagitia perosus ait: Eruntque dies illius centum piginti a norum id . Haee vel aetatem designant, quam homines ex illo victuri erant, vel tempus, in quod Deus poenas ab hominibus illius aevi reposcere disserebat ; sed hoc alterum aeeipias neeesse est, quum alibi leganius post diluvium homines adhue ad plura annorum centena vitam Pr traxisse te . Psalmus CXXXI die lus est de area foederis translata in i eum alium , qui quidem esse nequit urbs Cariathiarim , in quam primo ex Bethsameso area translata suerat is , tune enim nondum natus erat David, euius meminit psalles igὶ; sed neque domus Obededomi, inquam David aream transtulit ex Cariathiarimo thl , aut Civitas Davidis , ubi postremo illam collocavit li , nondum enim, quum in haec loca translata est, elegerat Dominus Sion in habitationem sibi si , neque ea Davidi promiserat, quae in psalmo commemorantur lint. Canil itaque psalles aream iranslatam in templum a Salomone exstructum. Paulus ad Ephesios , ad Philippenses, ad Colossenses, ad Philemonem, literas dedit, quum Romae vineius moraretur in ; sed Romae vinctus erat, etiam quum ad Timotheum secundo seribebat sol, ac proinde putabis hanc quoque epistolam , si eut illas, datam a Paulo esse intra biennium, quo eum Romae mansisse narrat Lueas ρ . Attamen seeus esse facile perspicies, si ς Gen. V, 3l. οὶ D. H Ib. IX, 24.

133쪽

20 Lia. I. C1p. VI. REGULAE PROXIn AEnonnulla, quae in hac epistola legimus, compares cum iis , quae quatuor

illae priores habent. Cons. II Tim. I, 2 eum Philipp. I, i, et Col. I , a, et Philem. 1 ; II Tim. IV, 6-8 eum Philipp. II, 24 ei Philem. 22II Τim. IV, 9 eum Col. IV, 14 et Philem. 24 ; II Τim. IV, li cum Cul. IV, 10 et Philem. 24.199. Parallelismus seu comparalio integrorum librorum interpreti opem non fert nisi eminus. Elenim verborum parallelismus quod ad inle-gros libros iuvare nos poterit, exempli gratia, ut ex dictionis similitudine aut diversi late eosdem aut diversos librorum auctores, eamdem aut diversam aetatem, arguamus. Parallelismus autem rerum ad historiam illustrandam potissimum conducii, qualis institui potest inter libros Regum et paralipomenon, inter qualuor evangelia, inter Acta apostolorum atque epistulas Pauli; at lamen etiam ad libri sive auctorem sive aetatem cognoscendam conducit, ut fit comparando inter se evangelium et epistolas Ioannis, atque etiam inter se epistolas Pauli, puta, datas ad Ephesios et ad Colossenses, itemque ad Titum et seeundam ad Timotheum. Attamen haec omnia praenoscere interpreti quoque magno subsidio est. 200. Ut parallelismum, quoties opus erit, instituere queamus, usus regulae primae adiumento erit potissimum, prout assirmavimus il 38ὶ duee Augustino , qui iubet nosse istos libros, . . . . GT ad Obscuriores Iocutiones illustrandas de manifestioribus sumantur exempla, et quaedam certarum sententiarum testimonia dubitationem incem lis auferant fri. Enimvero haec publica veluti via est certaque ratio , qua sp0nte sua nobis ea sese offerre solent, quae ad parallelismum habendum, nec verborum solummodo, sed et rerum, necessaria sunt aut utilia. Sed et alia suppetunt adminicula, usu laciliora ea quidem et magis obvia, sed quae non adeo late palent, ac sese porrigunt, ut illud, quod primum suggessimus. Praecipua vero sunt haee duo, biblia , in quorum margine parallela adnotata sunt, et Concordantiae bibliorum. Quod altinet ad primum, peculiarem mentionem merentur biblia hebraica edita a Io. Henrico Michaelis Halae Magdeburgi eae 1720, quae perplurimos locos similes seu parallelos, tum quod ad verba, tum quod ad res, legentibus commonstrant, neque veteris solum, sed etiam novi testamenti; item

134쪽

graeea exemplaria novi testamenti, quae ediderunt Io. Crispinus ta ,

Stephanus Curcellaeus ibi, Io. Fellus Oxonii 1675 8.', Io. Gregorius Oxonii 1703 s.', Io. Millius Oxonii 1707 s.', Io. Albertus Ben- gel Tubingae 1734 4.' Quod autem attinet ad Coneordanuas bibliorum, latinae quidem ubivis proflant, nuperrime vero nova earum editio Insulis procura in est anno 1837 II volt. 8.', alque eliam Parisiis 1838 I vol. 4.' Graecas veteris testamenti hebraeis vocibus respondentes edidit Conradus Κireherus Franeolarii 1607 II volt. 4.', atque iterum Abraham Trommius Amstelodami l718 II volt. s.'; novi autem testamenti Henrieus Stephanus Parisiis 1594 s.' et Erasmus Sehmidius Vitembergae 1638 s.' Hebraieas denique ab Isaaeo Nathane congestas edidit Io. Buxiorsus Basileae 1632 s.', additaque interpretatione latina Marius Calasius Romae 1621 IV volt. s.', cuius opus paucis immutatis atque emendatum ex parte denuo prodiit eura Gul. Romaine Londini 1747 IV volt. s.', nuper vero idem hoc opus longe pleniore ac splendidiore sorma editum est a Iulio Furstio Lipsiae 1837-1840XII section. s.' Coneordanliis hebrateis addendum est opus Christiani Noldii, eui titulus est: Concordantiae particularum ebraeo-cha daicarum euin adnotationibus Io. Goliseidi Tympii Ιenae 1734 4.

Porro Concordantiae magis usui sunt parallelis verborum quam rerum inveniendis. Imo neque ea omnia suppeditant, sed neque suppeditare possunt, quibus opus est ad ipsum verborum parallelismum omni ex

parte absolvendum, ut veram germanamque sententiam arripiamus. Haec enim exstat ex vocum singularum notione et ex loquutionum sensu ,

quae plerumque definire nequimus, nisi comperta ae perspecta habeamus ipsarum rerum adiuncta ; ast adiuncta haec Concordantiae nos minime docent. Cui rei confirmandae plurima iaciunt ex iis, quae aliu- limus. Ut vero recte parallelismus instituatur, quae subdimus, auim ad vertisse non parum ad id eonseret. 20 l. Nonnumquam diversas parallelismi rationes esse ineundas, ut locus aliquis clarescat, aut omnimodis illustretur. Filiae N ara, quae Iacobum patrem Iosepho amisso moerentem consolatae esse dicuntur Ul,

135쪽

122 Lia. I. C p. VI. REGυLAE PRO in Equaenam sunt 8 Parallelismus rerum ομολογος unieam filiam Iacobo suisse prodit la). Num filia simul et neptis ibὶ, quam unieam reperimus in familia Iaeobi, quum in Aegyptum migravit 8 At neptim nondum ea aetate tune esse potuisse, qua id ossicii avo suo praestaret, prodit par allelismus rerum αναλογος et αντιθετος; suit quippe silia Aseris ici, quem Iosepho serme aequalem esse oportuit id), at Iosephus tune annum agebat decimum sextum se . Sed vox illa nurus significare nequi', quum numquam id significet. Itaque parallelismus verborum O LG- λογο, nodum solvit, integra quippe loquutione ciua, quae illic habetur, liberos omnes simul significari, quotquot demum ii sint, sive mares sive seminae, locus alius geneseos nos doeet is . Verbis Ioannis Baptistae: Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi igi, eam rem significantibus, euius parallelum ομολογου habes in Isaia thi, mullum luminis asseres, si priora illa: Ecce agnus Dei, explanes instituto parallelismo αναλογω eum frequentissimis hisce loquutionibus : feriae Domini fu, sabbatum Domini fυ, phase D mini my, a ma Domini fri, primitiae Domini 'V, incensum Domini spq, panes Dei tu, oblationes Domini sty, sacrificia D mini fu, oictima Domini 'ν, holocaustum Domini sust, quae patet sonare rem Deo saeram seu devotam, posteriora aulem: ecce, qui

tollit peccatum mundi, idem valere, ac pendere peccatorum poenas, confirmes parallelismo ραολογω aut πιαλογω inter illa institulo atque inter innumeros paene locos, ubi eadem loquutio, aut quae idem valeat, habetur la , Christus quippe peccata nostra ipse pertulit in com vi Ih. XXIX, 34 - XIX, 1-24. b) IN XLVI, 17. H n.

136쪽

cuius IDOre sanati sumus fa=.202. Inter eosdem locos, duos vel plures, plures inire quandoque poteris parallelismos specie disserentes pro diversa ratione, qua lotos illas consideras. Ita inter Christi verba, quibus de eucharistia a se instituenda loquutus est ibi, atque inter illa, quibus eam instituit sc , parallelismum verborum habebis, si inter se compares ipsas illas loquutiones manducare carnem, bibere sanguinem, rerum, si lo- eos integros inter se compares , qualenus in iis agitur de eueharistia . et Pridem ομολΠον, in quantum de eadem re utrobique sermo est, αναλογον autem , in quantum in uno res haec promittitur, in altero praestatur. 203. Locos, quos eonserimus, omni ex parte lustrare atque omnimodis deelarare oportet ceteris quoque regulis adhibitis, ut certior quisque fiat illos reapse, quantum opus est, parallelos esse, ne pro talibus habeamus, atque usurpemus, qui tales non sunt; sicut ii faciunt, qui verbis, quibus

Iacob morti premimus Iosephum alloquutus est: Nar 'a id ,

explicanda esse autumant ea , quae Deus praedixit de semine Abra

hae te , Isaaei is , et Iacobi fg , quae tamen nihil eum verbis illis

commune habent nisi radicem verborum ' na. 204. Definiendum deinde est, quinam locus ex duobus aut pluribus parallelis clarior sit eeleris, atque ex illo ceterorum illustratio petenda, non autem e contrario, quod tamen peccant nonnulli; pula , ii, qui statuunt, ea, quae de Iephte seripla sunt: Et fecit ei sitae=, sicut Oooerat thi , signifieare filiam Iephlae perpetuae virginitati devolam aut saeris suisse ad die tam, et ad hanc sententiam trahere atque accommodareeonantur sensum verborum, quibus ipsum Iephlae volum narratur ii , quum tamen haec et clarissima sint, et ex aeta ad regulas artis hermeneu-tieae nulla ratione ila intelligi queant, illa autem alia rem vix indicent, ae manifestum sit, ea ad priora spectare, atque a priorum Sensu e0rum interpretationem pendere. M I Pel. II, 24. M Io. VI, 48-59. e) Matth. XXVI, 26. 28. dὶ Gen. XLVIII, 20. εὶ Ib. XXII, 18. Ib. XXVI, 4. b) Ib. XXVIII, 44. Iudie. XI, 19. Ib. 50. St.

137쪽

Lin. I. C p. VI. REGLLAE mox in E205. Si unum parallelum non sussieit rei tonsi etendae, alia eonquirantur , ac comparentur. Id laetum saepius a nobis hae tenus est

206. Quum ad illustrandas narrationes rerum gestarum opus erit parallelismo, in subsidium aeeersendi sunt non historiarum libri solummodo, in quos res istae relatae sunt, sed et alia tum veteris tum novi testamenti ea pila, in quibus harum earumdem rerum, quanit vis obiter, mentio aliqua habetur. Imo numquam committendum, ut historias, quae in bibliis leguntur, exponere aggrediamur, nisi prius assidua attentaque leelione ipsorum bibliorum eomperios habeamus loeos omnes, ex quibus aliquid petere sit, quo in huiusmodi parallelismo habendo iuvemur. Dumque haec praestabimus , verborum quoque parallelismus nobis occurret quam saepissime. Habes exempla huius rei superius inter celera sl 96. 20 l . 207. Elsi, quae unus idemque auctor, mullo autem magis, quae v nus atque idem liber snppeditat, parallela eeleris praeflent, tamen alia , quae exhibent a uelo res eeleri eeterique seripturarum saerarum libri, prae sertim vero quum plura ea sunt omnique ex parte perspieua, tantumdemae priora illa conserunt ad veritatem tenendam , dummodo utraque eum dem omnino praeserani modum eamdemque rationem loquendi; quare, ne

haee aliis his locis alia fortasse sit ob aliquam illarum caussarum , quae in hominum sermonem mulationes inducere solent l25,257 , diligenter est eonsiderandum. Exempli eatissa, voeabulo p pridi in valleinio Iac bi lal notionem esse eum, qui populum regit seeundum leges, apprime confir mabis in speclo huius eiusdem voeabuli usu apud Isaiam tb . At vocabulum zz in eanti eo Debborae sci frustra illustrare eonaberis productis Θxemplis ex libris paralipomenon id, aut Esdrae let, horum quippe au-elorum aetate vocabulum illud aliam praeterea notionem acquisierat signifieans legis peritum is .

. 208. Imperile autein in dubium revocares, an sermo , quo usi sunt seri plores novi testamenti, illustrari queat parallelismo instituto inter hunc interque eum, qui veleris lestamenti seriptoribus proprius fuit; pro eom-

138쪽

BEcΠLA V. COMPARATIo lPsARuil scalPTua Esn 125 perlo enim est illos ab his verba et loquutiones esse mutuatos. Propter amdem autem rationem contrarium eliam fit, ut quaedam in velere hedere ex his, quae leguntur in novo foedere, lumen acquirant. Huius rei exempla superius relata habes lim. 195. 201 . Voeum tamen et loquutionum quarumdam sensum in novo testamento deprehendas esse subinde alium eo, qui illis iisdem voeibus ae loquutionibus subiectus constanter est in vetere, quaedam autem e contrario ascriptoribus novi testamenti numquam accepta esse in eum sensum, in quem testamenti veteris scriptores ea quandoque accepere.

209. Dum seripturarum partes alias eum aliis comparamus, quaedam nobis Oeeurrere contraria prorsus ac reapse inter se pugnantia superius il74ὶ monuimus, de quibus eomponendis nulla ratio est, quae nos angere debeat, quum alterutra ex illis nequaquam ab hominibus divino spiritu instinetis prolata, sed relata solummodo sint. Secus autem est,

quum de iis agitur, quae, quamvis prolata ab illiusmodi hominibus, Domτιοφανα tamen sunt, atque pugnare inter se videntur, quorum sensum

ignorabis, nisi prius eorum pugnam eomposueris. Cui composilioni habendae necessaria est nolitia eaussarum, ex quibus ἐναντιοφανεια illa emauat, ac modi, quo apparens illa pugna summoveri possit. 210. 'Eliaee vel a librariorum mendo repetenda est, quod in biblia irrepserit, vel ab hac eaussa, quod alterutrum locum non recte intelligamus. Ul noseas, utrum fiat, salis plerumque sunt haeregulae, quas suggerimus, quae etiam utrique malo remedium suppeditant. 2ll. Itaque, quum in aliquid huiusmodi incurrimus, primum qua remus, an alterutro in loco mendum habeatur, sique ita esse deprehenderimus, iam securi eoncludemus nullam inter ea esse Veram ac pro prie ditiam ἀντιλογιαν, idque etiamsi ratio ac modus minime suppe lat, quo mendum tollamus; tum, uter sit locus, in quo mendum est, ulterius disquiremus. Hae in re adiumento nobis praecipue erunt praeter hane etiam regulae VII et VIII. Legis in libro secundo paralipomenon Ioachinum regnum auspicatum esse, quum annum ageret octam

139쪽

126 Lia. I. Cip. VI. Rimu LAE PROXIT Evia in sal, in quarto autem libro Regum, quum ageret annum duode-vieesimum ibὶ; alterutro in loeo mendum haberi iam apparet, in uiro autem sit, prodet parallelismus initus enm iis, quae de Ioachino leguntur lum in illo ipso ea pile paralipomenon, tum in libro quarto Regum ic , tum denique apud Ieremiam id . Numerus equorum, quos habuit Salomon, longe alius est in libris Regum te quam in paralip taenis is , neque eodices neque interpretes quidquam suggerunt, ex quo

noseas, utro in Ioeo mendum sit; at mendum haberi in alterutro patet, atque id satis est, eur vere pugnantia haec esse negemus. 212. Sin autem mendum nullum est, Dinrt: νει- non alia ex eaussa repetemus, nisi quod alterutrius loci sensum non simus assequu-li; quem si neque regulis hisee adhibilis assequi continget, memin rimus seriptores bibliorum res, quas narrant, paucis plerumque Perstringere, et, prout celeri omnes, plura consulto relie e re 97ὶ, utpote quae ipsorum aetate omnibus nota essent, quibus lamen ignoratis quae dam in bibliis obseura fieri neeesse sit, quo semel posito αλορος prorsus contenderes, ea cum aliis scripturarum partibus pugnare. Iuvabit lamen ea, quae subdimus, mem0ria retinere. 213. Quandoque ἐν Προανεια non aliunde dependet, quam quod verba Armaeque dieendi, quae unum atque idem significani, diversa signis ea re treduntur, unum vero atque idem, quae diversa. Cui malo remedium levi negotio adhibetur, si ipsas illas dieendi formas verbaque ipsa attentius legamus, comparemusque, ubi opus fuerit, cum argumento cumque contextu orationis. Zacharias praedicit Ioannem filium prophelam futurum fg , Ioannes vero prophetam se esse infitiatur ibi; at Ioannes nomine propheta Messiam significabat. Iliae sp elant universe ea, quae de Christo Deo et homine dicuntur, et quae, quum eadem sonare videntur, diversa tamen de re dieta sunt. E eo trario nulla pugna est inter haec Pauli verba : Per Peccatum . . . .

in OvNEs homines mors pertransiit fu, et inter illa : Unius delia

140쪽

alias quoque iii ibl.

214. Si Dca, in quibus doctrina emonitur, inquit Ialin, aut

attingitur, inpicem pugnare videntur, animadvertendum est, quiabus in locis doctrina diligenter et adcurate proponatur, et ad haec exigenda sunt reliqua loca, in quibus tantum obiter et in transitu commemoratur, non integra e licatur, sed aliquid praetermittitur, alui etiam adiicitur alibi dictis, aut alio re Pectu Prvonitur . . . . Saepe pugna disparet, si modo uterque

locus diligentius examinatus et explicatus fuerit scy. Exempla quaedam modo prolata ui3ὶ hoe ipsum eonfirmant. Ita quoque Paulus loquens de iustificatione Abrahae idi videtur adversari Iaeobo eadem de re loquenti sel; at omnis pugna disparebit, si legas ea, quae Paulus

illo ipso in loeo ij atque etiam aliis g suis disserit de iustifiealione.

215. Occurrente pugna locorum propheticorum inter se Dei cum locis alterius generis, observanda peniunt sequentia. I Calamitates cuiuspis generis plerumque sis conditione .... annunciabantvir, uti Proρhetae nonnunquam ipsi disertis perbis profitentur, ut Ira. ΙΙ, 9 ; tir. XXXVIII, 17-23 ; etc; id antiqui

Hebraei probe noperunt, ut ex Dr. XXVI, 17-19 liquet. . . . Π Si in eodem obiecto Oel subiecto contraria praedicta Sunt, ad dioersas aetates spectant , ut si Hebraeis alicubi calamitates, adibi autem laetiora annunciantur, . . . . aut si de Meraia iam magnifica iam humilia praedicuntur . . . . III Quaesti m effcita prophetarum non sunt praedictiones rerum futurarum, sed mandata de iis, quae agenda essent, . . . . ut illa ieiunia, . . . Visae Zacharias nomine Iehovae c. VII, 2-5; VIII, 19 abolenda et in Meta festa conoertenda esse dicit, sed nihilominus com seroata fuerunt Hy. IV Quaepiam paticinia meras complectuntur imagines rerum futurarum, quae premendae non Sunt, Sed id 3olum, quod signiscatur, tenendum est, . . . ut ultima noUem vi Ih. 15.