장음표시 사용
141쪽
128 Lis. l. Ch p. VI. REadLAE PROX ηAE capita Ezechielis fa=. Praesto itaque est, unde repetas Doc ιο πνειαν, quam vaticinia quaedam vel inter se habent vel cum rerum eventu.
216. In historia pleraeque huius generis dociatates nascuntur ex diuersis eαrundem rerum, Iocorum, et Peraonarum n
minibus, ex partis de itionibus temporum, ex Ordine rerum uarum, ex attributis et adiunctis adiectis oel omissis, quod alias iam monueramus I97 . Ex hoe eapite repetenda est discrepantia, quae interest sive inter Christi maiores, quos reeensent Matthaeus ibi et Lu- eas sc , sive inter annorum numerum, quibus Israelitas in Aegypto mo ratos esse tradunt Moyses idi et Paulus se . Cavendum lamen est, ne ipsi pugnas Iocorum sngamus, historias, quae sunt in dioersis Iocis eaedem, distinguendo, pel, quae sunt dioersae, confunde dος uti, quod narrat Lucas c. XXIV, 2-7, a mulieribus in sepia cro Christi conmectos fuisse duos angelos, ne e Postquam m ria Magdalena in urbem redierat, ut refert Ioannes c. XX, 1-2, non est confundendum cum eo, quod narrat Ioannes c. XX, 1l-16, Mariae MagdaIenae post reditum ex urbe duos anglos et ipsum quoque Christum redioloum apparuisae V)
Cognitio ornamentorum dictionis.
217. Seriptoribus bibliorum, prophetis potissimum atque poetis, io
quutio translata frequenti in usu est, rarior emphasis, non tameu insolens. Utriusque aulem naturam et vim interpres bibliorum perspectam habeat, oportet, ut germanas notiones ae sensus eoiligere possit. Quare haec quo que edisseremus, ae data oecasione alia quoque perstringemus dieitonis hibliorum ornamenta.
142쪽
Tropi. 218. Prisei sermonis inopia novis ideis designandis verba iam usu recepta transferre cogebat, quorum nolio aliquam cum illis similitudinem aut nexum prae se ferret. Non pauca horum verborum ita immutata prodit ετυμων perquisitio in linguis praesertim orientalibus, quorum tamen ea, quae vel necessitate seu desectu verborum propriorum translata sunt, vel primam significationem exuerunt prorsus, aut, etiamsi saepius oecur rant, non exhibent nisi semel aut iterum, haudquaquam pro tropis habentur, nisi sorte libeat eos dieere tropos, non rhetoricos, Sed gramma ticos seu etymologicos ; huiusmodi est verbum cui olim nolio fuit admirari, verbum olim spirare , verbum π)ὶ olim Fargere , quae notiones iam obsoleverunt, quantum ex bibliis colligere est, itemque verbum olim humilem esse, in quam significationem semel in bibliis accipitur la . Ad haee revocantur plures voces ac loquendi formae, quae ex rebus humanis translatae ad divina nominanda atque edicenda iam proprie haec significant, puta, pater , flius, Firitus, generare,
spirare; nam, ut Homas seribit, Deus in hac vita . . . . cogno scitur a nobis eae creaturis; . . . . sic igitur potest nominari a nobis eae creaturis, ideoque necesse est, ut nomina desciant a
2l9. Verba vero translata, quae talia non sunt, sicut ua L ΠΣΣ,, stetit et translatae loquutiones, quas inter etiam allegorias integras numeramus, ea Sunt, quibus de nunc agimus, prout de parabolis quoque, apologis, et imaginibus, quae tropis assines habentur. In quibus dignoscendis atque enodandis interpretis partes non alias esse volumus, quam in ceteris omnibus, callere, inquam, recteque adhibere regulas ac praecepta artis hermeneulicae, usu enim compertum est ad id saepe ea sussicere. Ila, exempli gratia, contextus orationis ii 60 salis erit, ut intelligas hos tropos, quos subdimus. Nam, qui sint apti l
143쪽
130 Lia. I. C p. VI. REGΠLAE PROTI AB
Lueam fili huius saeculi, patet oppositis fissi filiis lucis fri; qui
vero sint fili Iucis, docet parallelismus verborum fl93 institutus eum verbis Christi apud Ioannem ibi. Adposita il65
fortitudo mea et madere me faciens cauSsam produnt, eur psaltes vocet Deum Petram meam et oerticem momtis inacessum , quo tutus sum ; eur vero eum vocet rupem
meam, ex addita expliealione st68 'Σ- prire confugiam ad eum, Deile comperimus lol. Quum lamen ars hermeneulica peculiaria quaedam ei rea iropos praecipiat, haec quoque tradamus neeesse est. Cel rum de bibliorum tropis su se disserit Augustinus, iis tamen admixtis, quae spectant ad typos lin. 220. Ut recte ac plene tropos interpretemur, translationis landamentum omnimodis perspeetum habeamus oportet. Est autem illud vel aliqua rerum similitudo, quam Orientales etiam in rebus longe dive
sis norunt deprehendere, vel nexus alius, qualis est inter antecedens et eonsequenq, inter eaussam et emetum, inter eontinens et eontentum, inter abstractum, ut vocant, et concretum, inter genus et formam,
interque cetera huiusmodi, quum horum unum ponitur pro altero. Priori landamento innititur translatio, qua sulmina ignis ex ore Domiarii vocantur, et tonitrua vox Domini se , Deus vero rupes is , quaque selieitalem nomen Iucerna fg , gloriam et polentiam nomen comnu fh designat; plurimaru ne quoque loquutionum translatio, quales sunt: Si . . . arripuerit iudicium manus mea si , Debriabo sagittas meas sanguine ii , Gladius meus deoorabit carnes imi, Diottias, quas deporaυit si tuo, evomet , et de oentre illius extrahet
eas Deus, caput amidum suget etc. in , aliaeque sexcentae. Translationum autem, quibus alterum landamentum subest, exemplo sunt PeG-
catum pro sacrificio piaeulari lo , Duoid pro Christo sp , ωrmelus
144쪽
pro sertili solo atque uberi sa , expectatio et desiderium pro re exspectata ibi et desiderata sc , gentes pro celeris gentibus id .
221. Raro fiet, ut lundamentum translationis lateat interpretem sagaeem atque attentum. Si tamen id fiat, atque ideo, quia rem, unde di-elio transfertur, aut huius rei naturam non satis compertam habeas, nolitiam hane adipisci primo eurabis. Si negetas, eur regia domus Iudae ab Ieremia vocetur Galaad, et cacumen Libani, et Basan let, seito hos suisse montes nobilissimos regionis Israelitarum, ideoque ex his potius quam ex aliis metaphora petenda erat. Si rem eiusque naturam perspectam quidem habeas, attamen tropi landamentum in ea non reperias, aliquam harum rationum inibis, quas subdimus. 222. Notionem verbi translati resolve in genus ei formam, et dis- qnire, an in alterutro landamentum illud appareat. Itaque, si nondum assequutus es, quodnam fundamentum sit illius metaphorae, qua domus regum Iudaeorum vocatur caput, id est, cacumen Liband is , remove ex harum votum notione formam, qua hunc, non alium montem, significant, remanebit genus, mons, inquam, sublimis; sL adhue haeres , id quoque resolve in notionem generis seu montis et Armae seu
sublimitatis, quo nemo iam non intelliget in hac altera idea haberi sundamentum, quod quaerimus. Ita quoque in Isaia haee legis dicia de Christia: fim 'rimm Et onoahar eum in timore Domini hi; remota verbi Odorari torma, hoe est, nolione odoris, manet genus, notio vide-lieet sensalionis deleelabilis; hane quoque resolve in notiones sensationis et deleelationis, et perspicies verba illa idem valere ae delectari in timore Domini. 223. Si hae ratione non proseis , vide num una cum tropo et lipsis habeatur, sique habetur, supple, quod deest ; secus ipsum tropum converte in similitudinem, aut etiam utrumque sae. Si neque id te iuvat, rem in medio relinque, nec frustra coneris id, quod minus
intelligis, en ueleare. Illud Isaiae : Erit desertum in Charmel μγ, sa-
145쪽
132 Lia. I. Cap. VI. REGuLAE PROXIAAEeile novimus esse tropum ellipsi admixta, atque in Charmel idem sonare ae in ubertatem Charmeli. Ita etiam, cur Deus rupes vocetur, intelliges, ubi suppleveris tropum ἐλuema addens in quam confugiamus. Utrumque hunc tropum possumus etiam eonvertere in similitudinem : Desertum erit sicut Charmes, Deus est sicut rupes refugii. Sie etiam verba Habacuei: Cornua in manibus eius fast, melius intelliges ita transformala: In manibus eius oesuti cornua. aliunde enim didicisti nomine cornu apud scriptores hebraeos τροπικως significari robur et potentiam. Quid sit bacuIum panis 'y, assequeris, si dicas esse panem tamquam baculum, quo nempe sussulcimur. 224. Porro in tropis explanandis tria praecipue cavebimus. Primum ne tropos fingamus, ubi nulli sunt; quod ii aevo nostro pessime peccant, qui historias primorum hominum in μυθους, vatieinia autem et prodigiorum narrationes in loquutiones figuratas transmutant. Τum e contrario cavendum, ne in sensum proprium accipiamus, quae transelata sunt, quod peccant Iudaei, dum ea explicant, quae de terrestri Messiae regno scriptores bibliorum τροπικως dicunt, atque ii precare facile possent, quibus vel loquendi ratio seriptoribus illis usitata vel antiquitas iudaica minus perspeeta est, quique latius, quam par est, protrahunt praeceptum illud veterum quorumdam ic : Significationem Propriam tenendam esse, nisi neceSSilas Nel evidens caussa tr Picam Praeferre persuaserit. Item peccant, qui obliviscuntnr tropos subinde peti ex historia ipsa s77ὶ aut ex rebus, quae vere gestae sunt, aut contigerunt, a prophelis vero praeterea eliam ex typis, utiquum de Christo loquuntur sub imagine Davidis s88 , aut de ecelesia sub imagine Hierosolymorum id ae montis Sionis le , ex quo sit, ut
imaginem urgendo ea sermoni admisceant, quae figurae unice conveniunt, non autem figurato, uti quum Ieremias ecclesiam futuram pra dieens sub imagine Hierosolymorum meminit turris Hanameelis, Pomtae anguli, et collis Garebi N; qui translationis modus etiam apud
scriptores ceteros adeoque in communi serm0ne usurpatur, uti quum e) Mich. IV, 1.
D L. o. Vide notas Doleri Ieremio traduit in h. I.
146쪽
REcdLA VI. COGNITIO ORNλκENTORΓn DizTIOrils . in Neronem vocamus eum, qui populis erudeliter imperat, Roscium in scena, qui aliqua in arte praeeellit, eumque, qui saepius opus aliquod struit, ae destruit, dieimus telam texere Peneloρes. Alterutrum autem ex praedietis peeeatis admittat, neeesse est, qui non altendit, ut verbum aliquod quandoque utrumque sensum simul habeat, proprium et translatum, puta, quum dieimus: Video uultum animumque tuum, qua Sint Oerecundia ; nam ridere piatum, animi verecundia, Pr prie dicta sunt, sidere animum, perecundia vultus, translata. D nique, quum dictionem translatam esse in dubium est, cavere oportet, ne ex ea pleniorem aut latiorem signifieatum extundamus, quam habeat, quum proprie usurpatur; verum id vix eontinget ei, qui translationis landamentum probe noverit. 225. Habere praeterea ob oeulos nonnulla neeesse est in tropis bibliorum explicandis. Etenim, sieut unaquaeque gens immutationes quas dam verborum sibi proprias sectatur, ita et gentes , quae in Oriente sunt, quibus et aliquid amplius hae in re audere mos est, quam se lerae audeant; cuius rei speeimina non pavea hactenus dedimus. Α iamen, ut animadvertit Ialin, in legibus, simplicibus rerum geSta rum narrationibus,tiatque in adcuratiore doctrinae expositione non solent usurpari tropi insoliti et audaciores, sed soIum tales, qui communi usu satis triti sunt, quare, quod mox. . . de tropis Orientalium nonnunquam αudacioribus dictum est, trahendum non est ad verba institutionis eucharistiae, Matth.
XXVI, 26-28; Marc. XIV, 22-24 ; Luc. XXII, 19. 20 ; Ι Cor.
XI, 24. 25, in quibus . . . truus insolens et audacior e sel, qtialis hac occasione so minus evectandus est, quo magis Iudaei ex Mod. XXIV, 8 assueti erami sanguimu FOEDERIS Pro prie intelligere, uti etiam Hebr. IX, 20 cernitur . . . . Ast tr
pus tritior in his perbis Iocum omnino habet in Doce ποτορι cALix, qui Luc. XXII, 20 venit pro contento faj. Denique monitu opus non est, ut animadvertamus vocem eamdem varie transferri ; sie nomen Ties luae modo in propriam notionem aecipitur, modo autem immula lum, ut persaepe vel laetitiam significet, vel vitae pro-
147쪽
l34 Lis. I. cap. VI. REGΠLAE PROXIXAE speritatem secundasque res, sed et lumen menti assusum claramque rerum informalionem ita . 226. Quod vero allinet ad tropos elymologieos i218ὶ, quamvis loeus hie illis non sit, eos lamen nosse proderit, quia subinde ex illis elaret, quaenam olim translationum ratio ac modus in usu suerit, quo eognito facilius tropi rhetoriei illustrantur. Nostes exempli gratia, eur ira inscripturis tamquam spiritus nasi exhibeatur ibi , atque etiam tamquam sumus e naso erumpens lol, si animadverteris irae significatum in radiee 'ON orium esse ex primitiva nunc tamen obsoleta notione spiritus, quae inerat huic eidem radici. Cavendum tamen est, ne putemus ex translatione: etymologica singularem aliquam vim aut significalionem voeibus advenire, eamque urgeamus, quemadmodum saceres, si verbo a P amorem admirabundum 218ὶ notionem inesse contenderes, aut sirea vim praepositionis 'l* velles tricari, quod orta putetur ex radice quae sonat disisionem aut partitionem. 227. In allegoriis, parabolis, apologis, atque imaginibus explieandis, in quibus dictio translata est, ea servare oportebit, quae de troporum in terpretatione in universum praecepimus. Quid qua tuor illa inter se discrepent , a rhetoribus edocemur. Unum addo, imagines a tribus reliquis id disserre, quod illud, de quo sermo est, proprio sensu significent, quae autem de illo dicuntur translata sint; at in aliis tribus omnia sensu trans talo significantur. Conser, exempli caussa, allegoriam Pg. LXXIX, 9-l7,
parabolam Ii Reg. XII, 1M , apologum Iudie. IX, M 15 , imaginem Ε-
reeli. XVI, 1-63. In horum autem omnium enarratione, ut admonet Ialin, in Primis caput praecipuum et summa rei, quae signiscatur, in UeStiganda , . . . . ex reliquis Oero tropici huius generis serm nis adiunctis soIum illa, quae ad caput rei signiscatae manis stam habent rela tionem , adposite e licanda sunt; reliquorum
autem adiunctorum, . . . . quorum nulla ad summam rei rei
tis adparet, signiscatio est nulla , ideoque minime quaerenda , ne e Iicatio ultra huiusmodi tropicis
limites et scopum extenuatur. Permulta enIm
Sermonibus admixta sunt, non ad rem signif- έ Ps. LXIX , 405. Deut. XXIX, 20 ; II Reg. XXII, ib) Ex. XV, 8 ; II Reg. XXII, 16; 9 ; Is. LXV, s.
148쪽
catam, sed ad perfectionem imaginis vectantia , fere ut in ta bulis seu picturis Vmbolicis, in quibus ipsa dumtaxat integra Mura est Vmborum rei, et significat id, quod pictor indicare ooluit, nequaquam autem Omnia singularia, quae ad integritatem et perfectionem Murae necessaria erant la . Ilaee si ubi seripturas Iegenti subvenerint, dissicultates plurimae explanabuntur, puta in iis, quae Ereehiel valleinatus est de templo instaurando tb , et quibus a Ioanne eae- Iesiis Ierusalem sci deseribitur. Animadverte haec omnia frequentissima esse apud poetas saeros et prophetas, nee modo in rebus gestis edieendis aut in laudationibus, obiurgationibus, admonitionibus, horumque similibus, usurpari, sed etiam in rerum suturarum praedictionibus, ut sunt Is.
V, i AE; XI, l ; Ereeh. XVII, 3-10; XXIII, 2-49 ; Ps. CIX, l-7. S. II
Emphases et alia quaedam dictionis ornamenta.
228. Emphasis Τullio est ad ρIus intelligendum, quam dixeris, signif-tio id . Eius, ut seribit Quin lilianus, duae sunt vectes ;altera , quae plus 3igniscat, quam dicit, altera, quae etiam id,
quod non dicit seq.229. Priorem emphasis soraeam habes in his : Ego Dominus, quihus verbis plures leges sanetuntur in Levitico lf ; Ero oobis Deus, et Oos eritis mihi popuIus fra, quae peculiarem euram , quam Deus in populo luendo erat adhibiturus, debitumque populi erga Deum obsequium signifieant; Numquid non cir tu es 8 fhy, quibus David Abnerum virum sortem suisse pronuntiavit; Esto Oir fu, quibus idem David Salomonem filium ad virtutem exeitabat; Haec est dies, quam fecit Dominus fυ, nobilis videt ieet dies ob singularia bene seia a Deo collata.
230. Hane ipsam empha im eontinent illae, quas hodierni grammatici vocare solent constructiones praegnantes, quasque esse definiunt
149쪽
Oerbum subaudiri debet, ad quod referri obiectum potest fa=. Mxemplo haec sunt: A cornibus unicornium exaradi me H, id est,ue liberes me ; Conticescent in infernum fio, descendentes videlicet in insernum. In his ellipsin saeile agnosees it 63. 233 . 231. Minime eonfundenda est prior hare emphasis forma cum hyperbola et energia, quae nihil amplius signifieant, quam dieunt, sed solum id, quod singnificant, alia a communi ratione dicunt; quod quidem lacile eavebit, qui emphasis definitionem probe intelligit. Hyperbola rem ipsam exaggerat, ac proinde, contra ac fit in emphasi, plus dicit, quam signifieat; ui sunt illa: Magna est enim υetat mare contritis tua μγ, Fortis est ut mors dilectis, dura sicut infernus aemulatio bH. Energia, quae illustris emplanatio vocatur a Tullio is , rem vividi ribus dicendi formis exprimens eam evidentiorem lacit; ita Moyses de Israelitis Deo rebellibus delendis fra: Dixi: Ubinam sunt 3232. Alteram vero emphasis Armam illae loquutiones tibi ostendunt, vel qua Iosephi dispensator illius fratres ob seyphum furto sublatum increpavit, quamque ita legimus in eodicibus hebraicis fM: Nonne illum, quo bibit dominus meus 3 vel qua Iethro cladem Aegyptiis divinitus
illatam demiratus aiebat: Nunc cognopi, quia magnus Dominus su Per omnes deos, eo quod superbe egerint contra illos tu. 233. Sedulo distingue posteriorem hane emphasis Armam a breviloquenlia et relicentia. In omnibus quidem hisce tribus, uti etiam in constructionibus praegnantibus l230ὶ, dictio ἐλλειπης est, discrepant tamen inter se hoe ipso, quod non omnis ellipsis sit emphasis, aut breviloquentia, aut retieentia. Nam ellipses sane frequentes reperies in bibliis, in quibus emphasis nulla est, cuiusmodi sunt ellipses pronominis sive demonstrativi , sive suffixi, sive relativi, item verbi substantivi, praepositionum , particulae interrogantis, nee non quorumdam verborum , quorum omissio incommuni loquendi ratione obtinuit il63 . Breviloquentia, non plus, quam
a) Gesenius Lobrgeb. S. 222 b. b) Ps. XXII, 22 hebr. H Ps. XXXI, 18 hebr. vi Thren. II, 15. 6 Cant. VIII, 6. D L. cas) Deut. XXXII, 26.
150쪽
dicimus, significatur, sed , quod significatur, totum, paucis lamen nec sine quadam vi sermonis , edicimus. Τale est illud Zachariae: Quis tu, mons magne , coram Zorobabel 8 In planum fast, id est, solo a quaberis. In reticentia illud quoque significamus, quod non dicimus, sed, quod in emphasi non fit, sermo veluti abrumpitur, latita sententiae parte praecipua, eaque non tam iis, quae dicuntur, quam quae non dicuntur, significatur. Ila Deus de Adamo: Nunc ergo, ne forte muta tmanum suam, et sumat etiam de ligno Oitae, et comedat, et visas in aeternum fM; ita David fo: Anima mea tu rbata est Ualde; sed tu, Domine, usquequo' Porro reticentia in communem loquendi modum transiit, ubi iurandi formulae usurpabantur vide
tiliora sortasse haec atque exquisitiora, sed quae nos monitos esse opor tet, nec ex scripturis ampliorem aut angustiorem, quam habent, Sen
234. Celeriim emphases, abi talent, sensu ipso plerumque deprehenduntur potius quam alio quovis indicio. Si tamen earum indicia quaeris, tibi ea suggerent materies ipsa ipsumque scribentis aut loquentis consilium, potissimum autem ea mentis atque animi comparatio, qua esse ap Paret is, qui scribit, aut loquitur, eaque assectuum vehementia, qua ducitur ; his enim omnibus si minus respondeat simplex ipse verborum 10 nus , sed trigere potius atque ineptum quid sapere videatur , emphasin iuverbis latere ne dubites. Experimentum dabunt, quae supra attulimus.
Comparatio bibliorum cum suis translationibuS.
235. Sacrarum scripturarum αρχrtana, quos teoetuε vocare iam so lemus, eosdem ac eeteri omnes libri easus experta, mendis, quae Sensim in ea librariorum vilio irreperent, vacare non potuerunt. Haec tamen tot ac talia non sunt, quae in suspicionem adducant germanam ipso-M Zach. IV, 7. se Ps. VI, 4. M Genes. Ill, 22.