Francisci Xaverii Patritii e Societate Iesu De interpretatione Scripturarum Sacrarum Didaktikos

161쪽

tribulatus ἰτ ποδ fractus, id est, poenilens fu=, quae illustrabis,

si ea eonseras eum Ex. XII, 46. 253. Quarto usus loquendi determinatur reipublicae cisilis et ecclesiasticae forma, e quia, non 3OIum diυersa munerum et praefectorum nomina, sed non paucae quoque Phrases et tropi des muntur. Sic antiquissima procerum Hebraeorum nomina

uit , C mi, n zN , et sub regibus π mri, mari ad etc. , ac in novo foedere ἀρυερεις, πρεσευτεροt. γραμματεις; a quibus Omnibus longe distant nomina praefectorum

chaldaeorum et Persarum atque magistratuum romanorum, qua

occurrunt in libris peteris foederis recentioribus et in novo D dere . . . . Da porro nomina binari 'I 2 Uel 'Inari. tam , etc. , unde phrasis C 2 2 Od. XIX, 6, id est, agonuu DEOsλcauu , ut mox evlicatur per adiectum inrita a cExs s η-cτι, id est, Deo consecrata, cui geminum est εχτιλειον ἱερατ υ-Ι Petri II, 9.

254. Quinio determinatur usus loquendi Nita communi, eae quae Iicandae sunt hyperboIae communi sermone tritae et e ta, quae uniperaim enunciunt, quod cum restrictione de eo, quod perfrequens est, intelligere Oportet. Usurpantur autem Passim etiam in libris voces, notiones, et Phrases, nec non tropicae loquutiones, eae communi vita desu tae, ut ... II Sam. III, 8 abdicanis pro homine abiecto, et I Sam. XXIV, 35, II Sam. IX, 8, XVI, 9 nT 2 2 chnis noRTuus pro homine abiecto inpotemtasM Eae hoc fonte etitam fluxit consueta orientalibus com .pellatio honoris AENEX, quia aetate provecti in vitia comminia non exiguum honoris gradum Oblinebant. Hinc quoque appellationes patris, fratris, filii, etiam inter illos usurpatae, quibus nulla

propinquitas esset. 255. Sexto delerminatur usus loquendi moribus , ritibus, consuetudinibus, et reliquis rebus historicis, quas nomine antiquita

162쪽

Rasis 1 IX. RATIO Lood Enni 14stiam complectimur. Hi ne verba, quae gestus venerabundos sonant, quod attinet ad euilum religiosum, ambigua nonnumquam sunt, quum mi lenialium mos sit gestibus illis non minus homines quam Deum venerari. Messiae, id est, uncti, appellatione, eum significari, qui simul et rex et sacerdos laturus esset, intelliges ex hoc, quod nemo alius apud Israelitas ungeretur praeter reges et sacerdotes. In oraculo Isaiae la

verbum femininum nHῖῖ pocabit neminem impediet, qui norit

nomina filiis a matribus imponi plerumque consuevisse. 256. Saptimo, his Ernestii Obseroationibus addendum est msum sequendi etiam aliquatenus determinari scriptores naim, etsi author lingua aetatis suae utitur, eam tamen nonnihil variat , Proue plus minuspe excultus, et erudit , atque singulari fomta ingenio et indole praeditus est . . . . Qui scribunt stilo Ieganti, sublimi, acuto , sententioso , ut Plerique Prophetae et

Poetae hebraei, poces non raro et notiones usurpant rariores,

quas Stilus planus non fert. Recole ea, quae alibi praecepimus eirca seri plorem ipsum consideranda l l 40 seqq. . 257. Oelavo, huc quoque spectat distinctio inter rationem loquendi, quae in historia, legibus, atque doctrina , usurpatur, atque in ter eam , quae poetarum ac prophetarum propria est. De hae altera aeeipe ea, quae summatim seripsit Gesenius: Dictio haec poetica, cui

externa quoque nota est, non ex VIIabarum quantitate, sed ex

rhythmica periodorum dimensione earumque parallelismo, habet Praeterea, quod ad dicendi modos attinet, quod ad formas significationesque υerborum, quod ad grammaticas constructiones

etc. , Morias proprietatum vectes , in quas non semper Consi

ratio neque satis intenta est. Plures harum proprietatum in ceteris dialectis, atque in Uriaca praesertim , commune quid sunt; cui rei illud belle congruit, quod etiam in recentiore urgenteae aetatis sermone aramaicis peluti coloribus infecto ta- Ie aliquid singulare deprehendatur. Prophetis, quantum ad rhythmum et ad loquendi rationem, medius Iocus est poesim inter Proraamque Orationem ; attamen, qui aurea aetate fuerunt, sa) Is. VII, 14

163쪽

l30 Lia. I. Chr. VI. BEGs E PRoxi AE poetis ferme assident, serioreε tantummodo, puta, Ieremias et Ezechiel, ad ora tionem prorsam accedunt mi. Huius rei erempla , si eupis, pauca haec aeeipe ex iis, quae protulit ipse Gesenius. Quod ad voeabula poeseos propria, habes . IN homo pro UIN, oenire pro S a, ri ri indicasu pro 'va; 'oerbum pro 'a ,ete. Quod ad voeabulorum notiones, habes adiectiva tamquam substanti a adhibita ad unum aliquid eertum ae determinalum significandum, ut sunt ar fortis, id est, Deus, ari fortis, id est, taurus, item no mina propria virorum pro populis, qui ex viris illis orti sunt, ut sunt Iacob pro Israelitis, Esau pro Idumaeis, itemque Ioseph pro regno Israelis. Quod ad formas voeabulorum , habetur pris N pro

anni, pro dies, 'i,m pro ibit, ele. Quod ad sommas grammaticas et synlaxim, reperies literas paragogieas ri et ' adiunetas nominibus flatu absoluto , additum nominibus statu eonstrueto, suffixa pro Eri et C - , n)-.et 'ri' pro υ- , pro pluralia terminata et pro - item eoniugationes piliet ei hi phil signifieatione intransitiva, participia pro verbo finito

saepius usurpata, frequentiores anomalias numeri et generis, ellipses, ele. 258. Quid autem laeto opus sit, ut ratio haee loquendi saerorum seriptorum propria nobis plene innoteseat, satile est pervidere. Conandum quippe est, ut linguarum, quibus illi loquebantur, et seribebant, notitiam habeamus, non qualemcumque, sed plenissimam, illasque lales prorsus, quoad sacere possumus, teneamus, quales erant, quum adhue vigerent, iisque homines loquerentur. At, quales tunc fuerint, i sies necessarii sunt, qui nos doceant. Etenim, ut se ibit Ialin, usus sequendi . . . . facto historico innititur quaeritur enim, quas cibus notiones et quem phrasibus sensum iungere soliti

sint illi, qui hac lingua vernacula utebantur M. Testes autem eiusmodi alii direeti sunt alii vero indireeii. Τesies direeti solum ii sunt, qui Iinguam hanc pernacutam loquebantur, αut eam saltem ab his penitus didicerant, quoniam hi solummodo notionum

164쪽

habebant; quare nulli iam de usu hoc loquendi testes direeti supersunt praeter eos , qui de linguis mortuis Sunt antiqui interpretes , schoItastae, glossographi , aliique auctorea, qui illo amo , quo ε lingua erat Oernacula, Derba et phrases interpretati sunt, aut oim earum exposuerunt. Tratibus huius generis, qui dicuntur inrecti, nititur hermeneutica specialis nOoi Dederis. Τestes autem indirecti sunt iiai, qui, non quidem ips- hanc linguam, dialectum tamen ipsi assuem loquebantur pernaculam, aut ab his plene didicerant, oel statem aetate a pila linguae non longiori temporis interpadio remota Giυebaut, qua de usu I quendi plura adhucdum nota erant. His testibus utitur hermeneutica specialis veteris foederis. Ex his facile intelliges, utrum veteres bibliorum interpretes , quos constat ipsa Vra nox vertisse , inter testes directos an inter indirectos recipiendi sint. His quoque per- spieimus , qua ratione etiam inter vetustiores patres esse p0ssint, quos de usu loquendi, qui sacrorum scriptorum fuit, testes habeamus sive directos sive indireetos. Sunt autem de usu loquendi librorumntritisque foederis et alii testes directi, ipsi scilicet scriptores

sacri, qui PaSSim Uim Verborum Suorum . . . . e Onumi fast lottii me modis, quot proximae hae regulae sunt, quas ad scripturas explieandas ex scripturis ipsis eruimus; ideoque non utile tantum ac necessarium, sed nulli secundum est consilium, quod ad hane i quendi rationem , quae auctorum sacrorum est, penitus lenendam Αugustinus suggessit i l 38. 248 , ut in scripturas sacras legendas sedulo ineumbamus Ib . Sed et illi hac in re magno nobis subsidio erunt, tum qui seripturas, quod ad linguam allinet, praeclarius enarrarunt, alias iam commemorati si 22 , tum qui ipsas seripturarum linguas grammalleis operibus aut lexieis plenius illustrarunt, ut sunt Guil. Gesenti Grammati ea hebraica lci et Thesuurus philologicus criticus linguae hebraeae et chaldaeae veteris testamemti μγ, Georg.

IIenrici Augusti ΕWaldi Gramma liea hebraica ie , Christiani Noldii

165쪽

152 Lis. l. c p. VI. REGuLAE PROxlIIAE Concordantiae alias l200 a nobis commemoratae, Georg. Benedicti

Wineri Grammattea novi testamen ii laὶ, Christiani Abrahami Wahlii Clavis novi testamenti phiIologica my, Ιo. Frideriei Schleusneri Lexicon nori testamenti μν , et alia, quae superius il2η suggessi

mus ; quibus tamen omnibus uti quidem eaute ac iuvari poterimus, non autem opertis oculis quascumque eorum auctorum sententias amplecti. 259. Sed quaedam quod ad huius regulae usum moneamus, Oportet. Ac primum quidem hanc loquendi rationem attendamus, necesse est, quum alias ex regulis proximis adhibemus, praesertim IV, V, VI, VII, et VIII. Maxime vero haec attentio eonducet, ut ellipses il63 dignoscere et supplere possimus , tropos l2l8ὶ, emphases s228 , aliaque huiusmodi, recte intelligere atque interpretari, elenim, inquit Iahn, agnitio et interpretatio troporum ab usu loquendi tropico, qui

cuilibet nagioni, institues, aetati erc., propriu3 ere, Pendet; ... nationes enim diversae pro sua seruiendi rαtione nonnunquam fundamensum translationis agnOυerunt, quod nobis a Deritate

Hienum esse videtur μν. 260. Sedulo autem memineris eius, quod ex iis, quas diximusi 250-257 ὶ, iam apparet, loquendi rationem subinde variam videri

atque diversam, idque non propter adiuncta solummodo temporum , rerum, ac personarum , contingere, sed nonnumquam ab ipso argumento ipsoque orationis eontextu illud flagitari, ut noliones ac sensus secus accipiamus , quam ratio loquendi videtur postulare ; quod quidem si non ideo contingit, quia seri plor a communi ratione loquendi deelinaverit, dicere profecto oportet aliam quoque obtinuisse rationem loquendi ea , quae in bibliis veluti communis ac vulgata compa-

rel. Plurale nomen statu constructo et eum pronominibus suffxis constanter aliquem singularem signifieat, at in versiculo secundo capitis undevieesimi geneseos, sic flagitante orationis contextu, plures designat. Singulare autem nomen 'PIN eum pronomine sussixo

numquam adhibent scriptores bibliorum nisi ad hominem significa

166쪽

Rgauca IX. Bkrio LouuEnni 153dum ; at in versieulo primo psalmi CX ipsa materia doeel alium quam simplieem hominem eo voeabulo appellari. Parentes solummodo gignere dicuntur, idque etiam in versiculo deeimo quinto eapilis XLVI geneseos, neque enim, ut quidam putant, huic verbi istius notioni adverSanlur ea, quae praecedunt; at in versiculo celavo capitis I Matinthaei de abavo verbum illud dieitur la . 26 l. Quibus praedietis atque praecognitis hanc legem sta luimus: In bibliis, nisi argumentum aut orationis conlextus obstet, eam verborum notionem eumque loquutionum sensum esse accipiendum, quem loquendi mos , qualem temporum , rerum , ac personarum adiuncta suisse docent, aeeipere suadet. Voces '' iri r de iαter pedes eius longe aliud sonare, quam de pedibus eius, ratio loquendi demonstrat , eique adversatur dicere legislatorem , qui penes aliquam gentem est , inter gentis huius pedes esse ; quare illa gen Mos: ra* pari* .... mdr ibi, significare nequeunt, ducem seu legislatorem non recessurum de pedibus Iudae, sed signi-seant , non defeeturum ducem oriundum de inter pedes Iudae, id est, qui sit ex stirpe Iudae, praepositione illa in de originem indicante, B0n autem terminum, a quo recedendum sit. Iam vero aeque repugnat rationi loquendi uni eidemque praepositioni intra unum eumdemque ser monis tontextum inque duobus unius eiusdemque periodi membris ab uno eodemque verbo dependentibus diversas inesse significationesi ergo, si in illis verbis geneseos praepositio de indieat originem, originem quo que indicet necesse est in aliis , quae proxime prae dunt, atque ab eodem verbo dependent, id est, sceptrum DE Iuda. Christ. Gottiob Slorr sc , ut refert Rosenmii uerus senior id , agens de genealogia Christi a Matthaeo deseripla eontendii, genealogiam hunc in familia

Ieru restertam , et a propinquo Iesu απιττω quodam usque ad Iesum continuatam, a meth o praemissam esse eυangelio; ... Παm auctori genea logiae tat πω Iesus non erat O Xριστ*ς p. 17, sed ὀ λς ο αενος Αριστος o. 16. Ailamen notum Siorrio fuisse arbitror

167쪽

154 Lia. l. c p. VI. RGuLAE PROxlnAE morem hune esse loquendi seriptoribus novi testamenti ae praesertim Matthaeo, quum alicuius , non modo agnomen , sed vel ipsum n men edicunt , idque sive de personis loquantur sive de rebus ; ideoque , haee loquendi ratio eommunissima quum sit, eam potius sequi debemus. quam alteram , quae foret seeundum Storrit sententiam, ei cuius vix unum exemplum seriptores bibliorum suppeditant sal.

An ratio loquendi suprema sit interpretationis regula. 262. Nune autem disputemus, quonam loeo habenda sit quom m-dam ex reeentioribus interpretibus sententia decernentium, usum I quendi primorum lectorum et ipsius authoris primum et summum esse hermeneuticae Principium, a quo omnes regulae interpretandi pendent my. Si haee, ut sonant, accipiantur, quid inde incommodi eonsequens fiat in explanandis seripluris sanetis, sensu ipso atque experimento comperimus. Etenim grammaticis, non vero eeelesiae, supremum ius ex illo stabit divina oracula interpretandi. Hoe fonte derivata illa interprelamentorum colluvies, quae r eentes Protestantium eommentarios , nescio , an impietatis magis aut ακρισιας labe infleere solet. Hine depravata prophetarum oracula et in alium sensum eo , quo res suturas portendebant, male detorta. Hi ne seriori aetati vetustissimae bibliorum paries assignatae, vel quod aramaicam loquendi rationem redoleant, ut eontigii historiae Ruthae, in qua lamen , quae aramalea esse seruntur , ea archaica verius dixeris eum Bosei multero sc , vel quod illarum dictio vix quidquam

diserepet a dieiione aliarum, quae pluribus post saeculis seriptae sunt, ut pentateucho ipsi contigit id , tametsi consonantia haee talis haudquaquam sit , qualem dicunt, neque lamen , cur minorem eam esse oportuerit, ea ussam ullam divinaveris ex illis, ob quas linguae solent immutari. Quum vero , si eaussa indicta prineipium illud damnare-

168쪽

BEouLA IX. R io LoovEmi 155 mus , limendum esset, ne sorte perfugium aliquod exquirere videremur linguarum inscitiae , quam nobis exprobrant Protestantes, quod tandem quid aliud Aret, quam adversariis manus vietas dare Z eautius maturiusque res lota agenda est.

263. Prinei pium istud, si per se ipsum illud speetemus et ex ea parte, quatenus in quorumvis librorum interpretatione loeus illi est, rem obiter eonsiderantibus verissimum esse videri posset. Quid enimalind est, dum libros interpretamur, rationem loquendi sequi, nisi verba ei loquutiones in eam signis eationem aecipere, qua de inter eos eonveniebat, quibus librorum illorum lingua propria suit Z Num vero aliter v nees ae loquutiones sunt aecipiendae 8 liaque, ut rem penitus introspiciamus, animadvertendum primo est, quaestionem hane minime pertinere ad eas sive voces sive loquutiones, quae passim obviae sunt, quaeque vel ex eerta atque omnino eomperta ratione loquendi vel ex aliis adiunetis qnibu eumque definitum habent sensum ei ira omnem dubitalionem ; quaevis enim de rudi ore popello anicula nullis regulis hermeneulieis adhibitis apprime intelligit, quid sit pisere, edere, ambu- Iare, domos exstruere, Pecunias soloere, neque prosecio de his aut similibus grandem adeo legem serre opus est, qualem prineipium illud praesert. Quaeritur itaque de illis voeibus et loquutionibus, de quarum notione ac sensu quamcumque demum ob eaussam aliquo modo dubitare es, num in earum interpretatione prinei pium illud obtineat. Hievero elaritalis gratia quaedam distinguere necesse est. 264. Alia . quippe est illa ars hermeneuli ea, quae ei rea voees t

quutionesque seorsum aeteplas versatur, alia vero, quae circa eas simul iunctas, seu eirea totam ipsam orationem, ae ei rea integros libros; quod si utramque velis non esse nisi ii nam, illud sane negare nequeag, interprelationem voeum et loquutionum esse solummodo partem quamdam huius artis, quae pars neeessaria plane est, non tamen sussicit, ad orationem lolam aul libros integros explanandos aut etiam intelligendos. Quare prinei pium illud ita, ut fit, enuntiatum, veluti si arti hermeneulieae universae statutum esset, falsum esse dicendum est, quum regulae plures, quae in integris sermonibus aut libris explieandis usurpantur, praeterquam natura ipsa sua nequeant ex ratione loquendi pendere, adeo etiam nihil ex ea pendent re ipsa, ut nonnumquam e contrario praeponderent, essiciantque, ut quaedam seeus sint intelligenda, Dissiliam by Gooste

169쪽

ae Ioquendi ratio postulet, idque ipsis salentibus illius sententiae patronis sa , nee modo in libris, qui vetustioribus linguis hodieque o soletis conseripti suerunt, sed vel in ipsis, qui vigentibus hodie ae tulgaribus linguis conscribuntur. Num enim ex ratione loquendi pendere dixeris ingenium atque indolem aliaque seriptoris adiuneta P num eonsilium, quo ducebatur, aut oeeasionem, qua ille scribebat Θ num ipsam materiem, quam pertractat p num notitiam rerum gestarum aut unius alleriusve seientiae, quibus ignoralis non raro neque ea, quae scripta sunt, intelligere quis potest, quantumvis calleat linguae sermonem, qua seripior usus est y At nonne saepe aceidit, ut horum quodlibet in eaussa sit, cur in linguas novae dicendi Armae indueantur p Num, etiamsi id fiat, diees omnia haee ex loquendi ratione pendere 2 Quem denique laleat, quam eommune seribentium peeeatum sit ἀρωγολογχια impropriumque dicendi genus p quae vero huius generis sunt, ea si quis secundum eommunem loquendi modum intelligat, manifestum est eum mirifiee deeeptum iri neque seriptoris mentem esse assequuturum.

265. Quod si quaeras, quid de illo prinei pio sentiendum sit, siquidem ex ea solum parte illud inspiciamus , quatenus ars hermeneuli ea versatur etrea voces singulas singulasque loquutiones exponendas , eas seorsum ab integro sermone ac per se ipsas spectando, respondeo, si de aliis voeibus ae loquutionibus agatur , quam de omnino obviis

atque usu trilis, de quibus quid sentire oporteat, iam diximu i263 ,

numquam interpretem ea ratione voces seu loquutiones speclare vel earum sensum definire debere. Ipse Iaha aeer prinei pii illius adserior harepraeeipit : Contextus Orαtionis . . . . ubique, etsi notis Noctimet sensus propositionum ex usu loquendi notus et clarus esse videatur, sedulo conferendus est; Persaepe enim notio aut sct sus Pro ratisne comtextus disersus ast, aut saltem aliqua r

tisne pariat fM. Quare neque ex hoe eapite potest prinei pium illud veluti summum haberi aut tale, ex quo reliqua omnia pendeant. 266. Sed de ipsa bibliorum interpretatione iam dieamus; plura enim adhue sunt, quae evineunt, in ea nullo modo principium illud tamquam summum haberi posse. Siquidem in primis ebristiano inter

170쪽

BEou A IX. Bario LouvEndi 157 preit, ubi de doetrina mysteriorum deque moribus agitur, summa aditis hermeneutieae regula est ecclesiae auctoritas. IIuie quippe a Spiritu saneto divina oraeula eoneredita sunt, tributumque ius ea inte pretandi , non vero singulis Christianis opinione quam saepissime, utpote hominibus , inter se diserepantibus. At enim quid , si eeelesia scripturas interpretetur seeus , ae certa atque indubia loquendi ratio postulati Aiqui istud ipsum non magis fieri posse, quam ut e etesia aliquid pronuntiet absonum a ehristianis doctrinis , praefracte eontendo. Quid enim est aliud ea ratione seripturas interpretari, nisi eis sensnm affingere, quem neque habent, neque habere possunt pOmnesque ad unum Protestantes audacter provocare minime vereor , ut unum seripturarum verbum proserant, quod reelesia contra, ae sediret certa atque indubia loquendi ratio, fuerit interpretata. Caveant porro ne, si id exsequi eonentur, ipsimet illud peeeent in his, quae dieimus, intelligendis, non bene assequuti nostram loquendi rationem, seu quid sonent verba haee: Interpretatio M ecclesia ha bita. Quod

si eavebunt, pareent profecto usitatis naeniis miseras aures oblunddire, quibus quasdam nonnullorum interpretum aut etiam patrum commenlationes nobis oggerere non desistunt. Sed et illud memoriae nostrae penitus insideat, oportet, illius rationis loquendi, quae seripi ribus bibliorum suit, neminem veriorem iudicem esse posse , quam clesiam, utpote eui avetor ipse seriplurarum Merarum iudieium de harum sensu demandaverit, sua liae ope praesto semper sit, ne in es 'serendo a veritate vel minimum aberret. Quamobrem, si quando eo elesia seripturas interpretari aliter, ae serat ipsa loquendi ratio, cuiquam videatur, eerto constabit aliam , quam is existimet, vim vomelim esse ae loquutionum , oblinebitque illud Augustini r Non hoc habebat diuina scriptura, sed hoc senserat humana ignomrantia fa=.267. Doeent praeterea vel ipsi adversarii nostri rationem loquendi , quae seriptoribus bibliorum propria suit , diversis ae disparalis rerum , locorum , temporum , ae personarum adiunetis definiri ibi , uni eidemque aetati, imo uni eidemque seri plori pro diverso ipsius