장음표시 사용
171쪽
158 Lis. l. CAp. VI. REGuLAE PRox in AEeonsilio diversaque animi ae meniis dispositione , non semper eamdem suisse fiat. Ut itaque nobis de loquendi ratione illorum seripi rum propria certo constet, haec quoque omnia eomperia sint, oportet. Quonam igitur paelo affirmare possumus haec omnia, quae proeul dubio artis hermeneulicae in seripturarum interpretatione ad minitula sunt et subsidia, ex ratione loquendi pendere , quum e eontrario ex his
potius , quaenam fuerit loquendi ratio, eoni retare oporteat p268. Porro , quum aiunt principium illud summum esse in interpretatione seri plurarum , ponunt, interpreti ipsi rationem loquendi plenissime esse perspectam. Verum perspeetam rationem loquendi plene is habet, non qui solummodo , quid linguae proprium sit, novit , sed qui praeterea , quid illius nequaquam sit proprium, certo deee nere potest. Eequis autem ita plene vetustiores linguas ealleat, orientalium praesertim populorum , ut certo valeat diiudieare , quidnam illarum proprium minime suerit Z Nonne vel in hodiernis linguis, quae vigent , quibusque homines loquuntur, etiam ii, qui longiora studia
illis impenderunt, quamquam euilissimo earum sermone utantur , non raro tamen, si perconteris, an aliquid minus ipsorum linguae sit proprium, certo respondere, saltem stantes in uno pede, non audent pEequis igitur illud audeat, quum quid simile de velere aliqua lingua
rogatur Z potissimum si ita, ut hebraea aut ehaldaea, a nostris linguis ea abhorrea ty si aeque pavea eius monumenta supersint, quae t - las linguae opes nequeant continereῖ Quod quam vere dieamus, argumento sunt vel ipsae notiones voeum ipsique loquutionum sensus , qui in dies vel illustrantur , vel etiam adinveniuntur ab interpretibus, et quorum, etsi mullos minus probabiles aut non omnino indubios, non paucos tamen peropportunos perque appositos videri latendum est.
269. At enim , inquieς , deseelui monumentorum hebraicoriim abunde provisum est usu dialectorum, ut voeant, affinium ad linguae hebraicae cognatarum ; quae enim his est loquendi ratio, eam prodii, quae olim hebraleae fuit. Nam dialecti cognatae, aeque ac hebraica, iam antiquissimis secuIis erant expolitae; quae autem
172쪽
REOLLA IX. B tio LouuEadi l 59 ad tantum perfectionis gradum eoectae Sunt linguae, ipsia hac sua perfectione Mae sunt, ut mutationes, nisi leues et naturam seu interiora nequaquam attingentes, subire nequeant. Ita Ialin ta . Non equidem negaverim magnam ex huiusmodi dialectis utilitatem bibliorum interpretem esse pereepturum, quin hanc ipsam diserte iam defendi lira . Verum, an eousque haec pertingat, quo n0nnulli eam trudere nituntur, negandum arbitror. Vel enim de dialectis adhue vigentibus sermo est, vel de dialectorum monumentis, quae Supersunt. .. 270. Si primum, veIim consideres aramaicam dialectum iamdiu interiisse, neque enim nonnullorum in Asia oppidulorum, ubi aliquid
ex ea hodie viget, habenda ratio est b , ac solam arabidam nunc vigere. Hanc vero quibus momentis pervincas talem nunc esse, qualis suit oblinente adhue in Iudaea sermone hebraico p Arabes huius aetatis haudquaquam prosecto loquuntur linguam corant. An vero hanc sallem eorani linguam eamdem eredas atque illam , qua olim , puta , quum soluta est captivitas babylonica, Arabes loquebantur Θ Αst, animadvertas, velim, siquidem lingua torani ila immutata est duodecim hisce postremis saeculis, quae ab editione corani effluxerunt, num duodecim saeculis prioribus , quot serme fluxerant a soluta captivitate babyloniea ad eoranum editum , nulli omnino, imo non magnae immutesioni, obnoxiam eam suisse putabimus y Ipse Iabn , qui dehisee dialectis negat esse Derendum , . . . ne multum mutatae
fuerint, et Ionge alia nobis inerant, quam quae Olim locum habuerunt so, docet tamen , ut paulo antea vidimus , illarum s lum linguarum proprium esse, ut immutatae permaneant, quae se Psa . . . . Sua Perfectione Mae sunt My. At quis Ialino dederit, quove iure ipse sibi sumeret, ae lale Cyri linguam arabicam ipsa suci perfectione fixam iam suisse , quum neque unum monumentum Su
persit se , quo eam vel in usu iam suisse probari eerto queat 8 quamvis
non sit, cur de huc postremo dubitemus. Parum porro in hac quaestionueonficere est ex poematibus aliquot arabicis, quae, etsi corano velu-
173쪽
sliora sint, eadem tamen ae illud lingua conscripta sunt, quandoquidem exigua omnino est illorum prae corano vetustas lat. Iam vero quis ne get linguam ipsam eorani atque illorum poematum iam discrepare quam maxime ab hebraica , qualem eam nobis biblia exhibent, neque m do quod ad formas grammaticas, quae praecipua discrepantia est lininguarum assinium, verum quod ad notiones vocum et sensus loquuti
num, verbo, quod ad ipsam loquendi rationem p Hane autem in ipsis
bibliorum partibus recentioribus non parum a vetustioribus discrepantem nosmet deprehendimus , quamvis immutandae Hebraeorum linguae .neque tot exstiterint caussae , quot arabicae immutandae exstiterunt, neque tantum temporis spatium suerit, quum post scriptam a Moyse
genesim vix undecim saeculis hebraica lingua adhuc viguerit. Quo igitur iure , quieumque Arabibus sunt modi loquendi, eos Hebraeis v teribus assingamus p271. Quod si de dialeetorum monumentis loquaris , non magis
profletes. Dialeeii quippe arabicae monumenta sexto ecclesiae saetulo priora non habes; neque enim, ut in ea considerationem intendamus, merentur quaedam veluti frustula dialeeti huius, si quae sunt, lapidibus aut metallis insculpta, a quibus nemo magnam opem exspeelabit ad vetustam Arabum linguam ediscendam. Dialeeli quidem ara maleae praeter pauca illa , quae in bibliis servata sunt il24 , quaeque huie quaestioni definiendae nullo modo satis esse possunt, pleniora alia monumenta habemus, alque arabicis totidem serme saeculis vetustiora, quot hebratea dialecto posteriora sunt, ceteris quippe a late praecellere sertur paraphrasis Onhelosi, quam qui citius quam e teri editam autumant, sub aevum Christi id factum fuisse assirmant. Seriora itaque ea sunt, quam ut testimonio esse possint, talem seris plorum hebraeorum aetate suisse dialectum aramaicam, qualem nobis monumenta ista exhibent, idque facto ipso comprobatur. Ea enim , ut aetate inter se, ita quoque dictione plusculum diserepant, ipsamque Onhelosi paraphrasim ehaldaicis bibliorum partibus inseriorem esse linguae puritate perspicimus , id , inquam , confirmat aramaleam linguam , postquam hebraicae in ipsa Iudaea successit, haudquaquam
174쪽
REcvL1 IX. RArio LouuEnni 16 lsxam atque immutatam perstitisse. obiter autem hie monemus, ex quibusdam libris sive syriacis sive arabieis , qui serioribus eeclesiae saeculis conscripti fuerunt, et in quibus loquendi ratio praeter propter eadem est atque in aliis vetustioribus, nullum depromi posse a gumentum , quo probemus linguas hasce immulatas adhuc ea aetate mansisse ; illorum enim auctores veteri lingua ulebantur , sicut nos latina n limur sal. 272. Non itaque ad tenendam rationem loquendi , quae sacrorum scriptorum propria fuit, opem tantam exspectare est a dialeelis hebraleae assinibus , quantam nobis , ab arabiea praesertim , sperare suasit seliola hollandiea duee Alberto Sehultensio initio saeeuli superioris ibi. Quod quum assirmamus, non ideo negligi volumus harmonicum, ut voeant, linguarum semiti earum studium, quod ad hibliorum interpretationem nemo sanus conferre negabit quam plurimum ex ea parte, qualenus aliarum dialeetorum eum hebraica comparatio magnum hule lumen adhibet, sed solum eontendimus eomparationem hane casso saepe labore eousque protrahi ae protrudi , quo ab aliqua aetate assolet; idque nobiseum qui sentiant, in dies augentur, ut iam a su- rore illo interpretes non modica ex parte resipuisse gratulari sit sc .
De usu harum regularum in universum. 273. Expositis praeceptis artis hermeneuticae, quae in interpretatione seri plurarum sunt observanda, monemus in primis earum studiosos, eo securius regulis hisee ipsos usuros esse, quo graviore auet ritate eae commendantur. Neque enim, ut quidam sortasse autumant, reeentiorum interpretum exeogitationibus eas debemus, sed patribus, qui, ut illis usi sunt, ita et nos uti docuerunt, ac praeceperunt, at sui Vide Gesen. v. cit. S. 8. not. P. se Id. ib. SS. 56-39. 4ὶ Id. ib. S. 38.
175쪽
que Augustino praesertim, euius documenta disputationi huic nostrae
passim inserta , quod assirmamus , abunde eonfirmant. 274. Quamquam autem hermeneulica ars in scripturarum αinterpretatione praecipue versetur, pro comperto lamen est eam ad ipsas quoque interpretationes sese extendere , quoties de his iudicium est serendum. Quare traditas regulas, non minus interpretationibus examinandis, quam αξυτυποις in aliam linguam vertendis aut explanandis,
tenere debes , ei quidquid de hoc altero disseruimus , et de priore illo die tum putare. Quod quidem exemplis illustrare supervacaneum
esse ducimus; non tamen ab re erit, si cuique denuntiemus, ne si bi hane provinetam arroget, ut interprelationes examinet, qui non prius ἀρχε ma ipsa plene eognita habuerit. 275. Quin et saepius continget, ut unaquaeque harum regularum unius ex celeris aut eliam plurium subsidio indigeat, idque non una de caussa linave ratione, ut non pauca ex illis, quae protulimus, sa- iis demonstrant. Etenim, quod exempli gratia proponam , an aliqua Verba, quae deesse putantur, veluti germana Sint recipienda, non satis intelliges quandoque, si solum eodices consulas, sed et interpreta tiones, orationis contextum, et parallela expendas, oportebit. Quatuor
urbes Rubenitarum Levitis datas legis in interpretatione vulgata librilosuae lal, non autem in bibliis hebrateis; num illae his inserendae8Si diversos horum eodiees consulas, multi illas habent, plures tamen non habent. Consule itaque interpretes reliquus; sere omnes urbes illas enumerant. At nondum salis est; loeus enim parallelus est in libris paralipomenon ib , quem necessario inspicere debes, qui illas exhibet. Neque tamen id suffeti, summam quippe urbium Levitarum tum universam Ic , tum quae filiis Merari datae sunt, quas inter quatuor illae recensentur id , seriptor in narrationis serie edicit; quaerendum itaque, an demptis vel additis quatuor istis urbibus summa utraque constet, quod ita fieri deprehendes, si addideris. At nonne error aliquis in alterutram irrepere poluit, aut etiam in utramquep Verum in illoeapite Iosuae expressum verbis habes numerum urbium, quas singulae
176쪽
iribus Levilis tradiderunt, itemque quas singulae Levitarum familiae sortitae sunt, habes denique harum omnium nomina ; itaque vel nomina haec numera, vel summam summarum collige, et omnia constare intelliges, si quatuor illas urbes addideris. Morosius iam dubitabis. Nihilominus eonser inter se summas tum singulas tum universam in primo libro paralipomenon, et, ubi videris omnia consonare, nihil haereas, quominus quatuor illas urbes in exemplaria libri Iosuae reeipias. Ita etiam, ut ex loco aliquo parallelo argumentum ducas, certior antea fieri debes, an loeus vere parallelus sit; quod sorte non fiet, nisi prins sedulo argumentum atque orationis contextum expenderis. Plura sunt, quae suadent pro voce IVtapy in versiculo quinquagesimo se- eundo psalmi LXXXIX reddere eum Davide Κimchio cessationes, moras, dilationes. At loco aliquo parallelo opus est, cuius comparaiione notio illa probetur. Unicum habemus in versiculo vieesimo psalmi LXXVII, in quo, an ita verti possit vox illa, non eontinuo appa ret. Si tamen sagacius et psalmi argumentum et solidam contextamque orationem rimeris, vix quidquam dubii supererit, quominus eam ita verias. Ila quoque continget, ut ambigua aliqua sententia ex ratione loquendi desinienda sit; haec autem loquendi ratio utra duarum sit, A te non disces nisi ex parallelismo aut ex historia. Legimus in libro primo paralipomenon Deum haec de Salomone dixisse: Ipse aedificabit mihi domum ta=; euius loquntionis duplex est usus, significat enim vel domum exstruere, vel, ut fili alicui sint, curare. Historiae utrumque congruit, Salomon enim et lemplum fabricavit, et unus suite Christi maioribus. Quum vero in loeo parallelo ea verba sic habeant: Ipse aediscabit domum Novini nEo thy, quae nequeunt prosecto nisi de templi aedificalione esse prolata , sic quoque prolata esse verba haec in libro paralipomenon credenda sunt. 276. In universum autem ita sese invicem hae regulae iuvant , ut vel una alterius usu in dissicultatibus expediat, eertumque suppeditet, Vel ea, quae alia suggerit, confirmet, si dubia adhuc sint, aut magis magisque illustret , vel denique aliam sallacem subinde prodat, erroremque vj I Par. XVII, 12. φὶ II Reg. VIl, 15.
177쪽
ex illa admissum emendet. Sicut aulem saepe fit, ut unius atque allerius regulae usus ad id , quod quaerimus, minus susticiat, ita nonnumquam unica regula prae pluribus contrarium suggerentibus valebit. Singulaliaee singulis exemplis deelaremus. Parallelismus non raro est, qui rationem aliquam loqnendi nos docet; exempli gratia, verba D primitias Diriditatis alicuius significare filum primo genitum colligimus eollatis inter se loeis omnibus, in quibus verba haec usurpantur. Propositum sive consilium, quo testimonium aliquod ipsarum scripturarum allegatur, eonfirmat id, quod arguimus vel ex ipsa hac allegatione , vel ex Ioeis testimonio allegato parallelis, vel ex serie et contextu se monis, unde illud depromptum est; ita, quae Davidi nolui ne mis ricordia a Deo promissa ac certo praes lauda dicuntur la , tum exeontextu orationis, tum ex locis parallelis, tum ex ratione, qua Paulus Isaiae testimonium de illa misericordia allegat ibὶ , eonseimus ea esse regnum Christi aeternum ; at, si adhuc subdubites, animadverte Paulum testimonio illo usum esse , ut probaret Christum post momlem revixisse, quod minime praestitisset, si verba Isaiae non sonarent id, quod dicimus te . Integra libri alleuius lectio noli liam scriptoris praebebit, aliquam sallem, ae lalem, quae salsum eredere suadeat id, quod deseriptore hoe eius propria loquendi ratio nos docere videtur; ut fit in libris paralipomenon , quorum scriptor qua aetale vixerit , si ex ratione loquendi definire volueris, ideoque putaveris vigente adhue lingua hebrai- ea id laetum esse, salti te ipsius libri leelio demonstrabit, reperies enim duodeeim generationes a scriptore illo recenseri post solutam babyloni eam ea plivitatem ivi, ae proinde ducentis saltem annis post illam ipsum vixisse. Allegatum ab aliquo novi foederis seriptore testimonium ex vetere desumplum , manifesto liquet, in eum sensum accipiendum esse, in quemeerto eonstat a scriptore illo acceptum suisse , quidquid sentire suadeant regulae eeterae, idemque di eas de interpretationibus ab ecclesia habitis ;neque enim umquam fiet, ut mutuo sese collidant, aut inter se colluvientur interpretaliones eorum, quorum auctoritatem hac in re suspicere ac vi II Reg. VII, l 5; Ps. LXXXVIII, H Vid. L. II. q. IX. n. 79.2-5 ; Is. LV, 5. φ I Par. III, l9-24. ο) Aei. XIII, M. Duiligod by Gooste
178쪽
venerari debemus. Sed et alias necesse est, ut unam regulam prae pluri-hus e0ntrarium suggerentibus sequamur , sleut fit fortasse in historia rerum sex diebus creatarum; quamvis enim et narrationis contextus ac series , et loquendi ratio , et comparatio aliorum , quae in scripturis legimus Ial, id exigere videantur, ut eredamus rem tolam sex die bus proprie dieiis laetam esse, si tamen vel unica seientia rerum physicarum eertis argumentis suaderet, ut dies illos, non tamquam dies proprie dictos , id est, tamquam totidem acciperemus, sed tamquam plurium annorum seriem, n0n esset, eur sic accipere reformidaremus. At num ideo salsum scripturae nos docuisse putabuntur p Nullo modo. Ut enim de re quadam huic simili loquitur Augustinus, quod in scripturis reperisse nos, salso lamen, existimabamus, non hoc habebat dicina scriptura , sed hoc senserat humana
277. Nunc vero pauea quaedam edieamus, quae in usu harum re gularum ea venda sunt. Si in quorumvis librorum explanatione nihil interpreti sanctius aut antiquius sit oportet, quam ut veram ac germanam Scriptoris sententiam assequatur, atque aliis aperiai, etsi sententia haec rerum veritali minus consonet, id interpreti praeceptum potissimum est de explicatione scripturarum saerarum, in quibus sententia auctoris ne quit omnino aliquid a veritate absonum eomplecti. Huic aulem rei obest quam maxime , si interpretationi nostrae lena eius, quam par est, adhaereamus , quantumvis illam ope harum regularum communi verismus. Augustinum et Τhomam id nos commonentes iam audivimus li34. 135 . Itaque salis sit modesto interpreti rationum suarum momenta depro mere, quotquot hae regulae suggerent, eaque omni ex parte illustrare; quod ubi praestiterit, abstineat rem ulterius urgere, sententiam mutare paratus, quoties polior ratio id suaserit. 278. Cavendum etiam summopere , ne regulas rei, de qua quae rimus. in0pportunas, neve, quae opportunae sunt , minus opportune
adhibeamus, nisi tamen libeat dissicultates , ubi iam sunt, augere, aut etiam ereare, ubi nulla est. Hunc scopulum offendisse, quod audacius fortasse dixerim, mihi interpretes illi videntur, qui adeo acriter , ut ς Εx. XX, il ; XXXI, 47.
bὶ De Genes. ad lit. L. I. c. 19. S. 38.
179쪽
166 Lisga I. Camae VII. nune fit, digladiantur de signifieatione, qua in vox habet apud Isaiam , ubi Christi neeem is vaticinatur sal. Omnes quidem eonsentiunt voeem illam ad eum, qui dicitur vir dolorum μ', reserendam esse;
sed ex hoe ipso, quo de inter omnes convenit, prorsus contraria inseruntur. Quidam enim , quum appellatio illa ola dolorum singularem virum sonet, aiunt, voeem singulari numero esse et signifieare ei; et re vera singulari numero eam semel interpres syrus vere si Ν . Alii vero voeem hane esse numero plurali eontendunt, ideoque pirum dolorum nomen esse collectivum integram gentem lsraeliticam designans. Si tamen, quod sentio. licet aperire, dieam negandum esse illud ipsum , quod omnes accipiunt , vocem , inquam , ad υλrum dolorum pertinere , interpretes autem illos , nisi mea me sallit Opinio, id peceasse, quod, interpretationis modum, qui magis obvius est, seponentes, minus obvium tenuerunt. Neglecto enim proximo orationis eontextu il60l, qui vel obiter inspectus rem lolam expedivisset, remotiorem sunt rimati ; hinc necesse ipsis suit vel vaticinii sensum pervertere, vel vocem , κατακοπιτικως accipere, ae loquendi rationem , nisi minus reclam , minus profecto usitatam sectari, quum lamen id, a quo reela sententiae illius interpretatio dependet, nil nisi ellipsis quaedam sit de genere earum, quae passim occurrunt, et dictioni poelieae ae vaticinae maxime propriae sunt. Hi ne quoque dissicultates auelae seu potius induetae in vaticinium illud ; hine minus olivius sensus ex eo elicituri aut saltem longe inferior altero, qui indidem elici potuisset. Ei re quidem vera, quidquid sit de Ewaldi id
atque aliorum quorumdam grammaticorum sententia, deque exemplis, quibus illam eonfirmant, hoc est, pronomen Suis Tum ideoque et vocem singulari numero interdum esse , haee procul dubio in eonsesso penes omnes sunt; suis xum pronomen in originem ducere ex pronomine primitivo tari, olim fortasse Pori, ci , quod numquam non plurale est; communiorem , imo eommunissimam , loquendi rationem eam esse, qua pronomen 'ta plures signifieat ; denique, quod iude
180쪽
eonsequitur , illud ut singulare adhiberi minime posse nisi per abusionem et καταχ'rσιν; haec inquam omnia ipse Εwaldus diserte nos doeet sal. Quid igitur est, quod vel eogat nos talem καταχρησιν adinmittere , vel obstet, quominus vocem plurali numero esse dieamus p Quia , inquiunt, vox ista refertur ad virum dolorum. Veis rum eeeur tam procul quaeras , ac veluti de longinquo arcessas, ad quod voeem illam reseras , quandoquidem id habes iam prope , ut est Populus, cuius proxime ante verba Pad mentio est y Subdubitas, qui id fieri possit 8 Mitte itaque remolum sermonis contextum , et proximum considera, mille minus obviam neque omnino i dubiam loquendi rationem, et, quae certa est maximeque communis, Sectare, mille non necessariam καταχρησιν, et ellipsin apud Isaiam praeseditim Ibὶ frequentissimam supple, quae sese in ea sententia satis manifeste
' Nin Quoniam abscissus est de terra piUentium pro
pter scetas Populi mei per plagam, quae ipsis, id est, quae populo debita ac propria erat; ita videlieei , ut Pad die lum sit pro Cyad, sicut in versi eulo quinto psalmi LVIII dieium est Uri pro En ri. Quaenam, sodes, in his dissicultas appareip Quid minus obvium p Quid non omnino consonum linguae hebrateae eiusque usui ae dictioni poeticae, inque ea non frequentissimu in P Utique Christus, non modo propter hominum scelera , sed ea insuper poena , quae ei nullo modo, sed unis hominibus debita ac propria esset, momte , inquam, abscissus est de terra inoentium. Conser eum his
It Sam. VII , 14 ae simul Is. LIII, 6.
279. Tertium, quod eaveamus, est, ne, dum unam sequimur interpretationis regulam, argumentaque huius ope deprompta perlinaeius urgemus, alias soriasse infringamus. Is enim latens veluti seopulus ille est, ad quem eo saepius, quo sacilius, interpretationes nostrae allidi solent. Pessime vero seopulum hune offendunt recentiores illi in te pretes, qui regulis mere critieis plus aequo fidentes nullam aut vix aliquam rationem habent regularum aliarum, quas auctoritas sussulcit. Quin