장음표시 사용
81쪽
68 Lia. I. C p. V. REGGLAE RE OTAE auctoritates allegant. Reperire eni in inter illos est, qui id, quod aliquis patrum rem conieetando opinabatur, tamquam traditionis documentum, imo tamquam verum dogma, nobis obtrudant, quod iam olim Bossuetus questus est lat. Alii aliquos patres tamquam ipsorum sententiae adst putantes nominatim citant, quos patres fuisse deprehendas in sententia illius plane oontraria. Exempli gratia, sunt apud Alphonsum Niseolat ibi, qui narrent, Ambrosium lci et Leonem Magnum id vitio
vertisse Abrahae rem habitam eum anellia Agare, quamvis Leo nullo modo aliquid tale protulerit, Ambrosius vero etiam negaverit. Mullo autem minus iis fidendum est, qui eodem paeto patres tu universum nominant, quamvis non raro videas esse patres non paucos, imo etiam plures, qui prorsus dissentiant. Sed tune potissimum est dissidendum, quum aiunt aliquam opinionem patribus eommunem esse, quod idem sere sonat, ac si diceretur consensus patrum opinioni huie suffragari; accidere quippe solet, ut iste eonsensus reapse nullus sit, nec opinio illa patribus eommunis. Ita Τirinus pronuntiat patres communiter se lire verba Isaiae se : Generationem eius quis enarrabit die taesse de utraque Verbi divini generalione, quod an vere protulerit, ex
iis , quae superius l35 disputavimus , satis apparet. Vide regulam sextam illo seqq. .
115. De illorum libris , qui postremis aetatibus Seripturas ex planarunt, ea tantum ex parte nunc agimus, qualenus nos iuvant ad literalem sensum eruendum librorum divinorum, quae autem dicemus, ea eliam in patrum scripta, ut singuli eorum priVali interpretes sunt, plane quadrant.116. Usus itaque eommentariorum latis sit oportel. Atque illud in primis cavendum, ne iurare, ut aiunt, in Verba magistri assu sa) L. e. S. 15. ιη Ad Rustio. ep. CLXVH al. XCII
82쪽
BEcu in VI. Ascro Rietas En RaaTORύπ 69seamus. itaque , si quam sententiam interpretis alleuius quantumvis sapientis atque eruditi auctoritate eommendari videas, non ideo in eam eontinuo atque opertis oculis eoneedendum tibi est, quin prius dispexeris, an ad regulas artis eriti eae et hermeneuti eae exaeta ea sit. Neque uni aut alteri ex scripturarum interpretibus fidere prorsus, multoque minus veluti seelatores nos ad diei, convenit, sed praestantissimi quique consolendi, atque inter se eonserendi; vix enim erit inter eos, a quo non aliquid e re tua ea pias. Quin ipsa dissensio, quae etiam inter elariores interpretes subinde exsistit , vel quia nos compellit ad rem , de qua illi eertant, magis attendere animum, vel qua demum eumque alia ratione , veritatis adhue fortasse talentis reperiendae viam nobis interdum recludet. De reliquis interpretibus, quoniam omnes consulere nec possibile est nee nece,sarium , plerumque vero etiam inutile, potiores consulito, saltem quum regula aliqua adhibenda a te est, euius usu hi praestitere, pula, in arte erilica, in peritia linguarum orientalium, in scientia antiqui talis, inque horum similibus. Eam ob rem, quanam harum rerum quisque interpres excelluerit, eomperium habeas, necesse eSt.
i 17. Ut autem huiusmodi virtutes ei vitia eomperta habeamus, haec prius atque universe animadvertisse iuvabit. Seripturarum interpretes alii christiani sunt, iique ea tholiet aut helerodoxi, alii vero iudaei. In te pretes iudaei testamentum vetus solummodo aut aliquem huius librum, echristianis alii vetus, alii novum testamentum, alii utrumque euarrarunt, aut integrum aut ex parte. Horum operibus Commentarii, Tractatus, Ouaestiones , Homiliae, Scholia , Glosae, usitatiores lituli sunt. Plerique interpretes , qui priseis aetatibus vixere , sed et recensiorum non pauci , peritia linguarum , usuque exquisilioris illius κριτικος αμως, quae nunc obtinet, nec non penitiore quadam historiae atque antiqui latis notitia destituebantur, quod tamen damnum priores illi rependebant scientia pleniore ae puriore eorum, quae, non 8criptis tonsi gnata, sed voce tradita, a maioribus ad posteros transmittebantur. Porro interprelum alii sensum ipsum seri plurarum tum lileralem tum spiri lalem sectabantur potissimum, hique hoe nomine eeteris omnibus praestant , utpote qui ipsas interpretis partes egerint. Alii toti in eo erant, ulnarrationes sententiasque , quae in seri pluris leguntur, erudiendis infuse mandisque Christianorum moribus aeeommodarent, ut patres bene multi
83쪽
70 La. I. CLP. V. REGULAE REMOTAE
seeere. Iudaei sensum quoque illum seripluris assinxerunt, quem in num ris , in dimensionibus, inque ipsis scripturarum literulis Ialentem deprehendere Labbata eos docebat.118. Tum, si roges, quid a commentario, qui forte in m nus venit, merandum sit, satile id ipse eognosces, ut scribit I annes Ialin , si loca quavi- , quae nooisti a diracultatibus
criticis Dei exegeticis celebria, moloeris , et explicationem examinaperis. Accedunt externa quoque indicia boni interpretis , uti tinguarum cognitio, se Ia et diuturna lectio scriρtorum
Orientalium et graecorum, pasta eruditis, atque multa, exer
citatis megetica ; ex quibus omnibus facile colligitur, quia ab inter rete his instructo pel destituto exspectandum sit fast.
119. Porro, quod altinet ad interpretes Protestantes, haec fi dulo sunt consideranda. Ac primo cautione opus esse in utendis illorum commentariis, sive de vetustioribus sermo sit, sive de recentioribus, potissimum vero quae de novo' testamento ab illis edita sunt, ne quod sorte inde virus perniciosorum dogmatum animo imbibamus. Diversam lamen esse rationem caussamque perieuli in vetustioribus ac in recentioribus. Illi enim in eo peceant, vel quod salsa et prava priu ei pia veluti landamenta suarum interpretationum substruant , uti Ιο-
annes Crellius ae Soeinianorum l487ὶ reliqui secerunt, quique iis assentit ex parte , Hugo Grolius l393. 488 , vel quod, ubi Oecasio id
seri , sectarum suarum dogmata urgeant, et scripturarum sacrarum
auctoritate eonfirmare adnitantur. Reeentiores vero ita biblia tractant, stetit alium quemlibet seriptorum vetustissimorum, puta , Orpheum aut Saneuniathonem, sive Indorum ae Persarum libros, nulla ratione habita notae ae veluti ebaracteris potissimi, quo biblia Dei ipsius opus esse noscuntur ; quod quam misere hominibus istis cesserit, ex suis prophetarum praesertim enarrationibus intelligere est. 120. Id tamen commodi ex eorum seriplis percipimus, quod, dum seri pluras interpretantur , quo minus ea curant, quae dogmatum et mysteriorum sunt , eo plenius et aeturalius celeris explanandis studia sua impendunt, atque ila nos, quorum etsi curae polissimae circa
vi Enchiridion hermeneulicae generalis S. 67.
84쪽
priora Versentur, oportet, tamen alia hare quoque in promptu habere resert quam maxime, nos, inquam, non mediocri laboris parte levare dicendi sunt. Quare et ab illis etiam quaerere est atque in rem nostram ea derivare, quae ad seripturas reete intelligendas conducunt. 321. Qua in re patres exemplo nos praeiverunt, quum ex Hae reiieorum libris plura reete dieta transeriberent, idque seri luto posse imo et debere adseverarent. Etenim Hieronymus, non modo ab Origene , quem Haereti eum fuisse non semel assirmat, et ab Apollinario aliisque plurima est mutuatus, sed ipsemet testatur se id secisse, ratione autem heisse aeriter eontendit sal. Augustinus vero regulas,
quas ad biblia explieanda tradiderat Τiehonius Donatista, exposuit in libris de Doetrina eliristiana l93ὶ, neque iam Haereticorum, sed Ellini eorum quoque seriplis ae disciplinis nos uti iubet , queis biblia illustremus , atque ila seribit e Philosophi autem, qui oscantur , i qua forte pera et frit nostrae accommodata dixerunt, . . . snsu SOIum formidanda non sunt, sed ab eis etiam tamquam iniustis possessoribus in usum nostrum cind.cauda fM; haec autem alia apprime e re nostra esse videntur: Neque enim et Iiferas dissere non debuimus, quia earum repertorem dicunt esse Me curium , aut , quia iustitiae virtutique templa dedicarunt, et, quae sorde gestanda sunt , in lapidibus adorare maluerunt, Propterea nobis iustitia obtusque fugienda est; imo pero, quis quis bonus perusque Christianus est, Domini sui esse intelligat, ubicumque in nerit, veritatem. Quam constens et agri Scens etiam in literis sacris superstitiosa figmenta repudiet , doleatque homines, atque caveat, qui cognoscentes Deum, nota ut Deum 'glorifcaserunt , aut gratias egerunt, Sed ebaniae runt in cogitationibus suis, et obscuratum est cor insipiens e
rum , dicentes enim se esse sapientes stulti facti sunt fH. Quid plura P Nonne eeelesia illas quoque seripturarum partes ut divinitus
editas recepit , quas neque hebraicum ἄρχε πον habet, neque grae
85쪽
72 Lia. I. Cap. V. REGΓLAE RETOTAE ea ἀπογραφα praeter illud Τheodotionis, qui olim Haeretieus, tum ad Iudaeos transfuga, biblia de hebraeo in graeeum sermonem vertit , et nobis paries illas servavit p Nonne Paulus ipse poetarum graeeorsim earmina epistolis suis non semel inseruit, Arati la , inquam, Menaa
dri b , atque Epimenidae sol p
l22. Ceterum , si enarratores bibliorum nosse desideras, plurimos ex vetustioribus iudaeos christianosque suggerit Tirinus id , iudaeos omnes, quotquot sunt, recensent Wolfius leὶ et Io. Bemardus de Rossi lδε, omnium vero tum iudaeorum tum christianorum album ad initium d-sque saeculi superioris eonscripserunt Calmet fg et Lelong thi, qnndad exitum usque saeeuli eiusdem iuncta opera Niemeyer ei Wagnilet ii
Protraxerunt. Plures enarratores etiam recentissimos reperies ordineae lalis simul deseriptos in Seholiis Rosen millieri ante singulos se splurarum libros, quos explanandos sumit. Quinam vero inter enarratores bibliorum celeris praestent, qui scire vult , eum , quantum
salis est, doeebit Io. Bernardus de Rossi it .
Cognitio tinguarum.123. Quod aevo nostro studiosis seri plurarum magna esse soleat commendatio a linguarum peritia, haudquaquam quid novum esse et superioribus aetatibus inauditum, testes sunι Hieronymus et Augusti nus. Quorum ille ita seribit: Ut enim peterum librorum fides de hebraeis o Iuminibus examinanda est, ita noυorum graeci ser monis normam desiderat s . Alter vero: Contra ignota signo M Aet. XVII, 28. b) I cor. XV, M. e) Tit. I, 42.
d, Index I in sino comm nlarior. H Biblioth. ludaica n Dialonario storieo degli autori Ε-
s) Biblioth. saera ante Dictionarium T. I. Venet. 1754. M Biblioth. saera T. II in fine. PFrisiis 1723. i) Bibliotheli fur Prodiger. Balle 796. ITh. S. 456 - 500. ι) Sinopsi delia armen utica Mer
SS. XLIV - XLIX. Ad Lucin. ep. LXXI al. XXVIII. S. S.
86쪽
REouLA VII. CooxiTio Lincti avn 73 Propria magnum remedium est linguarum cognitio. Et lal nae quidem linguae homines , quos nunc instrue os suscepimus , duabus aliis ad scripturarum dioinarum cognitionem πω habent , hebraea scilicet et graeca, ut ad eaeen laria Praecedentia recurratur, si quam dubitationem adtulerit i tinorum interpretum infinita parietas la , quam rem sustus dein-eeps explicat, alque eonfirmat ibi. 124. Itaque primum linguas illas noseere oportet , quibus bibliorum αυτΠραπα seripla suerunt. Hebraica lingua editi sum omnessere libri proloea non iei veteris testamenti, Barueli lc , Ecclesiasticus sd , ei liber primus Maeliabaeorum ie , cuius tamen lingua potius syro chaldaica suisse putatur is ; qua ei iam longe probabilius est Matthaeum evangelium suum deseripsisse Ig . Chaldaiee scripta sunt Iorem. X, li, Dan. II, 4- VII, I Esdr. IV, 8 - Vl, l8, VII, 32-26, Estheris additamenta iis , et fortasse Tobias ei Iudith si . Reliqua
omnia veteris et novi testamenti graeca origine sunt.
325. Sed et linguae illae cognoscendae sunt, in quas biblia prioribus aetatibus versa suerunt. Sunt vero, praeter chaldaicam, graeca iniel latinam, syriaea, samariti ea, arabica , aethiopica, topli ea , arme'niaca, persica, quae non modo prosunt, ut biblia in eas versa legere queamus, quoties opus sit, sed insuper, sieul eliam vetustissimarum quarumdam linguarum reliquiae, pula, Phoenicum, Poenorum, atque elia in Indorum, ad linguas saerorum seri plorum plenius ac melius intelligendas conducunt, atque ad illas praesertim, quibus vel attines sunt, vel quibus eum affinitas aliqua olim ipsis suisse hi detur. Hinc ea lux, quam etsi non laniam, ut quidam eontendunt iij, hebra leae aflaudit
87쪽
74 Lis. I. C p. V. BEGLLAE REMOTAE lingua arabica, utpote cunctis linguis semiticis, quales saltem eas modo habemus, longe copiosior, quamvis proximiores hebra leae sint dialeeli linguae aramaicae, chaldaica, inquam, et syriaca, longe vero omnium proximae phoenicia et punica, quae aeque ae hebraica sunt linguae chanaaniticae seu palaestinicae dialecti, sed quarum, punieae praeser lim, prorsus pauca supersunt la . De dialeetis hebraicae amnibus lege ,
quae habent Gesenius ibi et Ialin seu Aehermann Ic , ei quae inserius disputabimus f269 seqq. .
126. Aliae vero linguae, reeentiores potissimum, quibus nulla est cum linguis auctorum aut vetustiorum interpretum assisti las, vix quidquam iuvant in scripturarum interpretatione, nisi sorte ideo, quia aliquot dicendi modos habent, qui etiam in illis sunt, verum qui, non tam sensum scripturarum aperiunt, quam interpretationem ipsam exornant. Hoc exornationis genere ad nauseam usque uti videas recentiores nonnullos bibliorum enarratores; quo etiam pertinet eongeries illa indigesta plerumque exemplorum, quae ex seri ploribus praesertim ara-- bibus, graecis, et latinis, quidam corradunt ad ea in seripturis illustranda, qua O vix ulla aut saltem non tali indigent illustratione. 127. Quaenam ex huius regulae usu utilitas potissimum ea piatur, apparet ex eo, ut dicit Augustinus, quod quis horum tinterpretum/pera sequutus Sit, nisi exemplaria linguae praecedentis legantur, incertum CSt, . . . . et, quae Sit ipsa sententia, quam plures interpretes Pro Sua quisque facultate atque iudicio conatur eloqui, non a Paret, nisi in ea lingua inspiciatur, quam interPretantur . . . . Nam, non solum perba singuila, Sed etiam locutiones Saepe transferuntur, quae Omnino in latinae linguae uSum .... tranSire non possunt My. Ut aliqua exempli gratia proferamus, nolum est idiotismis et loquutionibus Iudaeorum propriis scatere , non modo interpretationes bibliorum graecam et latinam , sed vel ipsum graecum ΟΠ που novi testamenti, quorum maxima pars repetenda est ex diverso usu diversaque syntaxi particularum , quae diversitas si magna in ceteris linguis est, in orientalibus infini-
H Inlrod. in libros sacros V. F.
88쪽
ngcsL VII. Cossirio Lincohadu 75 tam propemodum eam dixerim, cuius rei argumento esse potest opus Christiani Noldii, eui litulus Concordantiae Particularum ebrae chaldaicarum fa=. Harum lamen partieularum usum commodius et securius , quam ex opere illo Noldii , disees ex Gesenti Thesauro philologico critico. Isaiae verba, quae interpres vulgatus sic transetulit : Carnem tuam ne devexeris f*, ita reddiderant interpretes alexandrini: Domesticos seminis tui ne de*exeris; quarum interpretationum priorem hebraico exemplari melius respondere demonstrabit inspectio hebrateorum voluminum, quae habeni τn va* . Legimus in psalmis: Non est Occultatum os meum a te fo; dicta ne haee sunt de Ore , an vero de osse Θ Hoe alterum aeeipere suadet hebrai- eum quod et alexandrini interpretes verterunt α πῖον, non vero στομα. Quid sint ouulamina in vulgato interprete μγ, intelliges ex graeco μοσχε υμπα, quod signifieat surculos, qui plantantur; quae vox , quum sit a μοσχ*, pitulus, reddita est pitulamina. In epistola prima Pauli ad Τhessalonicenses vocem fratres sty esse v ea livo easu, non vero aceusativo, docet graeca vox αδε .7οι. Dialeeli autem aramaleae docebunt raca f, quod syrus vertit , seu veriuη relinuit, sonare mutatilicum , id est, eontemptibile, Gabbatha s, esse locum eleoatum ex chaldaico ma altum fuit, Μ ran atha μγ, id est, ehaldaiee NTIN TU , significare Dominus noster oenit. Ex lingua arabiea disees filos Orientis fu , quorum saepe mentio est in seri pluris , esse unam ex gentibus Arabiae, id est, Saracenos, nam Orientales sunt; disces quoque Nn,ia , tam , pro quo interpres vulgatus reddidit rhinocerota μγ, esse orygem, brio vero Ieonem rugientem , ae plurima alia huiusmodi. Novimus ex lingua coptiea Moysis nomen aegyptium reipsa esse imὶ eon statum ex Min aqua et o Te seroare, nomen vero
89쪽
lo epho impositum a Pharaone fri, quod hebraice est NPn graece vero μθοα7ανηχ, esse aegyptiaee IICOT II hEHER SaID torem mundi, vocem, quam legimus in hebraeo In*N bl , idest, ΔΠE PER, sonare caput flectere, behemoth esse IIEZB Moπbovem aquae, hoc est, hippopolamum lc . Persica lingua reeens et Velus, quae parsi vocatur, et vetustissimae eius dialecti gend et pehloi dictae, aperiunt, aut ex parie illustrant, originem et significationem vocum quarumdam, quae in bibliis hebrateis reperiuntur, ut sunt maN epistola, ri lex, Vermiculi russus color oermiglio , Σ *r z primores, Cann perbum, edictum.128. Ne vero animum desp0ndeant, atque abqtrahant a lectione bibliorum , qui linguas nesciunt, neque in earum studia queunt in eumh re, non una ratio est, qua huic deseclui medeantur aliqua ex parte. Aeprimo ea, quae difficultatem ereant , inquit Augustinus , si eae alienis linguis Oeniunt, . . . . quaerenda Sunt ab earum linguarum hominibus ivi, aut illorum commentarii legendi, quibus magna est linguarum earum perilia, qua de re, ea recole, quae dicta superius sit 5 seqq. sunt. Praeterea habendae interPretationes eorum, qui se perbis nimis obstrinaeerunt, nou quia Sussciunt, sed ut eae eis peria fas oel error detegatur aliorum, qui, nota magis Verba, quam sententias interpretando sequi maluerunt se . Ad rem autem perlinet, ut animadvertas latinas bibliorum translationes Hieronymi aetate vetustiores, quarum pars magna in exemplari vulgato hodie superest, sere ad verbum expressas esse de graecis, ex hisee autem graecis eas , quarum αρχε πον hebraicum est, longe minus ad illud accedere quam latinam interpretationem Hieronymi, licet is, non tam hebraica verba, quam sententias sectatus sit. Insuper, non una interpretalio , sed plurium inter retum consulenda collatio est iis , qtii linguas illas ignorant; cui rei praestandae prospeelum est in bibliis polyglottis, quae et hebraicum et graecum Vn GV, et huius interpre-
90쪽
BEcvLL VII. Cocnirio Liscua adu 77aethiopicam, persteam, exhibent saltem ex parte, adieeta singulis harum propria interpretatione latina , quam lamen, eave sis, putefi exem Plar suum constanter et sine mendo reserre. Denique mandanda m moriae . . . illa perborum locutionumque genera, quae ignoramua , ut, quum Vel peritior occurrerit, de quo quaeri ρOssint , oel talis Iectio, quae oel ex praecedentibus, vel cons quentibus , ori utrisque, Ostendat, quam iam habeat, quid signi et, quod ignoramus, facile adiuυante memoria possimus adsertere et discere la). Ilarum tamen loquutionum praeeipua aliquot genera , quae Hebraeorum idiotismi sunt , eongessit Tirinus, eaque declaravit Ibὶ, ea vero, quae in novo testamento inveniuntur, declarata habes a Ioanne Vorsito Ic . Sed hae de re plenius in sequente capite.
Cognitio scientiarum atque artium liberalium. 29. Ad seripturas saeras reete exponendas quam utile sit imo ei necessarium nullam non scientiam lenere, paneis Augustinus edieli: Plerumque a sensu auctoris depius aberrat interpres , si non sit doctissimus id ; quam autem vere id edi eat, seientias hingulas pereurrens longo sermone nos edoeet le), iubetque earum notitiam n bis comparare vel ex ipsis veteribus philosophis , qui si qua foras oera et frit nostrae accommodata dixerunt, . . . non solum for midanda non sunt, sed ab eis etiam tamquam iniustis Posse foribus in usum nostrum vindicanda in . Quae vero de celeris seien-liis assirmamus, arebaeologia hibliea, ni de ipsa praeeipue dieta ea esse intelligantur, veluti iure suo postulat. Eam plene suppeditat Iabn igi, securius lamen disces ex Aehermann fh .