장음표시 사용
91쪽
Lis. I. Cap. V. REGvLAE aETOTAEI 30. Fuerant sane , atque etiamnum sorte sunt, qui ex inere mentis seientiarum atque artium liberalium, prout quoque ex linguarum studio , metuerent, ne quid ineommodi in bibliorum auetoritatem dimanaret; quorum si laudanda est pietas, sententia lamen improbanda metusque ridendus. Caussa quippe timoris suit, quod religionis inimi ei eonarentur ex huiusmodi disciplinis auxilia opemque eorrogare atque torradere, quibus velut agmine laeto seripturas saeras impeterent , ipsarumque sane litatem auetori talemque landitus labesae larent. Verum ecquid saerae literae verbaque divina ex tali conamine sibi timuissent 8 Veritas enim illis inest, veritas seientiis omni hus proposita est ; num aulem veritatem veritati adversari posse pulemus p Neque enim alia ratione homines illi selenitis abutuntur in religionis pernielem , nisi quod vel earum veritalem minime assequantur, vel etiam audeant pervertere. Quibus tamen hostibus ecquis pede presso obsistere, eorumque impetus retundere queat, nisi qui huiusmodi disciplinis suerit instruetus pi3l. Quin et illud singulari Dei providentia hae in re laetum est, ut, quod de haeresibus seribebat Augustinus sal , non exiguo videlicet
emolumento saeris literis illas fuisse ex ea parte, quatenus, dum eas te stimoniis scripturarum saerarum refellere studemus, seripturae ipsae magis ae magis elarescunt, ita quoque liberalibus diseiplinis progredientibus , non modo illud haudquaquam eveniret, quod impii sp rabant, boni verebantur , sed eontra prorsus rem tedere perspicere mus. Quem locum egregie atque uberrime pertractatum habet in suis Coliationibus Nieolaus Wiseman, sed et rem ipsam laeto confirmatam ibi. Quare plurimis omissis , quae exempli caussa asserri possent , et quorum non pavea idem ille suggerit, salis sit meminisse zodia ei Tentyride reperti, euius immanem vetustatem somniantes Dupuis eiusque gregales Moysi iam eonelamatum esse praedi eabant, atque hoc uno se lapide totam saerarum historiarum eompagem dissoluturos esse eonfisi sunt. Quamquam autem primi impetus in eassum ceciderint, aὶ In Pa. LIV. S. 22; LXVII.
S. 39; De civ. Dei L. XVI. o. 2. S. l . b diei tonserenae sopra Ia
e nession dello seiente eolla rei gione metalis. Vide praesertim Conser. XII.
92쪽
REcdLA VIII. Coc Nirio solENTIARUM Erc. 79 praelium tamen redintegratum est, quum anno a DcccxxI Zodiacum Parisios translatum Deislarum plebecula magnis plausibus excepit, rata suum secum Achillem iam habere , quo auspice acrius audaciusque esset pugnatura. At brevi laetum est, ut suo huic Achilli parentareeogeretur, ac tandem deprehenderet, nil ad se ex ultima usque Aegypto nisi equum seianum fuisse advectum. Quod enim iam prius fieri eoeperat, plenius tunc factum est , ut plures simul scientiae ae Iiberales disciplinae, ipsaeque artes, veluti telo laedere et sub religionis vexillo meriturae, in aciem prodirent, elademque supremam novis hisce hostium maehinamentis asserrent. Notum quippe est , quomodo laetatam illam rodia ei vetustatem refutaverint argumentis ex historia productis
ex artibus architectonica et anaglyptiea Viseonti le , ex disciplinis hieroglyphica et epigraphica aegyptia ea Cham pollion is, ex epigraphi- ea graeea exque graeea philologia Lelronne ig . En tibi quid emolumen ii atque incrementi ex scientiarum ae literarum studiis studia seripturarum ea pere possint l277 .l32. Nunc vero liceat id plenius a per itusque prosteri ac declarare, quod equidem sentio, quodque superius s130ὶ iam alligi, et quod gravissimis auctori latibus productis nemini, arbitror, non sum probatu rus , quod denique hac praesertim aetate summopere refert monilos esse studiosos literarum sacrarum, iniurios harum saneti tali et veritali
ipsique adeo Spiritui divino eos mihi videri , qui ea, quae philoso
phi rerumque naturalium indagatores manifestis rationibus demonstrant era eSSe, accipere lamen resormidant, ne sorte adversa illis sint, quae
ipsi legere in bibliis sibi videntur. Hoe enimvero nihil est aliud, quam
gallice a Larehero redditi. pag. 567. D Letire a M. Dacier ; Leltro h
93쪽
80 Lia. I. Cap. V. REGuLAE RE EOTAE scriptoris RomAπτου sententiam non assequi. Qui tamen istud fieri posse suspicatur, is Deum sacrarum scripturarum auctorem cum veritate
pugnantem inducit, quo ecquid iniuriosius in Deum committast quiuveritati ipsarum scripturarum harumque auetori, ut sibi blanditur , religiosum obsequium exhibeat; quum e eontrario, quo firmius quis credit biblia ipsius Dei opus esse, eo seeurius horum interpretationem exigit ad veritatem, quam scientiae palesaeiunt, eius enim menti informatum penitus anticipatumque est, nihil, quod vertiali illi adversetur, in bibliis
posse reperiri. 133. Quo autem errorem hunc caveamus, proderit meminisse, non id seripioribus bibliorum fuisse propositum, ut naturales quae stiones haberent, aut ne nos physicorum igngros esse sinerent. Quo pertinet sententia haec Petri Lombardi : Hanc autem scientiam, re rum , inquam , naturalium , homo peccando non perdidit, nec illam , qua Carnis necessaria providerentur.' Et idcirco in scriptura homo de huiusmodi non eruditur, sed de scientia animae, quam peccando amisit sal. Hine illud, quod Chrysostomus ibi, quodque Hieronymus lol et Τhomas H, nos monuerunt, solitos fuisse seriptores bibliorum de ceriis quibusdam rebus loqui pro vulgari huminum sententia , ideoque quasdam dicendi servias apud illos minime consonare iis, quae illis de rebus viri harum periti docere solent; id
autem ipsorum seri plorum veritali non obesse, non enim id dicere volebant , quod verba illa proprie significant , sed quod sui populares Verbis illis solebant exprimere. Quod exempli caussa sit, ubi scriptor libri Iosuae dixit solem stetisse se , nihil aliud dicere voluit, nisi prodigium laclum fuisse , non vero rationem , qua Deus illud secti; prodigium vero in eo fuit, ut dies prolongaretur , et sol lucere pergeret in illis regionibus. Sic quoque , quod diei lur in Proverbiis, Deum posuisse fundamenta seu bases terrae sy , nihil aliud eo significatur, nisi
Deum auctorem esse caussarum συνατικο , quibus terra cohaeret, ac continetur , non autem indicantur, quaenam hae caussae sint. σ) l. 2. q. 98. a. S. ad 2.
aj Sententiar. L. II. dist. XXIII. c.
οὶ In Genes. hom. XIII. S. 4; in Ep. ad Philipp. hom. IX. S. 2. e) In Matth. XIV, 8.
94쪽
RaavLA VIII. cicatrio scimurtallo Erc. gli 34. Ηoe autem semel posito iam liquet, quam sapienter Augustinus haec praeceperii sal: In rebus obscuris atque a nostris Oculis remotissimis, si qua inde scriρω etiam dioina legerimus , -- possint salva fide , qua imbuimur, alias atque alias parere sententias i in nullam e rum nos praecipiti a irmatione ita proiiciamus , ut, si forte diligentius discussa peritas eam recta
tabefactooerit, corruamus , non pro sententis dioinarum εα--pturarum , ud pro nostra , ita dimicantes, ut eam limus scripturarum esse , quae nostra est , cum Potius eam , quae scria Pturarum est, nostram esse pelle debeamus. Pon mus enim in eo,
quod scriptum est : Dixit Deus fat lux, et facta est lux, alium sensisse lucem corporalem fact- , et alium spiritalem. Esse spiritalem lucem in creMura miritali fides nostra non dubitat
Esse aiatem lucem eorporalem caelestem, aut etiam lupra caelum, pel Gnae caelum, cui succedere nox Potuerit, i mdiu non est
contra fidem , donec veritata certissima refellatur. Quod si s etum fuerit , non hoc habebat disina scriptura, sed hoc sense
ras humana ignorantia. Si autem hoc periam esse certa ratio demonstraverit, adhuc incertum erit, utrum hoc in illis oerbis sanctorum librorum scriptor sentiri potueru , an aliud aliquid non minus Derum. Quod si cetera contextio sermonis non hoc eum voluisιε probaυerit , non ideo falsum erit aliud, quod ipsa intelligi poliat, sed et vertam, et quod utilius cognoscatur. Si αutem contextio scripturae hoc voluisse intelligi scriptorem non repugnaυerit, adhuc restabit quaerere, utrum et aliud non posuerit. Quod si et adiud potuisse invenerimus, incertum erit, quidnam eorum Ele voluerit; et utrumque sentiri volvisse non inconvenienter creditur, si utrique sententiae certa circumsta tia suffagatur. Plerumque enim accidit, ut uliquid de terra , de caelo , de ceteris mundi huius elementis , de motu et comem sisne oel etiam magnitudine et interpallis siderum, de certis defectibus solis ac Iunae , de circuitibus annorum et temporum, da naturis animalium , fruticum, lapidum, atque huiusmodi cet
saὶ Gen. ad lit. L. I. e. 18. S. 37; e. 19. SS. M. M. Vide et L. II. e. l. S. 4.
95쪽
82 Lia. I. Cap. V. BEctTAE REMOTAEris etiam non Christianus ita nooeris, ut certissima ratione pelexperientia teneat. Tume est autem nimis et Perniciosum ac maxime capendum , ut Christianum de his rebus quasi secundum ristianas literas loquentem ita delirare quilibet in elis audiat , ut, quemadmodum dicitur, toto caelo ere re con*iciens risum tenere piae possit. Et non tam molestum est, quod errans
homo deridetur , sed quod auctores nostri tab eis, qui foris
sunt, tadia sensisse creduntur , et cum magno eorum exitis, de quorum salute satagimus, tamquam indocti reprehenduntur, atque revuuntur. Cum enim quemquam de numero Christianorum in ea re, quam Optime norunt, errare deprehenderint, et Uanam sententiam suam de nostris libris asserere, quo pacto illis libris credituri sunt de resurrectione mortuorum, et de me ouas Geternae , regnoque caelorum , quando do his rebus , quas iam
ex Hriri oel indubitatis numeris percipere potuerunt, fallaciter pula rint esse conscriρtos γ Ε re nostra sunt haee quoque, quae Augustinus serip it de Fausto : Itaque cum de caelo ac stellis, et da solis ac lunae motibus , falsa dixisse deprehenderetur , quamois ad doctrinam religionis ista non pertineant, tamen ausus eius sacrilegos fuisse satis emineret . . . . Cum enim audio Christianum aliquem fratrem illum aut illum ista nescientem, et iam Iiud pro alio sentientem, patienter intueor γinantem hominem,nes illi obesse video, cum de te, Domine creator omnium, nota credat indigna , si forte situs et habitus creaturae corporalia ignoret. obest autem si hoc ad ipsam doctrinae pietatis formam Pertinere arbitretur , et pertinacius a irmare audeat , quod
ignorat fri. 35. Τhomas Augustinum sequutus sie loquitur : In huiusmodi
quaestionibus duo sunt obseroanda. Primo quesidem ut peritas rer turres inconcusse teneatur. Secundo, cum acriptura dioin
multiρliciter exponi possit, quod niali expositioni aliquis ita Praecus inhaereat, quod, si certa ratione constiterit hoc essa falsum, quod aliquis sensum scripturae esse scredebat, id nihilomiΠus4 asserere praesumat, ne scriptura ex hoc ab infidelibus deride tu , et ne eis otia credendi praecludaturas . Alias ita Tho-
96쪽
BEcvLA VIII. Coanirio AclENTIAEυκ ETC. 83mas seribebat ad Ioannem de Vercellis : Malsum autem nocet talia, quae ad Pietatis doctrinam non vectant, oel asserere pel negare quasi pertinentia ad Sacram doctrinam . . . Unda mihi pidetur tutius esse, ut haec, quae philOSVhi communes senserunt, et nostrae frit non reρugnant, neque sic esse asserenda ut dogmata fdei, licet aliquando sub nomine philosophorum introducantur , neque Sic esse neganda tanquam frit contraria , ne sapientibus huius mundi contemnendi doctrinam fdei Occ 3is praebetitur fri.
136. Gravissimis hisce auetoritatibus non minus momentum res ipsa addit , quum neque una unquam saerarum seri plurarum sententia deprehensa sit aut aperte pugnans , aut quae nequeat commode componi eum iis, quae studia naturae in lueem veritalis protulerunt. illud commemorabo , quod ulustre nolumque omnibus est, quomodo olim opinio obtinuerit seripluris sacris ea adversari, quae Galilaeus secundum Co- perniei inventa docere instituit de tellure solem ei reumeunte. Neque vero temere ii eulpandi , qui ita suerunt opinali. Etenim ex una parte osserebant sese essala quaedam scriptorum sacrorum , quibuscum sententia
Copernici pugnare videbatur ibi. Ex alia parte ignoratio rerum physicarum , in qua adhue homines ea aetate versabantur , obstabat , quominus vel suspicio quempiam incesseret essala illa aliter esse intelligenda , essiciebatque, ut, quidquid novum et maioribus inauditum ex physicis
promeretur, ipsi viri aliarum seientiarum lima ceteroquin elarissimi auteontemnerent, aut etiam reformidarent. Accedebat iniqua temporum eonditio , quum gentes nobilissimae, eiurato catholico nomine atque ecclesiae auelori late detreelata , rebus novis in religionum et sacrorum per niciem studerent, ac veluti arma copiasque per ipsos bibliorum a uetores sibi comparare adniterentur. Quin rationi ac modo minus sertasse prudenti , quo Galilaeus rem suam egisse sertur, quominus felicius ea ses
serit, vitio vertendum ex parte esse compertum est. Attamen, veritate magis ac magis elarescente planeque tandem palelaeta, metus omnis pro su) opusc. X. b) Ios. X, 42. 15; Iob. XXXVIII, 4-6; Ps. XVII, 46; LXXXI, 5; LXXXVIII,
97쪽
84 Lia. I. Cap. V. REGDLAB RE OTAE eul est amandatus, eognitumque seri plurarum saerarum auctoritatem et
Coperniei sententiam alteram alteri nequaquam obesse , alque expuneli ex albo auetorum damnatorum Copernicus, Galilaeus, aliique, qui eo
nomine in illud relati tuerant. Lege Bibliotheeam theologi eam Dominieta sanelissima Trinitala ia .
Regulae proximae.137. Haelenus de regulis remotis bibliorum enarrandorum, nunc ad proximas veniamus. Hae vero aliae non sunt iiis, quae in quibus vis libris enarrandis solent adhiberi. Quare nobis non tam illud propositum est, ut de iis dispulemus, earumque usum doceamus , quam ut usum hunc , quod attinet ad biblia enarranda, exemplis illustremus. Itaque assidua opera saeris voluminibus legendis dedita , et quaedam veluti familiaritas eum illorum seriptoribus contrahenda primum est, quod divinarum literarum studiosis suadet Augustinus ib , euius rei emolumenta mox brevi perstringit sc . Ut vero maxima est utilitas huius regulae, quae eo nos dirigit, ut ad seripturas intelligendas seri pluris ipsis
iuvemur, non sane leviora incommoda sunt ae detrimenta, quae pedieipientur, si prave ea usi fuerimus, aut inde aberraverimus. Videas igitur, ne alterutrum pecces, ut vel perieulo deterritus illam seponas, quo ex innumeris dissieultatibus numquam te extricabis, vel alleolus utili late minus ea veas pericula, quo in errores plurimos rapereris ne-eessario. Multiplex autem ratio est, qua scripturae ipsae studia haec nostra iuvant, ac promovent, sive plures sunt regulae, quas ex scripturis ipsis eruta A ad saera volumina intelligenda atque explicanda adhibeamus. Regulas istas distine lis ea pilibus exponemus.
98쪽
Lectio integrorum bibliorum. 38. Regilla prima ea esto, quam suggerit Augustinus haee scribens: Erit igitur diuinarum scripturarum solertissimus indag tor, qui primo totas legerit, notasque haluerit, et, si nondum intellectu, iam tamen lectione . . . . Prima OB Oatis est . . . . nosse istos libror, et, si nondum ad intellectum, Iegendo immen ori mandare memoriae, pel Omnino incognitos non habere fa=. Quanti res haee laetenda sit , vel ideo liquet , quia usus plurium regularum, quas deinceps proponemus, inde magna ex parte dependet. Nemo quippe non perspicit, quantum lectio haee atque haee veluti perilia saerorum librorum eo ducat ad ea pessendam notitiam auelorum atque argumentorum, ad varias loquendi rationes pereipiendas, ad eos loeos in promptu habendos, quibuscum aliqua sive vox,sive loquutio, sive enuntiatio, sive sermo aut narratio, conserenda sit, ad lenendas Hebraeorum ac priorum aetatum antiqui tales. Quae quidem omnia longe plenius ae melius is assequetur, qui ipsa bibliorum perlegerit. 139. Exempla hute rei comprobandae haee sunto. Vel ex sola quippe bibliorum laetione deprehendes alterum librum Regum, quamquam Samuelis nomine inseriptum, exarari a Samuele non potuisse, utpote euius mors narratur in priore libro Regum tb ; scriptorem paralipomenon post eeleros omnes seriptores pro locanonicos veteris testamenti, si nonnullorum psalmorum auctores exceperis, si0ruisse, quum a reditu Iudaeorum e Chaldaea longiorem generationum seriem exhibeat lc ;
plures psalmos, ut historia prodit, Davidis esse, pula psalmos II lvi, XVII ia , LlX sf , LXXl igit, aliquoi ipsius aetate eerte esse eou
quae Davidi Deus promisit, ei tum his . salomonis.
99쪽
conseri plos, ut sunt psalmi XCV, C lv la ; quosdam e contrario neque a Davide neque huius aetate editos esse, puta, psalmos LXXXVIII lbi,
XClX el, CXXXVI id ; psalmum vero CXXXI a Salomone aut a
seriptore huius aequali seriptum suisse te . Historia Iudaeorum per-leeta nullo negotio intelliges argumentum threnorum esse vastitatem Hierosolymis a Chaldaeis illatam, psalmi CXXXVl argumentum esse ea-pli vitalem, qua Iudaei premebantur Babylone, argumentum vero oraculi, quod regi Aeliaro dixit Isaias is , esse non posse ortum Ezechiae, qui iam natus erat fg . Facile etiam ea Iretione intelliges sensum quarumdam loquutionum, quales sunt astra Dei, montes Dei, leones Dei, cedri Dei, in quibus nomen Dei nil nisi magnitudinem, robur , atque exeellentiam sonat, initium doloris sive , ut hebraiee est, initium virilitatis alicuius , quod usurpatum videas solummodo, ubi sermo est de filiis primogenitis, facere domum adimi, quod diei solet, ubi agitur de liberis proereandis deque adserenda ali- eui posterilate. Neque haerebis in iis, quae ex praeeeptis grammaticis linguae la linae soloeca aut barbara esse videntur. Huiusmodi sunt quidam pleonasmi: ExpEcTAns evectavi M, FLORAns plorarit fu, Terra cum in Tero super Exu gladium fυ, Dominus in caeIosedes Elds smy, Quorum non audiantur voces Eoauu fri, Cuius
est nomen Domini spes Eius fes , In quo hadit ii in eo my.
Gerundia pro modo subiunetivo: in convERTENDO Dominus cutiυλtatem Sion, facti sumus etc. fra , In DEriciENDO ex me viritum
meum sty. Una praepositio pro alia : aD angelos quidem dicit :Qui facit angelos etc. fu, Erubescite a patre et a matre 'I.
b) Cons. v v. 39-52 eum O. 2-5. 20-M, II Bre. VII, 1 -46, et hist. capi vitalis habulon. eὶ Vide v. 4, quo templi mentio est. vi Cons. hist. eaptivitatis babylonicae. eὶ cons. II Par. VI, potissimum ro xv. 44-42 eum huius psalmi xv. 8M0.
100쪽
Genus semininum, ubi sermo latinus neutrum genus flagitaret: Πη πρetii a Domino , Η nc requiram inj, Pro KAc orabit etc. my. Nomina iterata ad universitatem sive multitudinem rerum indieandam: novo et nouo natus est ho, Talsus TaiBus Domini My, GENERA-vio et o Enea Ατio laudabit seq. Pluraque alia huiusmodi. Disces quoque, ubi dubia res erit, exempli gratia, in libris Regum, recurrere ad libros paralipomenon , ubi genealogiae, quae in paralipomenis sunt, dissiculi alem prae se serunt, historias eonsulere. Nosees demum, quid subinde sonent nomina Ephraim, Ioseph, Samaria, et eur his nominibus simul voeentur deeem ex tribubus Israelis; quinam sint regionum limites, quos indieat psalles verbis illis: A solis ortu et Occasu, ab aquilona et mari ff, sive illis: Et dominabitur amari usque ad mare, et a sumine usque ad terminos Orbis temrarum fra. Sed ista persequi infinita rest est.
Notitia scriptoris. 40. Altera regula ea est, quam ex Iahni Enchiridio transeribere noti piget. Ut sensua penitus Perviciatur, necessarium quo
que est, ut Omnia .... authoris adiuncta historica seu circumstantiae conferantur, uti quis et qualis sit libri author , an rudis Dei eruditus , an more suae aetatis Philosophus , ut Ecclesiastes, vel ara theologus, ut Paulus, unde oriundus, ubi adoleverit, in qua regione, in quo Ioco, et quibus Iectoribus 3 serit, quo sermone et stilo utatur, quo ingenio praedistis fuerit, qua aetate vixerit, et qualis fuerit illa aetate et in illa regione reipublicae et reIigionis conditio fM.141. Dissielle omnino est definire, quosnam auctores haheant veteris testamenti partes non paueae, vix enim ullius momenti ea sunt, a Ps. XXVI, 4.