Jo. Gottl. Heineccii, jc. ... Elementa philosophiæ rationalis, et moralis ex principiis admodum evidentibus justo ordine adornata. Accessere Historia philosophica, & index locupletissimus

161쪽

1 8 alem Luis 'in Cap. IV. IZeeeessenii albus atltet, praedicatum in subsequentibus bus&c accuratius explicetur consequens est 3

tar' ut interpres antecedentia, insequentia semper in consilium adhibere, nec umquam

textum , si fieri potest , extra contextum considerare debeat . 'mine ves maxime commenclare Cti soIenteomearationem textuum unius eiusdemque veteris iurisconsulti , ex eodem Iibro depromptorum s ex quorum nexu saepe perspicuus

fit locus, in se obscvitissimus. Vid. V CC. Henrici renchmanni in Bem Henr. Rei-noldi Dist. O Orat de Legum Inscription bus , ne noti ac Labitti sum Indis νFandes ubi rem exemplis illustravit . Id quodis Iae Culacius, Iac Gothostedus, hi quidem cum in aIiis opuscus suis, tum in luculento commentario in Retulas Iuris de in commentariis in Odisem Theodosianum praestiterunt . I exegesi sacra usum huius reguIae erudite ostendi VUol. Ramius de

Interpretationes.

ieii, loco obscurius dixit, Itero multo dilucidius expressit. Ex quo patet, loca auctorum paraIIel , quae vocant, diIigenter esse conferenda, ex iisque genuinam ortari sententiam eruendam, modo ista loco sibi non

manifesto contradicant. 'ad quodve studi data opera facit auctor, ubi sententiam suam euris secundis emendat, cujus rei exemplum p bent Aligustinἔμπ B tractarimum, vel ex imprudentia, c

162쪽

D mo to epis per interpr- invesi. Is Inaberrent a mim . Qualis sane contradictisne frequentius occurrum passim qua

ς. XCvo Si constet, data opera sententiam mutasse scriptoreiis, tunc posterior sententia an '. hia,teferenda est priori, a quod tamen 6 γ Iactis e ideo non semper obtinet, quia omini non semper liberati filii mutandi saculias ex ' Aut ergo passim posterius Ater easdem

uersena initum est, aut eum diversis . Si ister easdem posterius omnino tollit prius quia potuere paciscentes se entiam mutare Sin eum diνε sci prius pactum excludit sterius , qui priori paciscenti tu quaesitum per novum pactum adimi non potuit Exemplo esse possunt sponsalia bina cum divertist seminis inita , item litterae investitura veto res novae inter se discrepantes ses CXCVI. Sin inconsulio, ex inadvertentia auctor Et de eos in contradictionem incidisse videatur quod 'ta tamen . si ulla concisandi ratio supersit . ''

credere nos non pathur spes se de hominui, diligentia concepta, 7 cessiit interpretis ossicium ac potius, utra sententi rectae rati ni principiis magis consentaneat sir, secu dum regula logicex dispiciendum est.' Unde facile patet, quid sentiendum sit de

sca fia juris collectoribur, si illis humani quia

163쪽

36o alem. Logic P. I. v. IV. Sess. D. aeeidisse dieas is similibus . Longa enim haec sabula est.

s. CXCVII. . vii Nonnunquam tamen conciliandi aliqua ra- viri.de tio superest . Et tunc insignem utilitatem pistoμ praestabunt regulae In dubio is sensus et, gendus, qui vel nihil absurditatis habet, vel 3 efficit, ut res aliquem effectum sortiatur. 'mon enim probaiale est, quidquam dicturum scripturumve hominem ideo , ut sermo vel scriptura effectam non habeat, nisi perspicue adpareat, loquentem aut scribentem vel data Spera iocatum, vel emotae mentis fuisse Hine quum a militibus praesidiariis Euboeae deditio ea lege fieret , ut capita ipsis salva essent, perabsurda erat Turcarum avillati', dum deditios medios dissecabant , sic capita salva lare, in re seria nugantes.s CXCVIII. Reg Ix. Q Quando itaque eum sensum eligendum eo X. de 3b se dicimus , ex quo nihil absurdi sequatur

eae t s. o n. m. illud non modo intellia

systemate gendum est de absurditate absolute, lea φη ' hypothesitast. Ex quo sequitur, J ut Verba ita interpretanda sint, ne qui fana mentis fuit , aliquid contra sensum communem dixisse videatur 'cio Ut interpretationem consentaneam esse oporteat systemati auci

ris. st Saepe tamen, ubi temeAtas&dolus aecessie, verba absurda in poenam , vel tanqua absurda accipiuntur , donee contrarium proba tum sit, vel pro non scriptis habentur. Prio

164쪽

De modo verit per interpr. inves. 6rris exempla passim occurrunt in delictis i iuriarum, blasphemiae . Vid. e. Beyeri Delin. Iur crimin ad Art. Cn. XXIV. p. 72. edit. nov. Posterius praecipue fit inconditionibus impossibilibus, turpibus , perplexis, quae ultimis voluntatibus adjectae de

prchenduntur. L. I. L. q. L. O. pr. L. 27.

ff. de Ond. inst. L. f. 1. de hered λ λ. Ita pleraque Spinoetae dicta aliud quid sonare, si separatim audiantur, aliud, si cum toto eius systemate comparentur, iam supra observavimus. Et haec est illa analogiae fidei, quam Theologi in interpretandis bris sacris, analogia juris, quam JCti in interpretandis legibus commendant. Alia exempla dedit illustris Thomas. Prax. Nic. cap. II b. 8a.

Ita procedendum omnmo, si contradi et quaedam legentes torqueat CXCU. Iorie kee jeqq. . Sin elui modi contradictio nori obser b

vetus, Qverba tamen paulo obscuribra ap : 'pareant et primima firmiter tenendum V:r

verba tamdiu ut genuina A propria noti ne accipienda esse , quamdiu inde discedendi nulla necessitas est Si autem sic obscuritas tolt nequeat , Ic ad riniectura con

iugiendum est . in quibus inveniendis peremultum facit, ςοω seu ingenii fesscitas.

Id est, quamdiu lati vel ablurdam non so-quitur , Vel repugnantia eum systemate, analogia auctoris manifesto non observatur Hinc facile patet,' eos errare, qui mira eula tingunt, ubi id textus non , urget,

165쪽

Is Elem. LED. P. I. U. IR SeP. II. eos, qui omnia miracula, vel tanquam pha nomena aruxalia, vel sanquam somnia, visiones, vel per allegorias interpretanda sis contendunt . Systemati enim sacro anathg a fidei non repugnare miracula, satis adparet ex Act. II. Iv. 3o. locis quamplurimis

uriflεeon Conlecturae petuntur aut ex SUBSTR i heiu TA MATERIA is tunc observata da ea , νςxςndR quae supra g. CXCI. diximus aut ex N-JUNCTIS , veluti antecedentibus , cons quentibus , parallelis , de 'iribus itidem iam supra g. CXCIII sq. is tum, aut ex FINE, qui auctori ob oculos vertatus est.

Reg. XIII. Inis hic in legibus Q vita vocatur RA- de invς- IO LEGIS vel PACTI, hinc adeo prae, totir termitti non potest , ut rei' potius dicere

legis vel soleant ICti, Lyrationem legis an a m eius

p ui, Id quod etiam de pactorum interpre

Latione verissimum est. ' Ratio en ira est lii Is . In consentanea debent esse media . Ergo ex fine omnino iudica ad uiri, qualia media esse oporteat. Defendimus hoc Ctorum axioma in Praefatione Elementis juris secundum ordinem Pamdectarum praemissa ad verib Paganinum Gaudentium mine n universum cessante sine. media etiam Usare oportet . In legibus id

manifestum. Nam si Iegislator ob pestis relalterius luis periculum peJegrinos admittiyerat nemo dubitat , qui , celsante illo insectionis periculo peiegrini rursus admittendi sint 'At diximus sine in universum

166쪽

De modo veris per interpri invest. Isseessante. Nam si cessat uno aIterove cala lex ideo non exolescit, quia sertur de eo , quod ut plurimum in rebus humanis on- tangit. L. 3. L. 4 eqo. f. de legib. Ηmee. q. quamVis aliquando impubes ante pilox sapiari non ideo magis tamen is testari poteritu quam reIiqui eiusdem aetatis adoleis licentes. Vid. Huberi sit ad Pand Lib. L. Tat. III g. q.

g. CCII. Quum tacue ratio legum e pactorum in. xm eorundem velut anima sit, AE CCI. con , in e sequens est, et rut interpretatio eorum in m lia

extensiva.

s. CCIILIIbi enim ratio verbis patet latius , ibi: 'T 'EHENSIVAM ; ubi verba ratione latiora tant rsunt, RESTRICTIVAM denique , ubi vemba ratio pari passa ambulant, DECLARATIVAM interpretationem adhibendam ec. te, facila patet.

Eo pertinet regula , quae tam frequenter iactaturis Vbi eadem ais , ibi eadem lupis disposim s. sed ea ad ius tantum commune pertinee, non ad privilegia, de quibus eonuat, quod ad exempIum non trahantur L. I. S. . st de Gnmt pria pog. civ.Quumque, ubi verba pactorum e se Reg. x gum ratione latius patent, ostrictis inter β pretationi locus siti CL CCIII. facileia 'ter, in dubio semper propensiores nosessi oportere in partem rectae rationi , vir

tuti ν

167쪽

iso Elem. Logis P. I. Cap. IV. Sela. II.

tuti, benignitati , humanitati vel maxime convenientem . Quae ipsa est AEQUITAS ilia, quam omnes in ore habent, pauciis

AEquitas est ἰνιus οννectrix eius , in quo lex propter universaliratem deficis . Gror deIEqu indu . o facilii cap. I. g. 3. Fundamenta huius correctionis sunt recta ratio, virtus , beni nitas , humanitas , quae quales sint , ex principiis genuinae philosophiae mmaxime moralis , satis notum est . Si quis ergo nubem pro Iunone, id est, 'MAditatem pro recta rationes vitium pro irtutes nimiam indulgentiam, eonnivenriam pro benignitate, humanitate amplectitur, hisque saliis principiis interpretationem suam attemperat nascitur inde AEQUITAS CEREBRINA , de qua etiam fuse disseruielaudatus Thomas in is de quitate e rebrina L. . . de rescindenda vendit cap. I.

g. m. Ret xvi. Quum ergo in benignitatem propensior sit de lans aequitas g. CCIV. icile patet, in

. . n. dubio eligendum esse sensum legis benignio-

rendo rem, eoque referri posse pleraque , quae de interpretatione ODIOSORUM, FAUORABILIUM monuerunt rotius, Pusendorssius, ICti tantum non omnes ' Nemo ignorat , eam regulam impugnasse primum illustrem homasium in Prax LQ. cap. III. g. X seqq. quumque i doctus, Vinc Placcius , eius patrocinium suscep8sset, exarsisse illud certamen , cuius historiam ex ipsis scriptis amoebaeis Institutis-

168쪽

Nimirum dati non posse definitiones favorabitium&ocosiorumccurauas, vel inde pater squod quae odiosa aliis sunt, aliis favorabit Iavidentur . Sed vix opus est regula hac, adplicatu certe dissicillima , si regulam , hoe aphorismo datam , rite intelligamus. g. CVI. Sunt hae praecipua de interpretatione re Regulae degulae, quibus ad eruendum genuinum audio i0 8 Pyς ris sensum utimur. De interpretatione MY mysti STICA non est, quod multa addamus. Nimirum et certos nos esse oportet, lictorem id intendisse, ut arcanius ouid his verbis exprimeret 'ri Certo constare debet, hysicumne an historicum, an morale, an propheticum istii sit mysterium, quod sub littera latitat ' Tunc, o qui mysterium istud divinando ita invenit , ut illud litterae per Omnia accurate quadret, is probabiliter fsensum auctoris mysticum censebitur a

quutus.

Sice. g. in assum laborant, qui disputant

acriter , quid arcani in Homeri Iliade, Odyssea latitet, nisi prius liquidiim sit, arcani quid sub istis poematibus occultari. 'mine frustra de explicatione mystica poematum omeri , metamorphoseon Ovidii ,

cenotaphii notissimi Eliae Laeliae Crispidis, similiumque laborabis, nisi exploratum prius sit , physica, historica an moralia mystera m iis quaerenda sine.

Pro abiura dicimus . Res en in plerumque ad coniecturas, quin aliquando ad inge- nu lusius redit , nisi pruritum ejusmodi m

169쪽

x66 alom. Logis P. I. Cap. IV. Sest. II. . . terpretatione 'enandi prudenter ἰntra rati L. iiis limites cohibeamus . Cenotaphium AE Iim Lati e Crispidis paulo ante memoratum exemplo esse potest luculentissimo . Utinam autem in his ludicris nihili rebus subsisteret ingenium humanum l

D inter . Sed haec de interpretatione uisa sum Preratio clant Grammatis enim aliis nititur funda-- ' mentis, is aliis am satis accurate tradista est, ut quidquam hic addere minus necessarium esse videatur. In smich; praelara multa observavit Io. Clericus non critiea, quamvis &sint in libro. quibus non subscripserim missentire in his licet, quemadmodum idem licuit a ctori doctissimo mane libertatem petimusque damuseu missit.

De ratione, vertiatem per Disput rionem i-estigandi.

Ais a se is D investigandam veritatem comparataetationibus uri etiam sunt DISPUTATIONES , quam-

Veritas vis saepe , non tam rei, quam hominum tu, ' Vitio contingat, ut veritas disputando ami latur. ' ribuendum id partim disputantium adsectibus , φιλονεικLι, cavillandi studio , per

tinaciati partim neglectae methodo inus

170쪽

Derat. ver per disp. investe andi Is admodum enim ob illa Ilia disputationes in rixasis digladiationes sophisticas ita ob neglectum ordinem in vagos sermones , vel declamationes potius ineptas , id est , in calcem sine arena, randabatarum pugnas Megenerant. I. CCIX.

DISPUΤΑΤIO est duarum sententiarum, mi dis-

contradictorie sibi oppositarum, ' id est x:1:ζ

theseos, antitheseos , accurata .per u eius sinu stas ratiocinationes facta comparatio . Ex qua definitione statim patet , finem disputantium esse non oportere vanum gloriolae vcujusdatri aucupium , sed veritatis investigationem.

Cur contradictorias propositiones Vesendere debeant disputantes et nor obscurum est misi enim hoc fiet , contingere Poterit, ut vel uterque defendat theses omnino verissimas , adeoque Andabatarum more

Quum itaque disputatiis ad investigandam In ea quitaveritatem comparata esse debeati s CCIX. ςδν 4- facile patet, hex illa exsulare oportere odii, fraudes, stratagemata , convicia , sophisnata, scurriles invectivas , quibus alter alterum ludibrio exponere studet Qtii enim , his armis instructi in arenam prodeunt, dum se invicem petunt, ipsam veritatem cons diunt, .inter manus veluti strangulant.

f. CCXL Deinde , quum disputatio thesin .anti status e thesin inter se comparet, inuidem contra III. Id dictori oppositas: S. CCIX consequenaea,