Jo. Bernardi Derossi ... De praecipuis caussis, et momentis neglectae a nonnullis Hebraicarum litterarum disciplinae disquisitio elenchtica

151쪽

saepe in biblico contextu interpretando esse admirandam industriam asserere non dubitavit. Ludovicus

autem Capellus, non puto , inquit i , quemquam esse, qui aliquatenus scripta Rabbinica legere possit, qui ea in locis obscurioribus non confulat, ρο id quidem non incassum, resine fructu. Sunt enim homines illi in scripturae sacrae lectione exercitatissimi, atque ex ea , ct diligenti locorum

ilium collatione significationis vocum, re pbra eon plerumque sunt periti mi, ut eorum expositionibus non parum

juviri post Chrisianus in genuino scripturae sensu litDrali percipiendo. Qitis iis imperitus, id neget ' Sed quid recentiores nomino a)' Ipse Origenes, inquit Hieronymus 3 re Clemens , re Eusebius , atque alii

complures, quando de scripturis aliqua disputant, oe volunt approbare, quod dicunt, sic solent scribere, referebat mihi Hebraeus; ρο audivi ex Hebraeo, re Η hraeorum ista sententia est. De Origene vero peculi, Titer, nec dedignatur, subdit, Hebraeam scripturam interpretans per singula loca, quid Hebraeis videatur, in serere. De Hieronymo non loquor, qui optima quaeque clarissimis suis commentariis inserta Hebraeis, quos habuit in scriptura praeceptores, & explanat res, cuncta refert accepta. Testis es mihi Dominus,

iὶ Desens. Crit. Sech. 41. Eadem pene habet Drusius Lib. I. Observat. Cap. XXII. Hebraeos qui cum judicio leget, leget non sine fructu . Nam quod quidam seribit -δ γ νγiis in illis esse, prastabo hominem illam aut nunquam legise scripta eorum, aut si legit, non intellexisse. χὶ Haec Cunaei, & Capelli, & alia plurima Hebraeor. Encomta ipsis a Christ. auctorib. tributa vide Tom. I. Crit. Sac. post Praefationes.

152쪽

I 2 inquit S. Pater i , me Hebraeorum sequi expositionem, a quibus non modico tempore eruditus debeo meis simplic ter indicare, quae didici. Et Lib. I. R pol. adv. Russin. mihi non licebit, inquit S. Pater, in Commentariorum opere latinos docere, quod ab Hebraeis didici ' Atque haec quidem universim. Praesertim vero quam illustrant Hebraeorum scripta veteris Testamenti ritus, Ceraemonias , loca , personas , & alia huiusmodi ' Quis diiudicare valet, quod his intelligendis subsidium attulerint virorum Dissertationes amplissimo Ugolini Thesauro comprehensae t Tamen earum auctores Hebraicarum litterarum praesidio ex unis sere Hebraicis scriptis, ut cuique patet, scripturas illustrare conati sunt. In Novo autem foedere maximam laudem ab eruditis, ut ceteros praeteream, Ligi otus, Schoetgenius ob suas Horas Hebraeo-Talmudicas reportarunt. Plures enim parabolae, &Christi sententiae apud Hebraeos in eorum scriptis receptae, & proverbiales occurrunt. Quod si de M sora loquimur, cuius sunt Hebr ei tenacissimi custodes, quid ea nobis utilius esse potest, quae nobis Biblica volumina sarta tecta servat, estque Verissime, ut eam

Hebraei appellant, n, a d legis sepimenium t Jam vero quid de iis scripturarum locis dicam, quae ad Messiam spectant, quaeque Hebrati aliquando fidei

nostrae Congruenter admodum interpretantur; unde

maximum adversus eos Ecclesiae praesidium emergit t

153쪽

Nisi antiquam suorum traditionem in exponendo de Messia Plat. ΙΙ. suis in Commentariis nobis aperiret R. Scelomo Iarchi, an luculenter adeo ex eo Psalmo Hebraeos urgeremus t Sed quae, & quot ex eorum scriptis in nostrae fidei praesidium peti queant, sat ostendunt Raymundi Martini , Porcheti, Gai,

tini, aliorumque labores adversus Hebraeos ex ipsorum praecipue documentis, & libris concinnati. Praeterea unde quaeso poteris argumenta , quibus ipsi Religionem nostram oppugnant, aut se tuentur, imtelligere, ni legas eorum lcripta, ut sunt Commentaria Abarbanel, Nileta hon R. Lipmanni, Chisuch Emunah R. Isaaci, alia huiusmodit Denique nihil ne ad eruendam verborum proprietatem, & vim

conserunt Hebraeorum scriptat HunC eorum.usum, atque emolumentum nec ipse Μorinus inficiatur, ut

ut in Rabbinos, & Rabbinica opera infensissimus. vides , inquit i ), grammaticas , utilia dictionaria

composuerunt; utiliter etiam plerumque dictionum Hebra, carum nativae signiscationi eruendae operam suam commodaverunt. Atque haec quum ita sint, quamquam non fusa admodum oratione persequuta, qui ait nullam

esse in Hebraeorum codicibus, & libris pervolvendis utilitatem, nullum usum , nae ille Hebraeorum libros nunquam pervolutavit ; aliter sane judicaturus, quum in diligenti eorum lectione versabitur. Forsteri olim auctoritate praeoccupatus sinistre as

si Exercit. Bibsc. Lib. I. Exerc. I. Cap. III. Dissili os by Corale

154쪽

ut ipse de se testatur I ; quem tamen Capto eXperimento multum poenituit. Cuius, inquit , immaturi judicii mei, quod tunc tabellis 2 s. mearum Ins. Heb. praepro pere tuli, merito me nunc dispudet. Jam enim postquam per Dei gratiam in quotidiana illorum lectione, inter medias nugas multa quoque praeclara, oe Chrisianimo nostro contra

ipsos Judaeos plurima profutura reperio, illis longe Dctus sum aequior. Atqui, inquis, Forsterus erat & ipse in Hebraeorum scriptis exercitatissimus. Ita equidem est, si ipsi credimus sic de seipso in commemorata Praefatione praedicanti: s quis es, qui facultates suas in Rabbinos profudit, qui in ipseram Sunagogis longo tempore vestus es , qui domi propriis impenses praeceptoresoluerit, qui ipsorum Commentaria sudisse evolvit, Fodi serus es, , tamen Deum , re consilenIiam meam testor nihil eximii, re quod sngulari laude dignum esst , reportavi. Eram illis initio adeo addictus, ut alius quisquam, sed quo olim illis fui addictior, hoc nunc sum factus insensor, quod omnem operam, ρο oleum me perdidissevere, sed non sine dolore fateor. At evolvisse ipsum Hebraeorum scripta haud adeo facile sibi suadent eruditi, nec Schichardus ipse in Hebraicarum litterarum professione octavus eius successor . Non ita crebro , inquit hic ca), re interdum pueriliter impegisset, si Rabbinicarum Commentationum vel Dium exordium le-

155쪽

isset. Non potulisset eum fugisse, quod Aben rima satim

in frontispicis Gen. I. s. a vocem rectissime nota

hon mi ides, He dictionis Lailah est paragogicum;

ratio est, quia vox illa est penacula, di proinde semper generis masculini. Si, inquam, haec obiter saltem inspexisset, vocem frequentius in forma foeminina ἰ legi p. 4i6. sui lexiti nusquam scripsisset, nec se pronum risiιi exposuisset. Vide, si lubet , & Cl. Pasinum n Brum in Oratione ad Sacram scripturam, & linguas Orient. 1 idem audacissimo homini exprobrantem. Quid ergo valent Forsteri dicteria, & convicia viri in

legendis Hebraicis libris non exercitati prae tot, tantorumque virorum judiciis, qui iis legendis, vertem disque addicti eorum usum auctoritate, & exempla Confirmarunt , & summis eos laudibus extulerunt tEcqui adeo laborassent doctissimi viri, ut tot, quot extant jam , Hebraeorum scripta sive latine, sive alia quavis vernacula lingua nobis exhiberenti Qua re non potius reliquissent ineptissimos foetus in b,hliopolarum ossicinis atro pulvere consumit Atqui undique exquiruntur, non a Judaeis solum, sed &a doctioribus Christianorum, maximi fiunt, & pluris emuntur. Apposite Cartvvrightus post memoratum illud Martialis distichon , quo Lucanum ita de se loquentem inducit et sinit quidam , qui me dicunt non es e Poetam, sed qui me vendit, Bibliopola putat ,

siὶ Repetitur ad calc. eius Gram. Heb. V. pag. Orat. Ia. α II. -

156쪽

ita sane, inquit i), quidquid alii de Rabbinis censent,

Bipliopolae , qui eos vendunt, non ita contemnendos ei se authores sciunt. Si quicquid studii eis impenditur , per ditum esset, haud ita , opinor, eveniret, ut eorum tibrietam caro venderentiar. Consule de Hebraicorum scriptorum dignitate, utilitate , & usu eundem Cartvvrigh- tum in Commemorata Praef. ad Electa Targum ico-

Rabbinica, Augustum Pseifferum in Critica Sacra a), Leusdenium in Philologo Hebraeo-Μixto 3 ; quihus adde e nostris Cl. Pasinum a restaurata hac

Taurinensi Academia primum sacrarum scripturarum, & linguar. Orient. in ea Professorem, quem Deus jugiter tueatur, & Antonium demum Zanolunt linguarum Orient. in Patavino Seminario Proses. 1orem in Disputatione de Tarsumim praefixa eius Lexico Chaldaico-Rabbinico. Quid vero si putidissismis tantum figmentis scatere Hebraeorum libros concederemus t Annon adhuc dignosci haec commenta debent, refutari, obiici, quo Rabbinorum dementia, futilisque , atque inepta prorsus eorum doctrina detegaturi Qua exercitatione quae dignior, aut utilior christiano Theologo esse potest ad abd cendos a suorum fabulis tot Iudaeorum animos, qui singulari earum studio abrepti salutarem veritatis , di lucis viam misere sibi occludunt t

157쪽

Non adeo porro esse Hebr. -lini necessariam , ut facile carere ea nequeat 'Chrisianus Theologus illaeso eius sue interpretandae scripturae , sive redarguendorum hostium isto. Luculenti mo id plerorumque Patrum , qui Heb. litteras ignorarunt , Augustini praesertim , O

nomae exemplo corroborari.

Non tamen haec, quae hucusque de Hebraicarum litterarum usu disputavimus, necessario hunc instutuendum suadere nonnullis videntur, qui optimam quidem rem arbitrantur& utilem admodum fontes consulere, & dulcior, si iis credimus, ex ipsis hauritur fontibus unda pquamobrem & qui primigenii sermonis disciplinam suscipiunt, quammaxime commendant. At facile ea carere se posse putant, quin ossicio desint; quod gravissimo

Patrum exemplo Comprobant. Etenim omnes Patres,& Doctores si unum, aut alterum excipis, penitus Hebraicam linguam ignorarunt. Ignorarunt autem, qui ceterorum veluti aquilae habentur, Augustinus, &Thomas. Ergo ne non sat recte scripturas interpretati

sunt, aut infelici prorsus exitu Ecclesiae fidem adversus eius hostes propugnarunt i Si vero , quod ullo proculdubio fatendum est , sanctissimi viri iulaeso eorum ossicio, & honore hisce litteris Carere potuerunt, quare & idem ipsi non poterunti Nam

158쪽

eadem utrisque praesidia sunt, quae eos aeque faciant ab iis addiscendis immunes. Quod hominum genus etsi in eo est Commendandum, quod Hebraicarum litterarum utilitatem non neget; quum de suscipienda tamen earum institutione agitur, non valde a ceteris dissentire videtur: facile enim patitur hac utilitate privari. Et ego quidem Hebraicam linguam Theologis non utilem modo , sed di necessariam puto , qua in statutis perfectae sive Biblicae interpretationis , sive hostium convictionis muneribus Carere nequeant. Quamquam non loquor de necessitate ita absoluta, ut nullam propterea laudem etiamanebraeus quispiam in aliquo sive scripturarum textu interpretando, sive regarguendo silet hoste consequi possit. Ut enim multa loca in Ecclesiasticis

versionibus, eaque praesertim , quae fidem, moresque respiciunt, aeque clara sunt, nec ullo gravi interpretis , vel fortuito errore foedata, multa non solum textui primigenio prorsus Consentanea , Verum & ipsius vim , atque emphasim plene exprimentia, multa demum, in quibus nullus peculiaris linguae sanctae idiotismus fovetur , ita inconsiderate omnino videremur in singulis scripturarum locis recte intelligendis necessario Hebraici idiomatis usum postulare. Quod idem porro de Haereticorum praecipue confutatione dicendum est. Nam si ostensa prius Traditionis existentia, aut Vulgatae eX Communi verae Ecclesiae usu, dignitate, &. integritate,

159쪽

hac, aut alia etiam naturalis rationis Via utaris, quare multum in agenda Ecclesiae caussa non profici est Quare item si harum litterarum & ipse ignarus hostis te non provocet, adigatque ad fontes, aut quoniam sunt inter heterodoxos, qui Vulgatam magni aestimant, hanc acceptet, & in nullum fidei discrimen

adducati Sed iis, qui perfecte, plene, profunde

singulos sacrosancti eloquii textus perscrutari Vol unt, omnemque eorum vim, & sensum exhaurire; Hebraeos autem, vel Haereticos ordinaria, ut inquiunt, via ex iis, quos aedmittunt, fontibus refutare, non dubito, quin necessario Heb. linguae praesidium ad ferendum sit, quod ea, quae Luperioribus Capiti-,bus constituimus, luculenter evincunt. Ubi enim vitiata est Uulgatae lectio, obscura, ambigua, redundans, ubi dissentiunt latinae translationes, & Vulgatae exemplaria, quae singula auctoritate, & exemplis superius confirmavimus, ex Bellumino , atque quod magis adhuc attendendum est, ex Hieronymi,

Augustini, & Patrum omnium sententia Hebraici codices adeundi, & consulendi sunt. Quid vero, si percipienda sit divini sermonis energia, & pultaria ludo, si evolvendi idiotismi, seu dicendi modi eius linguae omnino peculiares, quibus universa scriptura abundat, si propria sive virorum, sive locorum nomina, quibus saepe mysteria subsunt, intelligenda, si varia demum Hebraicorum rituum, & antiquita tum habenda sit notio t Etenim haec singula ad

160쪽

persectam scripturarum illustrationem, & intellectum requiri videntur. Frustra id te absque Hebraici se

monis peritia conari sentiunt Commemorati Patres.

Utamur jam Augustini testimoniis N auctoritate. Maximi enim valere debet, quippe quae eius Doctoris est, qui, ut ita sentiret, nullo earum litterarum, quas ipse possideret, studio abduci potuit. In libris de Doctrina Christiana, quos ad Theologorum scripturarum interpretum invitutionem sanctus Doctor Consoripsit tum vero, inquit I , facta quadam familiaritate cum ipsa lingua divinarum scripturarum , in ea, quae obscura sunt, aperienda, or discutienda pergendum s. Paullo inferius Cap. XI. Contra ignota signa

propria magnum remedium es linguarum cognitio. Et larinae quidem linguae homines, quos nunc instruendos suscepimus, o duabus aliis ad scripturarum divinarum cognitionem opus habent, Hebraea scilicet, re Graeca, ut ad exemplaria praecedentia recurratur; s quam dubitationem attulerit Latinorum interpretum in nita varimas. Quamquam re hebraea verba non interpretata saepe inveniamus

in libris: scut Amen, Alleluia, o Racha, VHosanna, re se qua sunt oua, . . . sed non propter haec pauca, quae notare, atque interrogare facillimum es, sed propter diverstates, ut dictum es , interpretum illarum linguarum es cognitio necessaria. Et Capite XII. Item illud eiusdem Maiae Prophetae: nisi Credideritis, non intelligetis, alius interpretarus es : nisi credideritis,