Opere Varie di Giacopo Stellini

32쪽

LUCUBRATIONUM

ET HIC ARV Μ

suo pacto opiniones honorum o malorum , semel in an um illatae, in eo penitus insideant

ae dominentur.

Piniones illae rerum expeten. darum aut fugiendarum, quas a sensibus inchoatas, atque imaginatione persectas & absolutas , intus asservamus, si qua sorte mentis agitatione depromptae , sue pulsu exteriori commotae prodeant, excitari debet in animo sensus, & motus in corpore quidam extraordinarius , qui diversus est pro varia cujusque affectione , varia rerum indole , varioqtie respectu , quem ad quemque res habent, quarum aut extrinsecus obla- A et N illaec by Corale

33쪽

ta species , aut animi voluntate & nutu revocata & educta sit. Nam quidquid ita comparatum est , ut antecepta quadam opinione conciliatusci quis , aut alienatus ab eo sit , illud ab animo recrenosci porro non potest & retractari , quin animum aliqua sue hilaritate quasi diffundat, sive tristitia quodammodo contrahat ' neque laetari animus aut angi potest , quin corporis habitus immutetur , aliusque succedat , qui cum animi statu novo congruat , eique Ubserviat . Siquidem

ea praecipue conditione corporis animique foedus insti tutum a natura fuit , ut numquam pars altera deserat alteram , aut ab ea deseratur ' sed vicem reddat utraque reposcenti , magnaque conspiratione atque consensu uno non opportunam magis operam, quam fidelem, ad utilitatem communem conserat. Ea vero motuum conjunctione viriumque concordia confirmari debet ac prorogaris latus is animi, quicumque sit : & cum nihil in eo statu sue i laeto sive molesto discrepans ac repugnans animadvertatur , is unice convenire videtur animumque sibi quadam illecebra conciliat , ac jucunde detinet. Quare cum animus ex ipsa molestia' ea , qua demittitur aut aspere tangitur , obversante mali cujuspiam opinati specie,

suam

34쪽

suavitatem quamdam exprimat , ac dolorem eum esse justum ac debitum ipse sibi persuadeat, aliisque persuasum esse debere censeat ; ea de caussa , nisi qua nova cogitatione motu corporis apto corroborata sese in animum ingerente depellatur, de statu illo neque dimovet ipse se , neque facile dimoveri ab alio patitur : immo vero , si sorte quis accedat id experturus, palam eum aversatur ac respuit , quippe quem injuste sacere , vimque sibi praeter aequum inferre putet . II. Quoniam autem ad sensu: n hunc voluptatis aut moritudinis symbolam una suam corpus animusque conserunt , ideo quo tum illa boni seu mali opinio . quam affert animus, altius insidet, ac boni malive gravioris speciem inductam habet ; tum corpus est aptius ad permotiones eas , quibuscum voluptas aut aegritudo conjunctae sunt eo vehementius utraque intenditur , ac diutius inhaerescit , perinde tamen ut indoles ac natura dissimilis affectionis utriusque sinit. Nam sere penitius in animo diutiusque tristitia permanet ' latius autem etanditur , ociusque laetitia defervescit. Cum enim partium corporis intimarum vires exultans haec redundansque latius di pergat , effusiusque prodigat ; illa contra reum

35쪽

cans ipsa se recedensque sparsas in angustum colligat , & collectas ad usus vitae necessarios parce restri Eseque promat; altera, viribus necessariis exhaustis ac dissipatis, brevi tempore defatigata residet ultro ac deficit ; altera , repressis & resera Vatis , quippe quae paucis indiget , eo serius d suturis quo parcius insumptae sunt , ad multum

tempus durare potest. III. Atque ad opinionem quidem altius inserendam , & eorum , quae prodesse nobis aut o esse opinamur , speciem amplificandam cum multa concurrant ; praecipua tamen vis est ipsa imaginandi , quae cum magna ex parte pendeat a

torpore , ab eo varie modificata temperaturam eis

iusdem sequitur. Quare vel clara aut confusa, vel debilis aut escax , vel ampla & ferax , vel angusta sterilisque est . Claritas oritur ex humorum puritate ai motum ac sensum alacri , conjuncta cum apta distincteque disposita strii-ctura cerebri ' vehementia roburque pendet ex eorumdem humorum ubertate & copia : tacunditas & amplitudo manat ex magnitudine cerebri , quo continentur imagines. Quae vero vim augent imaginandi , sunt ea pariter ad motus animi vehementiores excitandos accommodatiora ,

36쪽

neque alterum umquam ab altero dissociari solet . Cujus est igitur sanguis purior uberiorque , ac fibra subtiliores atque mobiliores , ejusdem esse pariter imaginatio vividior acriorque debet : ob eamque caussam rerum hilaritatem afferentium atque optabilium objectas species augere mirum in modum atque ornare solet ' eaque sicile suI-gore quodam involvere , quae labem iis aliquam

inferre possent ; seu dissipare quidquid aliunde

iis accesserit incrementi commentitii , seu su. cum iis inductum eluendo , quidquid est insiti vitii retegere. Cui contra crassior & impediens ipse se sanguis , ac fibrae duriores 'reque m biles obtigerunt , ejus est angustior imagina. tio , lentiusque commovetur: sed commota diu viget , cum de statu difficile deturbari queat:

quocirca quae bona sunt, ea longe contramora 'quae mala putat , ea numquam non immodice dilatata cernit; non secus ac si quispiam nocte lata lustri contueretur umbras eas , quae a corporibus

undique varie dispositis , & varia forma praeditis, in quae sorte lumen incidit, emisse miras imseliis magnitudinis homini meticulosir figuras em hibent. Quo fit, ut quemadmodum ad ampla de laeta comparatus , cum quasi perpetua versetur in

37쪽

Iuce , nihil non illuminatum ac pulchrum videt: sic ad angusta ac tristia proniori , tamquam umdique tenebris implicato , deformata videntur acnel ulosa omnia. Qui fibras denique laxiores &molliores , & sanguinem aequo dilutiorem sortitus est, omnia remissius imaginatur ' in eoque nulla honi malive eximii insignita neque altius imprimi serma, neque diutius insidere potest. Quamobrem incursu rerum extrinsecus oblatarum leviter admodum impellitur; eoque residente , sublabitur continuo , ac rursus hebescit & languet in

IV. Quae vero vim augent & intendunt imaginandi , vel remissam aut angustam reddunt , admotus ea pariter excitandos acriores aut segni res , leniores aut obstinatiores accommodata sunt; alterumque numquam ab altero dissociari solet: quare qui recte norit alterutrum , ambo nosse di. cendus est. Quoniam autem ut ex eadem utrumque caussa manat , iidemque gradus & processus utriusque sunt ' ita pariter connexum utrumque est , & multa redundant ex altero in alterum 'ideo scut opinio boni cujuspiam antecepta sponte in animo exsuscitata corpus excitat , ipsumque majus ad res eas gerendas facit , quas imbibitae

38쪽

opinioni quisque peropportunas esse praenoverit ;se viciss m corporis agitatio aliqua , temere fortuitoque illata rei cujuspiam incognitae pulsu improviso, commovet opinionem ei similem, qua- cum ipsa ea corporis agitatio conjungi antea consuesit. Ac si conjuncta denuo recurrit cum rein centi opinione hac , eam altius infigit in animo; neque postea, s saepe renovata si, umquam deserit, aut obliterari sinit. Si sorte igitur accidat, ut corpus, cum pulsu externo cietur, ita si affectum , ut assici solet, cum gaudet aut dolet animus ;ea res , quae in sensus incurrens affectionem hanc in corpore nanciscitur , habetque comitem , numeratur in bonis aut malis ; eaque opinatio in mente penitus inhaeret , atque inveterat , nisi

contrario motu comitante rem eamdem , ubi rursiis objecta si, in tempore depellatur , aut aperte repugnet opinionibus iis , quae jamdiu quasi civitate donatae pari cum veris & aequo jure quodammodo vivunt. Atque ex eo sente plerumque manant aversationes illae vel propensiones , quibus alienatos a rebus quibusdam nos , aut eisdem conciliatos ante deprehendimus , quam quidquam

in ipsis animadversum suerit , quod incommodum nobis aut utile futurum sit . Quarum quidem

39쪽

to LUCUBR. ET HIC. affectionum quia caussa latet , aut afferri nulla posse videtur , hae quodammodo genus ementitae naturalium in censum irrepere solent, facile nobis id patientibus, ac libenter etiam assentientibus , quippe qui nequitiae nostrae ac inertiae paratum expeditumque perfugium occludi nolumus ς & nostra magni referre putamus, aliquid esse, cui quo jure quaque injuria , si quid aut stulte opinamur, aut perperam appetimus, attribuatur , ut oblata sorte visa pervestigandi penitius , & assensonem appetitionemque diutius sustinendi , labor is esse videatur , a quo sne culpa supersederi possit ,

cum aut supervacaneus aut irritus suturus sit. Quo fit, ut affectiones animi vitiosas sere homines ab se dejicientes in naturam exonerare soleant. V. Quemadmodum autem insita desidia factum est , ut errorum nostrorum originem refundamus in ipsam naturam , quae neque in potestate nostrasta est , neque nos umquam deserit , cum natura

cujusque sit illud ipsum , quod quisque sumus;

ita vicissim , eo principio constituto , desidia ipsa perpetuatur , augetur, & nihil ea quidquam sibi timet in posterum : cum quod antea videri potuisset imprudenter inconsiderate perverse factum, id postea, non suadente modo , sed & impelis Diuili od by Corale

40쪽

pellente natura, fieri existimetur. Nam in ea re, cujus omnino caussa nulla cernitur , obscuritas

ipsa monet esse perquirendi , iudiciique suspendendi locum : id autem fidenter admittitur , cuius esse certam compertamque caussam persuasumst ; & defendi posse non dubitatur , quidquid ea

posta causa ratiocinando recte deducitur. Quare minime mirum est , si tanta colluvies errorum in vitam effusa sit , & qui velit tam foedos dominos de mentibus hominum dejicere , tamquam possessionem jampridem occupatam movere qui cogitet , iniquus putetur , & qui conetur , seditiosus ac turbulentus . Sensus enim eos intulerunt , imaginatio propagavit , & locum addixit cuique suum ς motus animi corporis universi copiis instructi communiunt , augentque Viribus , animosque lassiciunt ; ignavia mentis omni solliei. tudine ac metu liberat ; demum ratio patrocinio suo defendit oblita sui , quippe quae commindius arbitratur, eos armis a sensibus , imaginatio ne, motibus animi, socordiaque subministratis sine labore ullo imere , quam suis non sine aliqua difficultate promendis evertere, . tanta conspiratio ne virium obnitente.