장음표시 사용
111쪽
g De rationali curandi ratione,
putridae urina cruda,cum iam febrem elle supponimus, tum Vero cum contentis putridis. Horum igitur sunt pathognomica , quae proprio significant morbum,& assidentia quae morbi speciem; & significantia causam,quae etiam significant morem i, & temporaria,quae docent coctionem vel cruditatem, & tempora morbi. Sunt etiam quidam morbi qui vix dignosci pollunt per signa demonstrativa, velut nebula seu sustuso ab obstructione neruorum visus,& vocatur ii quibusdam gutta serena.Vnde dicebat Princeps 3.3.cam 1 .de illis loquens: Elfortasse non comprehendisinsapientia. Et in hoc genere collocantur praecipue , quae a corruptioncimembri cum putrescit, quae ab abscessu in parte profunda & doloris experte, & in initio, velut in peri- pneumonia. Licet enim tussis & dissicultas spirandi sint signa pathognomica cum febre acuta, percepetamen dignoscuntur urina cum turbida fuerit.Etenim talis urina, quam dicunt significare febrem pestilentem, & quam consequi solent maculae illae similes morsibus pulicum , significant phlegmonen in aliqua parte, quae latet Medicum , quia profunda est, Se aegrum, quia in initio, & ipse est parum sanae mentis. Et Medici curant has cura febris pestilentis , & occidunt omnes,cum cura sit omnino diuersa. Cum ergo videris urinam turbidam,specta an rubeat facies 3c deliret Z Est in partibus capitis. An tussiat vel leuissime Est peripneumonia. An sit tumor, vel dolor, vel durities in ventre Θ Erit phlegmone in illo. Tertium genus est veneni temporanei,ut canis rabidi, & eius quo periere intra annum duo inclyti Medici Bononiae, Ioari. Baptista Peregrinus, & Camillus Montagnana; prior in duobus annis, posterior in anno. In ambobus putruit pulmo: sed in Camillo euidentius,quod esset i u
112쪽
nior. In ambobus corruptum est iecur, sed in i uniore
magis est denigratum , in seniore induruit. 'trique iecur & pulmo adhaesit costis quasi glutine quodam. Et febris perpetua post sex menses,& tussis,& phthoc, α difficultas spirandi sed maior in seniore ; in iuniore
ulcera faucium, febris quae nocte inualescebat: vigiliae Communes ambobus, & ut nullum proficeret auxilium , sepius puto utrique exhibitum : Vterque ad . si mam deductus maci cm & doloris expers. Urinae satis multae & variae, aliae bonae, aliae putrida . Cibum auersabatur magis iunior. Primi goneris cura constat Evacuantibus validis, ligno Indo praecipue, & victus summa tenuitate, tum metallis praeparatis. Vltimi generis cura est per medicamentum nostrum ad pestem , saepius repetitum : per ea quae sanguinem ducunt, maxime helleborum, alocin, myrrham, -- moniacum , centaurium , sanguinem ne mittas, &Vt in primo per metalla praeparata: malum Medicum assidue esitet. Et signa primi & vltimi sunt, coloris corruptio, est enim proprium; & extenuatio, id tamen abesse potest ab initio ; & vigiliae non tamen magnae, sed nocte grauantur, quia pulmo assicitur. Et qui nocte melius se habet , timere non debet; & sitis exigua, & ventriculus in his non afficitur. Et ego urebar ruta assidue custodiae causa. Signa prognostica sunt rursus quatuor generum: salutis aut mortis aut neutrius, ut claudicatio ; longitudinis aut breuitatis ; crisis , & futurorum sym-
113쪽
8 De rationali curandi ratione, . .. C A P v Τ V.
De curatione. CVram duplicem esse diximus, custodiam ad praecauendum, qme fit per viam eorundem auxiliorum,quae adhibemus in curatione,sed leuiorem.Cumque Utraque rursus duplex sit, agendo & prohibendo quae praestantior est,hanc Medici omittunt, quod vulgus nullius momenti eam esse credat:vnde tot pereur, maxime quod & ob id plus agant quam debeant.Cura igitur maxime) quae in actione consistit, in contrariis posita est. Sed quomodo fiat a nemine definitum est. Nam si dicamus quod fiat per contrarium, id est, tollendo morbum,istud licet sit verum,est indignum vetula quacis , nedum Hippocrate. Quis enim nescit qudd sanatio lateralis morbi, est non laborare illo Sed dubitatio est, an fiat per contrarium cause, & hic contineunt dissicultates. Primum quia aliqui morbi, velut hectica, carent causa : quomodo ergo sanabuntur λ Et si quis dicat quδd erit per contraria opposita, utpote per infrigidantia & humectantia, quare dixit Hippocrates, qudd morbos qui ex repletione fiunt,euacua tio sanati Et mihi sine videtur, quod intemperies vlla non si morbus: quoniam est instrumentum , & ipsa non est in quo est anima,sed potius ex intemperie dissoluitur facultas, & dissolutio facultatis est morbus, dc vitium functionis symptoma, & intemperies causa morbi. Et ita omnia conuenient; temperies enim Mintemperies sunt cauta roboris & imbecillitatis membrorum , alia sunt morbi vel sanitas. Quid enim aliud est sanitas,quam robur membrorum 3 Quid mor-bu S
114쪽
bus quam imbecillitas 3 Ergo cura est contrarium cause vel morbi,ut hecticae. Sed cum dicis, contrarium plenitudinis est inanitio,& est priuatio.Dico quod est verum de proprie opposito dc contrario quocunque causae.Si habet vere contrarium,est per ambo opposita,
velut si humor biliosus est causa erysipelatis , est per
refrigerationem eius, vel per euacuationem, & magis per contrarium priuatiuum quam Verum, ut patet cxperimento & ratione. Sed dices, cum indicatio prima sit de tollendo symptomate, nam propter laesam ope rationem aduocatur Medicus,& non ob aliud:& sublato symptomate satisfactum esset aegro. Curatio autem ipsi semper fit per ablationem causae, Vt Galenus
in libro da optima Ia ad Tisasb.cap. is .Igitur morbo nulla debebitur intentio curandi. Respondeo quod
morbus indicat de curatione ob tres causas. Prima, cum morbus fuerit unuS, & symptomata plura, ut in morbo comitiali, casus, contorsio, & amisso sensus& intellectus possimi curari per unum contrarium;&ita requirentur tria aut quatuor, si quis vellet curare symptomata ipsa.Secunda,cum Vnum symproma pendet ex pluribus morbis, ut mala coctio ventricidi ex intemperie frigida eius, ex defluxu pituitae a cerebro, Ec ex superflua euacuatione sanguinis, tunc volendo curare malam coctionem, oporterct necessarib curare unumquemque morbum, qui est causa symptomatis, aliter non posset plene curari.Tertia est,quoniam cum curatio fiat per contrarium,& morbus habeat plerum que contrarium,quia est res magis intima:symptomata Vercue habeant raro contrarium , velut stridor dentium, tremor, dolor, & similia; ideo cogimur curare morbum,& non symptoma. Et haec est contemplatio generalis: iuxta quam, Ut de
115쪽
go De rationali curandi ratiode,
de secundo mem o diuisonis ab initio propostar
agam,de quo dubium non cst, morbos qui retunduntur,trifariam retundi, aut blandiente cura, quam fucatam vocant, ut in carcinomate 8c graui alba pituita, malisque habitibus perniciosis,sed quorum mors longe abest,aut dum causa manet,manet morbus,sed symptoma quiescit,ut serius redeant,mitivique infestent, quo in genere sunt comitialeS morbi, podagra, &asthma periodicum, seu quod per circuitus redit: aut omnino morbus mitigatur, sed non sanatur aut transmutatur in mitiorem , velut torrida febris in tabem seni j: aut ut in eodem statu permaneat nec augeatur. Qui tres ferme modi ei parti, quae sanos confirmare docet,conueniunt. Aut enim conseruandi sunt eo in statu in quo sunt, velut adolescentes temperatae naturae;aut prohibendi ne in deterius prolabantur,ut senes optimi habitus ; aut aliqua ex parte in statum meliorem reducendi, ut qui aliqua mala intemperie, seu torius seu partis praecipue valde necessaria: laborant. Liquet igitur qmul totius Medicinae partes erunt quinquo. Prima quae morituros praedicere docer. Sc-cunda quae sinos exquisite conseruare. Tertia quae custodire languentes modice , & mala cum temperie Valentes. Quarta quae reducere in moliorem statum seu languentes seu sanos praecipit. Quinta quae curare aegrotantes. Manifestum est otiam quod secunda,lertia, & quarta ex his quae dictie sunt, bifariam diuiduntur singulae. Sed de prima , in Arte medendi parua
nostra dictum est plene; de secunda autem, & tota Tatione sanorum, in quatuor libris de tuenda sanitate a nobis descriptis. Reliquum est igitur,ut de tribus vltimis,
quantum ad aegros pertinot agamus, quamobrem omnes Lib curationis nomine comprehendi poterunt, id.
116쪽
id modo cogitantes, cum dicimus , curationem triplicem elle,unam quidem perfectam,qua morbuS omnino tollitur ; aliam quae reducere docet ad mitiorem, seu transmutando seu leniendo vim morbi, imo potius retundendo; icitiam, quae dicitur custodia, cuius quadruplex est modus , aut cum omnino est morbus
lethalis fertur magnis incrementis ad finem , ut de carcinomate dixi ; aut cum prohibemus aduentum morbi,qirantum per artem facere licet,in illis quorum Causa viget in corpore, nec potest eradicari, ut in comitialibus & podagricis ; aut cum morbum haud lethalem, velut coxendicis dolorem, ne ulterius seviat, non sollim mitigamus, sed minorem reddimus, & ut commodius feratur, per vincula, puluinos , & cerata Procuramus, qui modus & in ramice intestinati senum,quam excindere nolumus,in via est.Aut in morbo lethali quem curare non postlimus, quique diuturnus est, eam adhibemus diligentiam, ut morbus is
mortem non acceleret,nec incrementum accepi sic videatur,velut in vesicae lapide,alij in empycinatis qua dam specie,quos morbos cum pene quadraginta annis protulissent,non vi illiorum, sed ordinario quas modo extrema in senectute interiissc visi sint. Ergo cura generalis materiari j morbi, est cause diminutio&concoctio:& diminutio vel per se, ut inedia vel frictione, vel per euacuationem. Sed inedia iuuat coctionem,
licet non per se , & euacuatio impedit, sed magis per
medicamentum. Et sectionis venae locum habent cucurbitulae cum incisione , & hirudines, cum fluxerit multus sanguis & praecipue crastus, aliter pertinent ad curam generalem. Sechio ergo venae in initio ad hi Benda in acutis. Vbi iecur debile est valde, nunquam: bi vero valde crassis humoribus in lenta febro reser-F tum
117쪽
81 De rationali curandi risione,
tum est & debile, postquam urina fuerit facta crasIa& rubra; aliter natura debilitata non concoquet humorcs,nec habebit quo nutriatur, nec ferre poterit inediam ; in huiusnodi enim morbo, velut ursi in spelunca hyeme,iecur nutritur, & humoreS attenuantur, vi fluere possint. Cum ergo dixit Hippocrates mouendum esse ab imbis,intclligit medicamento. Secundus ergo modus curae communis est in communibus praeceptis. Velut & illud, an ab initio statuenda sit ratio victus: idque veru est in acutis, veluti in itinere ad finem, nisi symptoma impediat: cuius exemplo in diuturnis, in quibus materia diuersorum generum peccat, non solum ob temPora accessionum, ut totius morbi &symptomatum,sed etiam ob vires quae modo succum bunt, modo exurgunt, & ut suscitetur appetitus aegri, cogimur exemplo nauigantium inter Syrtes,qui plumbo ad singula momenta explorant vadum, occasione ui. Cumque in hoc etiam duo sint principales curandi modi, simplex de per epicrasim, quia morbus non est a materia,erit sub tertio genere scilicet abscessuum; nam in morbis materiariis, ubi materia est omnino praeter naturam , ut in ascite ; aut ubi non adest febris ; aut ubi maior est habenda ratio praeparationis quam coctionis; sid autem contingit, cum materia Ostmulta,aut frigida,lenta,crassa, & vires imbecilles; febris initem non urget) epicras utendum est; in aliis autem simplici curatione quae fit per inediam. Asciri cum ergo validis purgabimus modicamentis, voluti
radice cucumeris anguini,cbulo, iambuco, apio incoctis aquae , tum catapotiis aggregatiuiS nutriemus, iecori ceratum odoratum imponemuS quomodo ctiam fertur Galenum cui alle suum senem.
Lil etiam morbi genus medium inter illum qui cu
118쪽
rari potest,& qui non :cuiusmodi est inflammatio pulmonis,aut dispositio ad tabem, in qua color subflauus& ruber, macilentia, collum longum, spatulae alatae, pectus angustum, dolor spatulae ac quasi humeri, qui accidit quod intersepiens membrana ei alligetur:
quod si tussicula accedat, & color vitietur, iam Inca pit. Huic nec medicamenta prolunt, nisi forsan centaurium minus addatur: oportet enim tenuissimae ello substantiae vi penetrent, Zc densae Vt Vires maneant,
quale forsan sal ammoniacum, de quod vocant beletoi,
forsin & crocrus. Eesegmata praeterea etiam parum prosunt, utpote quae intra asperam arteriam conti neantur , nec in profundum permeent. Non venae sectio, cum ad cor illae terminentur. In eodem genere sunt superficies exteriores membrorum plerumque internorum,renum, vesicae, ventriculi, pars cerebri basi laris , sed renum tamen magis,a sectione venae iuuatur. Liquet ergo tales decoctis siccantibus, haud calefacientibus nutriri oportere, velut Chynae. Et oleum
chalcanthi admiscere centauri, decoeto, forsan & ius ciceriam, & purgare sanguinem, & cum in praecipiti salus sit, valido auxilio velut helleboro nigro, & len ticulae utriusque decoctum exhibere , & quae Chiro
nia ulcera sanare possunt, velut & quae ad carcinomata adhibentur. Sed reuertor ad curam generalem,in qua explicanda est ratio victus. Ratio ergo victus in aegris generalis, cum ut vivens de cibo & potu indicet, ex tribus sumitur, ab eo quod est praeter naturam,morbo,causa, symptornate; ab eo quod secundum naturam, calore naturali, viribus, & consuetudine: ad haec enim reducuntur omnia a re,& est quantitas,numerus,& qualitas. Ea quae sunt secundum naturari , paruum cxlii- F1 bent
119쪽
8 De rationali curandi ratione,
bent negotium, nam calor solum de quantitate indicat. Vires de vino,& pinguibus, & numero cibationis. Consuetudo de quantitate seniliter & numero. Vbi linbecillae sint vires, ter in die cibare suffciat, 7. ano curandi, V.6lag. s. Sed & de pinguibus, reducuntur plerumque ad bellem aut semissem, ratione habita ad 1anos, nisi obstent naturae contraria , ideo etiam de quantitate & numero non est nccesse verba facere, cum sequamur eam rationem. Quoad qualitatem ergo attinet, septem sunt ordines. Carnes seu integrae seu contusae, oua, carnea quae sunt carnes glandosae quadrupedium & auium, inde cerebra, post pisces marini vel nothi,leuis carnis, & extrema, ut pedes Vitulorum& alae,post iura consumpta,quae vocat Galenus Carnes colliquatas, inde fercula, post nihil dare, demum vinum. Dicemus de duobus extremis ac comparatione reliquorum.Carnes ergo dissicile concoquuntur,& ita impediunt calorem naturalem a coctione materiae,facile putrescunt,sicque transeunt in materiam coniunctam febrium. Praeterea facilc ardent, & ita nocent ipsi morbo, multum nutriunt, & sic augent materiam antecedentem, & lentum exhibent alimentum , atque sic obstructiones pariunt, quae sunt causis putredinis. Oua duobus primis incommodis carent, reliqua triarctinent. Carnea carent quatuor primis detrimentis, dummodo coctione ad summam mollitiem redigaritur. Carnes in aqua colliquatae non nisi tertium de trimentum afferunt. Vinum autem materias crudas ad cerebrum & neruos defert, & inflammationes auget:
ideo in morbis capitis, neruorum, & abscessibus, dum adhuc timor est de defluxu , magnas noXas affert. Morbi sui res naturales de cibo & potu indicant, ita praeter naturans cum sint, ex sie prohibent omnes Ci
120쪽
bos. Distinguitur eorum consideratio tribus, licere ara
expedire In declinatione vel accessione 3 Licere nihil puto , quod non expediat; attamen in gratiam aegrorum, nihil est quod magis corrumpat Medicinam. Expedit quodcunque melius est, computatis morbo& reliquis viribus,ventriculi firmitate,aegri voluntate: tunc si iracundus sit,parum indulge,protestatione praemissa molius consultum fore si non transgrederetur, qui si sit potens, abdica te. In aliis caue ne periculo
exponas. In declinatione augeas ad sequentem, ordinem quantitatόmque. Morborum autem genera Octo.
Peracuti,in quibus virtus fert inediam,de quibus non dubitandum est, unde sumpta ratio tridui. Acuta se-bris &abscessus in membris naturalibus, ex quo acuta febris : & abscessus alius similiter, sed non in ventriculo vel iecore, ut phrenitis & morbus lateralis. Manifestum est autem quod si ad acutam febrem sequa-vur abscessus,tunc erit compositus,& febris distoluens, veluti pestilens & colliquans. In abscessu membro rum naturalium nihil dare praestansi cogimur, cremΟ-
rem ptisanae ex aqua. Vide I 2. Contin. 36. curam. In se-bribus acutis simpliciter , declarat Hippocrates quae sint,id est,quae ad vigesimam diem terminarum, nam ad quadragesimum morbi acuti non febres , & quoad
signa) ptisana attenuando statum versus. In aliis absecessibus nutries, ut in febre acuta, nisi de suffocatione periclitetur aeger. Sed in dissoluentibus, ad carnea Scdensiora transibis, ut alicam & oryzam quam diu CO-
Ram,nec multam,& chondrum, omnia ex iure. Sexto
loco sunt morbi sine febre , quibus paucae carnes asseCOnueniunt, post sunt intermittentes,in quibus si longum sit interuallum, nutrire licet. Atque haec omnia ab omnibus Medicis qui carnifices non sunt, conce-F 3 duntur.