장음표시 사용
151쪽
11 8 De rationali curandi ratione,
ollicere,ubi sint in iecore & corde, ut praeter eam quae
dicta est,raro aegrotet.De liene non apparet causa corruptionis gingiuarum in hoc casu, cum non dictum sit, quod fuerit unquam timidus , nequc dolitauerit, neque fuerit hydropicus,nec laborauerit morbo regio
nigro, nec carcinomate, nec quartana, saltem a multis
annis citra. Solum dubium ellet de illo fusco color faciei, sed est parua res, ut audio : & si fluxissent ali- qnando haemorrhoides, inde ellent suppresse. Vndo
dicebat Galenus .de tu. it. cap. . in princ. nam cum tempus sit,agamus iam de temporatura acquisita,postquam de pulmone nulla est qtvvstio , neque enim Vnquam conquestus est deco)Eorum qui in venis continentur prauorum humorum unicum est indicium ab Vrina, quadruplex vero coniectura, rario victus praecedens, experimentum utpote si tertianis, vel quartanis,vel carbunculis solitus sit affligi: iubct autem maxime inspicere pustularum aut tuberculorum colorem. Tertia cst stippressio spontaneorum excrCmentorum, velut vomitus saliti, hae morrhoidar 3,mensium,Vlc ris, atque similium. Quarta est carum quae arte fiunt, Vomitus,purgationis, sectionis venae, balneorum, Porus aquae thermarum. Quaeri ergo solet, an corpus scabiosum actu debeat censeri mundum vel immundum : & quidem si suppressa sit euacuatio, aut malo Vtatur regimine, haud dubium est immundum censeri debere. Sed dubitatio est ἰde his in quibus viget talis cxprillio, quique recte vivunt, Galenus sane & in libro
de cariCyiustam, se quarto de tu anit. locis proxime adductis, dicit quod sic, & videtur innuere hanc rationem, quia pleno corpore natura portionem redundantis humoris transmittit ad cutim, tanquam locum destitutum facultatibus naturalibus seruientibus magna ex
152쪽
Lib. II. Pars III. Cap. I. II '
parte. Verum multa huic sententiae videntur aduersari: Primum quia qui sic laborant, raro aliis morbis coria ripiuntur. Secundum, quod difficile sit, tanta materia quotidie corrupta exeunte eam augeri,ac plus generari quam expellatur.Tertium,quod videtur cile ex genere crisis, in crisi autem solet cxonerari natura, & non onerari,SI corpus purgari,non repleri.Quartum,quod tales melius valent in concoquendo, & appetendo,& in reliquis operationibus animae,& sensuum, & roboris. Quintum, quod qui huiusmodi malis laborant
cum malo habitu, repletione ex malis humoribus,ta borant peculiari morbo,ut clephatiast,ichero,cachexia,& in nostris teporibus lue Indica nostra aute quaelio est de pustulis tantum & tuberculis. Sextum, quia plerique ex his sanantur unguento aliquo, vcl etiam . sponte, quod et se non posset, si corpus plane et Ict refertum malis humoribus. Septimum , quod in signis Ier essentiam,crescentibus signis,crescunt etiam mor n& causit ipsorum , sed in huiusmodi pullulis cum crescunt, homo manifeste exoneratur & leuior fit.Igitur non sunt signum per se cachexiae, sed potius affectus naturae irritatae quaerentis mundare corpus. Octa
itum, quia in huiusmodi pustulis δc scabie praecipue,
non corrumpuntur humores sed i chores : ergo non possunt esse signum corruptioniS hinnorum. Videntur etiam potius fieri ex causis externis, quam ex redundantia humorum,unde etiam illud quarto Epidem. Pu- ia ex lassitudinibiti non vehementibiti perueniunt ad septimam liuider non crgo nunc intelligo de his quae succedunt febri,ut in Aristo crate . idem. Sed de his de quibus dictum est in sexto, quas iubet curare Hippo CrateS , non vomitibus aut purgationibus, sed calidis fomentis: cum palam esset si corpus plenum malis
153쪽
Ho De rationali curandi ratione,
fluitet humoribus , purgationem fuisse utilem per vomitum vel per aluum. Loquitur autem de quodam Simone, cui in hyeme pustulae latae acciderant.
Dico igitur sic esse distinguendum: Quod si pustulta
illae sunt cum morbo proprio corruptionis humorum omnium, & sunt tres pcaecipue iuxta tres humores, elephantialis humoris melancholici ,& est carcinoma uniuersale & commune toti corpori: &cachexia, & cst malus habitus ex corruptione humorum pituitosorum : Zc morbus regius qui fit ex corruptione flavae bilis : tunc tales pullulae indicant redundantiam prauorum humorum. Praeterca si sit vera scabies , indicant corpus mundum , aut nihil indicant: nam si scabies fiat ex contagio, corrumpuntur humores , & nutrimentum quod est in cute,& ita nihil indicant, aut si omnino plus corrumpatur , quam sit portio nutrimenti delegata ad curim , istud non contingit, nisi materia attracta ad locum , ratione caloris putridi; quare natura exoneratur in hoc casu. Quod si pustulae vel tubercula nam de utrisque idem intelligitur,) sponte eueniant, id est , non consequentes morbum alium, tunc non possumus meo iudicio praeterire dictum Hippocratis , secunda a hor. i s. quod debeamim ins cere egestiones; nam si bilios fuerint, signum est, quod corpus euacuatione indigeat: est enim repletum prauo humorei autem similes sanis fuerint, tutum est corpus renum te, scilicet quia mundum est. Et per hoc intelligimus Hippocratem significare per biliosas Nectiones, insectas quouis humore,& tinctas quouis colore, praecipue ni Ero, fusco, ruleo,rubro,viridi,valde croceo, ferrugineo,lurido,cincrem referente,& albo, sed hoc per accidens. In his autem qui venenum temporaneum Ct,i
154쪽
berunt, nam familiare est signum corum, in sequitur malus color, tabes, vigilia, ὰ-ue, dc sitis. Optimum Vero & exonerantis naturae lignum , si cum bono habitu etiam dormiat,appetat,non sitiat. Sed nos in casu scabiei sumus. Superest ut dicamus, quare facile exoluatur 3 Hoc puto contingere ob raritatem habitus Zetenuitatem humorum , & tangitur a Galeno Ιχ. Artis curandi, cap.6. Contingit dc sis qui multum studentec parum exercentur dc utuntur plurimis ac delicatis
cibis. Et hoc est quod innuit Hippocrates in sexto Didem. partis. .tem. 3 s.cuin dixit: Sanitatis studium est non satiari cibis impigrum esse ad labores. Ad hoc etiam se cit senectus ipsi ultima, quae procul dubio incipit ,
sexagesimo anno saltem,plerisque autem etiam citius, quanquam haec ultima senecta in tros partes diuidatur, quinto de tusanit. p.vit.in fine, ον-γων τυ, qui apti sunt etiamnum ad negotia, licet leuia: dc extenditur a sexagesimo anno ad septuagesimum,& in quibusdam ad octogesimum ; ideo Moles in cantico, Dies nostri septuaginta anni , vltra autem nil nisi labor ct dolor. Et in βαφήγέροντες, quos seniculos vocamus ad annos usque
Octoginta quinque , si viridis senectiis septuagesimo
quinto finem accipiat, & in uniuersum ut circiter de- Ccm annos complectatur.Vltimi πέμπιλυ, id est, pompam expectantes , scilicet funeris, alij id est, sepulchrales vocant : quae aetas praecedenti succedens durat usque ad mortem. Ergo in initio Primae partis senecta est, cuius proprium est facillimc concuti , leuia aulciri facile perferre , si consiicta sint ; tum etiam absoluere delicatius, industria Zc accurata diligentia tum usu superantibus virium insutomum de ruina, neque tamen id pollum in aliquo Ecnere,quod iuuenes, dc si tentent, grauiter laeduntur.
155쪽
rix De rationali curandi ratione,
Quibus visis recto tramite nunc deuenio ad reflexam comparationem , perquam solum licet 1pecialiter de hominis cuiuscunque natura disserere. Est autem reflexa comparatio, cum naturam i psam ex actionibus ad temperamentum, & compositionem, & rcliqua comparatis extimamus.Velut si ventriculus sit paruus ει calidus,& male concoquat, rara erit substantia admodum i crassa; dc si tenui ex f sorte estJ sensu,admodum adhuc rariore. Et ii quis obesus frigido ventriculo magnoque, & multa urina fluat, densa erit substantia iecoris & bene temperata. Itaque in hoς viro densam & tenuem substantiam cile neccsIe est. Simili ratione sumemus indicia a causis externis. Veluc siquis vertiginem patitur, aut obtenebrationem oculorum , cum muscae paruae circumuolitant: Quaeremus
quid in causa fuerit; Venus Spiritus animalis affectus est; ebrietas 3 ventriculus laborat; insolatio 3 liquefactum est humidum cerebri; inedia Z Spiritus fractus f J cst; sanguinis effusio ξ Spiritus non
gignitur tentiis; ac reliqua,postmodum reflectendo in- Uicern , velut ex superiore exemplo. Sed non ost praesentis instituti longius talia proloqui,verum exemplo docere. At de dentibus constat, quod si in senibus senio excidant, sine dolore cos excidere: quod Vix tamen contingit, nisi in admodum imbecillibus ante sexagesimum anniun,paucis ante septuagesimum,Plerisque ante octogesimum : de prope ideo cum dolore laborant. Si excidant senio, excidisse dici non pollunt morbo;tamen quovis in senio, facile cadunt, ut quod una causa fieri non potest, duabus esciatur. Itaque
non ex aetate cum imbccillitate, namque natura quibus tam imbecilles sunt. Excidunt autem & sine dolore morbis quibusdam, elephantiali & lue Indica, tum vitio
156쪽
vitio aquarum & aeris,aded celeriter & facile , ut mirum st: maxillares nulli mutantur animali praetc quam homini, tesse Philosopho et anteriores tum in plerisque,vt equo,mulo,asino i, canibus tamen soli canini mutantur naturae beneficio, quod omnibus laboribus
occurrant. Sed neque homo extremos maxillares, neque eos qui prope sunt mutat, nisi per mutationem intelligamus miraculum illud, de quo Aristoteles saepius retulit,molares quibusdam renasci, etiam in profunda senem: quod haud dubium est, sed parum utile, si caeteri deficiant, & imbecilles nascantur,& paucis
admodum; nec enim est ordinarium hoc, sed veluti super foetatio etsi ominosa sit, utilior tamen est. Illud potius ad rem refert, quod idem testatur , seresn tam dentem mutare,cipio iun sympathiae ratione spem egregi j emolumenti affert. Concludo igitur quod temperatura totius declinat ad calidum de humidum,& est satis bona,qualis in sene eiusmodi, nam senes omnes arrisiunt naturali morbo, dicebat Galenus sexto de tu. Hl.cap. 2. Membra vero sunt satis incolumia praeter ventriculum , qui male concoquit, & cerebrum quod est aptum fluxionibus, & dentes qui sunt imbecilles natura. Habitus vero totius est cum bonis humoribus , sed tamen plenus multis prauis ichoribus, quia est scabiosus, & scabies est composita ex pustulis de vicoribus, & ideo ubi perseuerauerit, necesse est ut sanguis sit plenus ichoribus,& ideo potest dici corpus
immundum,sub sensu Hippocratis impurgatis laborauerit. do quo tuo loco. Et siquis vellet scire naturam Ichoris, oporteret ut inspiceret maxime crustas : nam si nigrae sint de cras Iae,ichor est melancholicus; si nigrae M t aves biliosus, S ita de caeteris : & similiter natu ram Vlcerum,& Pullularum,&pruritum,& qualitatem
157쪽
114 De rationali curandi ratione,
sanici,& quantitatem, & vestigia, nam si sint nigra &cum saeuo pruritu iuncta, sunt ex bile flava adusta: & si eum hoc, dissiculter coaluerint, ex nigra bile exusta. Sed nolo persequi haec, quia sunt extra principale intentum. Verum potius distinguamus species & causas
eius morbi, cuius cura quaeritur.
De nomine essentia, F Jeciebuι morbi propositi, nempe Parulido,
DIcitur ergo Graece duobus nominibus: εαλην, m-tcrior pars quae dentes interiacet, sicut exterior ουλον:vnde possinodum ἐπιλις, excre1centia Carnis inter dentes seu super gingiuas generatur , aut δρεπηὐς dicuntur .Dicebat Paulus MEgi- Iacta lib. s. cap. 16. Paralis inflammatio quadam es in
aliqua parte gingiuarum sisi irata , qua nis disi a fuerit , in sispurationem conuertitur , cum IVPurauerit, scalpello in eam linamentis insertis disTenditur e Dulis autem carnis excresentia est, qua ab instammatione contracta, ad intimos molares dentes pertinet, nmnunΤuam cum febri chr dolore; ut iuxta hanc rationem magis ad Parulidem quam ad Epulidem affectus iste pertineat, cum sit in dente canino, non molari, ex quo patet quod nomina haec derivationem a membro Tocipiunt, Non tamen eadem sunt, sicut in Pari sthmiis quae sunt gargareoni, & affectibus cius communia. Cingiuae interiores πιλα , coniunctio carum αρός, sicut οδονjλγἰ dentium dolor. Dolet enim den S pro pric praetor caetera olla, & poli perfectis aduenit, &
158쪽
Lib. II. Pars III. Cap. II. I2s
mutatur, ac naturaliter renascitur. Sunt etiam nudi dentes , & perpetuo crescunt, quod etiam atterantur
mutuo occursu , quodque reliquis omnibus ossibus sint duriores. Succurrit autem mihi non leuis dubitatio ab antiquis proposita, quandoquidem cum Vruntur', dicunt in perforantur, secantur,& non sentiunt. Et merito quod neque ad illos neruus veniat, neque Vas qua parte solidi sunt: nt enim valde dens sentiunt tamen non solum laesi a frigore & calore,
sed etiam non laesi , verum proprij obiecti notitiam habent. At dens, ut dixi, dolet & vere dolet intima
parte, a nervo Vim accipiens. Sensum autem ex se habet, quia animatum , ut alias docuimus. Actius lib. 8. cap. 39.14. 2s. O 26. declarat, ad gingiuas peruenire ramos terti j paris neruorum, qui etiam addentes & linguam deueniunt,& in oris pelliculam
uniuersam distribuuntur. Ex excremento alltcm nutrimenti eorum,dentes nutriri & augeri affirmat. Idcm
sentit de praedictis affectibus,quod Paulus, sed & fistulas fieri ex illarum corrosione docet, & qine viqile addentis radicem perueniant: Vnde persaepe cogimur dentem eruere, nam taedio tam grauiores sunt huius modi morbi, quam a periculo magis absunt reliquis. Princeps vero non vidctur adeo diligenter distinxiste morbos huius partis , fen 8. 3. quia contempsit quasi eos; sed non sunt contemnendi : nam neque animaduertit multa de dentibus periculo euultionis eorum, dicta in primo libro. Et ideo haec materia diligentius tractatur a Graecis. Quinimo ne fomsan quis admiretur propositum nostrum , Galenus consumit sex totos primos libros de medicam. secund. locos, circa morbos capitis & partium cius , demptis ctiam omnibuS morbis pcriculosis,
159쪽
ris De rationali curandi ratione,
ut cerebri abscessibus, & attonito morbo, & insania,& solum versatur circa morbos leuiores, & taedium potius quam periculum afferentes,& reliquos quatuor facit de omnibus aliis morbis qui adueniunt membris respirationis & naturalibus, cum vitae maximo discrimine , eu ex quibus solenc mori homines, & ex his etiam quatuor,vit iniuς est ferme totus de morbis iuncturarum, qui & ipsi periculo vacant. Et quis miraretur , si non viderent nostra, videns illum ; aut videns illa, si non nostra i Et tamen causa est quod sicut decet magis se experiri in aquis non profundis Sc tutis , ut discamus natare in periculo lis; ita decet volentem instruere Medicum, diutius immorari circa morbos leues & manifestos, quam in periculosis & occultis; nam in leuibus &manifestis differentiae maximae magis sunt conspicuae,& ratio auxiliorum clarior,& err rum expcrimenta cui dentiora,cum errores in aliis sint
cum pernicie aegri. Ideo Medicus debet se experiri ab initio, sicut ille qui nescit natare, ut dixi, in aqua non profundi nec periculosa : sic enim omnem ut m natandi melius discere poterit; & videri diligentior ac perspicacior etiam apud aegros & astantes : qme qui
non credit, videat etiam ipsam Galenum in quinto eius. cap. 9. in princ. reprehendentem Medicos de Curatione inflammati is gingiuarum, non secus aC de phrenitide ac lethargo ageretur: nam quanto magi Stales errores sunt a periculo semoti ,ratione & experimento euidentius refelluntur, apparentque erroreSMedicorum. Ea igitur ratione tu Alexander Trallia DuS, qui multorum morborum curas omist, dentiam
tamen & gingiuarum non oblitus est, siquidem in tertio, ca'. io .de his agit. Sed iam quomodo gargareon' sit affectus dicamus, snam latis de eineluarum morbo
160쪽
Lib. II. Pars III. Cap. II. 127
aistum est) cum sit aperte Partitis; inflammata enim ea pars, quam Latini proprie columnam seu columellam Vocant, quod glandularum e gcncre sit, doloris ferme est expers;cum tamen infra promineat,impedit ne ho mo glutiat,adeo ut manus auxilio indigeat. Est autem fungosa dicta & vitea a signi hcato nominis Graeci , dcli militudine formae cum acino Vuae ; propendet autem ex isthmo , angusto oris spatio, in qua duo foramina quae ad nasum pervcniunt, figuram maris ambientis referunt; glandulae vero a lateribus prominulae , paristhmia,omnos ad humectandum os factae'. Caeterum neque abscellus proprie glandularum dici debet, cum de his intelligatur quae a lateribus iacent isthmi,neque cum angina , etsi ne elutiant impedimcntum afferat, quicquam commune habet.Nam Angina proprie vera fit in musculis interioribus gutturis, quam Synanchen vocant, sed Gale misi Cynanchen appellat. Synancheautem quae fit in ipso gutture , quasi velit ut pars illa cartilaginea possit pati ab scellum, vcl in tunica solum& strangulare. Appellat autem Paras nanchen, cum musculi exteriores gutturis laborant phlegmone. Sedrum Cynanche est, id est,canina affectio,iethalis valde, sed non aded ut clim interiores musculi laborant, qui statim strangulant. Synanche vero partim strangulat, partim prohibet ne homo possit cibum aut etiam potum glutire. Parasynanche autem est, c ma gulae musculi laborant & ipsa gula, quae astectio mala cst, non tamcn admodi in lethalis salua aspiratione. Paracvnanche autem cum nasculi exteriores inflammantur, qUar omni periculo vacat. Itaque liquet sex esse genera affectuum circa has partes. Sed Columellae abscessus, ut a periculo vitae abcst, ita si negligatur, eo perducit, ut Praecidere eam necesse sit,& ob id vox vitiatur, de