장음표시 사용
291쪽
& doloribus calidis omnibus, praeterquam igne sacro ; in quo etiam ex quatuor casibus conueniunt in tribus : primus, cum fuerit ulceratus ; secundus, Cum fuerit inueteratus morbus ; tertius , cum fuerit
valde profundus , nam si adhibueris medicamenta frigida actu magis excalefacient , cutim densando, quam refrigerabunt, cum longius absint , loco paticiate, & interposita si multa caro, velut de pulmone : at in ventriculo Galenus applicat frigida a stu, quoniam parum interiacet carnium , & nihil
ossium. Quocirca dubitare expedit, cur in huiusinodi affectu non utatur aqua frigida tantum, quia si frigida actu conueniunt, potestate frigida nihil prodellent; non enim possunt prodeste, nisi deducta fuerint adactum ; & non possunt deduci ad actum, nisi sint calefacta.Ergo vel actus vel potestas sunt superflua.Propterea dico,quod veritas est quod aqua frigida plurimum potest; nihilominus bene faciunt etiam potestate frigida, & Galenus ea adhibet propter duas causas: prima, quia ubi profundus aliqualiter fuerit affe- stus, frigida sut dixi) in actu, non aded penetrare ponsent, & etiam densando excalefaciunt: diximus enim supra, quod frigida potestate non adeo densant cutim, ut frigida in aistu. Secunda causa est, quia ex frigidis potestato tollitur causa morbi, & fit impressio diuturna. Et licet frequenter remouendo, antequam incalescant, non reducuntur ad actum secundum se tota; tamen ob vehementem calidi catem morbi, partes tenuiores ad actum deducuntur,& ita iuuant. Et siquis obiiciat ex declam de composmedicam.sec.toc. v. '. quod ex caliditate immoderata cum humoribus crassis&lentis fiunt flatus , & dabat exemplum de Priapi sino,& ita possunt augere dolorem. Respondeo quod
292쪽
16o De secultatibus medicamentorum,
diserimen est inter calidum externum & internum, quia ex calore externo tantus non potest generari flatus, quantus discutitur, & maxime si fomentum fuerit plane siccum & tenuium partium : & ideo concludo quod tepida mitigant dolores.
REliquum est ut postquam de calidis egimus generaliter,idem doceamus de frigidis, paucis verbis: nam cum calidum & frigidum sint contraria , in his quae sunt per se, contrarios semper faciunt effectus, plusque semper facit calidum quam frigidum,quia calidum magis agit ; praeterea calidum adiuuatura sicco, frigidum ab humido;& ut calidum exiccat plerumque& per se, ita frigidum humectat per se & plerumque:
calidum quoque & frigidum,ubi virum & eundem cR sectum pepererint,tunc si unum per se id effecerit,aliud efficiet per accidens; & eo in casu carteris paribus plus Fer quod per se, quam quod per accidens. Idem dico ubi sint cause contrariorum, & unum sit causa per se, aliud per accidens. Vel ubi unum & idem ex his sit Causa contrariorum,unius per se,alterius per accidens, semper id cuius est causa per se, erit validius & maius, quam id cuius est causa per accidenS, praeterquam ruod secunda causa genita per accidens fuerit vali-ior causa per se; velut aqua frigida per se refrigerat, eadem densando cutim colligit vapores calidos praeter naturam, & cogit calorem naturalem; collectio caloris praeter naturam, & densitas caloris naturalis,
293쪽
plus faciunt ad calefaciendum , quam frigiditas aquae ad refrigerandum.Igitur aqua plus calefaciet per accidens,quam per se refrigerabit. De membris, cum medicamenta debeant esse semper contraria morbo, & similia membro & naturali temperamento,tertio Artis curandi,r. 3.eius rei ratio est manifesta, quia utroque modo membrum restituitur naturali statui & sanitati ; manifestum autem est quod intelligitur potestate. Sed de actu dico, quod membra alia calida sunt proprio calore, quia sanguinea, Vt cor, iecur,musculi;& haec indigent calidis oti natura,& frigidis ob sanguinem & spiritus,ne dilibluantur a Calore: ergo mediis inter illa,& sunt temperata.Vel sunt frigida natura , calida autem aduentitio calore; & haec in.
digerit frigidis, ut cerebrum , & oculi ; & ided lauare caput frigida post calidum lixivium nam aliter sordes
non eluerentur,)adeo utile est cerebro,neruis,& sensis bus. Vel sunt exanguia & frigida natura,vt auris, cubiti,genua,ventriclitus,articus,nerui,& talia indigent calidis,non quia friuida, sed quia exanguia, ideo a frigidis dolores fiunt, a tepidis exolvuntur. In his verδ quae intus assumuntur, stat dubitatio, an debeant actu este calida, vel frigida, vel temperata; vel partim calida, partim frigida , ut plerique nostro tempore , qui ferculis & carnibus nonnisi feruidis Vtuntur, potus vero praegclidost, ut etiam niue & glacie imbutos praecipue aestate amni: quae consuetudo, ut recte dicebat Princeps septima terri', cap. a. destruit dentes , & ego vidi experimento , ut alias restatus sum. Nec etiam refugere oportet, ad id quod tepida moueant nauseam ; naec enim consuetudine Constant. Dico ergo quod potus debet esse frigidus
in actu, quia sitis est appetitus frigidi & humidi, R, 3 de
294쪽
161 me facultatibus medicamentorum,
& potus qui nou cst frigidus , cst medicamentum &non potus : neque debet clie frigidissimus , quia declaratum est quod hae duae qualitates, calidum & frigidum , cum extremae fuerint, destruunt non solum runctionem, sed etiam facultatem & membrum. Debet ergo eatenus esse frigidus , Ut sitim extinguat &delectet,& contentus in ore dentes non laedat;&quanto minus frigidus, tanto melior; & valde frigidus potus, maxime in ieiunis, aliquando solus generat ascitem, & nonnunquam tympanitem. Cibus autem si sit frigidus, extinguit sitim, Sc confirmat calorem naturalem; sed tamen debet esse temperatus, quia est melior dentibus. Et etiam frigidus,cum diu necet- se sit eum mandere, omnino fit temperatus, &laedit aliquando dentes, aut offendit illos; post temperatum , est frigus: reliquae qualitates non sunt tutae aut etiam malae, praeterquam in medicamentis, quae feruida potari debent, ut dicebat Auengoar,& bene;
nam neque malus odor, neque sapor sentiuntur, nec adeo commouent nauseam , & celerius operantur, de non aded afiligunt ventriculum,quia celeriter exeunt;& s dentur causa refrigerandi iecoris, vel renum, vel calefaciendi splenem , vehementius operantur, quia statim transeunt ad illa membra integris viribus: excipiuntur qiue cxhibentur refrigerandi ventriculi
causa, quae debent esse frigida ; vel humectandi, qtue
debent esse temperata, ut diutius moram trahant in
Praeterea considerandum est in mistione caloris in actu cum calore in potestate, velut dictum est de medicamento, raria exempli, in exterioribus, an emplastrum ex chamaemclo plus calefaciat calidum quam
tepidumὶ& an celerius 3 & hoc est quaerere,an possint deduci
295쪽
. Lib. III. Pars I. CV. V. 263
deduci ad aruim per alium calosem quam per nostrum 3 Et responde quia responsiones debent esse
demonstrativae)qudd calor externus cum differat toto genere a calore nostro, fieri non potest, ut prorsus deducat ad achum, imo potius corrumpit vim illorum; verumtamen quia postmodum res attenuata per calorem illum, longe facilius & celcrius deducitur adactum calore naturali, ideo in hoc prosunt ad accelerandum opus. Et quod verum sit id , in sumtu argenti viui liberantur a lue Indica, & celerius quam ex inunctione: inunctio tamen est efiicacior scissitu, nisi morbus sit in capite. Et idcb isti Empirici imponunt, dicentes qabd ex sussitu seminum porri vel alterci, liberantiar homines a dolore dentium , hausto fumo per os: nam vel vis quod semen illud deducatur adactum ab igne, & hoc iam docui elle falsum ; vel vis quod deducatur ad actum a dentibus ipsis, & hoc est absurdum, quoniam dentes sunt olla & solida, nec fumus ingreditur in illa, nec adhaerere potest tamdiu& in tanta quantitate, ut hoc agat. relinquitur ut hoc fiat ex cerebro ; sed est dissicile ut aliquid assumptuiri in cerebro operetur, peculiariter in hunc dentem ; & etiam non videtur fieri pose, & sine magno detrimento, ut cerebrum alioquin sanum hauriat tantam quantitatem vaporis venenos: & dato quod cerebrum adhuc esset aegrum humida intemperio, esset periculosum. Amatus quoque Lusitanus dicit de illa radice alterci calida applicata denti,quod sorsan contingit ex sola qualitate. Certe difficile est talia admittere ut vera,nisi in his quae magnam vim habent,velut radius pastinacae, sed ibi est causa euidens, quia oportet Vulnerare gingiuam. Calor praeterea vehementius agit circa oscula venarum & arteriarum,introducendo R VenCUM
296쪽
a 6 De facultatibus medicamentorum,
venena , & introducta extrahendo, & apcricndo illa, ut sanguis prodeat: atque hae sunt operationes calidorum & frigidorum. Temperata autem conueniunt sanis , & omnibus ferme , quia relinquunt naturam in suo statu, neque assuefaciunt. Appello autem temperata, non ut Galenus secundo de nev senis. cap. 7. dicit, medium Vere tantum, haec enim momentanea sunt & ferme ridicula : sed temperatum voco quod unicuique medium est inter calidum & frigidum , quodque iucundum & suave, non tamen sic in siccis & humidis, quia debent elle purissima quae admouentur, nullum autem humidum sicco iunctum potest ellia purum: ideo usus eorum quae exterius admouentur , debet elle, vel humidorum prorsus, vel prorsus siccorum , quia talia pura sunt & munda.
C A P v Υ VI. V e facultatibus secundis es tertiis, oriundis ex primarum miscelia
QVae autem potestate calida sunt, aut frigida, aut
temperata , docet Galenus dignoscere tertio de temperamentis, ρ. 8.ut applicata corpori nec calida,
nec frigida actii, sed temperata videantur; si excalefaciunt,protinus calida per se dicenda sunt & manifeste. Similiter & si iuuant statim frigore affectos,aut si nocent iam excalefactis. Quod si vehementer id agant,
aut cutim rubram reddant & exulcerent,vehementer
calida, ex Galeno sexta de Ampl. medic. ov. de 'legio. - Quod
297쪽
od si admota statim excalefaciant, paulo post autem refrigerent, calida sunt per se, & frigida per accidens , aut composita ex partibus calidis tenuibus,& frigidis crassis. Quod si calefaciant tarde & parum , erunt parum calida. Et similiter assimpta in terius , haec in magna copia detegunt sese generando sitim , excalefaciendo corpus, & vigilias faciendo. Produnt etiam se saporibus ipsis. Acria enim
sint calidissima, inde amara, post dulcia, post pinguia : dulcia quidem sicca , pinguia vero humida; salia sicca sunt & composita ex partibus frigidis, superat tamen calor; acida frigidissima , post astringentia, & acerba. Insipidus quoque sapor frigidus est humidissimusque ; ut astringens siccus ; & acerbus in medio est, sed frigidior astringente; aust rus vero ad caliditatem declinat & siccitatem. Exodoribus quoque iucundi & suaves fMS. non suavis Iomnes calidi, acres sui dixiὶ calidissimi, foetidi ealidi.
Galenus quoque tertio de composit. medi ἀμβανα
cap. a. s docet quod J in his quae humida sunt, calidiora celerius concrescunt; unde Strobilina resina. calidissima; abietina, minus calida, quia serius concrescit; terebinthina , adhuc temperatior, permanet enim liquida. Calida etiam quaedam sunt ut medicamenta, quae tamen frigidum exhibent alimentum, Cum terrea pars tenui calidae adiungitur, ut in vitice; ideo etiam talia plus extra calefaciunt quam intus; ut contrά quae calida substantia crassa constant, tenuissima vero frigida, ut limonii fruetiis; cortex enim calidus & crassas, succus autem tenuis valde & frigidus, quatris Contrad. Io. Quaecunque igitur calida sunt in quarto ordine & tenuium partium , absumunt carnem mollem prompte & citra dolorem,
298쪽
1go De sucustatibus medicamentorum,
septimo desimpl. medic. p de Cedria, ut Asij lapidis flos.
Eadem quoque acria, si fuerint admota , exurunt cutim, pilos abradunt, & corpus glabrum reddunt, ut tithymali succus,octauo eiu em,cap .proprio. Quae vero calida & sicca sunt in tertio ordine, tenuia iunt, &humores per cutim digerunt, ut ibidem docet, cap. de Paro uia. Praeterea frigida ut tenuiora sunt,& calida
ut crassiora, eo magi S cutim mordent, Unde acr frigi- idus magis quam calidus cutim urit. Quae Vero tenuiora sunt,& non valde calida,non mordent, ut Galenus quarto desimpl. medicam.ων. .in sine. Multa vero
calidae substantiae crassa,& frigidae tenuia, sereundo eiusdem. Quaecunque Vero acria & sicca, urinam mouent,dieebat Galenus in libro de Renum assectibi , v. 3. Addebat verbum Calida, sed frustra; cum omne acre calidum sit ; nam de humido aliud est : clim quaedam acria sicca sint, ut piper; quaedam humida, ut cepae: nam bulbi, quos scali ingias vocat vulgus, sicci
sunt ; sunt enim amari & tenuem habent acredinem, vix enim calefacti exuunt illam ; propterea urinas mouent, suntque bulbi esculenti non cepae. Quaecunque etiam multum excalefaciunt, si humores crassi sint & lenti, liquant & fundant, & flatus generant,& dolores idcirco adaugent admota fomenti loco aut emplastri, nisi tantundem digerant atque discutiant, dicebat Galenus duodecimo Artis curandi,cap. 8.& ob id digerentia adhibere oportet, & praecipud attenuantia& incidentia. Sed & vehementer calida in affectibus renum vitare oportet, quoniam lapides solent generare , materiam cra Iam lent iraque , siqua sipertit,
cogendo; ferme autem semper supercise solet in doloribus renum. Vnde quanquam Galenus consulat fecundo de locis, cap. s. calorifica adhibenda tanquam
299쪽
communia colicis Sc dolori renum: nihilominus longε calidiora conueniunt colicis, & longe sunt tutiora quam in renati morbo, tam intus quam extra, tamque adhu quam potestate. Porro quae calefaciunt parum, multumque astringunt, concoquunt & emplasticam habent facultatem. In uniuersuin non cadem est ratio in his quae aetii,& in his quae potestate talia sunt: nam in viventibus operationes omnes ad calorem referuntur. Calida & humida vehementer, attrahunt &expellunt ; sed attractio pluri calore,& minore humido ; expulsio minori calore, & maiore humido indiget. Concoctio calore multo,inoderato in magnitudine, temperato in humido & sicco. Retentio sicco fit, minoreque calore indiget. At medicamenta quae retinent, sicca sint oportet, frigidaque calidis suntemcaciora. Quae autem concoquunt, calida & humida. Quae vcrd attrahunt, calida, & magis sicca quam humida. Quaecunque autem calefacta refrigerant, refugerata calefaciunt, scu ex medicamentis, seu ex ciabis,qualis est conus fructus, septimo de pt.medicam. cap. promis,) seu strobilon inter cibos,& inter medicamenta Cadmia, licet non parum exsiccet,nono eiusdem, cap.dearetine, inter temperata connumerari de berent. Interest autem hoc generaliter inter cibos & medicamenta,quod cibi sunt, qui a calore naturali patiuntur, atque hi nullam habent qualitatem extremam calidam
vel frigidam& substantia constant adeo elaborata a Sole, ut a calore nostro subigi f MS. subiyri J queant:
propterea ossa cibus non sunt,multo mirasis ligna, minime terra, neque colluuies , neque putrefacta, non
enim subacta sunt a calore Solis, sed corrumpenter neque Iithymalli , aut euphorbi Mn , aut at Zoium. Conta quae non euicta a calore Solis sunt ut subigi
300쪽
LG 8 De facultatibus medicamentorum,
queant, medicamenta: quae putrida aut proprietate substantiae exitialia, venena : quae vero calidissima vel frigidissima, medicamenta venenosa. Quae autem sicca sunt citra morsum, media vero inter calidum & frigidum , terrear substantiae vel etiam aqueae, ea emplastica sunt, velut amylum aut pompholyx. Ex his autem alia sicca planc sunt, alia lenta. Dico emplastica, quae poros obstruunt. Quae autem astringunt poros aut partes, & ipsa sunt trigida & terrea & crassa, ut rosa, nam pars terrea crassa est; crocus enim & thus etsi astringant, partes huiusmodi habent ex septimo de simpl. medicam. Acidavero in frigida substantia tenui sunt, idcδ penetrant. Quaedam verδ humida sunt, velut aqua lactis in calido loco posita ; sunt & sicca quaedam ; omnia tamen minus quam astringentia : atque huiusmodi quodammodo intermedii tMS.inter mediaJ sunt sapo- es : nam astringunt simpliciter frigida, sicca, crassa: dissecant tenuia, frigida, quia tenuitate penetransi,& dissecant frigiditate seu sicca seu humida; facta aurem sunt tenuia prius a calore segregante, inde relicta ab eo quasi diffugiente: unde cortex limonii fructus valde calefacit, quia succus vehementer dissecat, nec simile quid habet. Verum acerbus in quavis substantia semicocta inuenitur sipor , quae aquea sit simul ac terica ; sed
Commutatur maturescendo a calido , dulcescitque,
ut castanea & myrti fructus; vel humido solo , & si renuis sit, acidus sapor euadit; aut calido simul atque luimido , & si tenuis sit admodum substantia vincatquc calor, fit austerus; sin autem crassior, dulcis. Non ignoro aliter sentire Galenum , c Ceto des implicib. medicamini. cap. 8. sed nimis oporosum ellet, praesertim