Hieronymi Cardani Mediolanensis, ... Opuscula medica senilia in quatuor libros tributa, ..

301쪽

Lib. III. Pars I. Cap. VI. 269

pr. aesertim in tam contracta tractatione, velle illum de singulis erroribus coarguere. Vult enim quddacerbum, si humectetur, euadat austerum ; s; cque austera frigida crunt, cum pleraque vina talia , calidiora sint. Austera ergo confirmant EM condensant, quia temperate calida ex tonui aqueo, tenuique terreo constant. Acerba autom frigida sunt & incocta, alias terrea multum, alias minus , ventriculo inimicissima. Ergo cum acida ventriculo non sint inimica; astringentia,quia condensant,austera quia astringunt,

rum cum astringant, praeterea cruda , merito omnibus membris naturalibus sunt inimicissima, nec usui vili nisi ad strenue refrigerandum. Minime autem, nutriunt inter ea quae non sunt naturae inimica; nam amarum non nutrit, ncq modice acria, aut salsa, aut acerba nutrimentum effatu dignum praebent.

Maxime vero pinguia, deinde inspida & dulcia ser- me pari ordine, post quae sunt astringentia, sed aegrὸ

conficiuntur, & acida. Et generaliter nutriunt quaecunque humido concocto abundant, eaque pinguia appellamus: lac enim nutrit v* pingue, non Vt dulce; nam saccharum & mel parum valde nutrivi.Quae ergo moderate calida & humida, & tenuis substantiae sunt, fundunt parum, laevigant, ac molliunt: calida vero& vehementer humida laxant, & cibi fastidium pariunt. Quamobrem demiror de Galeno vehementer, nec scio qua ratione aut experimento diustus, dixcrit quarto de simplic. cap. t o. pinguia nutrire , ut dulcedine participant , quin potius contrarium dixerit , dulcia ipsa nutrire , quatenus partic aut pingui. Calidum vero siccum.terreaeque substantiae, qualc amarum est , detergit , aperit , & azrcnuat, si

302쪽

1 o De scultatibuου medicamentorum,

si cum hoc tenuis sit substantiae. Et si calidum sit vehementius , discutit flatus etiam,& urinas pIouocat. Calida vero & humida quae temperata stuat, in pus

mutant foris admota,nec humectant nec siccant .Quae autem ex his plus attrahunt quam consumant, nec sunt impense calida,ea omnia emolliunt: ob id emollientia calidiora sunt pus mouentibus, siccantque, cum illa humida sint. Quae autem indurant, alia quidem implendo; alia siccando, alia cogendo; atque ex his quaedam congelando, velut frigus aquam in glaciem; quaedam sollim astringendo,quoniam terrea sunt substantia. Similiter quae vacuant,alia calida sunt

quae digerunt, alia frigida quae exprimunt. At in pus mutatio ut ad id redeam, in cum fiat operatione mista

ex externo internoque calore, emplastica debent habere admista, ut calor naturalis per externum, Vt dixi,

non exhalet. Quae vero indurant, dicit Galenus eine frigida & humida, & adducit experimentum de sem- peruiuo & portulaca: sed haec non indurant quatenus humida, sed quatenus vehementer frigida. Et quia vidit multas difficultates huius sententiae, dixit quod duri fMS. eius, J curatio est per emollientia, scilicet quae sunt calida & sicca ; cumque cura sit per Contrarium, ideo dura sunt, quia frigida dc humida. Et quia videbat, quod istud magis convcnicbat frigido & sicco, dicit, quod dura huiusinodi sunt facta per

Cuacuationem,& ideo sunt magis sicca quinta dura; sed vult quod dura veru sint per congelationem,& probat hoc a sanatione. Sed demiror de Galeno , qui adeo

contra veritatem ipsam hic nitatur: nam durities est a frigore,non Vt humido vel scco sed excedente,Vt cum ex aqua fit glacies : noniae sitis se verbis conficit3nam humido, Vnde

glacies a frigido sicco fit durities potius quam

303쪽

Lib. III. 'Pars I. Cap. VI. 27I

glacies fit magis tempore sereno quam nubiloso ; Scsoluitur a calido humido magis quam sicco: sed plura molliuntur a calido sicco quam a calido humido, quia raro vehementer calida sunt humida, sed potius sunt sicca dc si suat humida, sunt crassa ; & hoc decepit

Galenum.

Quae vero tendunt, sunt sicca, vel frigida immodice : contraria laxant. Hic alius error Galeni magnus, quia non debemus intelligere, quae laxant particulam praeter naturam , non per se; nam de sic euacuantia&uccantia ctiam , hoc vulnus facere poterunt: at haec non dicuntur laxantia. Sed laxantia dicuntur quae particulam sanam L MN.flamJ laxare possunt, de ex hoc

etiam aegram, sed per se. Quae autem laxant aegram particulam, non dicuntur laxantia, sed medicamenta contraria causae facienti morbum. Ideo quaelibet medicina debet dici talis,ut comparata ad corpus sanum,& per hoc etiam est apta ad faciendum eundem effe- 'istum in aegro. Et ita dcbet intelligi hoc generaliter in omnibus facultatibus, tam primis, quam secundis , & tertiis.Et est regula generalis & pulchra,quam cum Galenus non animaduertit , in mille absurda incidit. Contraria vero emplasticis, quae poros aperiunt, eosde m que detergunt. Accidit autem hic Galeno, quod prodigis viris contingere solet, qui postquam nimis effuse, ubi non oportcbat, pecunias impenderunt , iidem, ubi oporteret, auari imo potius inopes redduntur. Itaque quae exterius detergunt poros &aperiunt, inquit, eiusdem ferme generis sunt, quae dc interius id facere possunt, calida & sicca omnia, &ob id salsa, vel amara, vel nitrosa, id est, ex falso a mara.

Atque haec praeclare, sicut & illud : quod quae exte

304쪽

α 1 Qe facultatibus medicamentorum,

rius applicantur, si astringentia sint, nihil prosunt, velut absinthium, quoniam pori angusti sunt, & calor imbecillis hoc autem praetermisit, sed dictuin existimemus:) interius vero plus etiam iuuant, quoniam de calor potens est,& ampli meatus,adeo ut ex utroquuauxilium habeant , scilicet detersis meatibus, inde astricto viscere. Sed hic, ut dixi, plurifariam deficit: primum quod supponat substantiam esse tenuem ; at quomodo absinthii aut salis substantia tenuis erit3 terreum sal sc non probe concoctum, absinthium

quoque I neque vero quae extenuant omnia tenuia sunt,neque omnia amara detergunt, Velut optum; neque sal ustu,& reliqua quae nimia coctione amara reddita sunt.Quaenam ergo propria erit horum substantia qualis,ut ita dicam , cuneorum in penetrandis lignis, calida, sicca, tenuis, crassa : tenuis enim penetrat, crassa attenuat & impellit, atque ideo detergit: impellit autem Vt crassa, non tamen Vt attenuat, ut

crassa, sed ut crassa calida & sicca: velut enim ser- Tum ignitum comminuit Omnia,quia substantia crassa est, & calor ac siccitas iugons , non ita flamma; ita quae attenuant, nam quae LMS.itaque attenuant namqueJcrassa sunt aut frigore aut siccitate coalucrunt; frigore quidem, congelata; siccitate, resolutis partibus tenuibus. Ergo superueniente calore ac siccitate in materia densa, necesse cst coacta per congelationem attenuari colli quatione;& per siccitatem, resoluto residuo humidi comminui. Omnia igitur talia eiusmodi sunt. Quae vero Diuretica sunt, seu quae urinam prouocant, calida sunt & sicca atque tenuia, & non parum ; ob idque pleraque bene odorata sunt, ut cyperi

Omne genus,smyrnium, seseli eparant enim quod sc- rosum effin sanguine atque expellunt, quoniam in

Venis

305쪽

Lib. III. Pars I. Cap. VI. 273

venis admista sanguini, non polluetat manere in cis, neque alio tendere. Atque idem faciunt fsudorifica,J sed tenuissima sunt,adeo ut dimentur,etiamsi no calida& sicca sint, quia tamen praeoccupant, nee in Venis contineri possunt,omnia sudorem mouent, praesertim cum tempus calidum est, & regio , calor naturalis

validus; eiusmodi est decoctum ligni Indici, hordei, floris foeniculi , & cyclaminis. Vnde manifestum cst quod sudorifica persaepe ad urinas trahunt,& diuretica

sudorem prouocant. Quae autem rarcfaciunt, modice .calida sunt,ac tenuium partium,& minimc sicca. Quae autem aperiunt meatus, sunt calida sicca immodice& cras a. Quae vero ora venarum aperiunt, calida sicca, terrena, crasta, acria, ut fel taurinum , S succus porri. Et similiter quae crustam inducunt, urentia sinit de crassa omnia : ergo putrefacere ac colli quare

possunt,ob id cruda substantia, neque odorata nisi permistionem. Quae vcro urunt, putrefacere pollunt, ctiamsi tenuia sint, & colli quare, & odorata cile. Quae igitur crustam faciunt, omnia urunt, quia ustio communis est tenui crassaeque substantiae. Non potest

autem tenue medicamentum crustam inducere, quia

non manet,& etiam quia plus colliquat humidi,quam

absumat. Epulotica vero quae cicatricem inducunt, siccant ac refrigerant,ideo cutim potitis quam carnem genCrans, Vt alumen etiam exustuin totum. Caeter imquae carnem generant, minus refrigerant quam epu- lorica, letergunt autem citra morsum : quomodo vero

detergant, quia acria sint,no tam ipse dixit quam nos, namquc bcne meministis parum acria & tenuis quidem substantiae non mordere, praesertim in ulceribus vetustioribus,& exterioribus,& sanestentibus, δc duriorum corporum atque partium: namque in mollibus

S carnibus

306쪽

α De se bat ibiu medicamentorum,

carnibus Sc recentibus vulneribus , minusque sordidis euellicare solent. Quae vero lac & semen generant, sanguinem concoquunt cum leui frigiditate, si lac generare debeant, velut lactuca & crystallus ; alia in pituitosis attenuant& concoquunt, ut apium & Sion : quae vero semen, calidiora sunt natura. Quae libidinem excitant,partim corroborant cor,ut ambra; partim flatum crassum generant,ut auellanae;partim flamen, ut bulbi;partim itimulant, ut stinci & aromata. Quae vero menseS mouent,tanto calidiora sunt his quae lac generant,quanto

lac est frigidius sanguine: differunt ab his quae urinam mouent,quoniam diuretica separant,ideo sicciora sunt eu tenuiora quam quae menses trahunt. Quod si quae medicamenta virumque faciant, aut fMS.bui ratione

humoris, aut partium eius f id faciunt: J Apium enim

quod tenue est & aqueum, & vere urinas mouet: quod vero crassum ac lcntum ac bene compositiun, per Vterum educit. Ideo quae lac generant, diurctica esse non debent i, namque diuersa est via mammarum &vteri, imo contraria. Quae ergo lac generant, minus calida esse debent , & longe minus sicca,& minime acria ; contraria his quae urinam mouent; media quae menseS. Semen autem tollunt ac lac,immodice frigida& sicca omnia: peculiariter autem semen frigida valde,

etiamsi humida sint, velut portulaca & lactuca, & quae

satum discutiunr. Causa autem cur quaedam magis ad splenem tendant , veluti in scirrho splenis, manifestum est, quod etiam intus emollientia & attenuantia,& discut entia conueniunt, & quae ad lienem f MS. aliena J tendunt, haec autem omissa proprietate eiusmodi sunt,& ut neque iecur, neque ventriculum offendant, crassae quidem

307쪽

Lib. III. Pars I. cap. VII. 27s

dem substantiae, veluti cappares, & quae sapore quodam ac natura similia sint sanguini, qui ad ipsum

splenem defertur. Somnifera vero alia quidem humectant Vehementer , Ut lactis colostra, peponum semina , violae, lactucae : alia autem quia cogunt spiritum , illius substantiam renuiorem distoluendo, & ob id illi unt,velut opium,styrax,viticis semen, crocus, iridis radix, aloe. Alia quia utrumque faciunt ,& ob id papauer in pretio habetur.

De facultatibus medicamentorum arte acquisit se item de odoratu, Lithontriplics, s ecficu membrorum, quatuor moduassumptorum.

DVbitatur an medicamenta exusta retineant proprias vires1uas: & videtur quod sic. Paulus enim libro terris, cap. 16. in smegmate dentium utitur aristolochiae radice combusta, & ccruino cornu combusto;quae palam conferunt ipsis dentibus, aliter ita possct quotus cinere uti. Verum quod difficultatem facit,

est quod id quod uritur fMS. quo id quod utituri plane

Corrumpitur, nec solum amittit odorem, & saporem, de Colorcm,sed etiam substantiam ipsam. Galenus tuo more Verbum unum tangit, nono de simpl. nedis. ωρ.is Chalcitide dicens quod Chalcitis exulta fit mitior contra morem multorum aliorum, quae exusta redduntur acriora, de postmodum abluta, adhuc sit minus mor-S 1 dax,

308쪽

1 6 De secultatibus medicamentorum,

dax , communi ratione omnium eorum quae lauantur. Dico ergo quod quae uruntur,alia quidem perfecto, &ita ut prorsus in cineres redigantur;alia solum ignivntur,'inde extinguuntur, ut lignatum cum transeunt in carbones , & magis metallica & lapidea. Qinecunque igitur perfecte exuruntur, & in cineres reducuntur, amittunt omnem substantiam naturamque priorem; neque propter hoc necesse est omnes cineres eiusdemelle naturae atque temperamenti: namque cinis stipitum fMSsrepitum J fabarum exsiccat vehementer Mastringit, sed & calefacit: lixivium ex illo destillationibus multum prodest,adob verδ calefacit δc exsiccat, Vt quasi urat: nam etiam in transmutationibus alia ex aliis fiunt, quoniam etsi nihil maneat qualitatum, aut proprietatis,aut mistionis, terreum semper manet, aliudque alio magis impressionem recipit; atque his duobus differunt usta ab ustis semper, non quod pro prietatis aliquid maneat. Quae vero terrea plura sunt& tenuia, cineres esticiunt acriores : contra crassa &multa aqua plena, minus mordaces. Quar VCro m

diocriter excoquuntur, scilicet ut sollim igniantur, deinde extinguantur, dimidium etiam sui ita dicam

retinent virium,velut calx, carboneS, cornu cerui, ne

que enim solent exuri exacto; atque hoc modo MS .huiusmodi oleum educitur,velut e chalcantho,prius enim aduritur,deinde oleum extrahitur; oleum autem substantiae compostar principalis pars est. Alia ratio: quoniam quod fit, dum fit partim est in termino a quo, de partim in termino ad quem : quod ergo non ritur,integrum est; quod ustum est, nihil retinet virium; quod igitur ex dimidio uritur, dimidium virium etiam retinet, partim quidem primarum & naturalium , partim earum quae per ustionem accedunt.

309쪽

Lib. III. Pans I. c . VII. 277

Ita quaecunque calidissima sunt, velut chalcitis , &quae ex eo genere sunt , minus mordacia evadunt, absumta fMS. in mordacia evadunt, absint a J tenuiore parte: contra qiue crassa sunt & densa, magis acria fiunt S mordacia, velut calx ; densa enim est, non acris ab initio ; carbo non ita, est enim rarus. Absumtis ergo tenuibus partibus, crassis attenuatis, rara& acria omnia , non acria evadunt; densa vero non acria , c contrario modo fiunt acria. Corna igitur ceruinum adultam vim habet aduersum venena , vim etiam exurentem atque siccantem, parum tamen exurit, quia rarum est. Qine verb exuruntur atque lauantur , mitiora fiunt, & omnino minus calida. Contingit etiam ut medicamentorum vires arte

augeamus,velut cum iungimus glutinosa astringentibus; & cum volumus ut adhaereant & ut penetrent, atque in calidis ac tenuibus destillatione facile impetramus. Dissicilius est terrea tenuia facere , & liquida glutinosa; quae ambo in ramice intestinati curanda sunt necessaria, ut glutinet, tum ob affectinn, tum ut adhaereat, & ut pcnetret, maximeque astringat, nec sit frigidum ; nullum enim membrum internum admittit frigida sine noxa. Ergo maxima vis est in aceto acri & nigro, cui si addantur gallae Illyricae, de chalcanthum tenuissime contrita , dc agitando spitiuntur, Sc exprimantur vehementer, tum bitumen, & acacia, vel rhois succus densatus iungantur, thusque& mastiche, apud ignem Ceratum fietessicacissimum , in quo plus potest ars conficiendi quam praecepta. Modus alius est, ut gummi pyri syl- uestris cum aqua destillationis gallae viridis & foliorum quercus dissetuatur , ac in caldario condensetur.

310쪽

1 8 De facultatibin medicamentorum,

Metallorum autem Vis , auri, argenti ac chalybis, Principe sic in usum redigitur, tertia quarti, traii 3. cap. 3. Chalybs accenditur &extinguitur in decocto myrobalanorum Bellericarum & Emblicarum, XXI.& toties in urina vaccae, dc colabis, & assumos tacem: ea enim patitur & vincitur a corpore humano.Argentum similiter cedit in usum, si limatum aduratur in cochleari ferreo cum aqua salis, squar triplex est ; sc- parationis ex alumine, hali nitro fMS.halitrino, J & lateribus : ignita, ex salis octuplo, sulphure, tartaro, dc vino , ex lib. de Dynamidi : dc quae sale ammoniaco solo constat, ac modico sulphuris citrini. Aurum limatum cum plumbo miscetur & liquescit, inde rursus limatum miscetur cum octava parte plumbi non purgati , de rursus limatum Vritur Vt argentum, & remanet aurum solum cum plumbo secundo. Astringentia praeterea nactallica stini,cuiusmodi hoc., Aluminis, chalcanthi, stibij.an. n.ij.Vrantur in galea ferrea ignita : inde igne reflexo aqua detrahatur, quae pura est, de seruetur : inde igne adhuc vchementiore facto, oleum tam simplex , quam aquae commistum : postvratur cinis, & subtilissimc teratur,& ei tantum aquae collectae addatur,ut redigatur in formam mellis ; post in caldario misceatur cum muccoso succo symphyti,

vi in cerati formam tenax euadat. Compositionis autem medicamentorum, non ea

est , quam vulgo existimant, ratio : neque enim ad Vnum morbum, quae fiunt, ex pluribus quam tribus ut quatuor,constare debent.Si enim ex optimis com- sonet, da sunt,optimum autem Vnum; vel si regionis,au: IOci, aut vetustatis causa non existimetur optimum, duo erunt aut tria , quibus si addatur quod cor-Dῖ' , non pollunt esse plura. Male igitur faciunt, qui