장음표시 사용
361쪽
Conueniunt omnia mannae genera in nouem conditionibus: omnia enim primum generantur CX rore congelato frigore noctis;vnde etiam omnia a calore facillime dissoluuntur,& praecipuo humido , adeo ut liquescant : propterea tentae est humidum terreum, . t ut sitis; non pingue , Ut adipis de cerae, quod ab igne
disset uitur, & crassum remanet: manna autem lique scit in aquae substantiam. Substantia vero omnium cst. tenax,alba, splendoris quippiam continens,&subrufa, nec expers viroris,& pinguis. Conueniunt ςtiam omnes species in suavitate 3c dulcedine , omnis alterius saporis, tum odoris expertes .Quarib quod omnes
calidae sunt in primo ordine & humidae,sed diuerso ordine, aliae enim in primo, aliae in secundo. Euacuant etiam bilem,& sine molestia ulla, & ob id sunt medit camentum Principum & delicatorum,& puerorum,&maxime infantium,S senum,& debilium, &conuale- 'scentium proprio, conseruntque omnes iecori & ven- triculo ; & est earum proprietas conferre conuulsioni praecipuc puerorum, & ideo educunt etiam pituitam sed tenuem, & e iecore proprie, sed cum lacte camelarum,& e cerebro ac neruis:per se etiam,& sui similitudine ac substantia illi conueniunt. Exhibentur vel cum iure pulli,cum simpliciter euacuare bilem voluerimus: cum vero humores frigidos' e iecore , & aquam in ascite splurimum enim conueniunt ei morbo,) dis. soluere eas expedit cum lacte camellarum et decocto cardamomi,vel myrobalanorum emblicarum,ac Che-bularum, ac citrinarum. Valent etiam plurimum suppurationi factae in ventriculo, quoniam pus & saniem c lucunt absque molestia,& maxime Siracost,& praecipue cum cassia nigra,est: enim ultimum.Disterunt multum inter se : nam Siracost ob duritiem substantiae V X s maxime
362쪽
33 o De facultatibus medicamentorum,
maxime confert iecori,inde ventriculo,minusque purgat : Tereniabin autem ut plus purgat, ita minus confert ventriculo & iecori: & ea etiam ipsi min is Italica est cnim minus concreta, tenuis, atque concocta,
de ob id etiam magis purgat, si optima sit. Tereniabin autem inuenitur etiam multa in Africa, &. ideo in Occidente, non sol im in Oriente,melior Italica, non tamen adeo bona ut Orientalis. Italicae tria Gest ge- Nera : quae colligitur c frondibus: & est virescens splendida, cuius dimidium unciae purgat egregie sine molestia, & est optima Sc suauissima : post quam est illa quae colligitur super truncis arborum, nitida, sed ' Non adeo suavis, neque potens, nec perspicua: declaratum est enim a nobis, quod viridis color est magis perspicuus albo & flauo : tertia est quae colligitur in terra, praua, sordida, impura. Sunt etiam duo alia genera, sed quae adnumerari his non debent: Gollypina, & est Orientalis cum inueterascit ; in mu-Cum enim copio in goli pio similem transit: alia os adulterina , conficitur ex saccharo diatragacantho, Sscammonio, quae pessima est. Harum igitur nullus en usus. Dignoscitur bona suauitate & splendore cun perspicuitate: senescit intra triennium, sed multo ant ii non diligentissime seruetur. Italica snam de hac scuemo in posterum erit) seruari ergo debet in pyxide vi trea, Vel argentea, vel aurea , puris & oblitis olec glandis unguentariae, & sic omnino ut aer prorsus arceaturin in cella vinaria, vel loco humidis mo. Mo das exhibendi est, ut dissoluatur in iure , vel decodiccalido, & quicquid supernatat pingue, foetidum, spumosumve cochleari argenteo detrahatur; deinde quocclarum est effundatur; quod subsidet in imo, seu sol dum,seu turbidum,seu corpulentum abiiciatur, id qui
363쪽
Lib. III. Pars III. Vlt. Cap. II. 33 I
ter aut quater fiat, donec ut aqua , perspicua euadat,t vel ut ius pulli, inde bibatur. Quantitas est ab uncia
media usque ad unciam unam : verum si non si fron-- dis,accipere oportet unciam ciun dimidia,ut sic expurgata proxima integra quantitas relinquatur. In ea qua communis est,quaedaria similia cicerum corticibus in ueniuntur, adeo ut si substantiam eius sumat, ventriculus maxime laedatur, ac multo magis quam ex cassia, ramarindis,atque huiusmodi, adeo ut dum hoc nescirem,alias deceptus, frustra in perpetuu ab ea abstinere decreuissem. Sic autem sumpta, & non commania, innoxia est. Plus ergo sumere non expeditniam si bo-l na est, frustra; mala autem etsi evacuet, Ctiam noceri, Unde antiqua cum plurimum habeat pinguis terret, obest ventriculo,quoniam plurimum assumere neceste cst. Fastidit etiam ventriculum recens ob nimiam, dulcedinem & pinguedinem ; propterea ita temperanda est, ut suauimma sit: id faciemus, si debita quantitati iuris sensim mannam addiderimus, & ubi decrestente iure minus dulcis euadat potus, iuris aliquid addemus. Detrahitur ex manna per destillatio nem aqua, mel, saccharum, quod vice sacchari haset, fungitur, nec quicquam illi similius,tum etiam oleum,4 idemque fit ex melle, sed partes non purgant. Leniti ventrem non solum communi ratione illa, quod om-Nia quae purgant,etiam Ventrem leniunt;sed peculiari, quod abunde humida sit, & modice calida , ut etiam de oetimo dictum est. Mansa quoque,& pro eclegmate in ore detenta, lenit, siquid aliud, pectus :& in aqua malilae dissoluta, multam e cerebro trahit pituitam, i leuitque sincipitis dolores. Cumque tam benigna sit, in aliquibus corporibus est venenum , scilicet ob te i nuitatem proprietatemque coeli. Meminit eius Theophrastus
364쪽
331 Di facultatibus medicamentorum,
phrastus tertio de Hictoria plantarum,c 0.sed non. Vt medicamenti:& in summa non est medicamentum simile
huic in purgando,& leniendo absque fastidio , nisi sit
casu,veluti cum utimur Pramniis uuis siccis, aut similibus cum pane solo , dc bibimus aquam per multos dies; essicere enim solet diarrhoeam lenem, cum qui corpus purgatur & roboratur, quasi sit spontanea. Vt redeam ad rem,medicamentum est febrium, in initio, 3c praecipue tertianar :& si non ducit, additis granis sex scammoni j cum tantundem capiturae: &conuenit variolis & morbillis, sed magis in fine. Porro de cau-ss horum & aliis di stum est alibi, scilicet in libr. de
Secundus his locus merito debetur: nam praeter id qiidd bilem & ipsi flavam ducunt, etiam sistunt illius feruorem, sunt cnim frigidi valde, & iuxta initium tertij ordinis, dc siccant non parum, ideo non leniunt aluiun, nisi forsim astringendo: sunt etiam suaves gustu. Putant esse genus dactylorum: Tamar enim Arabica lingua dactylum significat. Sed non est, quin imbrotius est genus pro specie positum,ob similitudinem suauitatis,non fructus; tum quia nihil prohiberet,quin ex acerbis Africae dactvlis simile medicamentum fietarct tum quod grana illius nucleo dactylorum non sunt similia: quini inli reserunt elle fructum racemosum acidi saporis; sunt & astringentis ac salsi, neque enim aliter seruari possent quam sale conditi: ob id cum cxhibentur,prius aqua calida abluendi sunt, aut frigidar infundendi ac permniandi. Optimi sunt splendidi,& subnigri, recentes, pingues, teneri, subdulces, cum
365쪽
Lib. III. Tars I II. Vlt. Cap. II. 333
villis tenuibus. Cum dantur, medullam cribro exprii mere oportet: quantitas ab uncia ad duas. Saccharumi reddit suaviores ventriculo , commodiores, Ut aluum leniant validiores.Si coquantur in iure,quod commune est omnibus leuiter purgantibus, & edantur, dc ius
bibatur, magis purgant, EM minus laedunt, sed minus
etiam refrigerant de aestum tollunt. 1ites fiunt,& om- atino tuti: & sunt medicamentum nauseae, & variolas rum & morbillorum, & febrium acutarum ab initio: & si non sussciunt,cum scammonio.
Haec planta humilis est,& planc herba, cuius etiam solia aluum leniunt, & pectori conferunt; sicut & flos
tenuis & parum efficax, sed odoratus:& somnum conciliat tam odore ipso,quam etiam sumptus pro modi Camento, velut & nymphaea, non ut bacchara quae solum odore.Violae autem albae radix & ipsa quid habet praestans,clim vicem stibire balsami cxistimetur: verum non est praesentis instituti de ea tractare. Viola autem haec refrigerat & humectat ordine primo, apud illos qui talia in ordinem reducere polle confidunt.Purgant bilem flavam, & est mite medicamentum , sed & siccat idem potest, tum vero amara est; ventriculum labefa- stat, ideoque saccharo condita melior est. Haber vim stuporem inducendi.Decocti: quatitas unciae sex; succit drachmae totidem; syrupi unciae tres;conditi Vero una, Ccrebrum odore suo recreat. Conuenit syrupus eius ab initio ad purgandum in tertianis & ardentibus febribus. Est enim regula Principis, a minori ad N itu generaliter autem in omnium febrium princi illo: & si non susscit, additur scammonium cum caphura:
366쪽
33 4 De facultatibuι medicamentorum,
I . Pruna. Quae ex his dulcia sunt & acida, praesertim Damascena & Armena, a forma potius quam a regione. sic appellata, vim habent purgandi bilem, e vidixi, leniendi aluum, suntque mitia, sed ventriculo parum amica,& minus quam tamarindi.Ideo ex decocto dantur unciae octo, atque simul fit ex carnibus eorum clectitarium , quod vocant conseruam seu conditum, quod aluum lenit, de purgat bilem : atque hoc roso praestant pruna tamarindis. Recentia meliora Limi siccis , nisi quod & ipsi febros excitare pollunt: contra recentia longe magis aluum leniunt, & sunt salubriora. Referunt Armenos per rare truncum arboris duobus aut tribus in locis,& immillo scammonio reddere fructus ad purgandum non mediocriter efficaces. Optima ex his sunt,quae myrobalana vocantur,magnitudine eximia , dulcedine non parua, odore iucundo, ventriculo non insilubria: pdst oblonga, valde dulcia, matura, pinguia, odorata, & magna. Conueniunt ad purgandum in initio tertianae purae.
Et ipsae leniunt aluum constringendo,& bilem sata uam purgant, ac magis prunis , & non sunt inimica ventriculo , multum obsunt tamen, licct astringant, quia lignos e nec odoratae. Me sues nimis profuso caslaudat, forsan tunc non adeo lignosa erat carum substantia, c intellent recentiores: optimae enim sunt carnos ,recentes, colore citri immaturi. Contritas ivitat
cum similitiis sui generis oleo amygdalino recenti perfundere,inistereque in Sole, ac in umbra postmod im
367쪽
Lib. III. Pars III. O Vlt. cap. II. 33s
dum siccare , idque sepius repetere , donec formam mellis acqui sierint; pdst cum aqua in qua saccharum dilutum sit, rursus perfundere, ac in umbra siccam, atque repetere , donec dulcescant: nam harum usu; salubrior est,& magis purgant. Sunt qui myrobalanos scribant,male cum sit glans ἡnguentaria,at huiusnodi fructibus nihil est cum unguento ; μωρον enim Graece, Latine pigmentum seu unguentum dicitur: quamobrem male faciunt qui nomen alterius rei,scilicet glan-I dis unguentariae eis imponunt.
Sebesten vocant Arabes fructum similem pruno, sed minorem,& minus carnosum; humilior est &planta pruni arbore : cognita Gr arcis post Oribasum: & producit viscum, de est ventriculo amicior prunis, propinquiorque temperamento illis,adeo ut possit inter medicamenta temperata numerari, educit & ipse bilem. Carnium eorum substantia ex s. uuncia, aut succi drachmar sex leniunt ventrem & purgant, Velut cassia nigra. Confert pectori atque pulmoni, SI antie losis. Et viginti quatuor ex illis iuri incocta absque
ossibus, & comesta, & epoto iure aluum mouent, minus tamen quam cassia, & minoribus cum torminibus : mitia sunt. Iuuant in tertiana notha, prarcipue
Rosa est frigida in primo ordine, sicca in secundo, multisque ex partibus constat, manifestis, tum occultis. Floris folia, semen , capillamenta,calyx,S foliorum partes angustae,candidae. Iu singulis rursus parti-
368쪽
336e De fcultatibus medicamentorum,
bus aquea leuiter odorata, de terrea copiosior sed tenuis de bene concocta,ac rea subdulcis , hae duae partes mediocriter odoratae sunt,ignea vero odoratissima, ex qua etiam robur & amaritudo. Earum etiam species plures sunt, candidae, rubrae, & ex.albo rubrae , luteae, pallentis lutei oui instar,quas noui ; nonnullae Centi- foliae vocatae,ob multitudinem soliorum, aliae paucorum, aliae quinque foliis contentae;agrestes , domesticae; odoratae, inodor'; tenaci de quasi perpetuo folio, aliae caducae; praeterea caninae, quae Cynorrhoda ob id Vocantur. Sunt pingues aliae,aliae evanidae & tabescentes. Dignoscuntur odoratiores scabritie corticis, nec copia maxima foliorum, nec paucitate despectae, nec magnitudine, nec paruitate insigni,non luteae, nec rubrae, nec albae, sed mistae, tanquam dona iuste distribuente natura. Verum nulla est planta Medicinae utilior: fios ipse in acetariis bilem euacuat, altriamque iubdacit,ut saepius sum in meipso, dum iuuenis clitem, CXpertus. Succus purgat validius, & bilem ipsam detergit.At flores adhuc inclusi calyce siccati astringunt, roborant,refrigerant', praecipue candidi. Pilorum qui in calyce sunt, & seminis vis maior astringendi, sic
candi,& tamen quia Odore carent, minus amica natu
rae sunt. Existimat Me sues in unoquoque genere praeserri debere puras iuxta genus illud , utpote ad astringendum rubras, ad refrigerandum albas , ad purgandum mistas , denique paucioribus foliis ac leuibus: albas tamen putat magis astringere , quod sint frigidiores; ego mi talis,quod humidiores .Fit mel rosaceum, saccharum, ac serupus: unumquodque saepius infundendo,&cum rore,Vt purget, & paucioribus mutationibus,ac sine rore Vt astringat. Praeterea aqua,Olcum,
unguentuni, pastilli, thymiamata , delectuaria pene
369쪽
Lib. III. Pars III. m Vlt. Cap. II. 337
innumera, ut iam sint quindecim. Fit & acetum, & vinum,quamuis tanto paucioribus Vinum placeat,quan- to pluribus acetum. Condiuntur Sc rotae cacci Laro, res rara gratia, ut etiam paucis nota ; Neapoli tamen aduehitur, saepeque degustaui. Succi quantitas, unciae duae; soliorum , totidem drachmae, nec est excessus. Siccantur in furno, nec amittunt odorem , & inter lintea munda, recentia folia seruantur non inodora.
Purgant tamen rose , & succus, non solum bilem, sed& aquam, quod di Sylvius animaduertit. Porro si vires &vsus rosarum peculiares referre velim , longh maiorem librum quam de centaureae viribus Galenus, aut betonicae, Antonius Musa , brassicae Cato, iure merito conficere possim. Sed susticiat meminisse olei, quod omnibus conuenit morbis : nam quantum ro a est frigida & sicca , tantum oleum cst cali dum & humidis , ferie medicamentum tem Pera tum , admodum concoquens , digcrcns, astringens,
repellens, leniens dolorem. Habet & rosa quippiam peculiare ad stuporem inducendum , aqua scilicet.
Consert autem tota rosa maxime cerebro & cordi,
quod magnum est; post iecori & pulmonibus; minus ventriculo , & intestinis; minimum fMS. nimium Jde tamen aliquid renibus & vesicae. Exterius autem paene aequaliter omnibus, & etiam articulis & carnibus magis quam neruis. Incochae vino rubro astringenti atque potenti placentae, unde detracta est aqua, sanant assiduo fotu non calido sed temperato podagras ; quibus malo oleum applicatur. Sed iam ipsa iucunditas rei me extra id quod proposueram, rapiebat. Ad rem redeo. Ex rosis conficitur Algeleniabin , maxime cum saccharo , modo cum rore ; quod purgat etiam pituitam crassam , quae tamen obuia est, lenit;
370쪽
338 De facultatibus medicamentorum,
utilis est ad purgandum ventriculum praegnantium; in principio etiam tertianae non purae aqua algelenia-bin:& est ut capias, aquae scruentis libras decem,
foliorum rosarum mundatorum, libras quatuor.Infunde per noctem & diem , tegendo vas; inde exprime optime,& adde sacchati libras decem aquae: & fit ge- leniabin,& cum priori aqua similiter facta purgat.
Multorum est generum,sed eum intelligo qui ascendens super arbores,trunco aspero,itidem & foliis quoque,flore obscuro, quasi vaginulis amplis semine refertur,& tumentibus ob inurum aerem. Hic abundat ubique, nascitur enim in sepibus : & ex hoc totus Septentrio conficit suum Zythum seu halam. Est autem flos cum semine saporis amoton bscure , odoris grauis. Trunci, surculi, & germina vere manduntur. Refrigerat in primo ordine,&cst proximus temperatos MS.temperamentoJ in humido de sicco. Sed sicci flores,& semina minore quantitate purgant bilem flavam,
S maxime cum saccharo rubro , leniendo ventrem.
Est autem saccharum rubrum,aliud quod solidum aduehitur ex Insula B. Thomae, quae est sub aequinocti icirculo, molle, minus dulce, & quod facile liquescit, ad multos usus commodum : aliud quod Oiscinae conficiunt ex omni sorde, ut superius dixi, ad enemata sollim aptum , neque enim ingenuus vir ipsum degustare possit. Ideo debent qui 1 eruiunt aegro, solidum accipere,puluerem ossicinis relinquere, vel ad clysteria,ut dixi,vel ad externa fMS. extremaJ medicamenta conficienda. Est ergo flos lupuli siccus, temperatus in calore: &siccus ventriculo parum utiliS, purgat tamen