장음표시 사용
501쪽
alteri imputatur tanquam ignarus, & producens morbum , quia existimant quod circuitus febris mitioris debeat etiam esse minor, quod tamen est falsum; est
enim aequalis, aut etiam maior. Ergo hoc modo ces.sant aestus, sitis, & dolor capitis,& smilia ; quae sunt valde grata ipsi aegro, & placent etiam astantibus. Secunda est, quia symptomata minuuntur, & inter illa aliquando quaedam, quae sunt cauis morbi, velut dolor capitis,per quem conciliatur somnus, & ita augetur coctio dc ciborum, & materiae morbi. Tertia est, cum corpus est totum plenum, & tunc natura iam est impedita potius ratione multitudinis , quam ratione febris: & ideb in hoc casu augentur vires, non minuuntur , quoniam multitudine opprimebantur. Quarta,quae est priecipua, quoniam aegri nolunt perferre inediam debitam;& ideo in hoc casu,siquis postmodum abstineret a sectione venae , interficeret aegrum, suffocaretur enim: idem dico de his qui eam perferre non possunt. Ideb in huiusmodi animaduertere decet, quod quanto aeger est magis licentiosus,eo copiosiore languinis detractione uti oportet. Quinta est, quoniam homo redditur tutior aphlegmone, Schoc maxime cum Medicus no est adeo peritus,aut non potest adhibere extremam diligentiam, quam teneremur adhibere aegris,si vel essemus homines.Vt in summa sectio venae non conueniat vere,aut utilis sit in febribus,nisi duabus ex causs:vel clim natura est impedita ob nimiam repletionem , ut non possit se explicare,
adeo utJetiamsi ellet sine febre, esset in magno discrimine;& in hoc casu est sanguis,qui paucus sepe erumpit his:motus MS.e mpiscibus modiώJest solus rurgentis singuinis,qui venae sectione repletione tollente,curandus est. Secunda est, cum symptomata adeo Vrgent, Vt
502쪽
augeant morbum, velut impediendo cibum per sitim,& somnum per dolorem capitis,& quietem per aestum, nam quies est necessaria coctioni. Reliquae tres sunt, vel ad licentiam aegri, vel ad ostentationem Medici, aut propter ipsius iniuriam aut negligentiam. Et ideo longe melius ellet,non mittere nisi in illis duobus casibus. At dicet quispiam pro Galeno, misto sanguine ex vena, non solum in continuis iugulatur febris sutvtatur nomine eiusa sed etiam in tertianis. Dico quod de continuis non sumus in casu, quoniam & Galenus ipse negat hoc accidere polle, cum iam sanguis computruit ; & tunc Hippocrates iuberet curari aegrum
sola inedia, frictionicius, balneis , & cucurbitulis incisis , postquam omnino febris non desiuit per venae sectionem. Sed ante putredinem , istud quod febris
finiatur, contingit ob reseleerationem: in tertianis verδ propter idem; sed materia remanet, quam postmodum euacuare oportet; atque etiam subiicimur periculo, ne ex tertiana fiat continua, loco spei ut finiatur. Ergo sectio venae nihil ad materiam consert ut putruit, sed refrigerando prohibet, ne quae nondum putruit, putrescat. Vbi ergo iam putruit pars eius, &non est interuallum temporis, nihil iuuat sectio venae quia materia omnino subducto calore putresceret, ob continuitatem materiae iam putridae. Sed neque intermittentibus, ob periculum ne retracta materia in venas, fiat continua. Ergo in nulla putrida conuenit sectio venae, sed tantum in sanguineis febribus ante putredinem : at in aliis humoribus nunquam, quia nullus alius humor a sanguine potest facere febrem , antequam fuerit putrefactus, sed tunc ut dixi, non tu tur ex sectione venae. Ex hoc patet quod ubi obstet vel minima mittendi sanguinem in febribus conditio,
503쪽
conditio, magnus est error si mittatur : secus in phlegmonis, & venarum ruptura.
De cura generali morbi redij a bile flava
HAEc pars complectitur duas intentiones, communem dc generalem. Communis perficitur duobus : auxiliis medicinalibus, & per sex res non naturales. Res non naturales tendunt ad tres fines: ut vires Toborentur, ut per somnum,& exercitium con-Ueniens ; ut operationes facilius administrentur,velut sumendo cibos pauciores, boni alimenti, paucorum excrementorum & facilis coctionis; & ut ipsa excrementa emittantur libere, per aluum lenientia, urinas prouocantia, & aperientia meatus uniuersi corporis, ut exhalent vapores,aut sudor digeratur. Sed per medica auxilia fiunt evacuationes totius corporis I per Venaesectionem,quoties vires praegrauantur ab humoribus in venis contentis sub forma sanguinis;aut ventriculus ex cibo assumpto; aut cum volumus diuerrere per cucurbitulas. Et hoc est cuia quicquid peccat in corpore, vel mouetur a quieicit:& quod quiescit, vel est in venis,vel extra venas. Et si mouetur, indiget auersione. Et si quiescit, & est in venis coniunctum materiae, quae est extra venas, indiget derivatione, Ut etiam proprie in hoc casu demonstrabimus. Quod autem quiescit extra venas,aut in venis,sed non ann xum alteri, indiget coctione primitiri, inde eductione per locum, ut in Ane medica, cap. 9 s. docet Galenus. Pertinent & ad hoc duo dicta ab Hippocrate: Vnum
504쪽
secunda Aphori o n 7. gua longo tempore extenuantur Fora, tarde roierti consueuerunt: quod non solum de cxtenuatis est intelligendam,sed de morbis ac symptomatibus,non tamen aded est intelligendum. Alterum
. Didemiorum, T. mihiJ i s . sed hoc ad generalem potius curationem spectat: Regio morbo correpto prodes laborare,sudare,ρanem edere,bibere non multum,lauare capus calida multa, sed potius tepida , vinum album, somno non
multo uti. Et in libro de Affectionibus, pag. mih J 9. In
morbo regio extrinsecus cyi idem corpus molliendum balneis
calidis,alum est vesica humectanda, fbisJ quasunt praescripta: si vera validuι fuerit,purgato capite Pharmacum quoddam potandum dato , quod bilem deorsum purget; postea
veia ininam cientibuι utendum est. Iure quidem , nam bilis cum sit leuis, caput petit: & humectare oportet, morbus enim siccus, ut fluat. Purgabimus praeparata materia cum febre, etiam concocta, ut iubet Hippocrates: neque enim periculum est, ne in medio lecoris perfecte concocta retineatur. Galenus autem in Methois, non tractat de purgatione in putridis Dbribus, quoniam non nisi eas quae a sanguine originem ducunt, attigit. Si tamen non iudicentur, per aluum educere quod peccat, etiamsi sit ultra iecoris Cauum, oportet; nam nulla alia via multitudinem magnam, & crasse materia: , expurgare solita ost na
tura ; per hanc ipsam quotidie: ideo medicamento indulget. Ergo pro venaesectione, si contingat summa plenitudo, mittemus quatuor partes sanguinis, ex vena tali interiore seu exicrna pedis sinistri: sequenti die duas Partes, ex tecoraria brachii dextri: tertia vero partem Vnam,ex saphaena aut ischiatica dextri pedis. Et si minor fuerit repletio,incipiemus eodem ordine & quantitates
505쪽
titate, basilica sinistri brachij,duas paries extrahendo, aut ex nigra loco eius; post deueniemus ad pedem dextrum. Et si repletio adhuc fuerit minor, incipiem
pede dextro,& mittemus unam partem tantum. Et similiter in euacuatione alui incipiemus a cassia nigra, aut a clystere, aut a vomitu:& hic conuenit in cura generali morbi regii, & etiam potest conuenire in cura communi: & ideo cura communis est triplex et smorum, aegrorum fMS.a rumJhoc morbo,& neutrorum:J non est cura tamen generalis morbi regii,sed communis ; quoniam communis, ut ad generalem refertur, negans est: nam si si affrmans, tunc est generalis, de non Communis, velut si dicam: in morbo regio non
debemus purgare ab initio , communis est: si dicam: debemus purgare,est generalis,& etiam falsa.Dicemus ergo de cur, generali. Haec igitur cura est generalis morbo regio flavo, &vt , nigro distinguitur:& quoniam distinguutur a pluribus causis, ideo non potest transferri, nisi trifariam:
Uno modo ut est cura generalis: secundo, ut conuenit primae causae,id est,mistioni bilis in actu cum singuine: tertio, ut conuenit pluribus generibus, nam quae conmuenit cause generaliori,veluti obstructio in vesica sellis,non est generalis,sed tradetur in ceroprio, vides. 32. Generalis ergo erit,uelut si dicam, quod chamaepitys,
calfutha,& scammoniu conueniunt morbo regio;nam Conueniunt non solum ei,cum factus fuerit ex obstru istione,ut frequentissime accidit, sed etiam cum ex caliditate sola,vel consensu ventriculi,vel malo regimi ne. Ergo haec est cura generalis quodammodo, de quo antea non sumus loquuti distincte.Et quoniam visi summus dicere, quod cura generalis communis alicuius morbi, non est nisi negans : dico quod est verum,
506쪽
quamuis tamen tradatur modo simplici & per assirmationem. Et ideo cura generalis in hoc catu praeci- conuenit morbo regio , qui fit per flauam bilem Tantum,potius quam morbo regio simpliciter MS. un-plicet; J quoniam est duplex diuisio, de non concidit
una cuin alia: nam morbus regius diuiditur in plures species, ratione causarum, ut dictum est sit pra ; & inflauum, nigrum, & viridem : & singulae species causarum , communes sunt flauo , viridi, & nigro. Et
singula genera flaui, nigri, & viridis, sunt communia ei qui fit ab obstructione , vel scirrho, vel inflammatione , & ita de caeteris. Ergo morbus regius flatius intractatione artificiosa, non vi apud Philosophum naturalem, debet supponi pro genere : & cura generalis huius morbi erit, ut distinguitur a nigro, dc viridi;& ut conuenit solum flauae bili primum , & ut fit in iecore, tanquam membro principali, ut dictum; & ut est propinquior locus ipsi ventriculo, quam in nigro,
vel viridi. Ratione ereto flavae bilis. cum sit calidior humor & touuior, indigebit refrigerantibus magis &leuioribus auxiliis;& in maiori quantitate,quia maior est quantitas flauae bilis in corpore humano quam ni-gm, ut habetur a Galcno, quinto de usis partium, cap.6. Et quia est in membro principali, utemur astringentibus & odoratis, & non simpliciter refrigerantibus &aperientibus : hoc autem est quartum , quod includitur in cura generali, scilicet quod cum aperientia pertineant ad curam specialem morbi regi j prouenientis ab obstructione; tamen uti aperientibus , &Vitare ea quae obstruunt, & causas omnes obstructio qnis,pertinet ad curam generalem ; quia obstructio potest parere regium morbum flauum,& ita ea quae pos sunt esse caula Dbris, pertinent ad curam generalem,
507쪽
ut omnis negans specialis causae morbi, pertineat admiram generalem;&est quasi similitudo in Dialectiesi, quia uniuersalis negans opponitur speciali affrmati- .uae. Et ita habes pulchram segetem curae generalis. Tertia pars est, ut utaris auxiliis leuioris substantiar.& imbecillioribus quoad qualitatem, quam in nigra; quia locus est propior ventriculo: rosa ergo, & seris,& omnia genera cichorij, ut etiam sonchus, plurimum cons rent huic morbo , velut & uuae passar, Maqua cochlearum, & ius carundem ; refrigerant enim& humectant, & aperiunt, & iuuant iecur. Idem dico de balneo. Vrinas autem biliosas, tene Oribasis i . lectan. cap. 9 . maria educit ; scolymos cardui species
graveolentes; erythrodanum crassas atque cruentas;
eruum sanguinem , sed magis sabina e singula haec etiam multas, quibus auxiliatur spica Inda.) Symptomatis autem Cura,seu coloris praui est, ex Aetio lib. I o. cap. i8. vd impleto ore posca, cerebrum per nares ex- ,
purgetur cyclaminis succo in lacte muliebri,inde atramento sutorio in eodem. Oribasius autem lib. 3. Cοι- lemm.cap. 24.commemorat asphodeli turiones MS.turios,J pro medicamento singulari morbi.
CAP vae XIV. TV cura generali morbi regii a bile nigra.
Contraria ratione instituemus curam morbi regiν nigri,in qua calida sustinemus, moderatὸ humidiora ac validiora sprodesse.J Balneum non adeo proderit ,& erit ex calidiore aqua; nam in flavo sumcie ut sit tepidum, vel etiam subtepidum, ne iecur incalescatI
508쪽
tescat;& oportet ut medicamenta sint longe robustiora , nam vires eorum franguntur plurimum in iecore. Humectatio autem maxima fit cum iuribus carnis castrati, nam omnium carnium humidissima est suilla ela uilla;omnis enim caro calida est,quia fit ex sanguine: igitur cum animalia sanguinea sint humidissima dc calida;& ouilla atque suilla, humidissima inter animalia;& caro inter partes animalium;conuenit ut caro ouillast omnium humidissima: suilla autem non est idonea ad ius conficiendum, ob nimiam pinguedinem quae gelascit in frigore,& etiam nauseam mouet, & est potestate frigida. Ergo ius carnis castrati inter calida est
humidissimum, & se habet proportione ad oleum, sicut caro ad oliuam; sed caro est longe humidior oli-ua: igitur ius illud est longe humidius oleo. Oportet autem eligere carnem castrati,a primo anno Vsque ad quartum annum, & ut sit exercitatus, & sit caro musculorum,& ut auferatur tota pinguedo,deinde incidatur in frusta nucis magnitudine, & abluantur cum aqua calidissima ter aut quater,donec pars tota sanguinea & aquosa auferatur, inde coquatur donec diubluatur , postmodlim coletur, adeo ut remaneat clarissimum, & cum hoc coquantur sicut capparis radices, &scolopendrium,velut tertio decimo Artis curandi, P. II.
Vel etiam tamariscus, & quamis radix aperiendi s Ms. quaci radix aperianda J vim habens, velut inter calidas petroselini,& inter temperatas filicis,sed prius incisae,& in aceto acerrimo albo maceratae. Haec ergo nigro regio morbo conserunt, atque eadem ratione generaliqua dictum est,ut distinguitur a flavo. Tum verb spe- Cialiter acorus,semen viticis,lien equi MS. equi sylvestris,saxi fragia,xyris,uiris albae radix,i satis,hemio nitis
509쪽
cius aceto mulso seu oxymelite,& asinino liene,& absinthio;ex ciceribus autem cligere oportet orobiaeum. Et ex purgantibus helleborus niger, & fumaria. Et ex cibis caro pullorum est melior carne castrati ob tenuitatem. Et pisces petro si laudantur, & apium odoratum , & endiuia iuncta illis est utilis. Et haec est cura huius communis generalis, ut distinguitur a flauo. Halyabbas lib. 7. Prant. cap. i. exhibet lentis 3 ij. a Graecis habetur, decorticatae : in tere, & propina in balneo cum urina pueri impolluti, & aqua sceniculi, paribus ponderibus. Sed optima catapotia c lapide
C A P V T XV. De cura morbi regῆper aerem Smnum,motum,animi accidentia.
DEinceps modo ponam curam specialem morbi
regi j, flaui tantum breuitatis causa sper morbum enim regium,flauus intelligi solet:) nigri autem comparatione ad flauu in generalibus: viridis autem, composita erit ex utraque,seu media.Ergo acr humidus,tenuis,& parum frigidus, bonusque est eligendus:& ubi pueri,& mulieres,& viri ipsi sunt boni coloris,& bonimbitus.Et vestimenta sint leuia & calida.Et utatur balneis frequenter ; & somno prolixo super sericea stuppa, in cubili perflato. Et exercitatio, dc cursus iuuant,sed quatenus potu exhibito prouocatur sudor. Et frictiones etiam iuuant. Laetitia quoque, & bona spes, δc imaginari res coloris flaui, iuuat ad hoc
510쪽
aliquo modo, ut materia foras protrudatur : non est tamen res generalis, & in paucis multum affert iuua-men. Et si fuerit ex obstructionibus,non debet homo multum se exercere, sed sussicient deambulationes. Et si sit ex caliditate, sufficiet equitare, vel stelli carpento, vel in naui. Et nauigatio in mari sola per se inultos liberat, propter vomitum, & motum etiam aeris, & totius corporis agitationem, & abinnentiam cibi. Et mutatio regionum etiam sola,est causa salutis
CAP vae XVI. An minum, an aqua sit melior in cura
Α Qua quidem in regio morbo flauo , utilior esse
ad videtur : refrigerat enim & humectat magis, &ventriculo amica est. Praeterea non impellit materias corruptas, sanguinemque bile infectum ad membra nobiliora,maxime cerebrum. Est etiam tenuioris substantiae,si ex optimo fonte sit,aut destillata, aut saltem cocta,vel si imbuatur viribus medicamentorum iecori Vtilium, tum etiam ventriculo;quid enim commodius esse potest Z At neque vino suae desunt dotes: prouocat Vrinas magis quam aqua,quoniam acrius est & valentius : sicut aqua sudores, quoniam tenuior est, & imbecillior, & magis amica naturae, est enim potuS eius, vinum autem hominum. Et in uniuersum tutior est potus aquae tanto magis in flavo, quanto vinum in