장음표시 사용
81쪽
o biectio. Dilutio. INsTI TvTIONE IN
turrielut seruus dominiseruus ici imi dum nus serui dominus esse dicitur.
Perinde est aloesi diceret relata mutua utrinc subeunt adinvicerationem,qtianu Oauidem ea, qua uerbo tenvi relata Iunt secundum vim dictionis ad se inuicem referuntur Cy qua suapte iratura talia sunt etiam citra dictιonem uapte natura geminam gerunt rationem. cua quidem id quod sunt ad se mulcem collata obtineant, reuerant ruit, , mutuo se resticiant tanquam contrario se intueantur oboluitu: ut enim pater suapte natura refertur ad filium, ita etiam alatera etiam correspondet ratio, qua fiuin ad patrem reteratur.
iam quae sunt in hoc genere imuibunt naturae ordine.
Simul natura sunt pud Arist. ea, qua utendo Crneganiosintsbi mutuo antecedentia Erconsequentia neutrum alterius cauI hiacmu modi sunt duplum σμbduplum. Porro doctri hac attribueda est solum relam buivi ordinum eo M.qua non modo ucrbo temu
cuidpiam collata sint,ut perpetuosi sui pim , cnim omnia sina
ituita, chatim e reausa ira et est prior iratura filio, nos
igitur pater σμ misim i'- e in Dico patri prius natura hominem esse filiosed simul natura Papatrem huiM atshιcesi fuMidιM. Rurs reficiaberuauus C euentum sunt relata, ergo sunt mulnatura:atqu causa ex Ari t.Πιor Uinatura, ergo doctran haec nouidetur ueritati consona. . . Respondeo similiter,rim quae euus est, esse quidem euento πω tum E:eptig ta prae pio prius natura est,quam discipulvi sed simul natura toe praeceptor munm C ration subit, alte etiam induit rationem discipuli. Nec enim prius ille praeceptor buimeli. quam hic fitiam discipulin. Qigibi e
82쪽
eere minime poteris,nsi. 2.norsi,nee exacte tenebis. 2. esse sibqui ouuplum neglicto io fiunt igitur ea qi suapte natura eollata. seu relata sunt. I natura ordιneo fluendiae scientia tradeda me thodo simul natura,adeo ut neutrum cohaerere necfiniri,nec sciri ualeatfine altero Nimc ad qualitatem progrediamur.
ualitatem autem voco ex qua quales nomι-namur, ut candor qualita es ratione cuius nix dicitur candida.
H- ει graecedatine qualita . ut ἰ0 Graeis e quale Latinis idem sotiant. Est autem quale interrogatiuum quo pollulamin maxime omnium ea,quae chaia orditus eire quod illud non est praeotermittendum terrogatiu:tm,quale apud Aristo C PorphIrilim trifariam obseruari latis e late . Dicte latifime Porphyrim uosurpat a de genere,ubi ait differentias C eommunia accidentia dici de Abi si bucta in quastione,quaq rimus de re quia nam striate tribuitur quale tanquam interrogatiuum pertinens ad omnia genera accisentium,q omodo nominator in schola quale accident ιi tracte consideratur hoc in loco, ut D. um est interrogatiuum bua
quatitates autemsormae sunt, aluo , na1uidem habuinis assectio. Est autem his tu qualita post ortum comparata aruaquidem euadimus. Vtiad aliquise citra negoti Vt ei praestandum, quae idissiculter a Iubiecto Hue itur ut scientia 4irius aris ueliteratis iue mechanica.
Alficti es quanta elusissim generis partatos ortum quae Iacile desiserepotest τι calor in
aqua, rudimenta artu in anima.
83쪽
qemia vi patiendum. subit autem dupicem es franii , , ut doctrinarum percipimia fictioselumst dis sitio comparaturast osurci radiculas,tenues, infla capillamentorum habentia habitia ero arbori quae iam iecerit C tia longo',1i ' sas raracta.Necsecas quam surculm temporis benescio arborem excrescere pζtest ita etiam distositione tempora prou
b. st quinta post ortum ascita bene uel male ηο σψ
iterum genu qualitatu eis naturatu' ,
ingenita qua arentes, elimbecisti dicimur 'e
cesutres muraliqui liqui ero insalubres.
84쪽
LOGIcAM ARISTOTELII. x insevit in prima rei constitutione ut ea fimm apti ad aliquid agenducommodiῶs,uel patiendum C cuius inopia euadam M imbecilles, exaperientia docet aliquos esse natura sanos, aliquos contra natura in a. lubres.sed hi illud aduerte,quod ust,seu poteti adseu dicatur quaesonet perfectione,ut cotra imbeciditus, qua prae se fert imperfectione itas potetia cogenita in ortu ad furandum non est hie appel. landa potentia,sed imbeciditu. Dexteritisrecte ratiocinandi,quae nobis est a natura insita sub naturali ui, dico sub hac secunda qualituistis specie eotinetur atqui Logica, quae partim praeceptis,partim sua nobis est comparata, quae nimirum ars est, ea est bubitvi iam pertistnens ad primam sectem qualitatis. Nec est incommodum quod eadem qualitas sit uis emimbecillitas naturalis, exempli gratia , durities in lapide adparendumformationi, inobtemperandum artifici, ni imo becilla,eadem est adformam domus diu firmiumluenim potens cr
Tertium qualitatisgenus confiu Parilites qualitates, G perturbationes: in quogenere sunt dulcedo, amaror, acrimonia , sunt eiusdem
generis Tertia qualitatis forma cernitur in ba, quas patibiles qualitates,
uel perturbationes appellamus,Graece patibilis qualitas παρκτra mihi ovisJerturbatio re alii dicitur. Est autem patibilis qualitas,quae quio
dem emanat ab affectione interiore animi, uel qua infert affectionem animo difficile separabilis a subiecto, ut passor,aut atror existit siue a
prima institutione naturae sive longo morbo, aut ardore eaedem coma paratae sunt qualitates Perturbatio est,quae ab affectione, seu commoatione interiori oritur, quae facile potest euesti,uel quae seipsa momenis tune est animi commotio ut rubor proueniens exuerecundia, pallor ex ira uel ipsumet uerecundiu ,uel ira Aristoteles perturbationes has, nunc qualitates oeat,nunc secus quia sane natura qualitates sunt, sed quantum ad paronγmum qualitatis rationem non uidentur appellanadaequalitates, cum ex illa nulla aecipiat ubiectum nomenclatura simopliciter qualis, sed ab dis cum adiecto adverbio, nunc. subiectu dica
85쪽
furiale, vel tale ut a rubore proueniente ex uerecundia dicetur aliaquκ nunc rubore arra A, nou tamen simpliciter tulsis sabdiuiduntur patibiles qualitates mustes, audibilis. guli utiles,tactiles,G'olfacti. ιes. necnon in qua uι alias aliquo sensu interiori perceptibiles Porro tactiles subdirinuntur in primas, C secundM. Prima sunt, calor, νιώgnutas, humiduas, Crsiccitas: qui bi tanquam a Ionii , ni Mena
secundurum, derivatur Hum generia sunt raritas,detouus, gravi tas,leuitus,celitas, tarditas,CI similes. Euenit autEmerdum, ut ea
natura qualitas diu Us in subi a considerata nunc bu naturalis ιs. mmc patibi in qualitas,nunc fictιo habitin ut calor in igne naturalis est, η. In homine de nitu tria se exercens ad calorem comparandum gratia sanitatis,est jectio,ite habitus. Idem quatenus tactuserit bene mare asciendo,o pusibili qualitu.
quartum qualitaiugenus es figura e sir in quas es forma item Orectitudo. Obliquita , o siquid ab udbissimile es, nam ex his aliquid
Quarta qualitatis differentia ιβ ςVam Mosi ci I moplem non prosumM.quums ob id Aro muli nominibus descripsit ut in iam uim priscripto textu praemonui . Quod perinde estat et si dicerem sub quarto qualitatis genere includuntur sura lorismo rectu udo. Crobliquitas, G siquid aliud simile his est. Figurae esupersicies plana, unica,uel duabus,ues plurιbus lineia clausa:unica,inaequam,ut circulus: duabus ut semicirculias, uel portis maior uel morcirculiatribu , ut rι anguluη quatuor,ut tetragonon quιns, pentagoη non sex,exhagonon.septem heptagonon Cysic progrediendo Sram datim in influitum. Namsingulis exforma numerorumsingula acriuuantur 1b ιes Rurarum. M autem circulinsuperficies plana, unica linea circunctus,qua circunferentia nuncupatur,m cum mea ι Opunctiri est,quι centrum appellatur, a quo recte omnes linea ducia quainquaversum, usq; ad circunferenti co tactum sunt inuicem aqualis Sevi
micirculisnura est,quae ultera Ut circuli medietas:semicircunbere
86쪽
tiae circuli dimetiente interebi c. Portio eirculi mater,ed est circu/Ii pars,qua partim circunferetia maiori portione partim corda claualtur. Μmor circul portio dicitur, quae maiori parte circunferentia cordabclauditur. Dimetientem appeuamus lineam rectam,qua quidcab una parte circusserentia e regione posta per circulicentrum travi ducιturata ut eum in duos diuidat semicirculos corda. mea es rectava circulum dissecans, ut per centrum non transeat CSosit ut circuatum d ιuidati duas portiones,maiorem, inquam, in qua centra relinaquιtur colume, ac in morem. extra quam exclusum ei centrum. Rectiun earum figurarum,primum genus trigona,quasi tribus angulis conis stans. Mi autem angulus duarum linearum concursis, qui duplex est: curuit mess, T rectumeus. curvilineus, qui duabias intercipitur lineucurun,aut una rectu: altera curua .Rectilineucet', qui conscitur ex duabu cuneis rectis hie aut e triplex ejt,rectas, cui corrupondet quarβta pars circuli obtusus,cui sondet maior pars qua circuli quarta Acutws,qui minor Vt recto. Porro angulorum unusquila tanto a' tero maior est,quantocines, quibae intercipitur abinuicem magis desclinant,tanto minor quanto ei minor intercluditur pars circunferentiae circuli. Dividitur trigona figura in socelem scalenon π Aequitateram .lso celes aequipes,aequi crus idem sonant. V autem Rura trita/tera, cuius duo latera sibi aequa sunt. Tertium uero eri non aequat .
Scalenon est figura trigona quae tribu sinvicem inaequalibi lateribae intercluditur. Aeqailatera 1 figura,qua tribius recta lines inιerscribitur ad inuicem aequalibias Tetragona figuras quatuor lateribuis, quatuor angulis constans: cuius generassunt formae quadratum uia tera parte longius Rhombus, Rhomboides, Trapezias . Quadratum est tetragonum rectangulam inaequilaterum. boc est, C quatuor an agulis inaιcem aequs,e quatuor lateribae aequalibi praeditum. Unde metaphora ducta est, ut quadratum homine oppedemus qui undequaq;
partibus, inquam, intern κ, nempe nimi facultatibns operibus, necnoo corporis ui similis est,e undequas sibi quadrat: altera parte Ioagirus 1 figura rectangula quidem omnino cuim latera sibi exaduero sim posita sunt inuice aequalia, cum tamen minime sit aequilatera. Rhoab et Mura quadrilatera,eπ aequilatera, minime tamen aequianguinia:cui tamen aduersi anfidisti vi ucem aequalis, duo tamen obtusiu
87쪽
INSTITUTIONE IN duo acuti.Rhoboides figura quide est quadrilatera,nec aequiangula.
nec aequilatera: cuius tamen Cranguli opposivi, Glatera opposita sinit ad inuice adaequata. Trapezia Agura est quadragula, si quadrilatetra cuimae quatuor anguli Crquatuor latera nulla subeunt methodica rationi,quia sun omnino sui absimilia Pentagonon figurae 'quinque lateribM, CIquinq; angulis suismilibM constans Exagona,quae lex: Heptagona,quae septem, sic deinceps Forma hic non usurpatur prolpecie, nec pro Iorma essentiali. ut emi Petriforma, id ei Oecies hosmo aer eiusdem essentialis forma est anima rationalis, sed in praesentilange se formam usurpamm,nempe pro tali uri alι partium corpor extimarum accommodatione conformationeue, qua figit calione dicere solemus domiti hominis, candelabri,ubri,uelucstia, uel cuiusuurei corporealpeciem elegantem esse,uel deformem . Graece figura diacitur τε σχημα forma uero is i . Uritur autem Ara lol. hoc nomine
que ad uarias signiscationes accommodato, sed hoc in loco de industria praemonuimus qua Iigviscatione ueniat in usum Arist. proinde nobHὰιus uestigia imitantibM. Hoc autem interdi inter figuram Erformam,utnurast uperscies platia una uel multu tineis circu clusa. forma sit superficie tenvi in cuiuslibet corporis summa summu paratibM resedens in extima C convexa supersitae corpor, , quam nos Dei Iim oculis circuncernimus,quam uerbri exprum posiit M autem hae, minime: quantitas sed externa illa, quae noba est corticu corporu V ' jurima buformatio. Figura uero superscies est. At occμrrcs fg rarii superficies ergo quantitas est, non igitur es qualitas loco a repuagnantibM Reg)ondeo figuram quidem re subiecta quatitatem esse, sed
Dilurio sub fg ae ratione qualitatem. Parei ratι de recto, robiιquo. quoarum utrumi re subiecta quantιtas est,quippe lineased ratione, qualiutas. Et autem rectum linea ducta a puncto ad punctum per breuigi mum spatium. Obliqua est linea quaesecus habet,utis mauu cuius meodium deuium Ut ab extremis. Qualitatum considerasio partimspectat ad PhUcum,partim ad Ioralem partim ed Mathematicum.
Est autem qualitatibus inter ipsa repugacia.
mautas qualitati aduersa est, apud clacronem, vulgo contraria dicitur
88쪽
dicitur ii autem nes soli,nec omni congruit qualitati. Quod autem usurpemuis repugnantia pro aduersiis, boni consulendum est id enim facim. cosilio interpreus Perioni . etsi mihi magis arrideat terminus artis sublatu repugnantium homon mia laus cu Aristotele mulo eorudem termino artis uti quo prsius. Erut prae sns locin postulare uideo tur: quandoquidem Aristoteles Graece usus est vocabulo hoqio HGτο Μαῆ,ορ quae quidem nunquam ob rasotele tributitur, quibuslibet repugnantibus, sed solum 1s,quae cicero aduersusschola contraria nominatatus ,αουτιον iri a Boethio exprimitur contrarietas, σια. contrarium, ne discedere uideatur a more dicendi in schola Uituto. nunc tum merebuit usus ut eum cicerone ἐιαέίοὶ interpretemur aduersum,Crivαουτιοτη idem sonet nobH atq; dxersorum repugnantia.
Recipiunt etiam intentionem, oe remigionem y alia.
Non quidem omnibus qualitatibus hoc tribuendum est sed solum cernitur in prima, secunda,Cr tertia Oecie. Intenditur autem C rea mittitur qualitas,C ob id parot mon eius dicitur uel magis,uel minu tale: ut eam aqua calescit, calor quidem intenditur, ob dg aqua dicio turmagis calida Nauat aliqus operam uirtuti, uirtus ipsa intentio. nem subit ob quam ille dicitur magι studiosus Cymagis de uirtute beane meritus. Ex quo colligitur,adverbi magis Crisinu non habere Ioaeum,nsi in paron m s quorum formae ubeunt incrementum, uel de cri
mentum aut intentionem,uel remigionem.
Similia autem, aut dis milia aliqua in seia qualitatibus reperiuntur praesertim cum nihils mile, aut dissimile dicatur alia reo a xi te quae istud quale appe et r. Est igitur qualitatu proprium, ab ea aliquid simile, aut dis mile nominari.
Proprium telligit qualitatis hoe est,quarto modo, Js memoritertinendum est ad reliquas disciplinti ediscendas,quod, inquam,doctiso
89쪽
INsTITVTION EI IN simus qui I rei tribuat aequale, ae inaequale referendo ad quantitate
Dubium simu aedis imite ad qualitatem. Vocatur bicis dubiu, qui fiat ut scientia habitus C affectio qualitates censeantur,ctim uideatur ad ea peristinere quae cum est quo conferuntur. Dico scientiam rabitum C us dilonem relata quidem esse uerbo tem sed suapte natura meras quais Dilμii' litates esse. in categoria uer,eorum,quae cum altero conseruntur Dalum collocalida duximus, qua suapte natura sunt cum altero conata, non modo uerbo tenacita dicta.
is etiam Agere 'alii in repugnantiam
recipiunt, magis cm minus Calfacere enim, σrefrigerare sunt interse contrariar. causicere,or frigescere.
Obstrua hic repugnantiam sumi pro diuersorum contraria rati ne,alioqui uocabulum est minus pertinens ad praesensu litutum quanodoquidem hie uerba facit Arijstoteles deprima lecte contrariorum
Repugnantia uero dicuntur C aduersa. I relata Cr priuantia, ercontradicentia Cr prater haec ea omnia quae adeo diuersa sunt,ut feri nequeat quod uni Cmeidem rei trιbuatur. sunt enim repugatiam subis stantiis homici equus, in quibM tamen non est orio, vi Graece, id e)t. contrarietas barbare,Craduersu, contrariorum ratio Latine. Abutiamur autem uocabulo ne discedamur ab interpretatione PerionisSimialiter etia accipiunt usum adverbiora magis C mmus,ut aqua nunc asst,nuncis min calescere dicimus ignem magis minusue calfacere. At
uero illud obseruandu elst,quod simul tractemus de agere,C patuquod ideost quod es ratione sint ad inuicem discreta categoria reuera, tamen erre subiecta idem sunt. ut enim idem est ter quo itur Thebri Athenas C quo itur Athen s Thebas idem,mquamaesubiecta,no a. men ratione ita etiam eadem numero motio utpote eaoctio actio est, qua ignis calfacit C eadem pactio est, qua qui xm aqua calfit.
De caeter, Categorirs, quae sunt uari, Ubi.
Situs, harere, quoniam apertaesunt, oe non obscurae
90쪽
stu et ibit amplius dicimis praeter ea quae initio id T sunt.
Quando interrogatiuum est eorum, qua reponuntur in eivit utegoria limit , ratio est ipsi 'bisiquidem his duobu/ interrogatiuuabutimur uice summorum generum . quibi explι candu vocabula non suppetunt. Itas in categoria dicta Quando ea omnia Crbola repoisnenda sunt quae redere solemus ad interrogationem factum per vando.Simittis ratio est,ut missi ordine dicto Ubi. Habere idem decla. rutati uestitum uel armatum esse Additum pertinent aceresedere. stureaiscumbere,decumbere. In categoria Vbi triplex reperitur conistraria ratio aduersiorumsupernum enim infernosnistro dextrum erantico posticum aduersutur. Ac de decem illis generibus, quae superira proposuimus satu multa dicta sunt: nam exacta horum cognitio, non a nobis, sed partim a Pissico partim a morali philosopho partim anathematico, maxime omniti a Metaphdifico uenit ullagitada. Nunc de illis, quae faciunt in praesenti ad perfectius assequenda categoriaria enarrationem, quae uulgM Postpraedicamenta nuncupat disseramus.
Reprimum quidem a contrari s exorsi, quot moda opponi soleant
Contrariorum aut e genera sunt quatuor, nis eorum, quae cum altero conferuntur. asteru eorum, quae aduersa dicuntur. tertium eorum quaepriuatiae quartum eorum quorum alterum ait qui iaLterum negat.
Haec autem omniae τὸ impticiter proponam,punt in js, quae cuiatis o conferuntur, ν duplum,
dimidium in js, quae aduersa dixi t bonum, alum: Privantia, i caecitas in sectus Sisarata isapere, non saZere.