장음표시 사용
361쪽
CICERONIS deantur; quanto linc magis in oratione est spectandum, in qua non vis, potius delectatio postulaturῖ Nihil est
denique in natura rerum omnium, quod Se UniverSum profundat, et quod totum repente evolet. Sic omnia, quae fiunt, quaeque Aguntur acerrime, lenioribus principiis natura ipsa praetexuit. Haec autem in dicendo non extrinsecus alicunde quaerenda, sed ex ipsis visce rihus causae sumenda sunt. Idcirco lota causa pertentata atque perspecta, locis omnibus inventis atque instructis, considerandum est, quo principio sit utendum. Sic et facile reperientur. Sumentur enim eX iis rebus, quae erunt uberrimae vel in argumentis, vel in iis par
tibus, ad quas dixi degredi saepe oportere. Ita et m menti aliquid asserent, quum erunt paene ex intima defensione deprompta, et apparebit ea non modo non esse communia, nec in aliaS Causas posse transferri, sed penitus ex ea causa, quae tum agatur, effloruisse.
79. Omne autem principium aut rei totius, quae agetur , signi sicationem habere debebit, aut aditum ad
causam et munitionem, aut quoddam ornamentum et
In qua non Dis, Potius delectatio Po- mitius, paula tini immanitate esseranastulatar Sic legendum esse Heusin- tur etc. PRYST. gemis vidit. Vulg. in qua non Vis ρο- litis , sed delectatio mutilatum Pearcius auctoritate novem MSS. recepitrn qua non Vis Potius quam delectatio
edd. vett. item NSS. Io. Nov. Cant. liabent alitin te, quod DearCius rem pit. Quod autem is usus est loco Ep. ad Fain. V, r3 : non alitinde Pendere,
neque extrinsectim Masbere scismus . rationes bene maleque Dioendi bene
monuit Ernesti, hic aliam rationem esse. Ibi enim synonyma esse , diversis formis dicta, hic vcvlia dein-' ianioribus strineipiis ) Violentissima quaeque minime subito impetu erumpniat, sed ab initiis plerumque tenuioribus; ex scintilla magnum inis
cendium excitatur. Vapores sursum attolluntur a Sole. Concrescunt in nubeculas, coguntur Drihes, nc Endun
tur, eotliduntur, en tonitru : ardor emicat , .cu sulgur : prorumpit ignis. et obvia quaeque disiicit, eu fulmen. Fetucissimis helluis uascentibus nihil ceps Posita ea trinsecus alii urde tarito- Iogivin facere, quum seuSu disserre debeant. Quae errant uberrimae Gueis. BC, quae aunt uberrimc.
362쪽
dignitatem. Sed oportet, ut aedibus ac lemplis vestibula et aditus, sic causis principia proportione rerum Praeponere. Itaque in parvis atque in frequentibus causis ab ipsa re est exordiri saΡpe commodius. Sed quum
erit utendum principi quod plerumque erit , aut
ex reo, aut eX adverSario, aut ex re, aut ex iis, apud quos agetur, sententias duci licebit. Ex reo reos ap-Pello, quorum res est , quae significent virum bonum, quae liberalem, quae calamitosum, quae misericordia dignum, quae valeant Contra salsam criminationem ;ex Moersario, iisdem ex locis sere contraria. Ex re, Si Crudelis, si insanda, si praeter opinionem, si immerita, si misera, si ingrata, si indigna, Si nova, Si quae rebit tui sanarique non possit; ex iis autem, v d quos mclur, ut benevolos heneque existimantes ossiciamus t quod agendo enicitur melius, quam rogando. Est id quidem in totam orationem confundendum , nec mi Di me in extremam : sed lamen multa principia ex eo genere gignuntur. Nam et attentum, mouent Graeci,
ut principio faciamus iudicem, et docilem; quae suntii lilia, sed non principii magis propria, quam reliquarum partium ; faciliora etiam in principiis, quod et allenti tum maxime sunt, quum omnia exspectant, et
Ia aedibus ue temelis 3 Quemadmodum palatiis ac templis vestibula
quae eorum mAgui licentiae respriu-deant, plebeiis autem aedibus vulta Praeponuntur, ita in causis graviori-lius operae Pretitim est ad hi herc exordia , quac in l1arvis sunt Omittcnda. ItiivST. Laque in Parris atqua in frequenti- Itis causis Sie Vietor. Alii . ut Omni h. etaque in I armis atquefrequent bus causis. Et frequentes causas interprE- atur Stre hacus causas leviorcry, qt ue et ius occvrnuui. Pearcius et POStetim alii ediderunt atque infrequentibti, causis , h. e. Pnrum frequentatis, ad quas audiendas Propter levitulum pauci coiivenire soluant.
Sod non Princi Hi Tolum illud ex Aristotele depromptum est lib. III
Blietor. e; P. I 4: Attentos faccre omnium orationis Parcium commuiae EA . I MDis enim relaxant animum magis, quam otium incipiunt nudire. Θιumobrem νιdictilum est iu in ca ordio Peae cistere , ut attenti tiam maxime sine auditores. l . br.
363쪽
CICEno Nis dociles magis initiis esse possunt. Illustriora enim sunt, quae in principiis, quam quae in mediis causis dicuntur, aut arguendo, aut refellendo. Maximam autem copiam principiorum ad iudicem aut alliciendum, aut incitandum, ex iis locis trahemus, qui ad motus animorum conciendos inerunt in causa; quos tamen totos in principio explicari non oportebit, sed tantum impelli primo iudicem leviter, ut iam inclinato reliqua incumbat oratio. Connexum autem ita sit principium c Sequenti orationi, ut non tanquam citharoedi prooemium assiclum aliquod, sed cohaerens cum omni corpore membrum esse videatur. Nam nonnulli, quum illud meditati ediderunt, sic ad reliqua transeunt, ut audientiam si hi fieri nolle videantur. Atque eiusmodi illa prolusio debet esse, non ut Samnitum, qui vibrant hastas ante pugnam, quibus in pugnando nihil utuntur, sed ut ipsis sententiis, quibus proluserunt, vel pugnare possint.
8o. μrrare vero rem quod breviter iubent, si brevitas appellanda est, quum verbum nullum redundat, brevis est L. Crassi oratio; sin tum est brevitas, quum tantum verborum est, quantum necesse est, aliquando id opus est: sed saepe obest vel maxime in narrando, non solum quod obscuritatem assert, sed etiam quod eam virtutem, quae narrationis est maxima, ut iucunda, et ad Persuadendum accommodata sit, tollit.
Vt illa :Nam is postquam excessit ex ephebis,
quam longa est narratiot mores adolescentis ipsius, et servilis percontatio, mors Chrysidis, vultus et forma ,
364쪽
el lamentatio sororis, reliqua, pervarie iucundeque narrantur. Quod si hanc brevitatem quaesisset,
Effertur; imus; ad sepulcrum venimus; . In ignem posita est,
decem versiculis totum conficere potuisset. Quamquam hoc ipsum : Vertur , imus, concisum est ita, ut non brevitati servitum sit, sed magis venustati. Quod si nihil fuisset, nisi : In ignem posita est ; tamen res tota in gnosci facile potuisset. Sed et sestivitatem habet narratio distincta personis, et interpuncta sermonibus; et est probabilius, quod gestum esse dicas, quum, quem
nil modum actum sit, exponas; et multo apertius ad intelligendum est, si consistitur aliquando, ac non ista Brevitate percurritur. Apertam enim narrationem tameSSe oportet, quam cetera; sed hoc magis in hac elaborandum est, quod et difficilius est, non esse obscvrym
' Deeem oersiculis Sie Guuls A. omissis verbis his Iere, quae vulgo Praeponebantur. Et iam Lamhitius his Iere, vel, ut in aliis edd. erat, in his fere, delendum censuit. Mirum est, Ernestium adeo a vero L. I. sensu aberrRSSe, ut eum correctioue sua his Iere decem Merbis lotiam cor sicere Potuisset , ProrSHS Corrum-Peret. Cicero nimirum hoc significat, Terentium , si hanc ubique brevitatem quaesisset, quae eSt in ver- his: EPertur, imus, ad semicrum Mevimus . in ignem Posisa est , decesm versiculis totum Harrationem cousicere t o uisse , quae nunc eire ter so versibus constat. Neque vero
hi versiculi, E ertur, imus ete. quod Eruesti putabat, compendium totius narrationis dici possunt. Nihil enim hic de moribus adolescentis, nihil de Chrysidis vultu et forma refertur, sed tantum de exsequiis agitur.' Quodsi nihil fuisset - facile P tuisset Nimirum haec referuntur adversiculos illos, Estertiar, imus etc. in quibus , etsi concisa sunt hingula . tamen Terentius, si unice voluissethrevitati servire, lotam rem, qua de agitur, nempe funus Clirysidis, potuisset his verbis designare in ignem
Si consistitur aliquando Sic legendum vidit Huusingerus. Victorius
correxerat, si sic consistitur aliquando,
idque Ernesti recepit. Quam ceterae Sic GMess. B, C, ed. Camerar. Godola. Glouor.
365쪽
, sin re narranda, quam aut in principio, aut in argu mento . aut tu purgando, aut in perorando; et maiore periculo liaee pars orationis obscura est, quam Ceterae;
vel quia, si quo alio in loco ea dictum quid Obsciurius, lanitim id perit, quod ita dictum est: narratio obscura
totam occaecat Orcilionem : vel quod alia possis, spino lsi obscurius dixeris, dicore alio loco planius; narraticinis unus est in causa locus. Erit autem perspicua narratio, si verbis usitatis, si ordine temporum Conserutilo, si non interrupte narrabitur. Sed quando utendum sit, aut non sit narratione, id est consilii. Neque enim si nota res est, nec si non dubium, quid gestum sit, Dav- rari oportet, nec si adversarius narravit, nisi si refello mus. Ac, si quando erit narrandum, nec illa, quae suspicionem et crimen esscient, contraque nos erunt,
acriter persequamur; et quidquid poterit, detrahamus: ne. illud, quod Crassus, si quando sat, perfidia, non
stultitia fieri pulat, ut cauSae noceamus, accidat. Nam ad summam totius cauSae pertinet, caute, an Contra
DPotionis Alii, ut siretiaeus .
Conser, at o Lamhin. se aio. Notia res est, nee si non dubium )peeie fria ii edidit nee si non .lubium ex M. s. l. et a. Lips. til. 1idendum tamen, an melius suisset eum Lam hino edere , nee dubium. Nnmqnum nota res est gesta, tiam non dubium est, quid gestum sit. ideo qne hoe unum idemque est. Itaque si legaturi neque eri m si rima res est nee dubiam qniu g sitim est na rari oportet, ut in hoc praeerplum est mille udae narrationis , quum eatiihil opus sit: siti legatur nee si non ut hitim. sunt duci praeeepta de eu-
' Cutile, tin e EAt hoe Bhetorum prudens omnino de narratione proecepitim. Si tota xii pro nobis . neriter praecipuis quihusque puri ibi ain,landiam erit, tit index bonitatem rati e sue litis intelligat, meminerit . eredati si tota sit pro adversarii . quaedam vertiis eIevanda sunt, li xu- ia hilaritutis, avaritia parsimonia . negligentia simplicitatis nomine te nietur. Eslugienda praeterea est omnisecilliditat s suspieior nunquam enim
dissidit magis itidex , quam quum praesentit diei aliquiu sietum. Itaque
det operam orator . ut omnia potius a cansa, quam nti Oratore pro elaeredantur. Quod si minime fuerit verisimilia nostra Darratio, latendit
366쪽
DE ORATORE LIB. II, CAP. 8i 359
demonstrata res sit; quod omnis orationis reliquae sons est narratio. 8 i. Sequitur, ut causa ponatur : in quo videndum est, quid in controversiam veniat. Tum suggerenda sunt frma menta causae coniuncte, et infirmandis contrariis, et tuis confirmandis. Namque una in causis ratio quaedam est eius Orationis, quae ad probandam argumentationem valet. Ea autem et confirmationem et
reprehensionem quaerit : sed quia neque reprehendi , quae contra dicuntur, possunt, nisi tua Confirmes, neque haec confirmari, nisi illa reprehendas, idcirco haec et natura et utilitate et tractatione coni uncta sunt. Omnia autem concludenda plerumque rebus augendis, vel inflammando iudice, vel mitigando; omniaque quum superioribus orationis locis, tum maxime extremo ad mentes iudicum quam maxime permovendas, et ad utilitatem nosisam vocandas, conserenda Sunt. 8a. Neque sane iam causa videtur esSe, Cur SecernamVS ea praecepta, quae de suasionibus tradenda sunt, aut laudationibus. Sunt enim pleraque communia; Sed tamen suadere aliquid, aut dissuadere gravissimae mihi Videtur esse personae. Nam et sapientis est, consilium explicare suum de maximis rebus; et honesti, et diserti, ut mente providere, auctoritate probare, oratione persuadere possit. Atque haec in senatu minore appa-
est vix credibile id esse, sed tamen
verum, et eo maius habendum crimen: nescire uos quomodo sietum
sit, aut quare , mirari, sed probulu-ros. Denique tum optinie dicit orator , quum videtur vera dicure. Cou
sule Quintil. lib. IV , cap. 2. PnVST.
de narratione. Nam et sayientis est, consilium exisPIιcare stium de maximis relina; eghonesti, et iaserti, vi mente Proindere, auctoritate Probare, Orationa Per --
fieos verba Priora sic: nam consutiam e sicare suum de maximis rebus, egsuPlautis est, et honesti, et diserti , ce: te in verbis eousilium explisarasiatim de maximis rebus subiectu ui eu
367쪽
ralia agenda sunt; scipi ns enim est consilium: mulli que aliis dicendi relinquendus locus. Vitandu etiam ingenii ostentationis suspicio. Concio Capit omnem vim Ora loris, et gravitatem, varietatemque desiderat. Ergo in suadendo nihiI est optabilius, quam dignitas. Nam qui utilitatem putat, non, quid maxime velit suasor, sed quid interdum magis sequatur, videt. Nemo est Dina, Praesertim in lana clara civitate, quin pulet Ox-PPlendam maxime dignitatem : sed vincit utilitas plorumque, quum subest ille timor, ea neglecta, ne digni-lalem quidem Posse retineri. Controversia autem inter hominum sentetitias, aut in illo est, utrum sit utilius raut etiam, quum id convenit, certatur, utrum honestati
totius enuntiationis: ita ut de Iuclemente imo idere ad sapierarem, aucto ritate re hare nil honestum . cratiem p rstiad PQ ad diser tim roseratur. piens enim est e sil tim laee Ernesti insilii tu putabat, sine eausa. IXii in utio sunt, qnne faciunt , ut in svas elix eorum seu alu habitis in in oreat piaratu opus sit: prinium. quod sapiens est consilium , et supietilii sui ei, utilitatem rei paucis demonstrasse stillicit: til tertim, quod militistitit, dieendi relinquetidus est locus, id dique brevis esse det et Ortitio. dem sere mititit. XI. t sie en tintiat, tiliud που vitaieni senatiariam. tillud
Murrim Populti rem postillare.
cimo. Adue tid Herenn. I l. 3o. Ergo in stindendo nihil est νω- lilius, quom dimittis ) Non intella gillar oratoris dignitas, sod digtiit a in rep. servanda. ad quam suas populum in eo telone impellit. Ilim otii utili istem retiar Reete hoe Erilesti de rhotoris opinione iu- tolligendum esse in Mil.
melius esse titilitati et vite , is non tittendit, quid iis ne tetidum sit . quisncident uui ψerie sit enim 'tiae stitit honesti ima velle se stiadere debent sed tu tittim xpectat quid interdumtiliquis ex ipsis saeitit. Crintingit enim aliquando, ut is qui stici det, titii itatem spectet in suadendo , sed e tia inen verum dignittitem praecipue ne vulgo spectandvim esse. Cetrrtim alitiae sententia diseodit Tullius in Da illicitio. vhi titilitatem dignitati prae
368쪽
nat On TORT I in. II, C '. 8a 36 ipotius, an utilitati consulendum sit. Quae quia pugnare
saepe inter se videntur, qui utilitatem defendit, en merabit commoda pacis , Optain, potentiae, vectigalium, praesidii militum, ceterarum rerum, quarum fructum utilitate metimur, itemque incommoda contrariorum. Qui ad dignitatem impellet, maiorum exem-Pla, quae erunt vel cum periculo gloriosa, colliget; posterilatis immortalem memoriam augebit; utilitatem ex laude nasci defendet, semperque eam cum dignitate esse coniunctam. Sed quid fieri possit, aut non possit, quidque etiam sit necesse, aut non sit, in utraque re maxime est quaerendum. Inciditur enim omnis deliberatio, si intelligitur non fieri, aut si necessitas affertur : et qui id docuit, non videntibus aliis, is plurimum vidit. Ad consilium autem de republica dandum, caput est, nosse rempublicam; ad dicendum vero Pr babiliter . nosse mores civitatis; qui quia crebro mutantur, genus quoque orationis est saepe mutandum. Et quamquam una sere vis est eloquentiae , tamen quia summa dignitas est populi, gravissima causa reipu
blicae , maximi motus multitudinis, genus quoque dicendi grandius quoddam et illustrius esse adhibendum
videtur : maximaque pars orationis admovenda est ad animorum motus nonnunquam aut cohortatione, aut 'commemoratione aliqua, aut in spem, aut in metum,
nietur si hi si pectuiti sese. Corie ine interpimetioue se ribendiam e L .non, ut Aluna. commate interiecto, praestati, militi m.
369쪽
aut ad cupiditatem, aut ad gloriam concitandos; saePE etiam a temeritate, iracundia , spe, iniuria, invidia,
83. Fit autem, ut, quia maxima quasi Oratori scena videatur concio, concionis natura ipsa ad ornatius dicendi genus excitetur. Habet enim multitudo vim quandam talem, ut, quemadmodum tibicen sine tibiis canere, sic Orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non possit. Et quum sint populares multi variique Iapsus , vitanda est acclamatio nil versa Populi, quae aut orationis peccato aliquo excitatur, Si aspere, si a roganter, si lurpiter, Si sordide, si quoquo animi vitio dictum esse aliquid videatur; aut hominum offensione, vel invidia, quae aut iusta est, aut eX criminatione a Nque fama; aut res si displicet; aut si est in aliquo motu suae cupiditatis aut metus multitudo. His quatuor causis totidem medicinae Opponuntur: tum obiurgatio, si est auctoritas; tum admoniti O, quasi lenior obiurgatio; tum promissio, si audierint, probaturos; tum deprecatio, quod est insimum, sed nonnunquam utile. Nullo autem Ioco plus sacellae prosunt, et celeritas, et breve
Vim quandam talem Abest talem G eis. B. . Nisi multitudine atidiente Sic Gueis. B. C, melius vulgato sine
' Aeelamatio In rep. BomBnn, maxime libera, acclamabat populus '' alias in gratiam oratoris, ut Patet ex Philippica 4 : Num Mero mulἱo sum σνςcιιOr, quod Mos quoque hostem il-
clamorem tollebat, quod cxpertus est Cieero dum diceret pro Rahirio perduellionis reo: Nihil me elamor iste
Ommo et, sed consolatiar, qutim indicat esse quosdam ciPes in crum, sed non multos. Nianquam, mihi credite , μορ. Romanus hic qui silet, constitem me Iecisset, si Mestira clamore Permrbatum iri arbitraretur. STRE-
IItaque quatuor.' Et eoteritas Aptius sorsan legatur et hιlaritas. Etsi enim lib. I, e. 5 dicitur celevitasque et breMilas et respondendi et lacessendi, id tamen aptius dicitur, quum ista Sic enmρο- sitn: celeritas et byme aliqtimi dicatim. Et hilaritas bene respondet Sequentibus verbis: commode ac breMiler et
370쪽
I R ORATORE I. in H, Chi'. 84 aliquod dictum, nec sine dignitale, et cum lepore. Nihil enim tam facile, quam multitudo, a tristitia, et
saepe ab acerbitate, commode ac breviter et acute
et hilaro dicto deducitur. 84. Exposui sere, ut Potui, vobis ira utroque genere
cauSariam, quae Sequi solerem, quae fugere, quae sp Clare, quaque omnino in cauSi S ratione versari. Nec il
lud tertium fatidiationum genus est dissicile, quod ego
initio quasi a praeceptis nostris secreveram; sed et quiam ulla essent orationum genera et graviora et maioris copiae, de quibus nemo sere praeciperet, et quod nos laudationibus non ita mullum uti soleremus, totum hunc segregabam locum. Ipsi enim Graeci, magis legendi, et delectationis, aut hominis alicuius ornandi, quam utilitatis huius forensis causa, laudationes scriptitaverunt;
quorum sunt libri , quibus Themistocles, Aristides, Agesilaus, Epaminondas, Philippus, Alexander, aliique
laudantur; nostrae laudationes, quibus in foro utimur, aut testimonii brevitalem habent nudam atque inornatam, aut scribuntur ad funebrem concionem, quae ad orationis laudem minime accommodata est. Sed tamen,
netite et hilore aselo. Sirebaptis tomenti. l. Aie exirimuit: Est et quinium remedium. tacetiarum uitiauit cis, Aive eavillatioties erunt in perpetua narratiotie. sive diencitas, qtiae coli rii t in hu, bet, et hi evi dicto perstringit. 5. iILd tistitim inti latioratim se mis Tertitim laudationum gentis est idem quod: tertiam gentis Ormistitim, . . t stit uti in io M. Peareius apter inpaentit locum III. 3Σ : Te, titia allo modus trisnuerendi Derti Iis e