Desiderii Erasmi Roterodami Colloquia familiaria nunc emendatiora, quibus accedunt notae recognitae et auctae a Davide Constantio

511쪽

heic cautionem adhibuit, multo magis sacerdotibus adhibenda , de quibus incertum quo spiritu agantur. SA. Fateor. LAia Atqui paulo ante negabas , este in manu conditoris,quatenus obstringeret lex. S A . Janx, iconidium est, non lex. LA . Nihil est Acilius, quam commutare vocabulum. Noli furari, praeceptum est 3 SA. Est. LA. Noli omnino resistere malo 3 SA. Consilium est. LA. At hoc posterius magis ha--

bet speciem praecepti , quam illud prius. Sallen

hoc est episcopis in manu, utrum velint esse praece- ptum, quod instituunt,an consilium'S A . Est. LA . Ad . istud paulo ante sortiter negabas. Etenim qui non vult, suam constitutionem quenquatri ad illurn cri- men adstringere, nimirum vult eam esse consilium non praeceptum. SA.. Verum ; sed non expedit hoe scire vulgus, ne protinus clamitent, esse consiliunn, quod1ervare non libe . L A. At quid interim facies tot infirmis conscientiis, tam misere confusis

tuo silentiq Verum, age, dic nulli, nullisne notis docti deprehendere possiunt utrum consilii vim habeat constitutio, an praecepti Z: S A . Postulit, sic audivi. L A. Non licet scire mysterium 3 S A. Licet, nisi velis emitire. L A. Ah, i pisci dixeris. S A. Cum nihil audis, nisi, hortamur , ordinamus, mandamus, consilium est : cum audis, jubemus, districte praeei

pimus , praesertim si accedant minae eXcommunic

conis, praeceptuna est: L . Quid, si debeam pistori meo , cumpe solvendo non sin , fugere malimi quana coniici in cῆrcerem , num Ucco criminali

pisces mutos esse non solum declarat proverbium et 'Mor. in Od. O mutis quoque piscibus donatura, cygni, si , .l 'libeat, sonum: dicunt tamen canem marinum asiquarix

edere voeem : Pisa dicere adcin est acaacuvio ut lapidi

512쪽

IXoΥΟΦΑΓPA terr S A: Non arbitror : nisi defit solvenssi voluntas. LA: Cur igitur excommuni cor 3 SA. Istud fulmen territat improbos, non adurit innocentes. Scis enim& apud priscos Romanos filisse leges diras ac natanaces , sed in hoc ipsum tantummodo latas , qualis illa fertur E duodecim tabulis, ' de dissecando co pore debitoxis': cujus ideo nullum exstat exemplum , quod non in usum , sed ad terrorem esset prodita. Iam ut silmen non agit in ceram aut lunum, sed in aes : ita tales excommunicationes non agant in miseros, sed in contumaces.iEt tamen, ut

i eque dicam, is hujusmodi frivolis adhibere siti

men a Christo traditum, propemodum esse videtur, quod veteres dicebant, i In lente unguentum: LA. Num idem jus patrisimilias in sua domo quod episcopo in sua et dioecesiὶS A. Arbi tr ,proportione. LA Et hujus pro scripta simili ter obligant 3 s 3. Quidni Z L A.Eaico, ne quis vescatur cepis , quomodo pe- riclitatur apud Deum qui non paruerit Z SA Jpse Vl- derit. L APosthac non dicam meis, pr cipio, sed

admoneb.S A. Sapies. L A. Veruna perspicio, vicinum in m proximum esse periculo, & arreptum clam admoneo ut sese subducat ab ebriosoruat ale tori commercio: ille monitorem aspernatus,pe ditius incipit vivere,quam antea : num heic illum. obstringit adia nitio 3. SA. Videtur L A Igitur neque' vide A. selsum tib zο. e. i. lex sic habibat: Tertiis.

Nundinis. Panis. secanto. s. plus. Ainus e. Arueriint. se. fraude. esto. i In lente unguentam dicitur de dissilitiabus inter λ- mixtis, vel ubi minimis ac vilioribus, res maiolii momenti ac praetii admiicerentur. i Dioecesis vox graeca significans administrationem.

nunc vero sumitur pxo uacta in quem Episcopus jus eae '

513쪽

consulendo, neque exhortando sugimus laqueunt S A. Imo non adfert laqueum admonitio , lea ata monitionis argumentum. Etenim si frater ad in nitas, ut crepidis uteretur , negligeret, nullo crimi ne teneretur. L A. NO heic percunctabar, qua tum obligent praescripta medicorum. Votum ob

stringit ad poenam gehennae 3 S A. Maxime L A. Om- ne 3 S A. omnissimum 1, modo sit licitui legitimum ac liberum. L A. Quid appellas liberum 3 S A. Qui a nulla extorsit necessitas. L A. Quid est necessitas rS A. Est metus caJens in constantem virum. L A Etiam in Stoicum 3 quem 3 si fractus illabatur orbis, impavidum ferient ruinae. S A. Istu in Stoicum multi ostende , & respondebo. L A. . Sed extra Deum; num famis aut infamiae metus cadit in constantem 'virum 3 S A. Quid ni 3 L A. Si filia nondum emancipata clam nubat insciis parentibus , nec rassuris si sciant ; legitimum erit votum 3 S A. Erit. L A. An nescio : certe si qua sunt , hoc est unum ex illo rum numero , quae licet vera sitit, tamen ob scan

datum imbecillium silenda sunt. Quid, si virgo 'lataeo auctoritate parentum contraxit matrimonium

cum sponsio , clam & invitis parentibus , voto se mei addicat collegio sanctae Clarae ; eritne licitum& legitimum 3 S A. Si erit solenne, LA. Num solenne est, quod in agro fit, in obscuris monastes riolo 3 S A. Sic habetur. L A. Si eadem domi paucis testibus voto profiteatur perpetuam corporis integritatem non erit legitimum Θ S A. Non. L A. Quant Stem 3 S A. Quia sanctius votum obstat. L A. E,

, a stoici ruerunt Zenonis discipuli sie ab Athen

. dein

514쪽

dem puella si vendat agellum, valebit contractus FS A. Non opinor. L.A. Et valebit , si se ipsa in dederit in potestatem alienam 3 S A. Si se Deo dicaverit. L A. An non & votum privatum dicat hominem Deo λ Et qui suscipit sanctum conjugii sacramen- tum, nonne se dicat mo 3 Et quos Deus jungit, diacant se diabolo 3 De solis conjugibus dixit Domi-l nus, Quos Deus junxit, homo ne separet. Adhaec, cum adolescens vixdum pubescens, aut puella sim- plex, minis parentum, laevitia tutorum, improbi instinctesbus monachorum , blanditiis & odiis protruditur in monasterium , num liberum est votum S. A. Si sint a doli capaces. L A. Ea aetas maxime ca-pm est doli, ut cui facillime possis imponere. Quid, si .proponam in animo , diebus Veneris abstinere a vino , perinde obstringit propositum ut votum , S A. Non arbitror. LA. Quid igitur interest inter . certum propositum , & votum iacita cogi tatione conceptum 3 SA. Animus obligandi. LA. Negabas ante, heic valere animum. Propono si queam ; & veo , sive queam, sive non queam 3 S A. Habes. . L A. Habeo nebulas in pariete depictas , hoc est, nihil. Est igitur & in proposito despicienda mate- xiae ratio 3 SA. Opinoc L A. Et ut illic a legis, ita heic a voti nomi ne cavendum Z SA. Recte. I A. Si Romanus pontifex statueret, ne quis jungat matrimonium intra septimum propinquitatis gradum, admitteret crimen, qui duceret cognatam gr dusextor S A. Opinor , certe periclitaretur L R. id si episcopus suis ediceret. ne quis saberet rem cum ' uxore, nisi die Lunae, Iovis & Sabbati, com mitte-

. I poli capaces P Ita loquuntur Iureconsulti. Alter ex ambiguo jocatur,quasi doli capax, qui dolo est idoneus redi

515쪽

ret crimen, qui clam aliis diebus uteretur uXore S A. Arbitror. L A. Qtud, si ediceret, ne quis bulbis

vesceretur E S A. Quid isthuc ad pie tesxὶ L A. iabulbi provocant libidinem. Quod de bu bis dico, i idem dictum puta de erucis. S A. Haereo. L A. Quid . haeres Z Vnde est humanis legibus obligandi vis 3 S A. Ex dii is Pauli, Obedite praepositis veitris. L A. Hinc rigitur obligat omneis episcoporum ac ma stra

tuum constitutioὶ S A. Modo sit aequa, iusta,& legitime lata. L A. Sed istius rei quis erit judex Θ S A .lpse qui condidit. Nam e s est interpretari , cujus est condereJegem. LA. Ergo citra delectum est o

diendum quibuslibet constitutionibu, Z S A. pinota LA. Quid, si 'praepositus stultus Et impius serat legem impiam & iniquam 3 ipsius iudicio standum erit, & ipopulus, cui nullum est j dicandi jus, obtemperabitὶ 'S A. Quorsum attinet ea semniaro , quae non fiuntὶL A. Qui subvenit parenti, non subventurus nisi lex cogeret, num implevit legem Θ S A. Non arbitror. L A. Qui sic 3 S A. Primum non satistacit animo M'qui condidit legem : deinde voluntati impia addit hypocrisin. L A. Qui trilinat, non jejunaturus iust praeciperet ecclesia , num s tisfacit legi r S A. Mutas& auctorem legis, & materiam. LA. Confer i tur. Iudaeum sic jejunantem diebus praescriptis, ut ni lex. huc adigat, non sit jejunaturus, cum Christiano se vante jejunium ab hominibus industum , haudquaquam servaturo si legem tollas:aut si maris,Iudaeum astinentem a carne suilla; & Christianum abstinet tei' a carnibus de lactariis die Veneris. S A. InfirmiuJ Bulbus genus est cepis. Et bulbus.& eruca

provocat Venerem unda ovidius salaces vocat erucas. cxcitat at Venerem tardos eruca maritos. tati

516쪽

tali nonnihil reluctanti legi puto paratam esse veniam ue certo proposito legem aversanti & obmuramuranti , non item. L A. Atqui fateris, i leges divinas non semper obligare ad poenam gehennae Z S A. Quid ni fatear3 L A. Nec audes fateri, esse legem h manam , quae non obligat ad eandem poenam , sed hominem relinquis in ancipiti Z Videris igitur ali- Oanto plus tribuere legibus hominum , quam Dei: Mendacium & obtrectatio suapte natura uini mala, de a Deo prohibita ; & tamen sateris esse 1 aliquod mendacii&obtrectationis genus, quod non obliget ad poenamIehennae; nec audes eum, qui quomodocunque vescitus carnibus in die Veneris , liberare aperna gehennae Z S A. Non est meum, quenquam ab-1olvere aut damnare. L A. Si divinae leges & numanae

pariter obstringunt, quid igitur interest inter has &illasὶS A. Nimirum quod qui violat Iegem humanam, immediate peccat adversus hominem si mihi comcedis scholasticorum flosculis uti ; in mediate adversiis Deum : qui violat legem divinam , contra. L A. Quid reseri, utrum prius miscueris acetum , an absinthlam, cum mihi utrumque sit ebibendum 3 Aut Did refert, utrum lapis a me vulnerato repercussus seriat amicum , an ordine verso3 s A. Hoc didici. L A. Et si ex materia circumstantiisque simitur obligandi motas in utrisque legibus , quid interest inter auctoritatem Dei, & hominum S A. Impia percunctatio. LA. Attamen multi credunt,plurimum interesse. Deus tulit legem per Mosen, nec licet violare: idemi Q 'in manifeste impetunt in hane legis Clausulam

Deut. 27. Maledictuου qui mii permansierit in omnioui qua scripti sunt in libro legis ut faciant ea. r. Oificiosa mendacia ex peccatorum ordine expungunt

Pontificii eodem jure quo reservationes mens lςs tuentur.

sere

517쪽

fert leges per pontifices , put certe concilium. quia intereit inter has de illas 3 Lex Mosis per hominem, leges nostrae per homines. Et videntur minus ponderis habere quae Deus tulit per unumMosen, quam quae Spiritus Sanctus edit per frequens episcopo- rum & eruditoruin concilium. S A. De spiritu Mosis dubitare non licet. LA. Paulus in episcoporum vicem venit;Quid igitur tuterest inter Pauli praecepta.& cujustibet episcopi 2 S A. Quia sine controversia 'Paulus scripsit afflatus Spiritu. L A. Haec scriptorum auctoritas quousque se porrigit 3 S A. Arbitror, non ultra Apostolos, nisi quod conciliorum est in uolata auctoritas. L A. Quare de Pauli Spiritu dubitare non' licet 3 SA. Quia obstat ecclesiae consensus LA. De

episcopis dubitare licet 3 SA. De his nihil temere :suspicandum , nisi res ipsa palam clamitet quaestum,

aut impietatem. LA. Gidde conciliis3 SA.Non lia' cet, si fuerint rite & per Spiritum Sanctam congre gala, peractaque. L A. Est igitur aliquod concilium, in quolista non competunt 3 S A. Esse potest. Quod ni esset, Theologi nequaquam adderent hanc exce- .ptionem. L A. Videtur igitur,& de conciliis dubitari posse. s R. Non arbitror, posteaquam fuerint Christianarum gentium judicio consensuque recepta comprobataque. LA. Posteaquam excessimus et pomoeria , quibus Deus voluit circumscribi sacrosanctam illam & in olabilem scripturae auctoritatem, videtur mihi 'di aliud esse discrimen lagum divi narum ae humanarum. S A. Quod 3 LA. LGges divinae sunt immutabiles, nisi si quae sint ejus

t Pomoeris olim postmoeria, nam vetera; moerum dixe runt quod nos murum v incamus. proprie erant loea tam intra quam extra muros urbis qim inauguratione conis

generisi

518쪽

generis, ut significandi coercendive gratia videantur ad tempus datae, quas & propbetae desituras juvita carnalem sensum praedixerunt, & Apostoli jam omittendas docuerunt. Deinde, inter leges hum nas existunt nonnui aquam iniquae stultaeque & p sti lites ; unde &abrogantur vel auctoritate superiorum, vel consentiente neglectu populi. Tale hib inii est in legibus divinis. Rursus, humana lex suo .pte sponte cessat, ubi cessarit caua propter quam lita est : veluti si constitutio juberet singulos quotannJs aliquid conferre instruct uram templi; templo abseluto cessat rigor legis. Adhaec, lex ab hominibus lata, non est lex, nisi fuerit utensium com senses comprobata. Lex divina nec expendi debet,

nec potest abrogari. Quanquam & Moses legem laturus, suffragia populi collegit, non quod hoc es set necesse , hed ut illos magis haberet obnoxios.

pudens enim est, legem contemnere , quam tuosum agio comprobaris. Postremo cum leges homunum , quae sere corporalia praescribunt, paedagogi. sint ad pietatem, cessare videntur, ubi quis prosicit ad spiritus robur ; ut jam talibus cancellis non egeas, modo pro virili vitetur scanssalum infirmorum, non malitiose superili iosorum. Velut si pater praescribat filiae impuberi, ne bibat vinum, quo tutior sit illius virginitas usque ad nuptias; cum asoleverit , jamque viro tradita fuerit, non tenetudii aecepto patris. Multae leges habent instar et pha

macorum ea vero mutantur & cedunt pro re nata,

ipsis etiam medicis approbantibus , qui si sempediisdem Merentur remediis veteribus proditis, plo

I rharmaeum vox meo quae in utramque partem sumitur, tum peto veneno tua: pro medicament.. res

519쪽

res occiderent, quam sanarent. S A. Multa tu qui- dem congeris, quorum nonnulla placent, aliqua dis plicent, quaedam non intelligo. I A. Si lex episcopi quaestum evidenter oleat, hoc est, statuat ut singuli parochi bis in anno emant aureo ducato absolvendia casibus, quos vocant episcopales, plus extorqueat a suis ; obtemperandum censes 35Α. Censeo; sed interim clamandum adversus legem iniquam, exclusa semper seditione. Sed unde nic mihi percunctator lanio 3 'Tractent fabrilia mbri. L A. Hujusmodi quaestionibus saepe torquentur in conviviis 1, interdit a diatriba servescit ad pugnam es sanguinem. S A. Pugnent qui volent: ego censeo, i leges maiorum esse reverenter suscipiendas, dc servandas religiose , velut a Deo prosectis; nec esse tutum, nec esse pium, de potestate publica sinistram concipere aut serere suspicionem. Et si quid est tyrannidis, quod tamen non cogat ad impietaterii, satius est ferre, quam seditiose rebactari. L A . Ita quidem rationenteor,bene consultum rebus eorum, qui dignitate pollent ; Sc tecum sentio , nec illis ii video. Ceterum lubens audiam rationem, qua coros latus & populi vel libertati vel commodis. SA. Deus non destituet populum suum. LA. Verum ubi interim illa libertas spiritus , qu in Apostoli promittunt ex Evangelio, quam Paulus toties inculcat , clamans, Regnum Dei non est esca & potus;& quod filii non sinus sub paedagogo, nec amplius

serviamus elementis huius mundi t, aliaque innum xa : si .tanto pluribus constitutionibus onerantur ' Hor. lib. Epist. i. m,d mediabrum est promistunt med ci: arratiant fabrilia fabri. ii Diatriba Διατριci disputationem disputationis io

520쪽

Christiam quam Iudaei, εc si arctius obligant hominum leges quam pleraque a Deo tradita praecepi ἴSA. Dicam , Lanio. Non in hoc est Chrmianorum libertas, ut liceat illis secere quae velint, liberis a constitutionibus livinanis: sed quod ex servore spiritus ad omnia prompti, lubentes 3c alacres eaciunt quae praescribuntur, nimirum filii potius cruam, servi. LA. Expedite : sed erant &sub lege Molaica filii, &sunt sub Evangelio ser vi atque adeo vereor ne maxima pars hominum, siquidem servi sunt, qui

lege coacti ilium officium faciunt. Quid igitur di criminis inter novam & veterem Z S A. Meo iudicio, multum interest. Quod vetus sub iqvolucris doctu nova sib oculos posuit: quod illa sub' aenigmatib is praedit, haec dilucidius ostendit: quod illa subo leure promisit, haec exhibuit mmima q idem es parte. Illa tradita erat uni genti ; haec ex aequo A cet omnes salutem : illa paucis propiatis & eximiis viris impartiit insgnem illam & spiritualem Ma

tiam ; haec omne donorum genus largiter effudit in omnium aetatum, sexuum & nationum homines,li suas, sanationes, prophetias, miracula.L A.Vbi nunc

igitur ista 3 S A. Celsarunt, non interierunt ; vel quia non est opus iam evulgata Christi doctrina ; vel quia plerique titulo tantum Christiani, fide, quae est miraculorum architectrix,caremus. L A. Si propter incredulos ac dissidentes opus est miraculis , talium nunc plena sunt omnia. SΑ. Est incredulitas simpliciter errans , qualis erat Iuli eorum obmurmura snigmata Graeca vox significans sententiam obse rani, quae dissicile potest in igi nisi aperiatur. a verbo irem obscur. loquor, innuo. Latiat secundum Ges