장음표시 사용
41쪽
Zeno, Posidonius,Chrysippus. cet rique eiusdem familiae alumni. Item Aristoteles, Theophrastus.&alii ripatetici 3 quos refert Vesalius & alii . Probatur autem huius sententiae veritas ex eo: quia omnis affectus,mue,irae, siue cupiditatis, in corde perinturbationem excitat, in eoque mox sentitur: tum vero,quia cor Philos phorum consensu est origo & fons omnium vitalium operataonum; in quo proinde appetitus adseruadam vitam,& pericula propulsanda a natura dati consistere debuerunt. Scie. dum tamen , non in eadem cordis Parte utrumque appetitum residere, sed locis aliquantulum discretis, Dd uersam qualitatum compositione, quam ira & cupiditas exigunt: ira enim affluentia caloris & siccitatis gaudet; eupiditas abundantia humiditatis de caloris. Dilutio ra Rationes autem , quae in opposutionum in tum huius sententiae adducis fue- cottariam runt,non persuadant. Non enim bipartem. liosi propterea iracundi sunt, quod ira in vesica fellis resideat a sed quiassiua bilis calida est disicca,quq qu
. litatum compositio iram mouet nutritque. Nec iccirco qui splenem male affectum habent sese triuiores e
hibent, quod splen hilaritatis & la titiae habitaculum sit; sed quia v -- rior atrae hilis copia inibi collecta tristi tiae affectum inducit. Nec ij qui plurimo sunt sanguine idco ti equotiores cupiditatum insultus experiuntur, quod concupiscentia in iecore, quasi hydra in lacu Lern i
cubes a sed quia calido di humido
sunt temperamento, quod cupidit in aestum ciet. Illa vero arguin menta,quae probabant pauorem inesIo in m de, o an eli cura
μιhensiona boni vel mali, cum Thom. de AIiqua murarione oon naturali corporis. Verit. 'u. vi autem hie dcfinitio intelligatur, 16. arti .3. aduertendum erit, passionem trifaria & in a. 2. sumit uno modo pro recentionem- Α.22.art. l.
iuslibet rei,siue per eam id quod patitur aliquid abiiciat, siue non et quavsurpatione scripsit D. Dionysius i. captae diu. nom.1anesitanum virum Hierotheum diuina patientem mul la didicisse; sieetiam patiare dicitur, cum Solis luce collis ratur. Secundo, pro receptione cuiusque rei cum
abiectionealterius,siue id quod abij-citur sit eo enimn rei naturae, sue repugnans:quo modo aqua patitur, cum refrigeratur aut calefit. Tertio, pro receptione cuiusque rei,cum e pulsione eius quod naturae patiemis accommodatum erat: quae acceptio propria&germana est: 3d enim pro-prie pati dicitur, quod a dispositi ne secundum naturam, ad eam quae secundam ita tura mi AEn eli perduci
Deinde aduertenduin cor perenni De hoe dilatationis Ze contractionis motu motu scri ieri, morumque hunc naturalem eL psimus l. se,& animantium naturae conuenim P. Phys.c. tem, quamdiu fit certa quadam in- r. q. l. art. tensione, quae cum eorum tempera- Α & i par. mento proportionem habeat e quod nat. l. de si ab ea intensione per exuperantia Respirica aut defectum rece i,fieri non ac- pit. . commodatum. retio aduettendum, inter omnes actus potentiarum , um cognostentium , tum appetentium, eos dii n- razae , qui ad appetitum sensit
uum pertinent suapte natura semper fieri cum aliqua trasmutatione corporis.
42쪽
poris, quae animal a sua nanirali di- .spositione deiiciat.:Cuius rei ea ratio est,quia hos tantum actus proxi-' me ac per se consequitur incitatio , aut remissio motus . quo dilatatur Lege D. vel contrahitur cor. Enimvero si ΤhO. l. v. q. actus appetitus sensitivi ad fugam Σ .ar. 2. ad. retractionemve stectent, ut timora. SI tristitia, remimonem efficiunt in motu dilatationis, Proindeque maiorem contractionem: si vero pertineant ad prosecutionem delectati nemque, ut amor & lauitia , maioruiu uehunt cordis dilatationem . Diximus, proprie de per se:quia remo te&ex accusente etiam ex actibus altarum potentiarum sequitur intensio α remi ssio in motu cordis, ut ex apprehensione boni mali, de
exacta voluntaris; remote tamen ,.& interueti tuappetitus sensitivi. In quam sententiam lege D: Hom. in
H sita explicatis iam liquido collat, citr passiones dicantur fieri cum mutatione non naturali corporis: videlicet quoniam ijs distrahitur cora. motu sibi naturali . Et si inter passiones aliae motionem afferant minus, aliae magis a natura alienam: mag:s, ut dolor &tristitia,quae contractionem pariunt; in mus , ut laetitia Z delectatio, quae dilatationem cordis eis ciunt: eli enim magis na D
iurae consentaneum dilatari. quam eo ut rata ..
consectaria. Primum est: Pauliones non proprie ad appetitum rationalem 'nem ..Ut constat ex Eearum defi ni tione,& ex iis quae tr didit Mistoteles in pro io libror. de Anima, Plato in Philebo, Cicero in r. Tusc. quaest. D. Damasc. lib. 1. Fid. et capit.11. D. Augulti lib. s. le. Civit. Dei,cap. .edisseritque S. Thomas in I. 1.quaeli. 11 art y. Itaq; gaudium; amor, 3e laetitia, ali que eius modi affectus. proin ii .voluntat cernuntur, non proprie, sed similitudine quadam passiones vocari pos- ι
Secundum est: Abhorrere a.veri- Reijcitur late sententiam Chrysippi, qui ut Chrysippi
liquet ex iis , quae a Cicerone lib. . seutealia Tusc.quaeli.&a Galeno li. .de plac. Plat.& Hippo. cap. z. Prodita lunt existimabat, perturbationes esse iudicia,opinionesve. ααaegritudinein esse recentem oeinionem praesentis mali,in quo dimitti contrahique animo rectum videtur: metum opinionem mali impendentis , quod intolerabile esse iudicatur. Deprehenditu auteni huiusce dogmatis falsitas ex eo, quia obiectit passionum sunt bonum & malum : quae non ad vim cognoscentem&eius actus, cuiusmodi sunt opiviones & iudicia ; sed ad appetetitem eiusque munia spectant. Quod si quis pro Clirysippo
respondeat, eum non in sensu formali perturbationes iudicia vocasse, sed in causali ; quia nimirum ex topinione fiue apprehensione mali
oritur, v g. passio timoris: occurrit. Galenus loco cit. eum reuera in se
Qv AESTIO IIII.. Vtrum pasiones cadant in an misin sapiemis d
Νεgatiuam parte huiusce qum Sententiae
stionis detendebant Scoici, Stoicor v. contendentes, eum qui verε LegeL sapiens .sit de reanimi passioni f. tium t b.
id est, procli piditate voluntatem ,. vitae. pro laetitia gaudium , pro metu eam Tull. u imtionem . Pro agritudine vero seu orat. pro
dolore negabant esse posse aliquid Murea
43쪽
Galaato. 1a animo sapientis. Voluntas enim Acta decuri bonum appetit. quod facit sapiens rsandium est de hono adepto, quod iapiens adipi seitur et cautio devitatnalaum, quod debet sapiens effugere. Re quia tristitia de malo est quod iam accidit, & nullum malum ratia stimabant posse accidere sapienti; nihil in eius animo pro illa pon
b eo vetis Stoici in eam sentenistiam adducti sunt , Quia indignum Biudicabant homine rapiente, pe turbationibus concuti: cum is animi morbi sint. Itaque huc in modum disputabant: Qui morbosi sunt,sani non sunt: qui saai non sunt,insipi tessunt:uitur qui morbosi funi, non sum sapietestat inqui passiones semiiunt. morbo fi lant; quandoquidem passiones sunt mitudines animiae m. c.
i,ta Platonici autem 5c Peripatetici CPlae.& Pe contrariam partem secuti sunt,aienis xi p. κs, non polle hominem, quantum. Ibet sapientem. passioni somnia Lege D. n. vacare. Cuius sententiae
Th.1. n. q. men artic. A. proponemus. Cicerox Danioia in lib. de Fia.& D A stinus lib. s. de Ciu. Dei capit. 4. axbitrantur, hos Philosophos de vetbis potius,quami de rebus lacere controuersiam ζ ni-- mirum Stoicos non quaslibet m tiones appetitus, sed turbulentas,& D. qui prodeunt exi limites rationis, animumque ad varia inflectunt, paLsiones vocareralios autem Philoso. phos passionum uocabulo indiscriminatim uti,pira quouia motu appa
mens merit,negari non deber, passiones, videre eia an in eos , qui verae sapientiae & magia Fum v mulum Omamentis 'miussint : cum illae naturaliter ων niant; mmie ficis rationem domi
tionem de mediocritatem ad ei possint, atque ad virtutum ossicia reis itincari,& laudem ac prsmium mer
ri . Itaque fi passiones secundum se
spectentur,id eit,ut sunt motus quudam irrationalis appetitus, ct comuenit eis malum aut bonum mor te, quod a ratione pendet: conuenit tamen. si confiderentur prout subi cent imperio voluntatis & rationis. In quam sententiam D. Augustinus,
titys vitiosum esse, & a virtute ali num statuant , haud dubie coelestis di soli n veritati repugnat:v t idem lancius Doctor capit. s. eiusdem l bri multis Sacrae paginae testimonise confirmat. Consule D. Ambrosium tractat. de obitu Gratiani,& in lib. de incarn. Domini, capiti 7. D. At gustinum γε. de civit. Dei, capi s. D. Gregor. Nyssenum in disput. deant.& resurr. Lactantium lib. 6. aca
Obiiciae tamen aliquis: Id quod OUM. Mad peccatum inducit, habet. rati nem mali; atqui passiones inducunt ad peccatum, unde a D. Paulo I. c pit. epist ad Rom. passiones peccatorum dicuntur verg. . Dem ς passim , nes sunt aegritudines animi, ac proin inde viria: igitur nulla earum pote rit honesti ratiouem tortiri. PMit 3rea: ik,quae nos sunt in nostra pol stare, nec laudem nec vituperatimnem meremur: sed passiones iiosian in nostra potestate , siquidem iis, ut docet D. Augusi. I de Civit. Dei, minuiti cedit rus igitur ιμ non m mmur quod tamen Diabanten gauimus.
Ad primum horam dicendum DiIul. r. νassiones, si sumantur ut is flectum
a ratione . inclinare ad pecea um; sive ordinantur a ratione . non ita is
habere,sed ad virtutem spectare. Ad L
eundum: passiones dicimos nimi siue agri Eduies, non Psout a
vis Sisaraatur, sed qua enus eius Diuitigod by GOrale
44쪽
eius regula moderationeque de- Α 4. Tusci quaest. Boethuri de CoasMQuam tpraecipuae passiones. cucunt. Vnde patet,quid Stoicotum argumecto respondendum sit. Ad tertiiumcomem maiori neganda est minor,si ita intelligariar, quasi mim. Io modo possinius passiones comministeream moderari: & ad eius coasi nutionem ditandum, nos cedere uitos passionibus, non quo iam l um, meis non niu voluntate consentiamus; sed quo ad aliquam
corporis transmutationem . cuius modi est interdum commotio tuus, ista timue eiusmodi. e e
Utrum animi pectones rem a Philosophis merentare
siato in Theaeteto rimat, passiones, quae nomea habes
mestas esse s quae carem nomi . innumeratilib.f. de Rey-ioqui hominem esse monarum re byngem quandamo variurum Mnimantium partibus conflatama iacupiditatem esse partem ut simam, multa bottiarum, inest, passionum Capita conianen n, In Timaeo sexenninerat perturbationes et volupta-
em & dolorem,tanouam Principia. quibus accedant audacia Be mctus, ira & mes. In I.delag. ait, quemlI-bet coitrum esse unum, di habere iust consiliarios duos contrarios& mentes,voluptatem & dolorem: ad quos accedunt futurorum timor de confidentia. Qui passionem incommune a risui methodo distribuerunt, eam a quattuor lumma veluti capita partiti sunt et videlicet in gaudium de trillitiam. em&timorem. Q undiuisionem tradit D. Augustinus lib. i4.de Civit. p. 3.D. Hieronymus inminuisu Iad M. I. ech. citato lux Philosa tro T. Gaudia pallainua mor- .
Virg.6 Aeneia. Solent autem hae quattuor passis' nes coinparari quattuor principuinibus ventis: quod uthi mare tempe- .itatibus,ta illa animum turbuleat imoti a perturbent. Quod ita quo' idam expressi:
Porro dicuntur ex quatum passiori in omnium fraecipue , quatenus liariun complemetum, Inu lanta ideoque alias Omnes confectuunt avi docet Arist .Eth. I. Timor autedi Spes non simpliciter eiuModi
complementum obtinem Ming uere motus appetitivi ad aliquid . Namque respectu boni incipit m , tus in amore,progreditur ad desid rivia ,tetini natur sis et comparatione mali incipit ab odio , tetulit in fugam,finituri ore. -fit, ut numerus harum quaisor passionum se cundum disserentiam praesentis de fulturi spectetur: motus enunsutumtaxnes initiquies in asiqvopraesenti esti Igitur de praesenti bono eli gaudium; de praesentinato tristitia: de hono futuro spes, de malo futuro trui mor.Ceteri vero passiones,qui circa bouiam vel malum. praesens aut futurum
45쪽
.. Α ardui, hune in modum m Tutitur. ARTICVLVS II. l. Malum arduum aut praesens est,aut . non est. Si non est ritur timor,ves passionis in minutiom audacia: timor, fi id fit idem de specios. refugiamus G audaciae si aggredi
SI dimis passionum genus in suas tr qua animus erantestit adsumenis species minutius concidere ve- dam vindictim , Se ad praesens m limus.indecim inueniemus:quarum lumdisella usum. numerus ita eolli Si potest. Passim Rurius eae ipsae passiones, demimnum quaedam respiciunt bonum aut B bus hactenus mimus, in alias distri. lam simpliciter, pertinentque ad buuntur. Nam rig. amor Despectam apprii tum concupiscibilem:alie bo- tu .cui aliquodoptamus bonum,dMnum aut malum arduum, spectan citur amicitia: re pectu veto 1psiusqne ad irascibilem. Illae sex sunt: tres botri, quod illi optamus , dicitura- respectu boni, totidem respectum moFωncupiscentia ,-.li. Oblata enim re bona, excitatur Seruant autem praedictς passiones primμm in concupiscibili amor ita hunc ituerse ordinem. Qiisdam suntibus:qubd si ea res absens sit,consur- veluti motus principium, videlicet sit desiderium; si praesens delectatio amoedi odium: hi senim inclinamuel
seu gaudium. Similiter oblata re sub ad atruin a b ira
ratione mali, oritur primum in eo n- C scuti lapis grauit te propendet adrepiscibili odium amori eouatium: P descens .maeda m sese habent ve- quod si i es quam odio prosequimur luti motἐs pe,desiderium &fu-
absit, oritur statim fuga, deliderio ga. Aliae denique ut ciuies&termi- aduer auesi adest, nascitur tristitia seu . nus morus s veluti delectatio & tri- dolor,delectationi inimicus. Passi stitia: delictatio enim est uti quies ire, autem , quae bonum vel malum, in lacoteilaonti, de convenienαι arduum respiciunt,& ad irascibilem tristitia o mes in opposto loco . spectant,sunt quinque:diret respectu' Quoniam luso principium motus boni, tres respectu mali . Etenim lip iRo motu prius est,& motus priis ob ieiarur res sub ratione boni ar- D quiete rideo inter passiones appetiaddi,quam quis obtinere se posse iu- tus concupiscibilis,qus circa numescat , prouenit statim in irascibili versantur, amor est prior desi- spes : si putet eam se consequi non deri desiderium delecta- posse,exillii desperatio. Non est in tione:Intereas vero, irascibili aliquis motus hespectu bo- quae ad malum iniquod iam adest&possidetur:qia . . : tenduit , rquod iam adeptum eli non habet ra. dium
tionem ardui . Aliae veth tres passio- i. prius est fuga, fuga prior ines irascibilis, comparatione mali quam tristitia. i
46쪽
Eliouum est, ut de Virtutibus disseramus . Ac prim5 de iis
dioisine quibusi relicitas, quae moralis disciplinae scopus est, o iror
i sit illato in Menone, Alci musin sita de eius doctr. Aristotelia lib. 1. zih.eap.ε. & in libello de virtut si eius est illud m pus a & phitin chus in Iib. de viri.
morum : multasetiam colligit AIexander Aleu sis 3. p. sum. quaest. 16.art. I. ut autem quaenam ex iis pro-hari debeat statuamus aduenendum est, duo esse genera virtutum: unum eatum, quae nostris actibus acquiri possunt; ut fottitudo, temperantia: alterum earum, quae immediat infunduntur a Deo, urfides, ta naritas. Item,uircinum alias estu moratis,quae videlicet in appetitu,siue intellectivo , sue sensitivo in si lent: alias intellectuales, quae in illi lectu. Ister quas ut nunc breuiter di-
Discrime tam 3 illud est distramen, quod
inter virtu mor es no solum. nam actionem res intelle inciant , sed bene ; reddantque eius ales & usum bonum, ex parte finis & alia morata, rum circumstantianita, quae ad opus oloth, -x sester me A iamnestandum requir tur,qum dum adhibentur,dicitur' sn- eo tantum genere , sed abisluth --x: - 'num : habentemue simpMiter ω- num appellat. Ad ratiotinae veto in- tellectualis virtutis laten essem 'ictionemalueopus bonum in suog y ncte, esto aliunde vitis vir, v. g. ad Metaphysicam, qtiae est virius intel- Iectualis, pertinet, considerare su stantias separatas; esto quis in eam B co siderationem ob inanem gloriam incumbat: quam tamen circii stat tiam non ferret virtus moralis, quae probam voluntatis affectionem requirit. Vnde talis scientia essicit bonum Metaplanicum non tamen bo
His ita consitutis, virtus in totos suo ambitu, vitam acquisitas, quami infiidas; tam morales, uuam intelleiactdilis comprehendis licet dod Huri Intenectu si Hem ira rvistiis in-Bumilis ea habi ris
itadefinitur, ut ex D. Augustin' sitar a.de lib. bir. p. 8.aliisque in locis colligitur z. Virma Eu bisset qualitas
eratur. Duni enim D. Abgu os . ait, Deum in rubis rem operari, psane indicat. loqui is; de virtute ditia a Fatu Dein τ
47쪽
ieri/vs. ρ uuens. Quae .lsinitio . quia praesentis iii st: tuti est propria. enucleate a nobis expi da erit. ergo in primis virtus habuus'. quia virtus clate etiam fiam pio eius nΟ-mine P est dispositio perfecti, ut d cuit Aristoteles 7. Phys. me. 3. text. 17. habitu autem pei fine disponia murad operandum. Ivhi Iram v j in adtria virtusu in habili trusi ossis: naus. Primum, ad viii restia seni Gonum: quae enim ad agendum h Utuali propensione carςnt, instabilia sunt, facileque mutamur. iacui iata,vtactu in promptu sit: nde Aristoteles 3. Et hic. cap. 3. ait, repentinari epetinae esse ab habitu. Certe nisi laticinalis sunt ab ha potentia interuentu tabitus in i vitia- nutu ad unum , oportebit ablata . sendi occasiolis de re facienda prias
inquirere; cum inanen interdum eisgotia moram non serant- Tecti vecu voluptare actio perfici Mur: quod praulat habitus. Nam clim modum
quendam natura obirneat, D p rati
nem sibi propriam,quasi naturale in, atque adco iucunctura reddit. Quaret Aristoteles 1 Et hic. I. docuit deIectationem in opereobeundo signum diabi rus esse. . . . Patet igitur.ci r virtus dicatur hi filius. obtinet autem haec particula lacum generis in definitione vortutis: acpeream rei jcluntur poten saedi passiones,ceterauli eid' nu , quae ui. haurias non sunt. Dicitur etiam ha riuu ere ins, id est, per electionem
, operam: adeat ludendam stientiam ,.ὸ M alios habitus, intellectuales s. ad
quorum rationem non pertinet . ut lactus ab iis profecti ex delectu ae
rus vitiosi . qui a mediocritate deliaremur. Denique adijcitur, με es alia ranauer ut intellit, uras, ni hcritatem, in qua virtus tonsistit,nonop t re esse ex natura A mratione subiecti Merarbitrio m.
dicioque prudentis viri.Qua d. reia
Controuersia tamen est, utrum virtus seeundam propria in eian sentiam sit habitus bonus, an non Murus in a. dist. II. quaest. x. negati- opin i Partem amplecti lux . asserem, Scoti num mn det in ii tum modo vir- tui .modo vitium eme pom. Arbitratur enim, virtutem serina Iiter c6 sitiere ist relati'nec'ns miratis adreciam rationem , kindata in haς tu ex se indissem mi ad bonum S malum ἱ vitium aut similiter in difformatarea recta ratione: posscque C eundem habitum, qui antea priorem relationem obtinebat, posteriorem accipere γ quemadmodum videmuseaudem supra filaietv nuc imbui candoremunc ni stredime- mir proin ta
Scottis, virtutem,qua virtus est, non
esse operatiuain ; com ex sua natura sit relatio, cui nulla e scientia vel activitas conuenii sed id,quod agit, dum ex virtu te operamur, esse habitum ipsiuri , eui ratio virtutis accidita tari,achrenit. Quod simit iter de viistio intelligit. Mit praeterea, habutrum poni in definitione virtutis. tansnam adiectitium quid ; sicuti nasus in definitione simi.
Probatur autem haec sententia ex eo ponssimcin, verationes alias mittamus quaa si is,qui obtinuit ha- . latum abii mendi a cibo ob Mali metitam superstitionem, ad Chr stianam fidem conueriatur,& ob v ti Dei custum a cibo abst i neat,adhuc ex eodem illo habitu sentier proimpritudi item facilitatemque adactitaremperantiae: ae proinde idem habi- us, Di erat ancea vitiosus ob pr uum finem. niure ex fine honesto, aMe ex consormitate ad rectam raonen ®em Dei, fiet istudiosus; 3d qui antea rationem vitiI, nunc
virtutis rationem Iortierit r.
48쪽
Contraria tamen opinio,quae st, A se immoderare esserant compescani: ruit, virtutem ex sua natura esse ha- ratione huiusce posterioris ossicii bitum bonum, nec unum Lundem que habitum modo virtutem eci, modo vitium; Peripatetica est & vGrareamque defendit D.Thomas in l. a. quaesis artici I .& 4. Gabriel in 3. distinet 23. quaest. t. artici I.&alij. Probatur autem primum, quia Aristoteles x. Ethic. capit. s. inquirens genus virtutis , concludit esse habi- facilitatem sentiet ad religiose a stinendum is, qui antea superstitiose abstinebat et si talis habitus priorem naturam retineat, proindeque adhuc vitiosus si . similiter dicendu de honestis habitibus, qui videntur concurrere ad actiones , quae obmutationem circumstantiatu vitiosqsunt: ut si quis antea liberalitatis h tum : eodenique lib. capit. s. docet, B bitu praedatus, nuc ad inopiam redavi mitem & vitium esse inter se con- ctus, pecuniam, uti prius in magnis Di Iut arg.
traria: quod etiam in Categ.capit.de Oppos. &alibi saepe docuerat. Hoc autem verum non esset, si virtus &vitium formaliter significarent rotationes eidem habitui aduenientes: nec enim relationes sunt habitus, nec inter se contrari tem exercent. Praeterea, virtus ex se, ut Aristoteles defiiiij t. est habitus electivus in mediocritate consistens Igitur virtus ex sua iratura inclinat ad actum bonum ; nulloque modo ad actum, qui recedat a medio per arbitrium prudentis definito: atque adeo virtus ex sua intrinseca ratione est habitus nus . Postremo. habitus pulsandi citharam no inclinat ad qualemcut, que motum fidium . sed ad motum harmonicum secundulo artis regulas: ergo pari ratione habitus,v.g.tia Perantiae, non inclinabit solum ad abstinentiam a ςibo,sed ad abstinentiam cum circumstantiis,quae actum persecte cohonestant: quod Scotus negabat. Igitur ad argumentum pro eos trama parte a ctum respondem dum est: eum, qui ita assectus mi uertnura 1 verum Dei cultum,&r ligion is causa a cibo abitinet, sentire facilitatem in abstinendo , non quod prior habitus inclinet ad eos tus quos tunc exercet;sed quia habitus ille non solum inclinabat ad ruperstitiose abstinendum , sed reprimebat etiam appetitum. ne ad cibi appetitionem esice nato in largo. ret . are com duo munia pexistenthon et ii halairiis in appetitu ; vul licet cinii inchnent ipsum adactus 1 uotis coosen eos, passio:ica ueDulcis opibus,vltra quam possit,distribuat: no enim ad hunc actum eliciendum per se concurret habitus liberalita tis: sed duntaxat eatenus facilitatem
pretitabit,quatenus passionem auariatiae cohitat.
De duplisi miaio virimis c, in quonam
Irtutem moraIem in medi eritate positam esse. asseruimus cum Aristotele in de fi . nitione virtutis e nunc id accuratius explicandum erit. Aduertendi Igitur, bifariam intelligi posse, virtutem in medio esse : nimirum veIquo adessentiam ; quia est ha, tus inter duo , itia contraria: vel quo ad aectum; quia id in quod tendit rationi consei taneum est, proindeque
medium inter exsuperationem tadefectum et quod in definitione vi tutis sigialificauit Aristoteles i Ilis
verbis. ea qua es ad nos des ιμι - nee idcii. virtus consistit in medioctiatate secundiam omnes circinnsta
49쪽
Duplex Deinde aduertendum, medium aut Amidium. esse constitutum ex natura rei, aut sumi comparat. one nostri. Medium
ex natura res quod etiam medium rei vocatur eit quod atque ab troque extremo distat : quo pacto sciarius medius est inter denarium di binarium , quia totidem unitatibus ab utroque abest, nempe quattuoria Medium comparatione nostri est, quod ad nos collatum neque Exu Perat neque deficit: quomodo ea cibi BPortio, quae Socrati pro eius tempe rametato conuenit, dicitur medium respectu illius. At enim , quia non omnibus eadem temperamenti Mea loris ad decoquendum vis est , is pe id , Quod unius colIatione me dium habetur, respectu alterius deficit aut excedit. I .assertio- Sit prima assertio: Omnis virtus moralis cuius appellatione non coprehedimus hoc loco Prudentiam Cconsitit in medio quoad obiectum .
Hanc assertionem tradit Arili. lib.1. Eth. c.&lib. s.c 3.& q. eamque approbant communi consensu Theol. in 3.d.3 I. Suadetur ve; h a D. Tho. in
I. Σ. q. 6 .ar. I. quia bonum eius quod
regitur & mensuratur, situm est in adaequatione ad sua in regulam. Quare cum bonum virtutis moralis a ratione dirigatur, utique positum erit in adaequatione ad mensuram ratio- Dnis:quae adaequatio elt aeqitalitas seu commensuratio quςdam inter cxcessum ti defectilin,ia est,mediocritas. De qua est illud Poetae: Horat. r. Ea modus in rebωμνι eersi deniquesci.latia. Mesa svltra cinaque neput eor*7ινσ
Quod non ira accipiendum est,qua: s ad rationem virtutis exigatur, ut praedictam mediocritatem in diui- Εsibili attingat : quod Stoici fal oputaban unde etiam contendebam,.
viri utem non fuscipere magis &miatius a sed in maximo, hoc est, in ibi ius indiuidui medii adeptione conis stitutam esse: ideoque ii eminem Virtute praeditum iudieabant. nisi qui ad studiosas actiones obeundas inisummo gradu esset dispositus. P
ripatetica tamen & vera sententia, ut constat ex iis, quae tradit Arist teles x. Eth.decernit, in medio viri is latitudinem dari; posisque obiectum ipsum virtutis nunc perfecti ri modo, nunc minus perfecto attingi . Nec sane conuenit, moralium a-αionum honestatem ad insectilia
Quod si quis pro Stoicis opponat. virtutem constitutam esse in re
clo : recto autem nihil rectius esse: proindeque nullam virtutem alia perfectiorem dari. t Occurren. dum, recto in Mathematicis nihil esse remus: quia si recta Iliaea tantulum ab extremis sublultet, recta non erit: cum id in essentia re lineae contineatur. At in moralibus non ita res habet: quia v. g. actio eius, qui ex affectu misericordis pecuniam ege ta erogati reet si, utpote consentanearceis rationi; actio vero illius, cui ex intensiori misericordiae an v v belloron pecuniam largitur, haud dubie rectior est atque excellentior, cum perfectiori modo illud Oiscium virtutis praestet; tum quia plus, tum quia v mentiori animiastectu confert. Secunda assertio: Omnex virautes morales, excepta Iustitia, consistune
in medio quoad inentiam: hoc est, inter duos habitus vitiosos postae sunt. Hςc inductione patet. Nam-rve fortitudo est inter vitium timiisitatis de audaciae i liberalitas inter auaritiam de prodigalitatem: similiterque res habet in ceterisia
ne Iustitiam , quia peculiare illi est , non esse inter duo extrema vitia collocaram. Quod fignia ficare voIuit AristoteIes lib. s. Ethic. capit. s. cum docuit, Iulii tram non eodem modo , quo reliquae virtutes, mediocritatem obtinere. P
testque idem ex eo ostendi, quia Iliis
Obiectio. Lege Plur in lib. de
50쪽
Geram eo stitia vertatur inter plus & mnus; λ secundum Geometricam proporti tra iustitia quod elt contra ius. Diximus, quod nem dona da erunt illi quattuor mi I- sunt per est colura ius: quia qui de suo plus lia,huic autem sex: ut enim trium ad defectum. dat. vel nullum comittit peccatum , duo est proportio sesquialtera, ita et si quodcommittit. id non ad im sex ad quattuor .
iustitiam pertinet. sed ad prodigalitatem, quae liberalitati opponitur. -- Quo fit,vr Iustitia unum tantum ha
beat extremum, aduerseuicinimia 'QVAESTIO II Lrum Iniustitiam : quia praedictum plus Se minus semper iniustitiam
incit. Sciendum praeterea est, cum viris tutes morales , quae circa passiones versantur, hominem ad se ipsum ordinent, necessarso constitutas esse in medio respectu nostri: iustitiam umis,quia operatione in ordine ad alis terum dirigit, in medio rei conitit tam esse. Tantum enim iustitia reddere praecipit, quantum quis alteri debet, non plus minus ver siquidem hoc modo ali ruitur aequalitas inter homines . quae tunc demum existit, cum nullus ultra aut citra id, quod suum est btiara: quam aequalitatem sartam tectamque tueri & vindicare,
Proprium iustitiae munus et t.
Iustitia du I'orro cuin ius istia duplex sit, ut
plex. docet Aristoteles lib. . Ethic. cap x. Vna distributiva,quae cernitur tu diu stributione bonorum Reip. aut alteirius cominu nitati iuxta proporti nem meritorum uniuscuiusque; ita scit icci, ut quae est proportio merit rum viatiis ad merita alterius. eadem sit proportio praemiorum ad prae nata: altera commutatiua,quae cernitur in commutationibus & venditionibus, alusque eiusmodi: fit, ut Non idem in utraque medium sema Vtrumne Nirtutes homini naturales snt, an eas propri actibus acquuras e ARTICULUS I.
C Riorem partem piopositae dubitationis quae de virtutibus acquisitis duntaxat intellistenda est pertractauit multis in Iocis
Plato, ut in Menone, in Protagora, in Euthydemo : ei si more suo Oisputans nihil fere certi asseuerarit. De eadem quoq; Te varia pili losophantium dogmata resert D. Thom. in I.
a. quaeli os . articul. I. &in disputati quaest. I. sevir tui. in com .arti c. 8. Vt
D autem breuiter rem expediamus , sciendima est, iii pliciter posse virtutes dici elle nobis naturales : uno modo , prout naturale est idem , Bistria vis quod conueniens naturali inclina- tutes dicitioni; sicque naturalis est homini co- posse natu gnitio veritatis: secundo, ut natura. rates.se differt a voluntario, quo pacto ea, uetur. Nam incommutati uaseru, quae nobis a primaeva origine & extur medium secundum proportis piincipijs naturae innata sunt &nem Arithmeticam ; ut nimirum congenita, naturalia dicuntur, ut conliatitatur aequalitas ita ter rema E vis nutriendi. ceptam.&id quod per eam redditur: Sit prima assertio et virtutes sint r. assertio. in diuti butiva autem tenetiir meia homini naturale priori modo. Pro-dsum, sc ira n proportionem Geo. batur: quia homo natura tua eli par- metricam, ut eadem in praeini Is quae liccps rationis .eslq ei naturale, se. In meritis proportio sit . Exempli gratia , si duobus ciuibus loco praeis in J decem aureorum milIta dilfri-lHielida sint, & ex iis unus duplex hiscat metrium, altur vero triplexacundum rationem vivere: ut docet D. Dionyl. 4. cap. dedit . nona Qua re cana actiones virilitum lint consentaneae rectae rationi , consequens est, ut hominio naturae conuemeia D a res