장음표시 사용
531쪽
43 a Petri Victosi Comitient. . sit
quapropter Deua semper una, simplici voluptate laetatur: non enim flummotus functio est, sed etiam immobilitatis ac voluptar magis in quiete e M.
., quum In metue mutatio autem omnium rerum dulcissima ein, ut censuit poetae. propter *itium quoddam: veluti enim homo malus fatile conflaum mutat, ita Ernatura, quae eget mutationerno enim simplex est, neqi proba.Te continentia igitur, atque incontinentia, cy a voluptate, o Llore, dictum ess, . quida
numquod1ue horum sit, or quomodo haec quidem, bona iserum sunt: haec autem, mala. Quod reli1uum est, de amicitia dicemus.
Coων 1RMAr quod dixit nasti a natura nostra duplici,coneremque e duabus, contrariis inter se, rebus, ut idem factum semper nobis plenis imum voluptatis non sit, si serte adhuc in eo restat aliquid, quod omnino non displiceat, quam causam este allirma vi Deus semper una,eademque voluptate laetetur, quia natura ipsius simplex est, & libera, solutaque ab omni eonirarietate. Cum videret autem aliquo modo aduersari suae sententiae, id quod serebatur, voluptatem esse iucundum motum in sensu, de praeterea sententiam valde probatam, sapientis poetae, utrique responditi, doeulique neutrum eorum contra se iacere ; primum igitur ait, non esse tantum motionis usum, de tamquam actionem voluptatem, verum etiam cessationis, de immobilitatis : voluptatemque existere potius in requiete , quam in motione : quod videtur etialia voluisses Epicures, qui duo genera luptatis este censuit;quorum alterum maneret in motu alterum ero instabilitate dixit: re mutationem elle reni dulcissimam omnium , quod apud Euripidem in ovile soror fratri laboranti ἡixit, fieri ait, propter vItium,& condicionem malam eius,qui tunc aegrotabat, non esse autem per se permutationem laudabilem. Ostendii auctor siniti: reluti ei ira in quit, homo malus, improbusque ineranstans est, sicileque sententIam ui)Aetrahi iis O tura, quae permutatione eget,vitiosa est. neque enim inquit simplex integraque es neque proba. Pon haec quali perorat, repetitque breui, quid fecerit magna parte huius libri: conimemorat enim se disseruisse de continentia δe incontiuentia : itidemque de voluptate addplore doctusseq;,quid unumquodq; horum sit & quomodo quaedam ipsorum hona sint. quaedam vero mala, deterIotis notae: quae autem ilia sint, apparet. Indicat in extremo, quae materia sutura sit eius, quod restabit duorum stilicet, qui sequentur hiati libroniti ia
532쪽
COMMENTARIII. IN VIII. LIBRIM ARISTOTELIS De motibus ad Nicomachum.
O S T hare autem L amicitia segueretur percurrere: essenim virtus quaedum, siue cum virtute.
V M disseruisset Iam de vIrtutibus, ac villis, dc ijs, quae morum sunt, & ijs, qu3e rationis. partisque eius animῖ nouri, quae διου:in vocatur, nec non de non nullis alijs, non plenis virtutibus,neque vitiis,magnopere inter se discrepantibus:atque etiain tetigisset quasdam alias dispost ones; quarum meliores superant vim, & naturam virtutum, deteriores vero potestatem ultiorum, quare sunt vehementer persequcndae, siue fugiendae clim tant Opere valeant ad vitam, siue beatam, siue miseram ericiendam; nunc existimaui Oportere se de amicitia praecspere, nec debem Ilo pacto committere, quin tradat eam , & quomodo sit accipienda, ostendat ; cuius sui consilii statim rationem reddidit. assirmans ipsam,unam virtutum elle, quod si verum est, siccallet vehementer, nisi eam explicasset: mirifice aptam ad vitam iuuandam, & perpo endam: quod siquis aduersetur, contendatque,virtutem non esse, id quod indicare etiam videtur; quia si proprie virtus foret, una cum ceteris virtutibus eam explanasset, neque in hunc locum, tam remotum, reiecisset, vult omnino ipsam cum virtute iunctam , nec rem ullo pacto se Iunct im a virtute esse : quare hoc quoque declarat sui muneris suisse, de amicitia subtiliter quaerere; ita aute censet quaestionem hanc conuen ire suo proposito: adeoq; plenam rem esse multarum, magnarumque dissicultatum, ut duos libros in ea euoluen
533쪽
Rue dotem quiddam maxime nec arium ad vitam: sine amicis nam
que nemo eligeret τiuere, habens reliqua cuncta bona Ο ruitibus enim, tuis blicos honores, principar 'effidentibus, videt rmaxime opus esse amicur
quis enim futtis foret bui scemia ubertatis, sublura boscentia i quae oxime existit, summaque lauri digna est, cum consertur in amicos' vel quomodo custodiretis, conseruaretur sive amicus quanto enim maior est, tanta magis praeceps, lubrica es:infaupertate autem, in reliquis Grauibus o
fibus unicum perfugium esse crbitrant- amicos: assiliscentibi s autem ad arcendos ipso a peccatis, σ senibus prodess,ut colantur, habeantque, qui opitulentur da absoluenda, quae Vsi pruter rarium imbecillitat m conficere nequeunt νs autem,qui in aetatis *iri tate sunt, adhonesta facta secius accommodatus is, Duo namsue simul euntes: etenim cogitare, G gere cuncta set
S a v v x TVR post trimum argumenriim, quorsus est, alterum hoc, quo tradit, iesiam rem
esse maxime nece dariam vitae mortalium, quod probat tamquam omnium consensu, aeiudicio,dicens nullam extare vitam ita uberem, adeoque refertam cunctis; quae cadunt in hominem bonis, quam aliquis amaret, contentusque ea viveret, si careret amicis. Th
mistius, cum sua quadam eleganti, eruaitaque Oratione, siaderet Graecis suis, ut incumberent in amicitiam: initioque ipsius accusaret ipsos, quod auscultarent libenter Iliadent Homeri. & veteres historicos, bellaque quae gellerunt.& eum barbaris, & inter laue si autem forenta consilijs eorum, qui hortarentur ad amicitiam colendam, commendans ipsam, usus est hae sententia philosophi nullo paene immutato verbo,tantum ipsi tribuit.
adeoque verum existimauit: inquit enim. φιλίωr Di e G taetra i a vi Py. Probat autem Aristotclos, metato quempiam repudiaturum esse vitam, si vacua ab amicis foret, enumerans res,quae fortunatos homines reddunt,illae autem sunt, diuitiae, imperia, potestates ; hisque potissi inum opus esse amicis tradit, contra opiniones imperat xum: duobus autem argumentis Vtitur, quorum prius ab honestate ductum est: luis en im inquit, fructus erit huius tantae coetae,atque prouentus bonorum, si facultas pollessori ipsorum erepta suerit beneficia conferendi in homines; quae benignitas, liberalitasq; plerumque exercetur crga amicos; cumque hoc fit, tunc maxime omni laude digna est: alterum argumentum est, quo docet, status illos opimos custodiri, conseruarique non Postesne amicis: neque oportere quempiam confidere amplitudini eorum bonorum : quanto maior enim aceruus eorum extiterit, tanto facilius, proniusque euertitur, ac ruit. Addit etiam arbitrari cunctos mortales eos, qui premunt ut paupertate, & aliquibus rebus aduersis, nullum alium habere perfugium,ac portum sitorum laborum, nisi amicos: hi namque, si veri amici sunt, ac fungi os scio volunt, leuabunt eorum miserias. Sequitur, quod etiam valde commendat amicitiam, utilem candem esse & adolescentibus, ne peccent, a que sibi temperent a flagit ijs,& senibus ut colantur, habeantque.qui comitate sua, ac colloquijs praestent, ut facilius serant incommoda grauis eius aetatis, quibus aliter non vi dei ut medicina adhiberi poste: dc praeterea ut haneant, si non dum penitus defecerunt,attinguntque adhuc partem aliquam reipublicae, qui viribus suis infirmitatem corporis e rum iuueni, ac, quae senes pcrficere non valent, absoluant ad exitumque perducanti sed . etiam amicos opportunos. accomniodatosque elle astirmat iis qui in media aetate constituti sunt, vigentque, ad honesta facta gerenda: vix enim praeclarum aliquod facinus administratur sine sociis eius operis, ac comitibus; quod verum esse docet auctoritate Hom xi, apud quem Diomedes, cuin periculosum facinus obiturus esset, noctuque mitteretur ad exploranda consilia hostium, qui extra urbem castra posuerant, popos est socium illius
itineris dicens: si duo una prosccti sucrint, e media etiam sanima ipsos incolumes exit
534쪽
In VII l. Librum Arist. de moriΨ 4 3 s
tos: philosephus hoe capienter dictum esse ostendere volens, inquit: nam ita 3c cogitare. quae opus erit, oc edicere melius poterunt. Idem etiam usus est eodem hoc testimonio in II Litoro πιυ--: sed quis non probauit hanc sententiam 3 Plato enitia quoque ipsam laudauit, te Homeri haec verba citauit; Sc M. Cicero in epistola ad M. Varronem.
Naturaque inesse videtur js, qui genuerunt erga id, quod genitum Hr:
ne solum in hominibus, verum etiam in auibus, oria plurimis animalibus, . ,s, quae sunt eis em generis inter se, maxime hominibus. unde huma-ms viros laudamus. Oidere etiam posset alisuis in erroribus P Iue,quam Z pini μή, AEccommodat sue sit omnis homo homini.
τ ε R T i v v hoc argumentum est, quo Itidem constituῖt o serum sium, probans, non debuisse se committere.quin de amicitia sedulo quaereret cum insit, vi naturae ipsius,an eo,
qui genuit liberos procreauitque, erga illos, qui ab eo procreati sunt, quod non hominis proprium est, sed commune ipsi cum beluis: nam & aues diligunt pullos suos, & cunctae
sere animantes an re prosequuntur ex se iratos: nam & alunt illos & defendunt,cum periculo etiam suo non parito contra animantes. quae ipsis insidiantur: qui tamen amor te
minum habet, ae finem: donec enim illi cibum de quo alantur, expedire sibi nequeunt, non desunt ossicio suo: postquam autem grandiores facti, huic rei essiciendae pares sunt, telinquut hoc curae ipsorum: perspicitur etiam idem amor, etsi non tantus,neque tam cc tis indicijs, manete, in omnibus fere expertibus rationis animantibus, cum illae creverint erga eas, quae sunt eiusdem generismam, & equi equos & canes, canes amare viden-xur: hos enim intel .igit, appellans ipsos MKMῆc, quasi eiusdem gentis,in quo animaduertendum est, iri. appellari non selum gentes, nationesque hominum, sed etiam ferarum, vi ut loquuntur poetae, secta animantum: et si autem amicitiam, amorem hunc, amationemve appellat, non esse tamen ipsam veram, plenamque amicitiam constat; abutitur enim hoc nomine. M. etiam Cicero in libello suo de amicitia, cum ostendere vellet, ipsam a natura ortam, eodem pacto argumentatus est: viderique alicui posset hunc locum ex-
., presisse,verba ipsus haec sunt. Quod quide quale sit etiam in bestiis quibusdam animad-- uerti potest . quae ex se natos ita amant ad quoddam tempus, & ab eis ita amantur, ut fa-- cile earum sensus appareat. In quo animaduertendum est non solum ipsum probare,quod vult, exemplo genitorum erga natos, verum etiam altera ex parte, idest natorum erM genitores suos, quemadmodum sane prius legebatur, non tantum in quibusdam excutis libris, verum etiam tu calamo exaratis: tamen olim, cum purgaui hoc opus, fastuli verba haec M. H ra xe. Θωrit atque id seeutus testimonium veteris tralationis, ac iudicium Arnropyli, docti viri, qui & ipse ea omisit. Cum autem tradat Aristoteles soc non commune esse cunctarum bestiarum, sed plurimarum, videmus quoque idem notum fato
se Ciceroni, qui inquit, in bestiis quibusdam, qui tamen melius sensisset ; si in maiore
parte ipsarum , quos verius erat; dixisset: pauciores enim multo sunt, quae deserunt ex is procreatos. Adiungit autetu, planius hoc intelligi ,huiuscemodi esse in hominibus, quorum iacta plura testantur, hune mutuum amorem : ipsum autem significare ait, communem consensum mortalium, qui laudant humanos homines. pronosque ad iuuandos conflijs sitis, ac studijs mortales: hi namque sunt. quos γλαγερέη se vocat, unde etiam sertur, tanto plausu acceptam suisse ab uniuerso theatro sententiam illam Chremetis Terentiani. . qui,cum quasi accusatus esset quod aliena curaret se purgans inquit. Homo sum, humani in nihil a me alie in puto. Sequitur apud auctorem, eos te etiam videre, qui huic rei stud utrit, in itinerum erroribus, quam accommodatus sit, dc aliquo modo benevolus, pr rinquusque homo homini, & etiam amicus. Hoc autem quoque significat sententia alte-- rius comici, quae legitur apud M. Ciceronem. Homo qui erranti comiti monstrat viam.
535쪽
4 3 6 Petri Victorii Comment. i
Videtur autem uitates amititia continere, qui Istrum leges, plus fugis adhibere circa in , quam circa tu titiam : concordia enim simile quiddam
Miltur amicitiae: hanc autem maxime amant: seditionem,quae g*mmica is,maxime ei ciunt e tiuitate.
O v A s. T V M hoc argumentum est, quod valet ad idem ostendendum: inquit enim. videmetiam, nec sine causa existimari polle,amicitiam continere ciuitates, statumq; earum, accomunionem tueri hoc enim prosecto valet laquam sine hae stangamur, A potione eotio di ilipentur, cui sententiae suae confirmandae adiungit, Qui scribu in leges populis, dantque operam, ut inst ituant multitudinem aliquam : diuque illa maneat concors ; in ;us studium ponere in amicitiam eo inserendam, quam iustitiam iptam, quae videbat ut proprium munus ipsorum esse: quare, cum videret, hoc aduorsari sententiae non pauc nam hominum,confirmat accurate iudicium suum,si itq;: ad hoc probandum, videri concordiam simile quiddam esse amicitiae, quo concello, manifesto tenetur verum cile, quod dixit, cum planum sit, qui suscipiunt curam illam scribendarum legum, pr positam ic per habere ante oculos concordiam: aduersariamque ipsius in gentem, seditioncin cucere, . atque exturbare e ciuitate summo studio: commendari autem valde concordiam, A de t-ctu, qui magnus capitur ex ea, praeclare dici a Sallustio, notum est.
Et cum ciues amici inters sunt,nihil opus est iunitiae tuli autem ex limus, egent fraeterea amicitia: ex omni genere iurisi uia praestit ceteris, videtur esse, quediungit amicos.
O v i s et o hoc argumento idem declarat, quod huiuscemodi est; id quod magis requiritur ad tuendas, coni .ruandasque ciuitates,& tine quo minus commodc illic vivitur, est anteponendum ei, quo facilius, minoreque cum damno careni ; quare rei p. illa , in qua Quo amici inter se sunt, non eget vllani in partem iustitia: ncque enim amici iniuriam laciunamicis: illis namque improbis factis remedium adhibet iustitia: resistitque quantianis test ne huius emodi aliquid fiat: contra autem, si iustitia illic colitur, seque abstinem, qvivunt in ea, ab omni genere iniuriarum, tamen merito illic expetitur amicitia, egetatque oraeter cam eximiam Cirtutem voluptate,& fructibus, qui capiuntur ex amicis : non sarua enim incommoda, & mala cadunt in homines, quibus incommodis medentur amici, praeter iucunditatem, quam adserunt praesentia tua & colloquiis amicis. Narra: I'ba chus in Agesilai vita,quam scripsit, trium verbis semper solitum mitifice celebrare militiam & si iacta quaedam eius non responderent illi orationi,diccreque cum, nisi itiam an tiliare ceteris virtutibus, in quo etiam aiebat, sortitudinem nullum stucium scire polle, ubi non coletetur iustitia, si vero iusti cuncti forent, nihil opus futurum cile sortitudine, Quemadmodum locutui est Alistoteles de iustitia ipsa atque amicitia. Addit etiam, ii nouum hoc argumentum est, ut puto, siue pars aliquo modo s upcrioris,cum sint plura in sti Oenera, quae custodiri debent, nec pol unt sine magna culpa violari, in primis senu illud iuris, quod amicos continet, tale habendum essὰ,maximeque iustum existimandum: unde eum dirimi non posuit sine scelere , perspicitur hine dignitas personaruin, α quantopere requiratur Eaec coniunctio alannorurn . . i
Non solum autem nece brium quiddam es semita ia; verum etiam bene- sum: Hosos enim amicorura laudamvs: mustis Hye amicorum putat
536쪽
In VIII. Librum Arist. de morib. 437
una quaedam esse rerum honestarum . mplius quadam arbitrantur eo em esse bonos viros . amicos.
C v M ostenderit, bene institutae ciuitati, & In qua lucunde vivatur, necessariam est eamῖ-citiam; significat nunc ipssam non solum necellariam illic elle, verum etiam honestam , Adignitatis, splendoris'; plenam: quod inde plane intelligitur, quod commendamus, summiique laudibus ferimus eos, qui valde studiosi sunt amicorum, ex animoque seruiunt v-tilitatibus eorum: hi autem iuncto verbo a Graecis *i ui si vocantur,quod verbum arbi- , tror exprimere voluille Terentium, eum inquit. Nemo est magis amicus amico. Praeterea inquit, quod idem declarat. Habere multos amicos, putatur elle unum quodpiam eorum bonorum, quae honesta sunt, & plurimam in se dignitatem, speciemque habent, Atamen post auctorem nostrum inuenti sunt, qui ipsam accusarent, quia quemadmodum splendoris aliquid secumfertae suauitatis, ita plena est solicitudinis, ac molestiarum. Ad Qxtremum autem addidit, extare non nullos, qui eosdem arbitrantur esse probos viros, Mamicos, tamquam probi homines nequeant elle, qui non diligunt ceteros mortales: in primisque eos, quos dignos amicitia tua elle iudicarint; non nominant autem, qui potiatinum fuerint, qui ita censuerint.
Te t a autem multae controuersiae exoriuntur: hi namque Iimilitudinem
quandam esse volum:'similes, amico esse . de simile aiunt ad simile, graculum, ad graculum quaecunque alia huisemodi: hi autem contra, Autis huiuscemodi omnes aiunt,esse inter se.
Guu ostendisset Iam, quam magnum bonum sit amicitia, suasque partes suisse declaracset, accurate Praecipere de ipsa ε, non paucas controuersias nunc, magnopereque inter se discrepantes lententias extare de ea dicit inter doctos viros: cum aliqui ipiorum velint, amicitiam esse similitudinem quandam; cunctosque,qui pares inter sie, si imitesque sunt, mutuo amore fiagrare, unde multae peruagatae voces, prouerbiaque fluxerunt. Plato pluribus an locis tetigit hanc opinionem. vi in Gorgia: fecit enim in eo sermone ita Socratem loqui, dicereque. videri sibi singulos homines singulis hominibus amicos esse, quam maxime fieri potest, qui tales inter se suerint, quales & poetae ipsi,& sapientes viri significant, antelligere autem ipsum,cum poetas dicit, Homerum, qui versu quodam suo inquit. Senam Deum similem perducere ad similem: planum est, nec non in sermone de amicitia, iaquo non semel meminit huius sententiae, & in VIII. quoque libro de legibus . Addit etiam Aristoteles huic opinioni confirmandae, prouerbium, quo serebatur: monedulam ad monedulam se conferre: huiusicemodique alia in ore omnium esse inquit, quae idem Ostendunt. In VII. quoque de moribus ad Eudemum, quo loco eandem quaestionem tangit. superiori illi adiungit alterum hoe . Cognouit fur surem, & lupus lupum. Tradit autem nunc,extare alios e regione positos,qui a superioribus valde distentiant, assicinentque huiuscemodi omnes,qui pares similesque sunt, inuidia, ex odio stafrare inter se; cuius opinionis cum fuerit Hesiodus: ille namque exemplo multorum opificum hoc probauit, de aliorum etiam eiusdem fortunae, condicionisque mortalium. Initio ducto a figulis, qui cum κιλαμ.ic Graeco sermone vocentur, invidos, inimicosque homines intelligens, voca
IV: delf altius quaerunt, o magis ex Dima. Euripides quidem Z
537쪽
cens . O mare quidem imbrem tellurem arefactam. mare autem caelum ,, plenum imbris cadere in terram Heraclitus, repugnans conducere CP e contra ,, Hys sonu pulcherrimam harmoniam: i litu nasci omnia: Giauerso autem
his , al, nonnulli, σ Smpedocles. Simile similis desideris flagrare .
Qv 1 fuerint illi, qui ab his discreparint. ostendit: ipsos autem, initio suae sententIae ex aliatiore loco ducto, & qui magis conueniret disputationibus de rei uin natura, ita sensisse de hoc quoque ostendit: primum autem Euripidem appellat, cuius plures verius poni ,nca oramen non istuduit breuius sententia eius explicare: pro uno enitia, re dimidiato versu POE-tac, Vnum tantum verbum usurpauit, quod impleret sententiam, ideli : apud
tur autem hi versus apud Athenaeum in xiii. libro, celebraturqtie illis vis magna, & Potestas Veneris; sententia ipsorum est, quam breuiter,& sine ullo ornatu exponam. Exi'c' tere tellurem exarefactam, pluuiam: caelumque imbris plenum teneri deiiderio in terra cadendi. Post tragicum, citat testem eiusdem sententiae Heraclitum Ephesium, qui esc-bat , contrarium repugnansque prodesse, atque e diuersis sonoribus nasci pulcherrimum concentum, cunctaq; demum gigni ex contentione, ac pugna. Omnem autem hanc quac-sionem de lite, & harmonia, quae nascitur e contrarijs sonis. tangit Plutarchus in vita Alcibiadis non longe ab initio, loco sane non alieno ab eo, quem hic in manibus habemus: indicat enim Lacedaemone non sine causa Ephoros oppositos futile regibus: aliter cui ait, & sine aliquibus distensionibus non facile rempublicam conseruari polle, quae causa
fuit, ut, cum rex ille, contra consuetudinem maiorum, cunctos ordines, priuatos'; ciues
sibi comitate benefici jsque in ipso, collatis conciliaret, Ephori ipsum multauerint, cuius consilij sui hanc causam attulerunt quod communes ciues suos, propriosque in rct. Ad uersari autem his, & tamquam oppositos elle alios non nullos, dicit Aristoteles, quorum unum nominat, Empedoclem qui doctilliinis versibus naturam rerum explanavit: illum nim tradit,existimalle, simile sibi expetere simile: ita autem hic in hac sententia obiirmatus erat,adeoque amorem huiuscemodi omnem a similitudine ortum ducere existima bat, ut, cum monstrata ipsi canis foret, quae semper in eodem stacto dolio quiesceret, quaesita iliccx eo causa eslet huius moris, respondit, obscure tamen, similitudinem hoc ei licere. Putasset fortas Ie aliquis, cum supra auctor opinionem hanc de potestate magna similitudinis confirmaste potuit te ipsum supersedere nouis argumentis,quibus idem Probaret,verum, ut opinor cum id ita se habere ostendisset vocibus poetarum dc prouerbiis: intraque rhy- si eum Heraclitu de hoc idem sensile demonstrallet, voluit eius de studii virum, magnaeque itidem grauitatis,cum ipso committere.
E numero igitur quaestionum istae, quae naturales sunt, g mittantur: non enim suae, π propriae sunt huius praesentis ammaduersionis quae autem p culiares hominiιsunt, ad mores,motusi animi referuntur, haec cosideremus: veluti, utim in omnibus exinis amicitia,an seri non poteu, t qui improbi sunt, amici inter se sint. virum sit una Pecies amicitiae , an plura qui enim ν-
nam tutant, quia magis, minus recipit, non satis firmo ad dem facienda signo crediderunt recipiunt enim magis, minus ea quo Iue, quae sum secte inter se diuersa: dictum autem HI sis antea.
C v v videret auctor se e suis finibus exisse, dc in alicum quasi campum irrupisse, quam-
538쪽
lii Ull I. Librum Arist. de morib. 439
vis exiguo temporis i patio in eo manserit, tamen aliquo modo se purgat dicitqtie ab I cIendas sibi elle lias quaestiones, ut alienas, S ad suas propriasque huius studij reuertenduin: neque enim solet Aristoteles permiscere materias : trali ereque argumenta ad aliquid constituendum e diuella, contrariaque aliquo modo doctrina, de cum aliquid huiuscemodi facit, breui id, temperanterque facit: inquit igitur se postliabitis illis incubiturum eile iniquaestiones, quae vitae hominum propriae sunt: faciuntque ad mores, Sc motus animo-xum , seduloque de ipsis disputaturum : attingit autem flatim non nullas ips irum, veluti inquit: utrum in cunctis hominibus locum habet amicitia, siue contra, fieri nullo paci , potest,ut improbi mortales,amici inter se sint: & virum vitii latum sit genus amicitiae,siue plures ipsius species inueniantur. Cum autem non dubitaret ipse. quin plures forent amicitiae species: videretque, extitille quosdam, qui aliter de hoe senilitent, statim dister contra illos: ostenditque argumentum, quo Ipsi freti, id aisseuerabant, non tantum virium liabere, ut hoc conitituat: erat autem illud, amicitiam recipere in se magis ae minus, augerique, ac minui: quare merito vocat Ipsum signum,ut quod posterius esset, ac nullo modo causa, sed a causia profectum: affirmat enim extare alias res, quae recipiant & ipsae ma- sis, ac minus, & tamen sunt specie inter se discrepantes. Adiungit autem se de hoc antradiit erutile; non tamen locus apparet, ubi hoc Praestiterit: in his ipsis certe de moribus ii bris nihil huiuscemodi attigit.
Fortasse autem planum fieri poterit de his , si cognitum fuerit id, quιId
gnum est, ut ametur: videtur enim Non omne amari, sied quod amabile: hoe autem videtur esse bonum, velluc Ium, vel Niler viderip et autem tio esse idud, xi cuius, itur bonum allauia, vel voluptas. Quapropter amabile f-st bonum, ac τoluptas, ut sues.
CV M indicasset scrupulos quoque non paruos exoriri, si tu s de amIestia quaerat ut requia iit ratio haec, & disciplina, inquit, Polle fortasse ipsos evelli, cognito, & cxplorato am bili, & vi Terentius ipsuin vocavit, digno, quod ametur: Graeci vocant: nesue enim omnein rem talem cile assirmat, sed tantum certas quasdam, quae alliciunt ad se animos hominum, & vehementer expetuntur, cuiusmodi sunt illae,quar amabiles appellan- tur. Amabile igitur esse inquit. Omne illud, quod bonum est , siue iucundum, siue utile, idest, quod seuchum aliquem seraI,& Prosit ad quippiam,quod conducat, administrandum aut obtinendum:hoc enim ostendere videntur, quae stati in adiunxit explicans vim huius nominis, videri enim posse inquis, utile cile id, ope cuius cilicitur aliquod bonum, sitie voluptas, quare inquit,amabilia erunt: vim enim priorum duorum, potestatemque magis aperire voluit, bonum,dc iucundum,ut fines: tertium namque iatri significarat, non elle finem, sed seruire alicui fini, dc tamquam inistrumentum elle, cuius nodi sunt diuitiae.
Utrum igitur verum bonu gligunt , siue quod gi ipsis bon, est: disii fure uim ali)uando haec inter se: simili modo autem, oe circa iucundum e videtur
autem, γ quod sibi bonum est, diligere is fusique ,π esse simpliciter quidem
imum amabile, unicuique autem id, quod unicuique: diligit autem x, siquisque non id, quod ipsi bon m est, si quod bonam apparet: intererit autem nihil erit u Iue amabili Uparens.
539쪽
TA NGIT nune auctor, quod non sine causa quempiam sollicitaret,atque id discutit:est si teni hoc, utrum mortales bonum ipsum, vereque tale diligunt, ac lectantur, siue quod ipsis illis tale est, cum interdum videant, haec inter se discrepare: non paucosque reperiri, qui sequantur, amentque, relictis veris bonis, quae magis obesse, quam prodet e valeant: quaestionem autem hanc, non solum de bono, verum etiam de iucundo exoriri adiungit;
spretis enim puris voluptatibus, putrimi toto pectore sectantur adumbratas, & falsas, dis soluens igitur hunc nod um, inquit. Videri singulos moriales diligere, quod ipss bonum est, atque esse simpliciter quidem bonum ipsum, vereque tale, amabile: singulis autem hominibus, quod singulis ipsis amabile est. Subtilius autem animo versans hoc addit, fortasia se verum non esse, quod modo dictum est , cum snguli diligant, non quod ii iis bonum est, sed quod speciem tantum eius rei habet, simulatumque bonum est: nihil tamen hoc
reser re inquit, ad propositum suum, nec variare sententiam: restabat enim fucatum quo dam . simulatumque amabile , ut verum, ac sincerum . Non est autem dubium, quin At noteles. ut areriat, quod inuolutum est, in hoc nomine amicitiae, definiatque eam, ine get senus ipsius, a quo ordiendum est, cum tamen ipsum non appelleti tangat autem nonnulla, quae si attendantur, videntur id monstrare. Putarunt interpretes quidam, id quod existimarunt, erui ex iis, quae iam dixerat, ipsum esse eoi , idest beneuolentiam: ipse vero arbitror, quod proprius accedit ad verba, quibus usus est, congruitque sententiae, i-rsum esse idest amationem: neque enim vocem ullam ante usurpauit, quae similitudinis quicquam cum Misita haberet, ut factuin est in mea. Praeterea cum infra distinguat amationes, separetque hanc ipsam a ceteris: neque enim omnis amatio est amicitia: particula addita Graeco nomini vocavit, quae propria est huius rei idest mutuam amationem, resPondentemque ex altera parte priori dc quae initium amicitiae est, i insta tamen, ut opinor, quia ustatius est, magisque populare hoc nomen λὶς , quam γνώσιας, pro hoc σι τις, sumpsit M. - .
um autem sint tria, ob quae adipiscen a homines gligunt, in rerum inanimarum amatione non dicitur amicitia: non enim est in sis redamatio ie Jμe
voluntas boni ipsorum: ridiculum enim jortasse esset, velle aiana quae bona ipsislati, quod tamen siquis facit, conseruari vult eum, ut irae habeo: amico autem aiunt, oportere bona velle illius causa.
C v M tria esse ostendetἰr, propter quae obtἰnenda homines Impelluntur ad diligendum aliquid, docet, quando contingit, ut ipsi diligant quippiam inanime, veluti anulum Vestem,
tabulam pictam, aedificium, in hac rerum harum amatione non manere amicitiam , cuius suae sententiae statim causam adserimon enim inquit, existit illic redamatio, neque praeterea in eo ipso, qui diligit, voluntas, studiumque iuuandi illius, quod ita diligit boni qu aliquid ipsi adserendi: stultiam enim foret, inquit, ac ridiculum, exemplo illustri utens . velle vino quae bona ipsi sunt, quod,siquis ait, huiuscemodi aliquid facit, vult ipsum, studetque saluum esse,ut ipse suauitate eius rei fruatur: contra autem addit, amico aiunt, portere velle, quae vera bona illi sunt ipsius iuuandi, ornandique causa, non spe utilitati a alicuius, inde capiendae. Qui vinum amat, ut ad exemplum reuertamur, tuam, Pr priamque voluptatem in eo amore spectat; indeque proficiscitur voluntas, studiumque illius conseruandi, qui snis est valde remotus, & alienus abollicio veri amici: qui namq; scius, smulatusque amicus foret, demumque quempiam hoc animo amaret, cx co fru- ι eius, suailitatesque aliquas caperet, quemadmodum capiuntur e vino, epulisque suaui
xibus ab aliquo, qui has voluptates persequatur; quod iactum suum improbum defendes,sgniscauit aliquando Aristippus ille Cyrenaicus: cum enim familiaris quidam accusaretnpud eum Laida, quam perdite amabat, affirmans, illam eum minime diligere, respondit, scire se vinum, quoque, & piscem, se non diligere, nihil tamen hoc impedire, quin rebus
illis libenter utatur; afferantque ipsae sibi plurimum volurtaxi .
540쪽
Iti VIII. Librum Arist. de morib. 4 4 l
Eos autem, qui volunt cuipiam hoc pacto Iona euenire, benevolos vocant nis issim, oe ab imo fat: beneuolentiam enim in se, qui eodem animo inter se praediti sint, amicitiam esse .
A oni et Aristoteles, qui hoc praestent, quod narrauit, non dum dignos esse,qui amici vo- mur, nisi idem animus in ipsis, voluntasque existat, sed appellari benevolos; unde non desuerunt, qui, ut commemorat, putarim, amicitiam esse beneuolentiam in iis; qui eodem animo praediti inter se sunt, atque ita definierint. De discrimine, quod versatur inter beneuolentiam , & amicitiam, dii seruit quoque Plutarchus subtiliter primo capite III l. libri cum vocein Polybii laudaret, qua suaserat Scipioni Afiteano, illi inferii ii, cuius familiaris erat, ne, cum domo prodiisse ante discederet e soto, quam sibi opera sua studioque aliquo reddidisset quempiam amicum ι intelligens autem doctus vir, ac rerum peritus, non posse hoc consci tam breui spatio temporis, testatur quomodo ceperit timidum : longe inquam aliter, ac faciant, qui de amicitia exquisite praecipiunt, quos tamen ipse inquit, loqui tunc de ipsa ut sententiae illi suae serviant amare,& sophistice, verba enim ipsus exprimere volui, intelligentes illum, qui nullo casu varietur, tirmusque aestabilis sit,sed veluti consuetudo capit id nomen ,vitaeque communi aptum est, & quem admodum Dicaearchus capiebat, qui tamen ambos etiam ipsos distinxit, vi auctor noster facit alebatque,oporter cunctos labi benevolos su ere amicos autem probos viros, sed Delongior sim, finem faciam, loco, quem Indicaui, valde huic Ornando accommodato.
An adiungendum ess, non latentem: multi namque benevoli sunt his, quos numquam viderunt: arbitrantur autem esse xiros prolos, siue sibi Nilei essep e: hoc idem autem , etsi illorum aliquis assectus sit erga hunc : benevoli igitur j perspiciuntur esse inter se: amicos autem quomodo aliquis 'sos aereret, cum factit Vses, usunt inter se asseriti. Opus ea igitur, ut beneuolentia iuncti
hi sint inter se, ac xe re sibi lona; id quod ipsis non fastat, atque id propter
um quodpiam eorum, quae dicta sunt.
H AN c ipsorum definitionem plenam non esse auctor arbitratur: existimatque addendum esse, minime abditam , neque incognitam, cuius suae sententiae stati in rationem reddit: multi enim, inquit, inucii iuntur, qui beneuosi sint illis, quos numquam viderunt: arbitrantur autem,eos esse probos viros; commodique aliquid. atque emolumenti sibi ad serie folle, cuius itidem animi eorum quispiam forte erga se sit:benevoli igitur ait ilia erunt inter se uterque enim cupit boni plurimum alteri; amicos vero quomodo aliquos vocaret, cum fallat ipsos, quo animo praediti inter se sint: oportere igitur inquit, ut merito amici ili pellentur, ipsos benevolos inter se cile. mutuoque sibi bene velle, quae mutua volunt a nullo modo ipsos fallat: orta autem sit ab uno quoplam eorum bonorum, quac iam ex Posita sunt, Idest ab opinione, quam habent de dignitate eorum siue quia putent eos, aut iucundos homines elle, aut industrios, gignendisque utilitatibus aptos. A ταῖτα α Q, λων ω I.: G ω ziλkm: α, era id triti: Te αγαρ'