장음표시 사용
81쪽
auxilIj non parum ad honesta multa asenda. Principes autem sunt, & quasi reginae v Itae . beatae honestae actiones, muniaque vixi urum, α contrariae, prosectaeque a vitus vitae miserae ac calamitosae,
comprobat durem rationem hanc id, ae quo modo dubitatum esse intuιDenim rerum humanarum ita eupabilito, in actionibus propriis seirtutis: metis enim ualites, quam scientiae sint, hae videntur ese: harum autem ianarum,suae maxima honore dignae sunt, eae maxime stabiles sunt,quia maxime, fluenti si me leni viri vitam degunt in Esis: cum γidetur esse causa, curnonixi sat in i d tabula.
TasTATVR inquIt, veram esse sententIam meam, quod a me modo dictum est de firmitate vitae beatae, & quam illa libera debeat esse ab omni impetu sertunae, quod in nulla alia humana re tanta stabilitas existit , quanta in factis, quae proti istuntur a virtutς aliqua , veluti liqui , sertis homo, serre aliquod facinus sollerit, perpetuo talis erit: cunctaque, quae inde manabunt facta, eandem virtutem reserent. Idem etiam de temperante viro, de de liberali vere dicetur: neque enIm Perses ille, Macedonum rex, vere libera iis aut magnificus umquam fuit habendus. qui in donis dandiςvarius admodum inia constans ruit. Nullum autem humanum factum ita stabile esse, ut illa, quae proficistun
tur a virtute, consentaneum est: quae namque geruntur opc externorum bonorum, M
ut horum, ita etiam illorum, quae in corpore sita, ut illae ipsae res caducae, atque infirmae sunt, ita quoque ipsa crebrae mutationi exposita sunt: ea vero, quae ab animo exoriuntur, ex accidcnti tantum variantur: nam scientIjs et M Ipsis firmiores, stabaioresque virtutes esse consensus doctorum hominum est, cum Ipsae quoque in numero ponantur terum, quae valde stabiles sunt, atque id, quia frequentius mortales in ipsis versantur, propriumque aliquid ipsarum serunt, quam munus aliquod obeant proseetiam a scientia aliqua.
Derit iam iI, de quo quaeritur, beata γbo: eriti dum in vita mandit tritis e semper enim, vel seupra ceteros omnes aget, ac contemplabitur ea, quae ν,-
NON abibit InquIt,ab eo, qui semelcultam beatam consecutus est, hoc praestantissimum bonum, quamuis inciderit in aliquas res aduersas, sed manebit illic, cum firmas radices habeat: si enim. & de quo scrupulus iniectus est, appellat, an possit tueri vitam beatam ille, qui graui calii oppressus ere, inquirigitur perpetuo illum ladem mansurum; cuius rei ratio est, quod semper geret ea, quae virtutis propria sunt supra ceteros mortales, & vet Illa aget, si in eo genere vitae versabitur, ira inclius, quam alteri ulli conia templabitur; si vitam colet deditam causis rerum cognoicendis: quod enim apud aucto rem est . μα rex , puto valere quod dixi, superaturum eumesie in hoc reliquos omnes, qui non peruenerint ad summum hoc bonum, atque id, quia tantum praesidi j illi non habent aduersus fortunae vulnera . Nam quod Eustratius putauit co ferre voluisse Aristotelem hoc eximium bonum cum aliis , quae cadunt in homines,
inane puto, codemque pacto, quod excogitauit Ariarorylus, cuius haec verba sunt
82쪽
In I Librum Arist. de morib. y
declarant Is hunc locum , quia semper; quod si non semper cum sit homo sestem insui myoc quae sequunt .
Et casus humanos feret pulcherrime, inrue omni ex parte eleganter hic 'ut bonus ure, cor sua ratus sine stuperio.
A DI v N GI T autem auctor, ipsum toleraturum esse Impetus fortunae, &easus humanos pulcherrime, α Omnia demum, quae concutere statum eius possunt, eleganter, eum stvere vir probus,5 tamquam quadratus sine labe vlla ae macula. Sunt autem extrema haec verba non Aristotelis, sed Simonidis mellei, quibus ille vias est in ode ad Scopam Theia salum Creontis filium, eum ostendere vellet, quam arduum sit inuenire virum vere protium, omnes numeros habentem bonitatis a talem enim ille significare volens, dirudi Rοπιιο ν In ψογου mu--e r citantur aurem a Platone in sermo . quem a protagora Sophille vocavit. Notum autem est sapientem nostrum poetam, Dan- em, qui diligenter hos libros de moribus legerat, hine sumpsisse, eustodita Graeca v ce, quod cum firmum, inconcussumque hominem ostendere vellet ab ictibus omnibus fortunae, cecinit . auesna ch'io mi senta Ben tetrago no a colpi di ventura.
autem multa fiant fortunae impetu et eaque Usserant inter se magnia
tudine, er paruitate, rerum prosterarum quidem famas, eodems facto contrariarum lesicuum Hynon facere su vitae propensionem 2 magnae vero, e multae, cum extiterint secundae, beatiorem vitam e cient: i aenamque cum aliis vim habent ornandi vitam, oe fus i arum pulcher, σ Buῶο sin eis: si contra autem contigerint, fremunt, macerant beatitudinem emolestiin e ram adportant, impedimentot sunt multis honestis sectis, me tamen nonin his quoque fulget honectar, veluti cum aliquis tulerit aequo animo multas, m magnas res aduersaν, non sane, quia non sentiat dolo em, siaquid generosius sit, π mgno animo praeditus.
Hoc, quod modo tradit, pertinet ad seriapulum euellendum, quem huc iniecerat Solon . affirmans, extremum vitae, obitumque esse expectandum e nec ante oportere quempiam beatum vocare, propter incertos status hominum, variosque rasus, quamuis ille tune viseret , ae res suas valde secundas haberet. Ponit igitur nobis ante oculos varios euentus vitae, discrepantesque inter se magnopere munitudine, de exilitate,quomodoque illi a cipiendi sint sue prosperi fuerint, sue aduerti, declarat ; inquit enim pusilas res bonas, e emque pacto malas, dubium non esse, quin parum momenti habeant ad statum n stum, vitamque immutandam : de meliorem, Heterioremque reddendam: contra autem magnas, crebras,s prosperae fiant, beatiorem vitam nostram redderer cuius reIcausam statim adsert, antequam, quid contrariae his faciant, ostendati assiemat igitur ipsas ad dia
tu verioribus bonis, ide st virtutibus, quae abesse non possunt a vIro beato, una cum ipsis E ι ornata
83쪽
Gnare vitam illam. decorisque aliquid ei adiungere: praeter quam quod usus eorum bo .norum honestus est, & studios viri proprius. Si vero inquit illae coatrariae extiterintia premunt, & inquinant beatitudinem,quae prius illic erat: secum enim seret aegritudines, pangores simulqxie impedimento sunt multis honesti factis, quae, nisi illae obitarem, administrateniar. Vὲrumtamen addit, quamuἰs illae moram adserat rigduentu suo, repugnentque non parum, tamen in ipsis etiam rebus aduersis, splendet Iionestas; & digniatas , cum tulerit aliquis patienter, aequoque animo uult s α graues procellas, atque id. vi generosas vir, & magno animo praeditus; noli quia dolorem non sentiat, quod viti j. ac labis non paruae foret, non singularis virtutis: id quod signincauit Crantor, cum cometra indolentiam disputaret, quam sine magna mercede contingere non polle assirmabat.
immanitatis in animo : stuporis, in corpor .
O autem sunt a Bones dominae Gitae, ut diximus, nullψ beatorum esseρο- terit miser: numquam enim geret ea, quae sunt odio digna, π' improbati sitimemm , quis ere Ur probus, ac prudens, arbitramur cutictos casus honeae ferre, atyue ex tu, quae in i o tuuc exint ut semper quae pulcherrima sunt
Hoe declarat in quo peccarit solon, si culpae ulli, atque errori assinis fuit: videbat ent ni ille magnam vim potestatemque habere sortunam in vitam nostram ac solere saepe Ipsam, florentem etiam statum hominis detorinate' quare plurimum tribuens,& corporis,& e ternis bonis, distipatis illis, putabat vitam beatam penitus fractam euersamque. Nollex autem auctor ait, nisi tandamentum eius temptetur, non poste hoc facile contingere, qu vult, quod prius doeuit, virtutes, dc ainiones,quae inde prodeunt, domInas esse vitae beatae, non sortunae bona. Non potes h igitur, inquit Aristoteles,si stat hoc, solidumque manet,qui semel merito beatu dictus est, fieri miser: cuius rei causa est: quod nuna quani illegeret scelerata laeta de summo odio digna. Quin etiam addit arbitramur. veru probum vitaru dc prudenter ciluctas fortunae iniurias ac saeua vi unera laturum esse honeste,& vi diignitas iubet:&. vi in statu illo,in quo tunc manet. praesentibusque reb iis non bonis, sciri pergesturum esseriuae optimatiunt, ac merito laudantur. Non inquit autem ἀνελαε ι, ted addidae particulam Mi dicens, αδ quemadmodum serra locutus fue
Ueluti imperatorem lonum eo exercitu, quem tunc ducit, utipugnacis me, sutorem ex comportatis is eum coriis, calceos pulcherrimos conficere: e demque passo ceteros opifices omnes. mm . t I
V et i etiam voluit similibus ad rem magis explanandam quae similἰa quantam vim habeantillustrandi res , non satis apertas, notum est . Duobus autem usus est; quorum prius est dux bonus, qui exercitu non fuis parato, instructoque ad vincendum, recte, & ut dilicia plina militaris vult, utitur, etsi enim victoriam non adipis Iti roperam tamen dat, ne accipiat magnam aliquam plaeta ab hostibus; aut si etia victus est,per eum tamen non stetit, quin incommodum it suda suis depelleret. Hanc laudem Annibal in Africa consecutus est cum Prius in aliena terra e victorijs commendari Glitus e steti neque enim ossicio
ulli prudentis imperatoris defuit, quod testatur T. Liuius, qui addidit etiam testimoniosi qlli suo ali roritatem victoris, qui α ipse eum valde ornauit. verbaLI vij sunt. Annibal
84쪽
In L Librum Arist. de morib. y s
eum faucis equitibus, inter tumultum elapsus, Adrumetum perfugῖt r omnIa & in proelio, & ante aciem, priusquam excederet pagna, expertus, & consellione etiam Scipionis, omniumque peritorum militiae illam laudem adeptus. ut autem hune laudauit Latinus seriptor, ita fratrem eius Asdrubalem Polybius summis laudibus in caelum tulit. cum ipse victus fuit a duobus Romanis ducibus in Senensi proelio. Alterum autem simile est sistoris, qui e corio, pellibusque sibi datis pulcherrimos calceos conficit, quan- tum materia illa ferebat. non satis idonea ad opus via dique persectum conficiendum. Eadem autem ratio est, addit, ceterorum opificum, qui merito commςndantur; peritique suae artis esse intelliguntur, si studio, & artificio suo vicerint vitium materiae. qua utuntur. Dux tamen militaris utitur corijs,quas regit,ut instrumento potius,quam ut materia.
Quia si res ita se habet, miser numquam fieri poterit vir Ieatus, non tri
men beatus erit, sitnciderit in Priami aerumnas 2 neque iam varius erit, σmutatilis nepve raum e vita beata mouet itur facile neque a quibuslibet relus aduersis, seu a magnis, ac multis, atque e talibus euasius, numquam fe
ri poterit rusus beatus breui tempore, sed si impetrabit hoc, in multo quo- dum ac perfecto ,si adeptus fuerit in eo magnarum, honestarum rerum
n vo n si inquIt, ut exemplis his, similibusciue ostendimus, eodem pacto se res habet invita beata ut scilicet ille recte utatur statu illo suo, quamuis laeto & violato a fortuna inon tamen e beato fiet miser, in contrariumque penitus statam transibit; beatus vero induit amplIus non erit, si in acerbos, & saeuos admodum casus inciaecit , quales oppresserunt Priamum cum omni sua familia: neque etiam varius erit & inconstans, cuiusque itis & condicio facile mutetur: cuius lententiae ration in quoque reddit: neque enim noui e vita beata, cum semel eam aliquis adeptus est, lemi momcnto eucitur: neque anilibuslibet; leuibus lite aduertis rebus, sed cum contingit ipsi hoc, necesse est, ut mala& maena sint & multat aliter enim vita stabilis, & quae profundas, validasque radices habet non concutietur. ta πιν γε - ait. Quemadmodum M. Antonius in evi stola ad Hirtium, & Octavianum. Nec Veteranos sedibus suis inoveri pati. Quod post oe addidit. valet ad super orem sententiam coniirmandam I docendumque non elle vatium, lubrieumque statviri, siue beati vixi, siue miseri, &.calamitosi hominis, aegreque si Eipsos in contrarium conuerti. De illo igitur 1icit, qui inicatate fortunae saeuoq; admodum casu. e vita beata inciderit in miseram, non nolle telum heri rursus beatum duod tim en : si ei contightit, at firmat si iturum id esse nullo patio breui spatio temporis. aegoneo, & perfecto, cum erit nactus multa & ampla bona in ipso, quod rivo usu venit mortalibus, ut multas, & maSnas res prosperas consequantur, nulla intercedente re mala, α odiosa, tuae rursus interrumpat cur stim rerum illarum secundarum.
Quid igitur prohibet dicere beatum. eum, qui cuncta gerat ex praecEt
85쪽
γ' fessae Virtutis: bonus, quae sunt extra nos, mediocriter or tus, non quoli-let tempore , se vita perfecta. An adponendum rict , qui si ita Picturus, σ
mortem obiturus vitae actae restondentem , quia quod futurum e 1, mbu οἷ-
scurum et: beatitudinem autem finem, ac perfectum ponimus omni sera ex parte, funditust, . quod si ita est, beatos dicemus e numero Nuentium eos,qui-lus insent, ct inerunt quae Aicta sunt: beatos autem N homines: ae de his νι-
DIssENetio non nihil hae parie ab Eustratio, qui putat, haec dicta esse, non de beato viro, quem prius finxit, illo inquam, qui perpetuo res suas secundas seruarit, sed de eo, de quo modo disseruit, quique fractam illam suam beatitudinem, & interruptam polle dit: nihil enim hie video, quod pertineat ad eam amissam & postea recuperatam indicandam . Cum sibi igitur visus esset Aristoteles accurate confirmasse, quod voleba fretus argumentis illis suis, quasi interrogans aduersarium. atque ita cum premens, ait contra sententiam Solonis . Quid igitur vetat vocare beatum virum eum, qui gerat id, quod gerit virtute duce, & tela quidem absoluta & integra, atque ipsi illi obtemperet:sitque ornatus externis bonis, si non abundanter, saltem quod satis sit; idemque in vita maneat iustum rempus aetatis. Ipsemet autem, tamquam respondens sibi ipsi, dicit. An haec etsi multa. firmaque sunt, adhuc desiderant aliquid, adiungendumque est ipsis, permansurum cum esse in illa prosperitate vitae r eodemque pacto mortem obiturum', quae respondeat anteactae vitae, conueniatque virtuti talis viri. Hoc autem non sine caula requiritu ut ostendit, quia incertum, obseurumque admodum est, quid nobis futurum sit reliquo tempore, & eo quidem longo: beatitudinem vero finem, ut persectum, absolutumque quid dam esse ponimus; euique nulla ex parte quippiam dest. De obscuritate rerum futurarum , & quam nihil certi de ipsis affirmari pollit, Pindarus etiam sapienter praedicauit, qui ita in XII. Ode Olympiorum cecinit. T A rarus Umia δ' πεις tex γνάμι ἰοσω. quorum verborum haec videtur sententia. Rerum suturarum caliginis plena, eaecaque sunt indicia; multaque mortalibus contra sensum eorum euenerunt. Quod aditingit nune, tamquam conciasio est eorum, quae hic tradita sunt: & r tio, qua vindicari possint a vitio, in tutoque poni, quod dixit de firmitate beatae vitae, illo modo acceptae: si enim inquit, stat hoc, solidumque est . appellabimus beatos etiam contra sententiam Solonis, E numero viventium eos, qui praediti sunt, Ornatique his rebus, quosque arbitrari possumux haec retenturos. Cum videret autem se, non solum contra iudicium sapientis viri, sed paene reliquorum doctorum hominum plus tribuisse mortali naturae, quam illa ferre posset, aliquo modo corrigit & emendat sententiam illa suam : beatos enim illos accipi debere ait, ut homines, ac mortales. Platonem cum Sol ne sensisse. ex ijs verbis, quae fecit Atheniensem hospitem in V II de legibus loqui plane cognoscitur: inquit enim ille. Viventes adhuc laudationibus, & cantibus decorare tutum non est: neque honos tantus mortali cuipiam tribuendus est, priusquam ille decurso spatio vitae, finem ipsi, extremumque honestum imponat.
quidem facere , valde alienum esse ab amicitia perspcitur , oe opinionitus
REsTABAT videte, de quo supra quaestum fuerat, quid sentiendum sit de malis rebus. acerbisque casibus posterorum, &. ut sanguine cum ipsis coniunctorum, ita etiam sodalium atq ue amicorum : valerent ne illi inquinare, de deprauare vitam superiorum, & eorum omnium, qui ipsos dilexerunt. Antequam autem ulterius progrediar, quaerendum Iuto. quo tempore intelligat beatos homines subire periculum , ne contamInentur, cras. nte sortuna in posteros ipsorum, an, ut accepit Eustratius, & Argyropylus, i quibus Eoa dissentio: sed tamen sunt quaedam, quae faciunt, ne omnino hoc exploratum ha-
86쪽
In I. Librum Arist. de morib. 3 7
beam . Primum autem me mouet, quod neminem dubitaturum puto, quIn bonae res , de malae vim magnam ac potestatem habeant, siue ornandi, siue maculandi vitain beatam superiorum, dum illi ipsi superstites adhuc sunt, ac vita fruuntur. Deinde vox illa D. Dis ole re mihi videtur mortuos, & luce iam orbatos: quin certe, si hoc fieret pollueretur splendor ipsorum, putare id nihil interest b,alienum ab amore, & caritate futurum esset, dubitari non potest ; sed est ita repugnans, ab opinionibusque remotum, ut inueniri nemo talis polle videatur: soret enim ut inquit α; M, discrepansque ab opinionibus ita sentire de mortuis illis: communis enim est sententia. pertinere ad defunctos quoque res secundas, aut aduersas posterorum ; etsi non est ita inhumanum quod addidit; valde inhu-ananum, Prori usque remotum a caritate, sententiam alteram magis adiuuare videtur.
cum autem multa sint, quae nobis eueniunt, atque ea inter se variad Ariamina habeant: haec quidem imorum magis nos attingant, haec vero minus, singi statim i ad I guere longum , c infinitum esse coctat: uniuersevero ο-
uendere, oe cras mori,fortas satis fuerit.
V. T sgnificauit res bonas, ac malas posterorum facere ad maiores, & aut augere, aut con' terere statum eorum beatum; ita nunc docet, cum casiis illi, & eventa multa sint, distinis elaque inter se varijs modis: quorum euentorum quaedam propius eos attingant, quaedam longius: siquis a me postulet, inquit, vi singillatim ea diuidam . ac distinguam: doceanique quae magis premunt ipsos, & quae minus; rem duram, di scitemque iidni dum mihi imperaret, & ad cuius exitum, α extremum perueniri non posset. Quare ait hoc factum expositum in uniuersum, & crasib quodam modo fatis elle existimati debebit.
Si ititur veluti rerum Auersorum, qmae jsium prefierint, quaedam ponilus habent , Cr propensionem quandam ad vitam, hae vero leuioribus similes sunt , ita σ quae ad amicos cunctos eodem facto pertinent.
Faciet nune quod pollicitus est,monstratque rationem,qua possit alἴquis hoc praestare seiatis apte, si non exquisite: iubet enim attendere casus, qui in beatum virum incurrunt: il li enim eum multi, varijque sint, se narii ra, dc magnitudine, & loco, & tempore, & ii, demum omnibus, quae ἡλιςασμς appellantur, eorum non nulli pondus habent, inclinareque faciunt ad deteriorem statum; alij vero leuiores sunt: nullumque maiorem motum pariunt : eadem ratio est inquit, amicorum, persenarumque cararum: nomIne enim amicorum videtur hos omnes complexus fuisse, idest filios, & nepotes, ceterosque cognatos . & as ines.
. Interest autem grauis omnis casus incurrat in viventes, siue in mortuos, multo metis quam saeua illa facta, oe atrocia antea extiterint in tragoediis,
ire tune tera n r. fonsideranda igitur quoque hoc pacto Hraeferentiata.
CVM ostendere vellet auctor, graues etiam , atroeesque casus, qui affigunt posteros, non vehementer turbare beatitudinem illotum, qui mortui iam sunt, maiores ipsbrum, necrant Nere contaminare statum eorum, ut comminas lent, euertissemque, si id contigisset, dum
87쪽
dum illi adhuc uiuerenti demumque cum haec incommoda in eos ceciderunt V utitur ssis mili tragoediarum, traditque , etsi enim, cum reeitantur sabulae illae, & aliquo modo renouantur, rursusque geruntur. saeus illi casus pertinent non nihil ad eos, id tamen pa Gm est, & aliquo modo umbra quaedam, imagoque eorum saeuorum factorum. In simili autem exponendo res manet in persona solum maiorum, distrimenque omne est, vivi ne adhue illi sint, an mortui. In eo quod declarari debebat: de inferiorum illorum, & sup riorum personae attenduntur , quae in comparationem veniunt. pae. νομα vocavit impia plenaque sceleris, quae illi secerunt: unde di opes suas, & vitam amiserum. Post quam autem simili sibi vitiis est rem declaraste, adiunxit, hoc pacto oportere cogitare dia scrimen magnum, quod est, si posteti, natique e quopiam plectantur, illo vivo adhuc.
acetis autem fortasse decet quaerere de mortuis, o Ioni alicuius parti pes sint, siue contrariorum '. Videtur enim ex his , etsi peruenit ad ses quo ἀIibet, siue bonum ,siue contrarium , leue 1 se, c ρ dum siues mitrito,Vsue illis. Sin autem, tantum, vel tale, H non reddat eos beatos, Tui non sim j neque A istis, quisnt, valeat demere beatitu an .
NON mutat sententiam auctor. ut videri alicui posset: sed inquit,magis dubium esse: ideo que huic loco accommodatius quaerere de mortuis, si participes ill esse pollunt alicuius secundae rei, quae contigerit posteris ipsorum, & ut prosperae, ita etiam aduersae: s namque cognitum, exploratumque fuerit nihil huiuscemodi ad eos peruenire: nec valere,quod indit in posteros aut augere, aut minuere beatitudinem datinctorum, nihil opus erit iii lilii et perscrutari, quantopere ipsi prodesit, aut obesse pollit; nam incertum, obscurumis. que hoc esse constat: veteresque illi de hoc magnopere dubitarunt, ut testimonio M. Ci-- ceronis hoc declaratur, qui pro P. Sestio inquit, Q iod certe, si est aliquis selisus in mone 'praeclarorum hominum, cum omnibus Metellis; tum vero vns, viro rtillimo, praestauia tissimo elui, gratii limum fratri suo fecit. sed etiam Catullus de hoc ut dubio. locutus est, se eum cecinit. Si quicquam mutis etratum, acceptumque fauillis, Aecidere a nostro, Cai is ue,dolore potest. Sequuntur apud auctorem verba haec, quae vim habent concludendi.
Perspici potest ex his, quae modo a nobis definita sunt , ii quicquam hoc ad eos perii uet siue bonum id sit, sue malum, imbecillum id esse, & putillum, siue simpliciter inquit 'idest sua vi tale , quale dictum est, idest minurum, atque exile, siue illis, quos fgnificat; si magnum etiam ipsum fuerit, imminutum valde ipsum ad eos, mortuos inquam per
conferre igitur quiadam sidentur mortuis res secundae amiserum similia
ter autem oe' res aduersae. talia autem , CP tot, ut non es ant eos fui non sunt,
leatos: niue aliud quippiam huiusicemodi.
s Aa p E εc multum enitalla; & eum amicis etiam de hoe loeutus sum'. num scholion hoe sit olim in margine alicuius libri a quopiam adnotatum, qui ante oculos posuerit, quid de hae quaestione statuerit Aristoteles ratumque id haberi voluerit; postea autem inscitia li- brariorum importatum sit In ordinem verborum auctoris : nihil enim noui tot verbis ex ponitur: nec soluin sententia, sed ne verba quidem variantur: quod valeat ad sciti pulum hunc
88쪽
In I. Librum Arish de morib. y 9
hune meum confirmandum, sunt etIam libri non nulli; a quibus liaec verba absunt, nec tamen negarim, quin in aliis quibusdam legantur, sed etiam vetus tralatio ipsa exprimit; quemadmodum ij quoque, qui inferioribus temporibus hos libros verterunt, & Eustratius quoque ipsa agnoscit, sed ne D. quidem Thomae suspecta sunt, etsi non accurate, vertana & aperta declarat: quare si scholion est, vetustum sit, necesse est.
Definitis autem his, consideremus de beatitudine: utrum quippiam eorum
sit, quae locri selem: siue potius illorum, quibus honos tribuitur: Iesi-cuum enim eui raram facultatum non esse .
TRANsir modo ad aliam quaestionem de vita beata postquam enim declaratum est,quid sit beatitudo: quaeque ad eam definiendam sumpta erant, explicata fuere; cum bona non Liit cuncta eiusdem generis, sed non parum inter se discrepantia; quibusdam enim ipsorum honos tribuitur, debitum praemium bonitatis absolutae ipsorum, quaedam alia laudantur, quae minoris dignitatis sunt: nec semper merito commendantur, sed solum cum boni aliquid pariunt. Tertium genus bonorum vocantur potestates, qualis est ars dicendi, ars disserendi, facultas gubernandae ciuitatis,aliaeque huiuscemodi multae,quae cumrlacuerit ipsis, possunt etiam improbe aliquid facere. Cum igitur ita bona varientur: nec dubitetur, quin beatitudo sit bonum, quaerit virum sit viiiiiii laudabilium bonorum, sive illorum, quae honore compensantur; quod statim probabilius esse, magisque verum dicit. nam tertium genus penitus rei jcit, alienumque esse a beatitudine affirmat atque idequia mali nihil gignere umquam beatitudo potest, quod usu venit omni potestati; veluti etiam, quod non exhibetur honos, neque laus vere ei, qui vim ac potestatem habet efiiciendi aliquod bonum, sed illi, qui iam praestitit. Initium etiam duxit noster hic praeclari operis, quod scripsit de animo, ab eadem quaestione: cum enim cognitionem, intelligentiamq; rerum obscurarum ostendis et,esse unam rerum earum, quae honestae sunt. xc laudabiles: si nificauit illam potissimum, quam tunc aggrediebatur, superare ceteras omnes notitias dignitate.
Te, sucitur autem omne quod laudari solet, ea nomine laudari, quod equiddam quale, at e ad aliquid aliquo modo se habeat: iustum enim homi
nem, cir fortem , c omnino probum virum laudamus, oe virtutem propter o- pepa, oe facta : ct robuctum , oe cursorem, aliorum unumquemque, quo
lis natus e i seque habeat aliquo modo ad bonum quodpiam iste Rudio dignum.
poιτ cra A M Indicauit, non videri beatitudinem esse unum eorum bonorum, quae laude compensantur, cum deberet hoc constituere, ostendit,qua de causa laudetur id, quod merit d laudatur: aitque fieri hoc, quia quale est: & ad aliquam rem gerendam aliquomodo se habet, idest, id quod statim exemplis explanat; positis bonis prius animi: postea corporis: iustiam enim virum inquit, & fortem, demumque probum hominem de compotem alicuius virtutis laudamus, & virtutem etiam ipsam, ob opera, factaque, quae inde gignuntur: & vi horum bonorum fiunt. Eodem pacto in quit, idem seruari docens in bonis corporis, laudamus validum, robustumque, ut cursorem et naturaque & studio saetiim ad celeriter currendum, & omnem alium huiuscemodi aliquo bono praeditum nulla alia de causa, nisi quia talis natus sit, & habeat se, ut nomen declarat,accommodate,
eximieque ad illud ipsum bonum .
89쪽
per icuum autem hoc es, siquis attendat Deorum tauris e ridicu li enim videntur ese, cum referuntur ad nos: hoc autem euenit, suta laudes fiunt relatione 1uadam, ut d xim .
Iu ra L L i o i quoque posse, quod dixit, Ita se habere, satisque perspicuuiue se inquit. euncta sei licet illa, quae laudantur, commendari, quia referantur ad aliquam rem, qua honesta sit, atque laude digna; ex stulto consilio eorum, qui Deos laudarent; ci ede remq; sic se illos ornare; minuerent tamen valde dignitatem eorum, reddentes eos similes nobis, quod qui iacere aggrediuntur, quantopere peccent apertum est: laciunt aut a coa similes mortalibus, dum ita se gerunt erga illos : itaque de ipsis inlut se loquuntur, ut vere, recteqtie loquerentur de hominibus: hoc autem inquit, v lii ipsis venit: gerantq; iret erroris plenam, quia laudes tribuantur relatione ad alias res : signifieant enim eos in ipsis administrandis rect , α ordine se gellille, cum potuissent peccare, quod abeii, remotum
que totum est a natura Deorum.
esse laudem, sed maius quiddam, oe melius . quema ne im sane fersticitur
fieri: Deus enim beatos esse dicimus, omni hone Assimo nomine celebramus rmortalium 1 Iue diuinis mos quo que beatos Eicimus eodemque pacto nosgerimus in bonis rebus: nemo enim beatitudinem laudat, veluti iustum factum . ut diuinam quippiam ρο melius, leatitudonis nomine i tm ornat.
Qv o n si inquit , vere de huiuscemodi rebus disputatum est. Ia usque conuenit his solis,
quas diximus, quae scilicet ad aliud referuncur: nec sua vi tales iunt, ut semper Probara debeant, plani m nobis elle potest, laudem non pertinere ad res optimas, perlecti 15-nias commendando, sed aliud quiddam maius, ac melius, quod probat more, de institutis hominum, qui non consuetunt Deos laudare. α diuinam ipsorum naturam ita dee rate , sed alia maiore vὸrior que ratione ipsam celebrant: neminem autem mirari oportet, quod dixit Deos non debere laudari; cum ii ii morem habeamus atque ira putemus. nos recte facere, atque ita praeceptatio itiae Christianae Iesis teruare, auctorumq; ipsius. qui palli iubent, nos hoc facete. & hanc rectam viam et e docent, ostendendi nos gratos cile, memoresque masnorum, quae in nos contulit, bci cliciorum: nolunt xnim nosita Deum laudare, ut laudamus temperantem hominem, qu a cum in manu ipsius foret. a senum cubile inire, se ab hoe scistere abstinet: neque enim hoc expectari poterat a Deo. cadebatque in illius optimam naturam: alio igitur pacto nos capimus laudare., ac veteres illi iaciebant. Cum morem nos habeamus Devin laudandi, cum iri uin honore, ac gloria implere volumus, re omne bonum, quod ad nos peruenit ipsi ac pium referimus. de quo exquii ite , copio teque nostri Theologi dillerunt, quorum ientcntiam in hoc sequiamur. ac probamus, & eam omnibus alijs locis, in quibus dissensio aliqua apparet intercos, ac priscos sapientiae studiosos: a itidi cijs enim consuetudineque mortalium rilinum hoc confirmat; deinde a sententia septenetis viri, & magnopere probati invita. Consuesse igitur inquit, omnes, quorum etiam se unum iacit, Deos beatos Ocare, ta eodem pa- mortales non nullos, qui proxime accedunt ad Deos, dii linisque su sfactis aeternam sibi gloriam repererunt, quales sucre Aratus Sicyonius.T. Quintius, alijque non nulli: nam duos hos,quos nominaui, narrat Plutarchus in eorum vitis diuitios honores in Graecia cons uxori solito nuccos, tamquam Deos rublice carminibus, ta omni genere honoris
90쪽
In I. Librum Ari sic de morib. 61
-rἰς celebrari. Adiungit autem id. quod seruari mos est in Diis verbis orirandis, idem cultodiri etiam in rebus valde bonis decorandis: neque enim illa laudantur, seci grandione honore a seiuntur: veluti inquit nemo beatitudinem laudat, quemadmodum etiam neque iustitiam ipsam, sed ut diuinius quiddam . meliusque quam sint ea, quae laudantur, eodem loco nabet, quo Deos ipsos. quos solemus ait, beatos vocare. Quod vero supra, ubi de L ijs loquitur, veraque ratione dignitatem eorum extollendi, iunxit duo verba, atque ait, μακα ι, ψω, - ιζ ς ων. σμcνι hic Vero priore eorum contentus fuit, perinde est, atque si ambobus usus fuisset: eadem en im vis, notioque est utriusque verbi, ut
ipse testatus est in primo libro de arte dicendi: quo loco distinguit ἴ-- ab ιν. - : docet enim illic, ut μα.wσμὶς longe aliud est a superioribus his, ita nulla te differre ab c-
Videtur autem oe Eudoxus pulchre patrocinium suscepisse de primo loco νο
Iuptatic. no laudaxi enim Esam,quae a num bonorum est, indicare putant me-fus i am esse, quam si , q/- laudantur: huiuscemodi autem esse Deum, σβmmu lonum: ad haec enim . alia referri. laus enim Virtutis est parati enim ad res honestas gerendis e ciuntur ab ea laudationes autem sunt factorum,' militer γ' eorum quae corporis sunt, oe' quae animi.
Cir Ax testimonium Eudoxi, Cnidii, docti Sc probi viri, ostenditque illum secum facere. qui& ipse arbitratus sit, quod quaepiam non laudantur, non proficisset ab indignitate e
nim, sed contra a meliore, honestioreque natura, quam ea sit, cui conuenit laus, dc im plet, tributa ipsis,existimationem eorum: cum enim maximum bonum esse voluptatem vendere vellet, & quasi palmam illi dare, ut victrici non nullarum rerum, quae cum ea desinimo gradu contenderenti videretque ipsam a nemine laudatam; quo argumento aduersarii utebantur ad extenuandam eam, contra ipse aeutὰ dixit, illud declarare nobilita tem voluptatis, ut narrat diligenter Aristoteles, qui plane perspicitiir, dc cognosse. de deIectatus mille elegantia huius argumenti, ac vocis. quod inquit,valere hoc verbum lad care notum est, & rem prius obscuram leuiter aperire,quo itidem usus est prope extremum huius libri, ubI dixit, monita; & castigationes indicare, ac testarI, vacuam a ratione animi partem obtemperare aliquo modo, & ipsam rationi. Vt autem laudem accommodatam non esse praestantilliinis naturis, maximisque bonis significault, ita etiam in quas quadrat, adiungit: inquit enim proprium Omatum ipsam esse virtutis cum excitetur ad resbo stas agendas a virtute. Laudationem aurem operum, ac factorum, de corum . quae orium ducunt ab animo, de aliorum itidem, quae a corpore .
tactum haec fortasse accommHarum m is est , exquisite tradere , his, qui ἄν multum posiverunt in laudationiό- άocenia: nobis autem apertum eum se, quae dicta sunt, bearituάinem esse amam rerum honore dignarum, perfectarum .
N o M inquit alienum a proposito suo eme, haec ait ngerer non enIm verum Id n Tet sed ait magis proprium magisque accommodatum esse haec exquisite tradere illis, qui studium aliud habent: accurateque docent, quomodo laudationes, dc Deorum , & clar xum virorum conficiendae sint; quare recte seci, qui locum illum indicaui, in quo ipse.
missicia magistri dicendi suscepta, subtiliter de hac re disseruit. Addit autem, F in