Aurelii Prudentii Clementis Carmina recensuit et explicavit Theodorus Obbarius

181쪽

Aur. Prudentit Clem. Corporis est licitum, summo tenus extima tactu Laesa culis tenuem signavit sanguine rivum.

Exclamat Virtus subito turbata: ., quid hoc est 369b , , Quae manus hic inimica latet Τ quae prospera nostra, , Vulnerat et serrum tanta inter gaudia vibrat , , quid iuvat indomitos bello sedasse furores,

, , Et sanctum vitiis pereuntibus omne receptum,

, , Si Virtus sub pace cadit Τ Trepida agmina maestos

700 Convertere oculos, stillabat vulneris index Ferrata de veste cruor. Mox et pavor hostem Conminus adstantem prodit: nam pallor in ore Conscius audacis lacti dat signa reatus, Et deprensa tremunt languens manus et color albens. 705 Circumstat propere strictis mucronibus omnis Virtutum legio exquirens servente tumultu Et genus et nomen, patriam sectamque Deumque quem colat et missu cuiatis venerit. Illa Exanguis turbante metur , , Discordia dicor, 10 , , Cognomento Heresis: Deus est mihi discolor inquit, ,Nunc minor aut maior, modo duplex et modo simplex, ,, Cum placet aereus et de phantasmate visus, ,, Aut innata anima est, quotiens volo ludere numen:,, Praeceptor Belia mihi domus ct plaga mundi. et 15 Non tulit ulterius capti blasphemia monstri Virtutum regina Fides, sed verba loquentis Inpedit et vocis claudit spiramina pilo, Pollutam rigida transfigens cuspide linguam. Carpitur innumeris feralis bestia dextris: 720 Frustatim sibi quisque rapit, quod spargat in auras, Quod canibus donet, eorvis quod edacibus ultro offerat, inmundis caeno exhalante cloacis uod trudat, monstris quod mandet habere marinis.

iscissum foedis animalibus omne cadaver

723 Dividitur, ruptis Heresis perit horrida membris.

Conpositis igitur rerum morumque secundis

182쪽

Psyehoniae lita.

In conmune bonis, postquam intra tuta inorari Contigit ac statione frui valloque foveri

Pacificos sensus et in otia Solvere cura S,

Extruitur media eastrorum sede tribunal 730Εditiore loco, tumulus quem vertice aculo Excitat in speculam, subiecta unde omnia late Liber inoffenso circumspicit aere vi Sus. Hunc sincera Fides simul et Concordia, Sacro Foedere iuratae Christi sub amore sorores, 735COnscendunt apicem: mox et sublime tribunal Par sanctum carumque sibi supereminet aequo Iure potestatis, consistunt aggere summo Conspicuae populosque iubent adstare frequentes.

Concurrunt alacres castris ex omnibus Omnes, 740Nulla latet pars mentis iners, quae corporis ullo Intercepta sinu per conceptacula sese Degeneri languore legat: tentoria apertis Cuncta patent velis, reserantur carbasa, ne quis Marceat obscuro stertens habitator operto. 743 Auribus intentis expectant concio, quidnam

Victores post bella vocet Concordia princeps, Quam velit atque Fides virtutibus ad dero legem. Erumpit prima in vocem Concordia tali Λdloquio: ,,Cumulata quidem iam gloria vobis, 750,, O Patris, o Domini fidissima pignera Christi,

, , Contigit: extincta est multo certamine Saeva, , Barbaries, sanctae quae circumsepserat urbis, , Indigenas serroque viros flammaque premebat. ,, Publica sed requies privatis rure foroque 751, , Constat amicitiis r scissura domestica turbat, , Rem populi titubatque foris, quod dissidet intus,

, , Ergo cavete viri, ne sit sententia discors, , Sensibus in nostris, ne secta exotica tectis, ,Nascatur conflata odiis, quia fissa voluntas 760, , Confundit variis arcana biformia fibris., , Qu0d Sapimus, coniungat amor: quod vivimus, uno

nullus dubito, quin Prud. Hebr. XII, 9.

183쪽

Λur. Prudentit Clem. , , Conspiret studior nil dissociabile firmum est. Utque homini atque Deo medius intervenit Iesus, 765 , , Qui sociat mortale Patri, ne carnea distent, , Spiritui aeterno, sitque ut Deus unus utrumquer, , Sic, quidquid gerimus mentisque et corporis actu. , , Spiritus unimodis texat conpagibus unus. ,, Pa X plenum virtutis opus, pax summa laborum. 770 ,, Pax belli exacti pretium est pretiumque pericli:,,Sidera pace vigent, consistunt terrea pace. ,,Nil placitum sine paeo Deo: non munus ad aram, , Cum tu pias offerre, probat, si turbida fratrem, , Mens inpacati sub pectoris oderit antro: 775 ,,Nec si flammicomis Christi pro nomine martyr, , Ignibus insilias, servans inamabile votum, , Hile Sub obliqua, pretiosam proderit Iesu ,, Inpendisse animam: meriti quia clausula pax est. , , Non in stata tumet, non invidet aemula fratri. 780 ,, omnia perpetitur patiens atque omnia credit., , Numquam laesa dolet, contra offensacula donat. , , Occasum lucis venia praecurrere gestit, , Anxia, ne stabilem Iinquat sol conscius iram. , , quisque litare Deo mactatis vult holocaustis, 785 , , offerat in primis pacem: nulla hostia Christo, , Dulcior, hoc solo sancta ad donaria vultum, , Munere conVertens liquido oblectatur odore., , Sed tamen et niveis tradit Deus ipse columbis, , Pinnatum tenera plumarum veste colubrum 790 , , Rimante ingenio docte internoscere mixtum, , innocuis avibus: latet et lupus ore cruento,,Laeteolam mentitus ovem sub vellere molli, , , Cruda per agninos exercens funera rictus. , , Hac seSe occultant Photinus et Arrius arte,

795 Inmanes feritate lupit discrimina produnt, ,NOStra recenSque cruor, quamvis de corpore Summo,

, , Quid possit furtiva manus. Gemitum dedit omnis

Virtutum populus casu concusSus acerbo.

Tunc generosa Fides haec subdidit: ,, o secundis 800 , , in rebus cesset gemitus, Concordia laesa est, ,,Sed defensa Fides: quin et Concordia sospes, Germanam comitata Fidem sua vulnera ridet. ,, Ilaec mea sola salus, nihil hac mihi triste recepta.

184쪽

Psyelio inuehia.

,, Inum opus egregio restat post bella labori, o proceres, regni quod tandem pacifer haeres 805,, Belligeri armatae successor inermus et aulae, , instituit Salomone quoniam genitoris anheli Fumarat calido regum de sanguine dextra: , , Sanguine nam terso templum flandatur et ara, Ponitur auratis Christi domus ardua tectis. si i,,Tunc Hierusalem templo inlustrata quietum, , Suscepit iam diva Deum, circumvaga poStquam, , Sedit marmoreis standata altaribus arca. Surgat et in nostris templum venerabile castris,

, , Omnipotens cuius sanctorum sancta revisat. 8ia, ,Nam quid terrigenas serro pepulisse phalanges Culparum prodest, hominis si filius arce, , Aetheris inlapsus purgati corporis urbem, , Intret inornatam templi splendentis egenus 3,, Hactenus alternis sudatum est cominus armis. κ20,, Iunia nunc agitet tacitae toga candida pacis, , , Atque sacris sedem properet discincta iuventus.

. Haec ubi dicta dedit, gradibus regina superbis

Desiluit tantique operis Concordia consors Metatura novum iacto laudamine templum, 825Λurea planἰciem spatiis percurrit arundo Dimensis, quadrent ut quatuor undique frontes, Ne conmissuris distantibus angulus inpar

Argutam mutilet per dissona Semetra normam.

Aurorae de parte tribus plaga lucida portis sauinlustrata patet, tripleA aperitur ad Austrum Portarum numerus, ires Occidualibus offert Ianua trina fores, totiens Aquilonis ad axem Panditur alta domus: nullum illic structile saxum, Sed cava per solidum multoque forata dolatu 835801. egregium eis Ald. Meila. - 806. inermtisJ EI OT Put. Weitet. Heins. Λr. , inermis cet. - 8ll. Tune hic Ier. Atil. T. et Ier. Gis. I., Dierusales Put. Ηeins. Inominativ. J, Ierus. Λr. svoeem utertisulem eadem prosodia usurpat Paulin. Nolan. Psa m. 137, 33. 38. 41., Laetanet. IJ Pass. Dom. 25r Inpia Bre rustilem rabidis ex rcita curis, et Drepan. Flor. hImn. 32: IIT erusalem dominus larga pietate revisetJ: lustr. Ald. . quieto Nebr. GiS. - 8lsi. Num Ε, phalangas Heliis. - 82l. Moenia Gis. p. 377. WeitZ.t agit in E - R22. saeri O Sich. :nodem Gis. - 824. Desiliit Gis., Dissiluit R Λld. Gis. I. l. Λr. - 825. laoto T, lato eoni. Ne in s. - 829. Ummotra Λ Id. Gis. Gall. - 833. totidemque Aq. Fabr. - 834. hie T, striet. Ε - 811. quiet ... DeumJ Haec reserenda esse ad aream, quam Salomo primitus

in templum intulit I Sam. ineg. J IV, 7. . bene iam docuit Gis. ad h. l. . quem

823... 887. Aecliscium fidei et c-eordiae inseribit VellZ. - 825. Apocal. XI, 19. - 835 sqq. Ante oeulos habuit Prud. Λpoeat. XXI.: quare quattuor templi latera v. 443. describit, quae

Sunt quattuor hominum aetates, et unicuique lateri tres portas dat numerum

XIl apostolorum indicantes Ap. XX ,2 l. . Ad v. 842. adnotat Gis. : ,,Tacite allusit ad quatuor diei horas, quibus

185쪽

Aur. Prudentit Clem. εἰ enim a relucenti limen conplectitur arcu,

Vestibulum quo lapis penetrabile concipit unus. Portarum summis inscripta in postibus auro Nomina apostolici fulgent bis sena Senatus. 810 Spiritus liis litulis arcana recondita mentis Ambit et electos vocat in praecordia SenSus, Quaque hominis natura viget, quam corpore toto quadrua vis animat, trinis ingressibus aram Cordis adit castisque colit sacraria votis: 315 Seu pueros sol primus agat, seu servor ephebos Incendat nimius, Seu consummabilis aevi Persiciat lux plena viros, sive algida Borrae Λelas decrepitam vocet ad pia Sacra Senectam: Occurrit trinum quadrina ad conpeta nomen, f;0 quod bene discipulis disponit rex duodenis. Quin etiam totidem gemmarum insignia lex iis Parietibus distincta micant animasque colorum Viventes liquido lux evomit alta profundo: Ingens chrysolithus nativo interlitus auro, 855 Hinc sibi sapphirum sociaverat, inde beryllum, Distantesque nitor medius variarat honores: II te chalcedon hebes persunditur ex hyacinthi Lumine vicino. Nam sorte cyanea propter Stagna lapis cohibens ostro fulgebat aquoso:

860 Sardonychen pingunt amethystina, pingit iaspis

Sardoum iuxta adpositum pulcerque topa Z0n. Has inter species smaragdina gramine Verno Prata virent volvitque vagos lux herbida fluctus: Te quoque conspicuum structura interserit ardens 865 Clirysoprase et sidus saxis stellantibus addit. Stridebat gravidis lanalis machina vinclis, Inmensas rapiens alta ad fastigia gemma S. At domus interior septem subnixa columpnis Crystalli algentis vitrea de rupe recisis 870 Construitur, quadrum tegit edita calculus albens In conum caeSus capita et sinuamino subter Subductus conchae in speciem, quod mille talentis

186쪽

Psychomachia.

Margaritum ingens opibusque ct censibus liastae Addictis animosa Fides mercata pararat. Hoc residet solio pollens Sapientia et omne 875 Consilium regni celsa disponit ab aula, Tutandique hominis leges sub corde retractat. in inanibus dominae sceptrum, non arte politum, Sed ligno vivum viridi est, quod stirpe recisum, Quamvis nullus alat terreni cespitis humor, 880 Fronde tamen viret incolumi, tum sanguine tinetis intertexta rosis candentia lilia miscet, γNescia marcenti florem submittere collo. Huius forma fuit sceptri gestamen Aaron, Floriferum, sicco quod germen cortice trudens 885 . Explicuit tenerum spe pubescente decorum, Inque novos subito tumuit virga arida latus. Reddimus aeternas indulgentissime doctor Grates Christo tibi meritosque sacramus honores

Ore pio, nam cor vitiorum stercore sordet. 890 Tu nos corporei latebrosa pericula operti, Luctantisque animae voluisti agnoscere caSUS. Novimus, ancipites nebuloso in pectore Sensus Sudare alternis confictibus et variato Pugnarum eventu, nunc indole crescere deXtra, κ95Nunc inclinatis virtutibus ad iuga vitae Deteriora trahi seseque addicere noxis Turpibus et propriae iacturam ferre salutis. O quotiens animam vitiorum peste repulsa Sensimus incaluisse Deo, quotiens tepefactum 900 Caeleste ingenium post gaudia candida tetro Cessisse stomachol servent bella horrida, servent Ossibus inclusa fremit et discordibus armis Non simplex natura hominis: nam viscera limo Essigiata premunt animum. Contra ille sereno si 5 Editus ad statu nigrantis carcere cordis

Aestuat et sordes arta inter vincla recusat.

Spiritibus pugnant variis lux atque tenebrae

887...ul 5. Gratiarum actio. In It post habero Meuliensque piis de mentibus v. 9I5. hi uv. leguntur, quibus Psreli vilia cincia machiae argumentum iudicatur: lito

187쪽

Λur. Prudentit Clem. Distantesque animat duplex substantia vires, 9I0 Donec praesidio Christus Deus adsit et omnes Virtutum gemmas conponat sede piata; Atque, ubi peccatum regnaverat, aurea templi Atria constituens texat spectamine morum Ornamenta animae, quibus oblectata decorosia Aeternum solio dives Sapientia regnet.

PAxi is praeco Dei, qui sera gentium Primus eorda sacro perdomuit stilo, Christum per populos, rilibus asperis Inmanes piae ido dogmate seminans,

ADI SYMM. I. Contra Simmacon Ε - 4. placito AO -- ADI . SI MII. I. Caesar Octavianus Aug. post pugna in Actiacam a. 723. aram statuamque Victoriae alatam in euria Iulia posuit cud. Sueton. Aug. 100. Herodian. V, 5. VII, 11. Ael. Lamprid. Sev. 14. Ambros. adv. Symm. II, 1. nyequium de Capitol. 23. Turneb. AdV. XXIV. i5. Sachse Beselire ib. d. Stadi Bom u. p. 7. Hiri Geschichte d. Bau-kunsi cap. IV, 14. . quam postea tutelam Romanae togas Claudian. VI. Cons. Nonor. 597. appellavit. Hanc aram cum Constans imp. e erit iussisset

Tannus reparari voluit, et SImmachusa. 382. genii lium senatorum nomine BGratiano imp., ut aram iStam ac Sage dolum paganorum dignitatem restitueret, petiit. Damaseus autem ecclesiaenomanae P. M. ad Ambrosium Mediolanensem episeopum libellum misit, quem ipsi senatores chrisitani dederant, , et quidem innumeri, poStulantes, nil

se tale mandaSSe . non congruere genti

lium istiusmodi petitionibus, non praebere eonsensum V ΛmbrOS. adv. SImm. I. p. 2l6. ed. Grang.). Biennio post.' Gratiano mortuo eamdem relationem

Valentiniano puero Symmaehus Praes. U. obtulit, quam Ambrosius duobus libris ad eumdem imp. datis irritam secit, ita ut Srmmachus expelleretur. Tum , , Valentiniano legatio a Senalumissa intra Gallias nihil extorquere potuit Ambros. ad Sym. p. 235. ed. Grang. , quamquam Λmbrosius neque aderat, neque quidquam ad ipsum seripserat. Sed ab Eugenio post Valentiniani obitum , , legali petiverunt, ut templis redderet, non fecit; iterum alteripOStulaverunt, renisus est; et quare eum I mbr. l. l. vituperat postea ipsis qui petiverunt, donandum putavit Theodosius. autem vietoria a 394.) de Maximo et Eugenio feliciter parta paganitatem edielo vetuit, Ud. V. 4. et AuguSi. C. D. V. 26. Attamen Symmachus eiusque cohors Arcadio et Honorio regnantibus de religione pagana reducenda petitionem repetiit, quam Prudentius his duobus earminibus compositis sunditus oppressit. Areadium enim et Honor. poetam allocutum eZ se e II. 8. 71 f. et 723. apparet, ubi de triumpho, quem Honorius a. i04. de Gothis reportavit dicit. Num Romae haec earmina a Prud. scripta sint, in Proleg. e PsSuimus.

188쪽

contra Suntinach. l.

Inniansueta suas ut cerimonias

εἰ ens pagana Deo sperneret agnito: Aetiis turbinibus sorte nigerrimis Hibernum pelagus iam rate debili Et vim navifragi pertulerant Noti. Sed cum caerulei praelia gurgitis Iussisset Domini dextra quiescere, Ad portum fluitans cumba relabitur Exponitque solo littoris uvidi Contrae tos pluvio frigore remiges. Tune de littoreis sepibus algidi Arentum propere brachia palmitum

Connectunt, rapidos unde socos struant:

Faseem quisque suum congerit ignibus Expeetans calidi luxuriam rogi. Paulus, dum fragiles cogere surculos Et densere laei congeriem studet,

Incautam cumulis inseruit manum,

Torpebat glaeie pigra ubi vipera,

Sarmentis laqueos eorporis inplicans: Quae postquam intepuit somito sum eo Laxavitque ferox colla rigentia, Iam fleeti Deilis retulit ad manum Vibrato capito spicula dentium. Haerentem digiti vulnere mordicus Pendentemque gerens Paulus inhorruit. Exclamant alii, quod cute livida

Virtus mortiferum serpere crederent.

At non intrepidum terret apostolum Τristis tam subiti forma periculi: Attollens oculos sidera suspicit,

Christum sub taeito pectore murmurans Exeussamque procul decutit aspidem. Abiectus coluber verberat aera Atque oris patuli solvit acumina. Mox omnis sanies deseriet et dolor, Ceu nullo laceram vulnere, dexteram,

6. Cf. ΛΛ. ΛΑ. XVII, 23. et de v. sq. cap. XXVII sq.

189쪽

Aur. Prudentit Clem.

Cum sub sacri eolis territa regibus ' Vix panso poterat currero carbaSO, Λ illictosque suos turbino seculi 50 Veetarat rapidis fluetibus innatans: Morsum vulnisi eum lex pia pertulit. Oeeultabat entui se prius abditum Virus, nec gravidum protulerat caput, Contentum involueris atque cubilibus 55 Subter conprimere clausa silentia. Sed dum sorto latens inpietas riget, Dextram iustitiae pigra momorderat Sueeensi stomacho sellis inaestuans.

Heu quam catholicam nil prope profuit 60 Puppim nasse saeri remigio stili, Quem Paulus variis gentibus edidi ilVix portu placido tuta quieverat Vietrix edomitis mille furoribus: Vix adstricta suis iam retinaculis 65 Uectores stabili condiderat solo, Erumpit subito triste periculum. Nam dum praecalidos igniculos sibi Solvendis adolent et senio et gelu,

Dum nrgas steriles atque superfluas

γο Flammis de fidei palmite concremant,

Ut concreta vagis vinea crinibus

Silvosi inluviem poneret idoli,

Palpavit nimius perniciem tepor. Seps insueta subit serpere nexibus 75 Et vibrare sagax eloquii caput: Sed dextra inpatiens vulneris, inritos oris rhetori ei depulit halitus, Effusum ingenii virus inaniter Summa Christicolis in cute substitit. 80 Salvator generis Romulei, precor, Qui cunctis veniam das pereuntibus, Qui nullum statuis non operis tui Mortalem, facili quem releves manu:IIuius, si potis est, iam mi Serescito, 85 Praeruptam in foveam praecipitis viri.

50. rvid. l Win Bat. Fabr. Gis. Weilg., rabid. eet . , sed rap. epitheton nuvi rum sere perpetuum est, ud. Lueret. I, 15. Hor. Od. I. 12, 9. Tib. IV, 1, 111. Cie. Nat. D. II, 42,106. Caes. h. civ. I, 50. Obbar. ad Boeth. p. 133. - 55. cum P moret Ρ, quo premoret m Ald. Torn. - 59. propero se ΑΕ, properum P

190쪽

contra Synaviaeli. I.

Spirat sacrilegis salibus inseius Erroresque suos indoeilis lavet. Oblestor, iubeas, ne citus inpetus Arsuruin mediis inserat ignibus. 89

Credebam vitiis aegram gentilibus urbem iam satis antiqui pepulisse pericula morbi, Nec quidquam restare mali, postquam medicina Principis inmodicos sedarat in arce dolores. Sed quoniam renovata lues turbare salutem 5 Temptat Romulidum, Patris inploranda medela est,

Ne sinat antiquo Romam squalere veterno, Neve togas procerum sumoque et sanguine linεui. Inclitus ergo parens patriae, moderator et Orbi S, Nil egit prohibendo, vagas ne pristinus error is Crederet esse Deum nigrante sub aere formas rAut elementorum naturam, quae Patris ars est omnigeni, summa pro maiestate sacraret ΤVir solus, cui cura fuit, ne publica morum Plaga cicatricem summa leviter cute clauSam is, Duceret et latebram labentis vulneris alto

Inpressam penitusque putri de pure peresam Iuncta superficies medico sallente foveret. Sed studuit, quo pars hominis generosior intus Viveret atque animam letali peste piatam et ii

Nosset ab interno tutam servare Veneno.

Illa tyrannorum fuerat medicina, videre, qui status aute oculos praesentibus ac perituris Conpeteret rebus nec curam adhibere suturis. Heu, malo de populo meriti, male patribus ipsis 25 Blanditi, quos praecipites in tartara mergi Cum Iove siverunt multa et cum plebe Deorum. Λst hic inperium protendit latius aevo

Posteriore, suis cupiens sancire salutem:

Nimirum pulcre quidam doctissimus , , Esset 30,, Publica res inquit , , tunc fortunata satis, si

4. Priseip. I Resero haee verba eum Gis. Cham. Λr. ad Theodosium, Ud. v. 529 sqq. , et v. 5. ad SImmachum, V. 10. iterum ad Theodosium, qui paganorum cultum edieto vetuit: Cod.Τlaeod. XVII, 10, 15. Nullus omnino P. Padi. igitur v. 6. l2. idem quod Dei est. Alii cum sone v. 4 ete. Constantinum M. et v. 5. Iulianum Λpostat. intellegunt. - 22. fyram.J Iuliani Apostatae. VaIentIs: eorum imp p., qui aut ipsi pagani erant, aut paganismum tolerabant. Magnentium Teol. intellegit, Maximum et Eugenium Λr. , sed vv. 410. 163. cum hoc V. Pon serri nequeunt. - De V. 30 cs. Platon. Rep. V. p. 22. Obbar. ad Boeth. p. 8, 5. Dissilia