장음표시 사용
711쪽
B Ε.o k t a tM E J V R i 67r Flaminii fratrem 64 ante Consulem, quod ad arbitrium mulierculae, cujus amore cenebatur, quendam in Provincia, cui Laeerat, securi Percusserat, e Senatu Hecit, ut resert Tulisus de S era. quamobrem sibi, populussue Roin anus Consularem statuam in templo posuit cum hac inscriptione: M:
CATO MORUM RESTITU TOR. Magnis eum
laudibus extollit Liv. Ita. 39. cap. 6o..ubi inquit: In foe viro tanta vis animici ingeniique fuit, ut quor que loco natus esset, fortunam h hi ipsse facturui maeretur nulla ars , neque rivatae ,nque pubdicae rei gerendae ei de t. Urbanas rasticassae res pariter cauebat. Ad summos bouores otios scis tia juris , alios M aqvextia , alios gloria militaris provexit. Hate versatile ingenium se pariter ad omnia fuit, ut natum ad id unam diceres , quodcunque ageret: in bello manu fortis rams, multi que i gvibus tiaras pugnis: idem posteaquam ad magnor honorea fervenit, fluminas Imperator , si causa oranda esset , eloquentissemus. Nec is tantum, cujus lingua, vivo eo viguerit , monumentum eloquentiae uxuum extet. Et lib. 3 . cap. I 8. testatur : In Consiuis eam vim animi atque ingenii fui se, ut omnia maxima miηimaque per se adiret atque ageret: nec cogitaret modo imperaretque quae in rem essent, sed pleraque ipsi per se transigeres: Bec tu quemquam omnium gra ius severiusque, quam in semetipsem imperium exerceret: pam Ouia 2 vigilii, ω labore eam ultimis militum certaret: nee quicquam in exercitu pro praecipui, praeter honorem atqxe imperium, haberet. Nec minus excelluit in juris scientia, ut testatur Cicero 3. de orat. auid exim ait o M. Catoni praeter
hane potitis am doctrinam transmarinam , atque adventitiam deis fuit λ num quia jus cibile didicerat, eausas non dicebat 7 aut, quia poterat dicere , Iuris mentiam negligebat y at utroque m ὀρ-nere laboraυit li; praestitit. Idem de Catone praedicat Quintil. lib. I x. cap. 3. GM. Cato cum iu dicendo praestautissimus, tum juris fuit idem peritissimus. Et alibi etiam Tullius: Quid ille M. Cato nouis S eloquentia tanta fuit, quantam illa temfora a ve it u aetas, in hae civitate ferre maximam solvit, S iuris re Γ omnium peritis sociisti m tibri extant, sed piarimi filii ejus , ex quibus eaeteri oriuntur ' Εκ patre & filio caeteri oriuntur Catones sive Poro Rrrr a cii,
712쪽
6 ra Ex ERCITAT. IN HIs Tox. POMPO est, qui Romae diu floruere. Filii autem superioris nati Catonis patris virtutes & gloriam aemulati, magnam quoque -- minis sui famam reliquere. Filius enim nasor natu, quanquam juvenis, plurimos Lamen in juris disciplina libros , tanquam doctiinae & juris imprimis scientiae, qua praeditus fuit reliquit egregia specimina ct monumenta, quod Gen. testatur lib. I 3. east. I9. ubi inquit: M or Catoais silius, qui Praetor δε- signatus patre vivo mortuus est, egregios de juris disciplina libros reliquit. Idem quoque Catonianae regulae auae rem fuisse adis modum verosimile et . Cujus titulus extat in Digestis lib. 3 .rit 7. Catonianae sententiae fit mentio in ι 86. m. de eondit. tis demons. vid. quoque l. Io. I. I. F. de e misit. Edict. l. 4 . . . solui. Matrim. Huldem observationem de mense intercalari, ex jure Pontificio petitam perspicimus ex L 98. g. I. V. de καCommentariorum juris a Paulo Jcto in L ψ. citantur libri r s. s. r. ubi inquit: Cato libro quiuio decimo scribit 2e. Commentariorum suris civilis a Catone compositorum meminit quo. nue Festus in verbo Amuris.
s. 3V. Post hos fuerunt Publius Mucius , er Brutus, er Manilius: qui fundaverunt jus citile; ere his
Pubhus cmucius etiam decem libellos reliquit. Brutus septem: Manilius tres, extant volumina scripta , anilii monumenta: illi duo Consulares DNrunt e Brutus Pratorius ; Publius autem Mucius etiam Pontifex Maximus.
'Is hos fuerunt Publius Mucius. J Scaevolarum oriundus iu
Iultri familia, in qua complures juris scientia florentissii mi extitere, ut non immerito quasi hereditaria us gentis existimata lit. Unde Scaevolae nomen Mucianae impositum familiae, scit . a L. Mucii Patricii generis adolescente, cui Cordo ab initio cognomen fuit. Cum enim ipti indignum videbatur populum Romanum servientem cum sub Regibus esset, nullo
713쪽
m i o . D E O R I G.I N E I U R i s. 673bello . neceto, hostibus ullis obsessum este , liberum .eundum populum ab iisdem Etruscis oblideri , quorum saepe exercitus fuderit, itaque magno audacique facinore eam indisnitatem vindicandam ratus, Regem Porisennam per insidias in castris aggredi conitu uit: abdito itaque intra vestem ferro prificiscitur , atque ubi eo venit, in consortissima turba prope Regium tribunal constitit, ibi cum stipendium forte militibus daretur,& scriba cum Rege sedens pari fere ornatu multa ageret, eum milites vulgo adirent, forte fortuna scribam pro ege obtruncat. Cum regii satellites comprehensum ante Registribunal retraxissent , dextram accenso ad sacrificium foculo injicit, eique postea a clade dextrae manus Scaevolae cognomentum inditum. Hinc Scaevolae, qui siniitra manu pro dextra utuntur, quos Ulpianus I. 1.F. de Edicto ait, non esse morbosos aut vitiosos, praeterquam si imbecillitate dexterae italidius si mitra utuntur: sed hos non scaevos, sed mancos dici: sic scaeva res dicitur mala quasi liniltra: ὸν enim Graece sinistrum dicitur: vulgus scaevam & malam rem vocat. Fuit hic noltc r Scaevola filius P. Mucii Scaevolae Consulis anno V.
C. s 8. Meminit ejus Ja volenus in I. 66. st solui. matrim. Anno V. C. 61o. Consulatum gessit cum Calpurnio Pisone, qui Frugi dictus est, qui incidit in illud tempus , quo Gracchus seditiosas agrarias leges animo volvebat, in quem noster .Mucius peroravit in Senatu. Eundem Pontificem quoque Maximum fuisse , tradit Pomponius. Quod & Cic. testaturet. de orat. cum inquit: Ab initio rerum Romaηarum usique ad P. GRIucium 'Povi. Λώx. res omnes sim quorum annorum mandabant litteris, quae consuetudo in ejus 'Pοηtiuscatu abrogata videtur. Et in orat. pro domo: P. ScaeUola, inquit, Pont. Aiax. ρνο tollegio respondit, quod in loco Licinia C. F. tritissu populi dedissset . sacrum non videri essee. Fuit etiam cximius Orator, qui valde prudenter & acute & paulo etiam copiosius loqui, quam exaequalibus suis multi potuit, ut asserit Cis in Bruto. Verum non minus exercitatus in jum ci merito eum Pompo inter clarissimos JWiscpusultos secensear. Quod legum&consuetudinis, qua cives ejus uterentur, ad agendum, cavendum , dicendumque peritus erat. Adeo ut juris ei vilis
714쪽
674 Ex ERCITAT. IN HI STO R. POMPON. fundatorem eum fuisse testetur. Deque eo ita Cic. in i . de orat. Si, inquit, quaereIur, quisnam Iesus vere nominaretur, P. Muciam vominarem. Scripsit libros 4. ut videre est ex Lao. F. pro Sycio. ubi inquit Paulus: Mucius libro quartodecimo strabit, non posse coiri, ut aliam damni, aliam lucri partem Diacius ferat, Servius in notatis Mucii ait, nee posse sectitatem ita contrahi. Ex quibus perspicimus , Servium in libros P Mucii notas scripsisse rius quoque meminit Pomponius in Iuli. f.
de legation. tradit Valer. Ab. 8. eap. 8. n. Σ. eundem nostrum
Mucium optime pila lusisse, quia videlicet ad hoc diverticu luna animum suum forensibus ministeriis fatigatum transferres cbat. Alveo quoque ic calculis vacasse interdum, cum bene ac diu jura civium & Caeremonias Deorum ordinasset. Quod & Cic. alfirmat de orar. I. Licet VIa ratiove dicamus,
sua bene S duodecim scrupis ludere proprium esse Purisconsi hi,
quoniam utrumque eorum P. Mucius optime fecerit. Malo ita
que, ut annotavit Gulielm. Grol. de vitis Furi . lusum pilaeb: calculorum Valer. dicto loco Q. Mucio Auguri tribuit Et A=wns JὶMeminit hujus Bruti Cic. Lb. 7. Die 'ar. li-cuti & Sext. AElii dc M. Manilii, eosque coaevosi suisse ex
eadem epistola perspicimus. Putat Phlgius in avi aI. ad annum 66 s. hunc fuisse patrem Bruti, qui Caesarem interficiendo Rempub. in pristinam libertatem alserere animum induxerat. Sed aliter lentit Guliel.-Grol. Atque hunc ejusque filium diversum putat a Bruto, qui Caesarem occidit , usque patre. Propterea quod Cic. in Bruto utriusque mentionem faciens, postea Brutum quoque patrem Tyrannicidae, posteriori saeculo inserit, cumque magis boni Senatoris , quam Oratoris laude cohonestat, quod in Jeti Bruti filium non quadrat. Cui sententiae quemcunque, qui diligenter evolverit Ciceronem de Gar. orator. 1ubscripturum arbitror. Orator insignis, juris publici privatique peritus. Saepius Cicero eunt virum Optimum nominat, Sc Juris peritissimum, de claris orat. Iisdem temporibus, inquit, M. Brutus , in qt o magnum fuit, Brute , de cras generi vestra , qui eum tanto nomne esset, patremque
yptimum viram habuisset, cir juris peritissimum, oeestion facti-ra rit , ut Athenis Gorgus. Ex quo perspicimus, quod H eroum
715쪽
BE ORIGINE JUO S. 67 um filii saepe sunt noxae, Hic Magistratus non tivit , sed it accusator vehemeus, S molestus, ut facile cerneres naturale quoddam stirpis bonum degeveravisse vitio depravatae volantatis. Quem admodum contraria Iuxta sese posita elucescunt magis , ita quoque quando degenerem filium cum Optimo Patre comparo, quo hujus virtutes & egregiae animi dotes magis splenadescunt, eo filii depravata indoles, bc Inquinatus omnibus vitiis animus, quasi in illuitri positus theatro, ab omnibus magis conspicitur, & consequenter culpatur. Cum enim opulentae essent Patri possessiones, amplaque praedia , fundos enim tres habebat, Privernatem, hibanum & Tiburtem, & praeter hos Balneas. Haec omnia paterna bona dilapidavit & decoxitifilius degener. Hinc illi contumeliarum aculei, quibus L. Crassus in quodam judicio eum oppugnavit, quorum mentio apud Cic. a. orat. cap. s s. V bi ita inquit: Cum enim Erutus duos lectores excit et , S alteri de Colonia Narbonensi Crain orationem legendam dedum, alteri de ole Servilia, is cum contrarIa inter sese de Repub. capita coottitisset, noster hic faceti me tres partes B isti de jure civili libelros tribus I udos dedit : Et Abro primo, F ORTE EVENIT, UT INUER N A I l ESSEMUS. Brute, testi catur pater,
x t L l U S. dapiens videticet homo itim tremus nostrae civitatis norat buxc gurgitem: metuebat, ne, cum is nihiI haberet, ni Iesse ea relictum putaretur. Tum ex Iibro tertio, in quo inem scribeori fecit. Iot euim, ut audivi Scaev Iam dicere, nunt veri
uti libri , IN TIBURI I FORTE ASSE DI M U SEG O, ET MARCUS FILIUS. Ubi sunt ii fundi,
posuufet,ccesse et tam tu balneis istum cumsilis, scriptum reliqui fet ibus lepidis sane facetiis resutatus est a Crasso M. Brutus. Sed ut ad nostrum institutum revertamur .QVirum Praetorium appellat Pomponius, quod aliquando Praetura persunctus fuisset. Quemadmodum vir Consularis dicitur, qui aliquando Consulatum gessit. I. I. cor de diguit. Mabores Ma
716쪽
gistratus non obtinuit, fortasse quod ad eos non adspiravit. Quot libros de jure civio reliquit, ex statim citato Ciceronis
loco constat: verum tres tantum numerat Cicero, septem aurem eum reliquisse libros Pomponius affirmat. Verum hosce auctores conciliat Bertrandus: dicendo, Brutum revera tres tantum reliquisse libros, quorum ipse auctor extitit, atramen plures ei tributos, ut colligimus ex Tullii verbis , cum ina. quit: Tot enim , ut audivi Scaevolam dicere , sunt veri libri muti: argumentum quod ea tempestate plures , quam tres ipsum composuiste libros credebatur. Qui error ad postcriorace lapsus secula, Pomponium fortasse in erroneam hanc opinionem adduxit, Brutum tot scripsisse libros, quot enumerat. Quam tamen conciliationem vir ipse Bertrandus vix admittir, ne eam admittendo Pomponium tacite ignorantiae accusaret, quoi; non facile prae su mendum de auctore nostro, propter perinfectam ejus eruditio rem. Quare pi,tius teX tum mulare voluir, quam existimare Pomponium vulgarem errorem, Ciceronis& Scaevolae sententiis praetulisse, & hac quidem ratione, ut majorem numerum ad Manilium , minorem ad Brutum reserat, & unius dictionis transpositione hoc modo textum lestiis tuat , septem Manilius, Brutus tres. Quae transpositio eo
vero intilior videtur , quia ipse Pomponius ait , Manilium plura volumiua composuissee. Quae locutio librorum copiam deis notat. Bruti nostri Icti meminit Ulpianus I. II. I. 2 a. F. ad L. Aquit. Si mutior, inquit, pugno vel aliquo tera a te Fercassa ejecerit, Brutus ait , Aquilia teneri , quasi rupto. Et L ri. F. de in diem additi. Sic quoque Paulus in L 3. g. 6 j. iacquir vel amitt. offf. ubi ait: cetertim quod Brutus X Manil dis putant eum, qui sum dum longa possessione cepit: etiam thesaurum cepisse, quamvis nesciat in fundo esse , non est verum. Quamvis juris fuit per icissimus ,
homo tamen erat, ideoque multis quoque erroribus Obnoxius.
Manilius 4 De pronomine & familia hujus Icti non inter se
conveniunt scriptores: quidam ex nobilissima Manliorum familia oriundum tradunt. Eumque ex iis fuisse Manliis, qui, post Marcum Manlium Capitolii defensorem perduellionis damnasum , decreverant, ne quis sitae gentis Marcus appellaretur, Gulielm. Grol. de vitis Psonum cap. 6. tib. I. Sentiunt
717쪽
vero alii, hunc nostrum Manilium non ortum suisse e patricia lautiorum , sed pleb a Maniliorum familia. Plebis enim tribunatum gessisse Manilios, constat vel ex illo Manilio, cujus legem Cicero Praetor suasit, qua Mithridaticum bellum
Cn. Pompejo mandabatur. Praeterquam, quod auctore Festo in verbo Motiae, Mantiae lentis patriciae decreto nemo ex ea Marcus appetiatur, quod M. Manlius qui Capitolium a Galtis defenderat, cum re3num assectasset , damnatus necaturisque est. Consulatum gestit anno 6o . cum L. Marcio Censorino, juxta Cassiodorum , initio belli Punicinertii. Ita enim Cic. ad Attic. Iib. Ia epi f. s. Et vide, praeue, L. Libo, ineqm do Ser. GaIbia, Cenio tuouc, MaVilio, an T. Quintio, M. Acilio coss. Tribunus plebis fuerit. Sic quoque in Bruto cap. 17. Nam S quaestiones bac adolescente consitatae sunt, quae antea nullae fuerunt , C L. enim Pis, Tribunus plebis I gem primus de pecuniis repetundis, Censeri .Manilio Osf. tulit. Meminit quoque ejus Cic lib. φ. Epist. I 6. ad Att. Exstant volumina scripta, Manilii monumenta. 9 Summum fuisse eum Ictum testatur Cic. I. de orat. ubi de veris J ctis sermonem habens, in eorum quoque numero Manilium collocat. Atque de ejus auctoritate ita tu 3. de stat. Meminerunt illi Sext. Iium , M. vero Manitium vos etiam vidimus transverso ambulantem foro: quod erat insigne , eum, quia id faceret , facere civibus omnibur consilii sui copiam , ad quos olim S ita ambulantes, Si in selio sedentes domi, sic adibatur e non filum ut de jure civili ad eos, verum etiam de silia collocanda , . de fundo emendo, de .agro colendo , de omnι denique negotio a istincto referretar, c. Fundatorem Pomponius juris civilis appellat, ejus doctrinae meminit Paulus in I. 3. g. 3. f. deae-quir. vel amitt. pGC. Tres libros eum de jure civili reliquisile , testatur Pomponius: verum supr. annotavimus, septena lagendum esse, quam lcction4s mutationem tot ejus monumen in . 'ta, quae longe praedictum numerum trium librorum superata veri stimum est, sequendam satis anirmant. Composuit prae terea quasdam leges de venalibus vendendis Manilianas dictas, quarum quoque mentionem facit Cic. I. de orat. c. 38. Me
quisquam , inquit, es eorum , qui, s jam sit ediscendino sibi. A
718쪽
678 Ex ERCITAT. IN HISTOR. POMPON. quid, non Teucrum Pacuvii malit, quam Manilianas venalium vendendorum leges ediscere. Item Varro de Manilii actionibus Ab. a. cap. 7. Emptio , inquit , - equina 'simitis fere ae boum , S asinorum, quod eisdem rebus in emptione dominium mutatur stit in Manilii actionibus sunt perscripta.
s. o. Ab his prosem seunt Publius Rutilius Rusus ' qui Romae onsul, er siue Proconsul fAit : Pau-
. lus Virginius t 'r' Quintus Tubero ille Stoicus, Pansae auditor, qui est ipse Consul. Etiam 1 extus Pomprius Gnaei Pompui patruus fuit eodem tempore: er Coelius Antipater, qui historias conscripsit: sed plus eloquentiae, quam scientia juris operam dedit : etiam Lucius Crassus, frater Publii Mucii, ut Mucianus dictus es, hunc Cicero ait fur con- . fultorum disertis um.
Dublilii Rutitius Rufus. Fuit hic P. Mucii discipulus,
quoad juris civilis addiscendam disciplinam. Scribit enim Cic. ac de os ejus adolesce tiam ad opinionem S innocentrae, Uiuris scientiae P. Mucii commenosse donum. Philosophus vero fuit Stoicus, in Bruto cas. 3o. testatur Cic. eum fmsse virum doctum , Graecissique litteris eruditum , Panaetri auritorem, E; prope perfecIum in Stoicu: quorum peracutum , artispouum orationum genus, sed tamen exile , nec satis populari aseosonP
accommodatum, imitatur. Quamobrem inter summos oratores non videtur recensendus: jejunas enim ejus orationes fuisse
dicit Cicero, verum de jure mul& praeclara ejus opera fuere magnumque munus de jure respondendi sustinebax. Mus meis minit Ulpianus in I. io. g. 3. V. de usit 6, habitat. ubi inquit: Utrum autem unius anni s t habitatio, an inque ad Uitam, apud veteres quaesitum est y S Rutilius donec GDat, habitationem competere aις : quam sententiam S Celseus probas Gro octavo Distigod by Cooste
719쪽
DE ORIGINE IURI s. 679derim Sigestor m. Vide si I. 3. g. 9. f. de penu legat. Sic
quoque in I. I. g. a. F. de arbor. caedend. Si arbor aedibus ali nis impendeat, utrum totam arborem ubeat Praetor adimi, an
vero id solum, quod super excurrit, quaeritur Τ Et Rutitius ait, a stirpe excidendam , idque plerisque videtur verum .' Variae in eum fuere collocatae in Repub. dignitates, Quaestura, Praetura & Consulatus. Imo de Tribunus militaris fuit sub Scipione, tellante Appiano de bellis Hispan. cap. 3os. Scipio, inquit, Rutilio Rufo, tum Tribuno militum qui etiam harum rerum bisoriam edidit imperat, ut assumptis quatuor equitum turmis , hostium impetum propulset. Quaestor fuit Quintii Praetoris in Asia, ut refert Asconius Paedian. in divinat. Praeturam eum gessisse docet Ulpianus in I. I. I. I. f. de Mn. tiberi. ubi inquit, Et quidem prius Psaetor Rutilius dixit Sc. Conlulatum obtinuit anno V. C. 6 8. Postquam jam ante repulsam passus fuerat, competitorem habens A milium , quem sibi prae latum adeo aegre tulit, ut eum in judicium vocaret, at ille absolutus, ambitus adversarium accusavit , in quo judicio accidisse tradit Cic. ut Scaurus accusator ostenderet in Rutilii tabulis litteras, A. F. P. R. dicere actum fide Rutilii ; Rutilius autem: ante facIum ,post relatum: C. Cannius eques Rom. Cum Rufo adesset, exclamat, neutrum illis litteris declarari:
Quid ergo inquit Scaurus e e milius fecit , plectitur Rutilias.
Cic. et e orac. lib. v. Quamvis autem hic esset vir optimus de nnbcentissimus, ita ut nemo, Cicerone testante, neque integrior, neque sanctior esset in civitate , tamen adversariorum Calumniis oppressus est: summa enim ejus intcgritas atque innocentia damnationis exiliique sui causa fuit. De eo enim ita Liv. Diiois. 7o. P. Rutilius vir summae innoceutiae, quoniam eius C. Mucii Troconsulis a publicanorum injuriis A amd fenderat, iuvisus equestri ordini , penes quem judicia erant, repetundarum damnatus, tu exilium miFur est.' I t Flor. I. 3. e. II. Senatus, exico Metelli, damnatione Rutilii , debilitatus , omue decus Maj satis amiserat. Et apud Vell6. lib. 2. P. Rutinum viritim non saeculisui , sed omnis a Di optimum , in
terrogatum lege repetundarum , maximo cum gemitu civitatis
720쪽
Uerum integritate & virtute sua adeo sibi conciliaverat A siae populos, ut ipsi Asiam petenti omnes provinciae illius civitates Legatos secessum ejus opperientes obviam miserint. Exulare aliquis hoc loco , an triumphare justius dixerit: Valer. lib. I. cap. Io. Eum autem Smyrnaeos sibi civem addidisse tradit Tacit. q. An I. cap. 3. Atque cum ei Syllana victoria reditus in patriam osserretur, maluit, ne quid contra leges faceret, in exilio remanere, quam ad sitos reverti lares Valer. Bb. 6. cap. 4. Quamobrem Ovid: de 'Pouto Lb. i. eleg. 3.
Et grave magnanimi robur mirme Ratili Non us reditus conditione dati. Frna virum tenuit , non Pontus S bos
Ab amico consolatus , quod brevi ad penates sitos rcdirer, Luid tibι, inquit, male feci, ut mihi pejorem ressitum, quam
exitum optares , malo ut patria exilio meo erubescat , quam reditu maereat. Librorum, quos reliquit, meminit Atheneus,
eumque refert historiam rerum Romanarum scripssse in lib. 6. cap. ult. & Veli. in m. a. ea . 2. Scripsit & de vita sita libros aliquot, composuit & orationes quasdam, inter quas, de modo aedi siriorum, quam recitasse Senatui de populo Augustum , tradit Suet. in ejus vita cap. 89. Eum scis. in finem, ut luxus inhiberetur, & inccndia amoverentur. Hinc Strabo lib. s. dicit, constitutum fuisse ab Augusto, ne quis aedes altius quam septuaginta pedes tolleret. Quam altitudinem ad 6o pedes reduxit Trajanus imperator', teste Aurel. Victor. in 'irom. ubi ait: Quibus omnisus Troauus per exquista remedia plurimum opitulatus est ἰ statuens , ue Amsrum altiaturi sexaginta superaret pedes, ob ruinas faciles, sumptus , si quando atia contingereret, exitiosios. Hinc Ulpianus is Z I
f. II. V. de non. Oper. nunc. inquit , Nuntiamus autem, quia
jus aliquod prohibendi habemus, aut si quad contra leges, edicta. . Princgum , quae ad modum aedificiorum facta sunt, Vet. Pan Virginius. uisnam hic fuerit Paulus Virginius, non
constat. Locum hunc depravatum putat Muretus, non absquo ratione. Alii pro Paulo Uirginio, reponunt Scaurum' Vigellium a