Exercitationes in titulum digestorum de justitia et jure, et historiam Pomponii de origine juris, et omnium magistratuum et sucsessione prudentium; Auctore Wilhelmo Vander Muelen ..

741쪽

Aufidius Namusa .Hujus mentio in Pandectis passim fit, allegatur ejus auctoritas ab Ulpiano & Paulo in I. s. g. 7.sseommod. Nam is si servum tιbi tectorem commoda ro, is de machina cecideras , periculum meum esse Niam a ait. Et I. a. s. de aqua is aqua pluυ. arceu pud Nam am relatum

est D. Ab eo ait Pomponius condiscipulorum suorum striis Pta in centum quadraginta libros digesta fuisse. FIuvius Frisius Hic fides habenda Pomponio, nihil enim certi de hoc Iurisconsulto assit mari potcst, supra de C. Flavio commentati fuimus, verum id minime ad hunc nostrum

referri potest. Itaque quisnam hic fuerit, iterum lectori divinandum relinquimus.

gus Ituus Pacuvius Etiam & hic ignotus. Labeo Autisius, Labeonis Antii Zii pater) Labeonum nomena labiorum magnitudine familiae inditum, ut a naso Nasones,vid. Plin. lib. ix. cap. 37. Et Donat. in Eunucho Terent. arit. a. Ren. 3. Fuit autem hic Antistius Labeo pater sapientiae nomine illustris, qui, Caesare relicio, Pompejum secutus est, obtruncatoque Caesare, Brutum. Tantique fuit animi, ut post aciem Pharsalicam, Bruto & Cassio caelis, ipsis superesse nolens sibi mortem invenerit. Ita enim Appian. de beta. civ. lib. q. Labeo item vir notae sapientiae, pater Laseouis ejus, qui nunc quoque inter Turisconsultos celebratur, effosa in tentorio ad sui eorporis modum fovea, ubi reliqua servis mandavit, uxori

quoque 2 liberis scri u quae volsit, es literas servis commisit: fidissimum autem ex his iuxtra prehensum circumegit , ut mos est Romanis libertas facientibus: moxque gladium ei dedit , S jugulum praebuit. Et huic quidem tentorium pro sepulchro fuit. Cinna. J De hoc Iurisconsulto nihil quicquam certi assirmari

potest, existimat Bertrandus, eundem illum esse, quem Cassi dorus in Chronicis tradit Consulem fuisse cum L. Valerio anno V. C. 7s8. temporibus Augusti Caesaris, Servii enim discipulum, ea aetate vixisse, certum est. Cui opinioni quoque Corasius subscribit. Verum quaecunque hi Iurisconsulti adferunt argumenta, examinat Gulielm. Grotius, atque ea huic nostro convenire non posse, satis aperte ostendit. Quod de

Consule Cinna dicitur apud Senecam, qui anno 738. Consul X x x x fuit,

742쪽

fuit, id L. Cinnae tribuendum arbitratur, qui in Caesarem conjuraverat. Idque eo magis, quod eum appellat stolidi ingenii virum, quod in Iurisconsultum nostrum non quadrat. Quemadmodum alius quoque ab eo est Cinna Poeta , qui Smyrnam scripsit, cujus meminit Catullus Epigram. 96. urna mei Cinnae nonam post denique messem, Quam coepta es, nonamque edita post hiemem. Verum si noster vixit tempore Augusti, ut quidam tradunt,

εt hunc Poetam ante Augusti aevum vixisse ex commentariis, quos in Smyrnam Cinnae sub Augusto Grammaticus L. Crass-tius Pasides scripserit, constat, sequitur, hunc alium a nostro fuisse. Suet de illustr. gram. In jure civili nostrum versatum fuisse, ostendunt ejus scripta, quorum meminerunt Jurisconia

Publicius Geuius Non conveniunt inter se Doctores neque de praenomine , neque cognomine hujus Jurisconsulti. In Pandectis Florentinis legitur Publicius Geuius, quam lectio nem, qui oppugnant, dicant, Publicii nomen, itemque Gel- Iii diversarum familiarum esse cognomina, dc consequenterjunisgi non posse, quod falsum esse ostendit Gulielm. Grotius Glitis Iectorum L I. cap. XI. ex Valerio Max. hb. 9. cap. I . ubi Publicii cujusdam libertini mentio fiu. Et ex L a . V. quan a dies lia. ced. ubi Publicius praenominis loco est. Et Ulpianus I. 18. f. de stat. hom. ubi D Adrianus Publicio Marcello re scripssse dicitur. Hotomanus Publicola Gellius legendum censet, ut sit L. Gellius Publicola, quem Cic. in sui. cap. I.

dicit non tam vendibilem esse Oratorem , quam ut nescires quid ei deesset: nec enim , inquit, erat indoctus, nee tardue ad cogitandum, nec Romaπarum rerum Immimor , cs verbis fotatus

fatis. Verum ut quidam ad hiluc Ciceronis locum summa cum ratione annotarunt, ex eo colligi non potest , de L. Gellio Publicola sermonem Tullium habere , quoniam nulla hujus praenominis sive nominis fit mentio : quemadmodum nec

ex eo evinci potest, eum J urisconsultum fuisse. Et quid si eum

743쪽

Q. D E ORIGINE J V 2 r s. rea Iurisconsultum fuisse concedamus, ut inquit Grotius, cit. loe. ut tamen is oditor Semii 2 Vari aliorumque, qui sub Augusti

floruιν unt , ceaeum fuerit, tempor sm ratio ηιnsep wIttit. Abux-gitur enim a Cicerone L. Crasso S Marco Automo S reliqaisprimras .eυι oratorri us , quod s ita est , xon potuit a Servio p=oficere ise Getistis, quι aliquot ante Ciceronis Conjulatum annis X Conis S Censor fui , ut ex Fastis videre f. Pub. Rutilius de vet. y rarum vitis, & eum secutus Corasius ad h. t. malunt legere

Publium Caecilium, quam Publicium Gellium , sed qua nixi

auctoritate, incertum Aliquoties Caecilii apud Gellium fit mentio, cum Caecilii poetae ob I7. ωρ. M. tum Senatoris Itb. 7. cap I . ubi pro C. Acilio Senatore, Caecilio reponendum quidam: annotarunt. De Sexto Caecilio Iurisconsulto sermonem habet tib. ao. c. I. eumque in disciplina juris atque legibus populi Romani noscendis interpretandisque, scientia , usu, audi maleque illustrem fuisse testatur. Verum de his nostro Gelolium intelligi non posse ex eo satis constat, quod ejus fuit coetaneus, quo familiariter usus est Gellius, & consequenter floruit sub ira jano, adeoque eum ex Servii auditoribus non fuisse, manifestum est. Itaque ne hisce immoremur diutius, eorum amplectimur opinionem, qui Florentinam lectionem tuentes hunc nostrum Publicium Gellium eundem illum affirmant, cu- .jus fit mentio toties in Jure, ut in L 2. g. 8α. ad S.C. Tertia .

ubi inquit Ulpianus: Sed si sint sui heredes, verum hereditas ad

eos non pertineat , UIdeamus an mater admittatur, ut suta, abstianuit se hereditate. Et Modestinus i. s I. g. I. V. de cond. ω δε- monst. Heredi decem care jussus, sis liber esse, S haeredis heredi dando perveniet ad libertatem: quod non Amiliter in legatarii persona cusodiri, Publicius sexibit.

g. 43. Fuit eodem tempore Trebatius , qui idem Cornelii Maximi auditor e fuit Aulus Cascellus, Quintus Mucius Volusii auditor e denique in illius

honorem lsamento Publium intauctum nepotem ejus

744쪽

reliquit haeredem: fuit autem stuaestorius: nec ultra troicere zoluit, cum illi etiam Augustus Consulatum errat. ex his Trebatius peratior Cascello, Castalius Trebatio eloquentior fuisse dicitur , inlius utroque doctior. Cascelli scripta non exstant, nisi unus liber Benediclarum. Trebatii complures e sed minus Ir

quentantur.

Vt Trebarius.) C. Trebatius Τesta, Cornelii Maximi audi-Lin tor, ut Pomponius testatur, LabeoniS Praeceptor, eques Romanus, summa injure civili scientia praeditus fuit. Cicerone admodum familiariter usus fuit , in cujus amicitiam fidemque adhuc adolescens icie contulerat, ostendunt id ipsum tot Ciceronis ad eum scriptae literae, ut & liber Topicorum ad eundem missus. Vel quoque C um Trebatium familiarem suum appellat ι. q. adfamii. epist. l. Ciceronis quoque commendatione ad Caesaris familiaritatem est admissus. Quam autem sincera fuerit ea commendatio I perspicimus ex epist. s. ad Dis. tib. 7. ad Cae tarem scripta: MitIo reιtur, inquit , ad te Trebatium, atque ita mitto, ut initis mea smute, post autem imuitatu tuo mittenda m duxerim. Hunc, mi Caesar, sis velim omni tua comatare eo lectare , ut omnia quae per me posis a nci ut in meos e ferre velis , in unam hunc conferas: de qua tibi homine hae spondeo, nou illo vetere verbo meo, quod, eam ad te de ML

Ione siripsissem, jure iusisti: sed more Roma , quo modo homines

non isepti loquuntur; probiorem hominem, metiorem virum , ruindentiorem eis neminem. Et ad ipsum Trebatium ita scribit epiastola sequenti: In omnibus meis epi poris , quas ad Caesarem autua Basiam mitto, legitima es accessio commmda fraus triae . Nec ea vulgaris, sed cum,uoquo inAxui rudicio meae erga te benevolentiae. Hac itaque singulari commendatione in intimam Caesaris pervenit familiaritatem, adeo ut ei Caesar tribunatus comm Ea, sive stipendia, dumto labore militare, deferret. Quae comtem piisse scribit Cicero, propter urbis & in banitatis desiderium, quo tenebatur, quas Ine PIias reprehendit in eo Cicero, eique

745쪽

DE ORIGINE IURIS.

persuadet, ut eas deponeret , itaque paulatim Caesaris benevo. lantia & Ciceronis adhortationibus substitit in castris. Orto postea civili bello, Caesaris semper secutus parres , ipsumque Ciceronem sollicitare vehementer non destitit, ut vel Caesaris partes amplecteretur , vel in Graeciam se conferret. Plut . invita Oe. ita ut miretur jure Rutilius, Zasium credidisse Tre batium insigni interventu Ciceronis restitutionem a Caesare impetrasse, ac tum demum illa obtinuisse commoda, de quihus jam locuti. Idem Caesarem, ut refert Suet. in Caesare cap. 78. Patribus universis conscriptis, cum plurimis honorificentissimis que decretis, adeuntibus se, sedentem pro aede Veneris genetricis admonuit , ut assurgeret , quam admonitionem aegre ferens Caesar, minus familiari vultu Trebatium respexit. Quam insignem des recti Senatus contumeliam jure auctores inter praecipuas Caesarianae necis causas referunt. Fuit autem ut de eoiadem refert Cicero, in jure civili summa us scientia, & singularis memoria. ιib. 7. Nip. s. adfam. quapropter eum duxisse familiam inquit, id est, ut interpretantur commentatores , tanti ejus scientia apud alios fuit ponderis & momenti , ut ceteri usdem disciplinae cultores eum sequerentur tanquam ducem& auctorem. 1ta . de simo. dicit Cicero, sententiam ducere familiam, quae majorem vim habet & majoris est ponderis, .

. quasi caput aliarum , ita enim inquit :)Sed primum ιIud sidegravissiam tuam vestram sententiam, quae familiam ducit, bonestum quod sit, id Arum eo bonum ,h nesteque vivere, bono um inem: Se. Magnam itaque Trebatii auctoritat cm in jure praedicat, cum familiam eum duxille assirmet. Plurima fit e)us mentio in Dige istis, licet ejus sententia saepius re)iciatur. Citatur in I. umc. I. I. f. de o c. Quaest. l. 13. 5 3. is dedol. ma 'I k3. C de rei vind. l. 9. S. I. . de usust. ι 6. . . 6. f. comm. Δυid. N passim plurimis aliis in legibus. Scribit

Ulpianus tui. a i. f. de I t. Trebatium exercuisse vulgarem illam Quaestionem. an ιs , qui ex acervo frumenti mouitim δει- sutit, totius rei furtum faciat, an vero θυι tantum abstulit y Ostius totius acervi furem esse putat ::nam S qui aurem aticurus tetigit, loquit Trebatius, totum eam viderι litigisse, protrade S

746쪽

ejus, quod ab utit, verum totius videtur fur esse. Sed verum est inquit Ulpianus in tantum eos furti act. one teneν i, quanialtim abstulerunt. in ejusmodi furtorum quaestionibus enodaniadis ac dissolvendis Trebatium occupatum tuisse confirmat quoque Cic. in epist. 22. adfam. lib. 7. ubi inquit, ab eo inter Schyphos agitatam fuisse controversiam , Posetne heres, quod sumtum antea factum esset, furti recte agere. Notandum quoque, quod non solum commendatione Ciceronis in intimam Caesaris pervenerit familiaritatem, verum & eum , Caelare interfecto, non minimum apud Octavium Augustum tenuisse locum :ur pote qui Trebatii pol illimum suri u codicillorum usum receperit , ut ipse Imperator tui iuranus tradit s. i. rvt. de C diciI. idque propter summam , qua in Jure pollebat , auctoria

ta ulus Cascelius Luintus t ucius Volusii auditor.) Quis hic

fuerit Q. Mucius Volusius, cujus auditorem nostrum Cascellium fuisse tradit PomponiuS, non constat, ideoque hunc locum tanquam corruptum varii auctores varie emendarunt. An istonius Augustinus Quintii Mucii Volusii auditorem legendum putavit, quam lectionem & Probat Magnus Cujacius, sed qua auctoritate, mihi non liquet, cum nuspiam apud aure res legisse me memini, Muciorum familiae volusii cognomen inditum. Praeterquam quod Volusius nomen gentis fuerit, ut putat Balduinus, qui Volusium Metianum Jurisconsultum mulistis posteriorem fuiste tradit , & consequenter huc referri non poste. Alii putant in Mucii Scae Volae auditor legendum , quod

probabilius videtur. Verum rectius emendavit statim allega. tus auctor, z'inti GaIucιι ω VolcasIι aultor, ita ut duos habuerit in Iure praeceptores: a C Primo Praeceptore usus Scaevo. la , postea eo mortuo Volcatii auditor fuit. Mucii discipulum suisse, tellatur satis a rte Pomponius, tradens Cascellum in honorcm ilius scit. Praeceptoris Mucii, nepotem eius testa mcnto reliquisse heredem. Deinde enim non Volusium, sed Volcatium audivisse aisirmat Plinius lib. 8. cap. O. ubi inquit: Apud nos Volcatium nobilem , qui Cascetium Ius cavile a ueti, asyxrcone e suburbano redi nutem, cum a e per avifeti, cavis ag= a Fator e defendit. In quibusdam editionibus legitur Cae&lium a

747쪽

lium , sed male, fuit autem noster Cascelius Trebatio & Osi lio aequalis, verum quemadmodum Trebatius fuit Cascellio peritior Sc Ofiluis utroque doctior, ita Cascellius eloquentia& Trebatium & Ofilium superavit , uti testatur Pomponius, habebatur tamen in pretio noller Jctus. Ita enim Ammian. Marcel. I. 3 o. c. 4. M ut altius videantur jura cauere , Trebatium loquuntur, is Cascellium , Θ O fenum,it Auruncorum Sicanorumqtie jam diu leges ignotas , cum Evandri matre abhinc seculis obrutas multis. Et Horat. de art. Poet. Ters 3 M. - - - - Coinultus juris , S actor Causarum mediocris, abes virtute diserti

N--fallae, nec siit quantum Cabreuius Aeso. Sed tamen in pretio est. Iurisconsultum mirae urbanitatis & libertatis fuisse, testatur Macrob. Saturna l. lib. I. cap 6. Cascellius cinquit) ytiriscou-

fultus urbanitatis mirae libertativique habebatur , praecipue tamenis fotus ejus innotuit: Lapidatus a populo Vativius, cum gladiatorium munus ederet , sitiuuerat ut e miles eicerent, ne quis in arenam nisi pomum misesse vestet. Forte his diebus Casceltius cou-sultus a quodam, au nux pineo pomum est, revondit: Si in Vatinium missurus es , pomum est. Mercatori deinde, quemam modum eum socio natam divιderet interroganti respondi i e traditur:

Navim si dividis, nec tu , nec socius habebitis. De libertate nostri Jcti ita Valer. Bb. 6. eas. 2.. A. Caesiuius, Cascellius legendum) vir juris civisis scientia clarus, quam periculose covistumax: nullius enim aut gratia, aut auctoritate compelli potuit, ut de atiqua earum rerum quas Triumviri dederant, formulam componeret. Hoc dnimi Iudicio vιeIor Iam benesicia extra omnem ordinem legum flonens. Idem, eum multa de partibus Cissuri, liberius loqueretur , amicique, ne ιdfaceret, monerent: Duas res , quae hominibus amarissimae videntur, magnam sibi licentiam ρr here, ν espoudit; senectutem S orbitatem. Quod attinet ad dignitates, quibus ornatus fuit, ultra Quaestoriam dignitatem proficere noluit , cum illi etiam Augustus Consulatu in osterret, propterea fortasse , ut Rutilius Opinatur , quod praesentem Reia

748쪽

o3 Ex ERCITAT. IN HISTOR. POMPON. Reipub. statum, in quem ejus jam inciderat aetas, accipiendis a Tyranno Magistratibus probare vellet a viro, in libera etiavitate & nato,& ad virilem usque aetatem innutrito. Scripsit varia, verum ea non extant, nisi unus Benedictora liber. Ad quem librum pertinere vult Bertrandus s. deverb. A.

Et s. 7. I. i. P. quod vi aut elam. Mus mentionem in Digestis saepissime Icti faciunt, & praecipue Javolenus I. 39. . de Q. si ρυιII. Iubst. l. o. is de eonae is demonst. S pagon. Notan . dum l. , plane ab hoc nostro Jcto diversum esse Caesellium

illum, cujus mentionem facit Agell. lib. I. cap. I 6. quem antiis quarum lectionum commentarios scripsisse tradit. Quemadmodum & alius quoque fuit Cascellius ille praediator , de quo Ualer. Bb. 8. cap. ia. ad quem in Scaevola legum clarissimus iacertissimus vates, consultores re)iciebat.

s. 46. Post hos quoque Tubero fuit, qui Ofilio operam

dedit: fuit autem Patricius , er transiit a casis agendis ad jus cidite , maxime postquam Quintum Ligarium accusavit, nec obtinuit apud Cfum Calarem. Is es Ruintus Ligarius , qui, cum Africa

oram teneret, insermum 2 uberonem applicare non permisit, nec aquam haurire, quo nomine eum accusa

et it , o Cicero defendit. exstat ejus oratio fatis pulcherrima, qua inscribitur, pro stuinto Ligario T bero doctissimus quidem habitus es juris publici, γ

privati: γ complures utri que operis libros reliquit: sermone etiam antiquo usus abfectavit scribere: er ideo paruis libri grati habentur.

CD ost hos quaque Tubero fiuit , qui Osilio operam dedit L. Tu-

berone patre nobili & patricio noster natus suit, primum orator fuit, deinde ad causas agendas animum applicuit. Itaque Diuitiaco by Coos e

749쪽

OR ORIGINE IURI . 7o que adolescens, Q. Ligarium coram Caesare accusavit , de-rendente eum Cicerone. Quod ad accusandum Q. Ligarium

Tubero descenderit , eo contigisse tradit Pomponius, quod Ligarius non permisisset, cum Africae oram teneret, infirmum Tuberonem applicare nec aquam haurire. Caesar, qui hanc describit Historiam lib. I. debe Gall. tradit, non Ligarium, sed Accium Uarum, Tuberonem venientem Uticam cum n vibus portu atque oppido prohibuisse. Et cum, inquit, iu Africam veni et, scit. L. T ubero invenit in provincia cum imper o Grittium Varum, qui ad Auximum amissis cohortibusnorinus ex fuga in Africam pervenerat , atque eam sua sponte vacuam occupaverat, desiectaque habito duas legiones essecerat, hominum 2 locorum notitiam , S usus ejus provinciae nacIus. Ad tus ad ea conanda , quod paucιs ante annis ex praetura eam proviκciam obtinuerat. Hic venientem Uticam cum navibus Tuberonem portu atque oppido probibet , neque asseerum valetudine istium exponere tu terram patitur , sed sublatis anchoris excedere eo Ioco cogit. Nullum hic quidem verbum de Q. Ligario Tuberonem prohibente portu atque oppido , quamobrem putat Bertrandus , eam non fuisse causam Tuberoni apud Caesarem Ligarium accusandi, quam assert Pomponius, sed cam potius summam accusationis fulsis, quam Quintilianus refert M. n. Scit. quod Ligarius, cum jam bello civili Caesariano jactabatur Resp. non Caesaris partes amplegus fuerat , verum cum Repub. contra Caesarem senserat. Neque pro Cn. Pompejo, inter quem inquit & Caesarem dignitatis fuerat contentio, cum

salvam utrique Rempub. vellent, sed pro Iuba atque Afris inimicissimis populo Romano stetisset. Certissimum est, quod,

cum Q. Ligarius non obtineret provinciam, ut tradit Caesar, non potuerit prohibere Tuberonem cum navibus Uticam v nientem portu , & consequenter non fuit causa accusatibnis,

quam Tubero contra Ligarium suscepisse tradit Pomponius. Aliter describit hanc historiam Cicero in orat. pro Ligario Scit . quod ante exortum inter Caesarem & Pomprium bellum, Ligarius cum Considio Consule Legatus in Africam profectus a Considio abeunte, propter spectatam ejus virtutem ei Provinciae vel invitus praeficeretur. Bellum interea civile ex-

750쪽

τ1o Ex ERCITAT. IN HISTOR. POMPON. arsit. Quamobrem ii, qui in Africa erant, ducem quaerebant . qui summae rerum praeesset. Cumque Ligarius ad patrios r vertere lares properans, summum declinaret imperium , Accius Varus intervenit, illudque libentissime arripuit. Interea Tubero, qui castra Pomprii sequebatur, a Senatu in Provi clam missus est, quem adventantem Ligarius , ut inquit Pomponius , Usticare non per mi At, nec aquam haurire. Itaque reia Iictis Africae oris in Macedoniam ad Pompejum redire coactus fuit. Finitis autem bellis civilibus, Tubero filius eum accusavit apud Caesarem, non sine spe victoriae fretus ollania Caesaris in illum, verum patrocinante eum Cicerone, tantum vaaluit facundia, ut Caesar Ligarium absolverit , quamvis eum damnandi certum jam coepisset consilium. Alii ex Ciceronis oratione colligunt, P. Accium Varum missum fuisse cum impo. rio, ut Q. Ligario succederet, poitque ejus adventum aliquamdiu in Provincia mansisse. Interea Senatum Pompejo ravenistem L. Tuberonem ad eam obtinendam Provinciam misisset . verum eum cum navibus Uticam venientem, Accium Varum portu atque oppido prohibuisse, ut ex Caesare perspeximus, atque hinc Tuberonis in Ligarium odium & ira , qua impulsus eum apud Caesarem in foro pro tribunali sedentem accu

Verum nuspiam in oratione pro Ligario scribit Cicero, Aeracium Varum ex SC. in Africam milium , sed plane contra. rium ex Ciceronis verbis colligimus , cum inquit: Interim P. Accius Varus, qui Praetor Africam obtinuerat, Uticam υ nit , ad eum statim concursem est , atque ille non mediocri cupiaditate arripuit imperium , si illud imperium eme potuit , quod ad privatum Hainore multitudinis imperatae, nullo pistico consilis iuriferatur. Itaque summum imperium facto quidem, sed non jure sibi vindicaverat P. Accius Varus , attamen quia de facto illud arripuerat atque obtinuerat, merito si quid Tuberoni cm tigisset, quod contra jus fasque erat, id ipsum non Ligario, Otpote qui jam deposuerat imperium, verum Accio Varo imputari debuisset. Unde Tuberonem , inquit Cicero, in Africam jam occupatam , scit. ab Accio , propterea Caesar de Ligario quanquam & eodem tempore, quo jam sumis

venisse iafortasse'