장음표시 사용
131쪽
sibi lapidem repraesentat tanquam inlidum, aut erusta tenui glaciali obductum , aut de turri excella delapium; is notionem habet complex1m. S. IO6.
Q icquid sensu percipimus aut imaginamur , ejuI notionem complexam Quorum babemus. Nemo nescit, quae sensu percipimus aut imaginamur, ea eL notionem se singularia sive individua. In individuo determinata sunt omnia, quar Uis eidem insunt, adeoque tam attributa , quam modi car. 6o. 66. 67 : determinata quoque sunt Omnia, quae eidem adsunt , seu juxta ipsum una percipiuntur. Notio igitur eorum, quae sensu percipimus aut imaginamur, complexa est S ro 3ὶ .
Notiones generum oe specierum distinctae sunt notiones simplices. Noti Quoramnes generum & specierum distinctae non continent nisi notas, per quas ηπissim res repraessentata agnoscitur & ab aliis discernitur cf. 88 . Est igitur pst t simplex cf. IOSὶ .
Fieri potest , ut rem sensu pereeptam aut imaginationi praesentem ita cogitemus , aes ea abessent, quae in notarum numerum referri nequeunt . Atque tum notio, quae complexa est, fingitur instar smplieis r quae fictio in cognitione rerum contusa locum
habet. Pertinet huc exemplum lapidis paulo alue t nos. I. ios j allati. S. Io 8.
Terminos simplex , seu nco istis est , qui notionem smplicem seu Termini incomplexam significat. Istiusmodi termini sunt nomina generum ac specierum cur. Io 7 . Terminus vero complexus est, qui notionem com- ' plexam significat. Istiusmodi termini sunt voces, quibus dcnotanturres cum suis attributis , modis ac relationibus extrinsccis c*. Io 6).
Exempla paulo ante de notionibus simplicibus & eomplexis in medium allata has quoque termini sinplieis atque complexi definitiones illus tant. Fieri autem mi est, ut terminus pluribus conii et vocibus , eis smplex st. Ita Diigoritim aωclinatum est terminus simplex, cum spurarum quoddam genus significet. Similitet Iasica arii A.alia uocens ter-m:nus simplex est, eum ipsi simplex notio resp deat e g. III. S. IO9.
Quae rebus insunt, ueluti earum attributa atque modi , vel etiam ari Funda. sunt , veluti earum relationes ad alias , vel repraesentantkr tit rebus ins mcntMmxistentia, vel sigillatim absque rebus , quilus insunt. Patet per exempla a sserti veritas. ab iras
Ita albedinem duplici modo e siderare licet, vel ut rem nullam cogitemus, cui inest; UVel ut rem quandam nobis una repraesentemus, cui inest , veluti nivem albam, aut alia ς hum in genere. Similiter temperantia eonsiderari potest vel per se , nullo habito res rectu ad hominem, qui habitu isto gaudet; vel reserri potest ad eundem, veluti si mihi eundem repraesei item ut temperantem s. DO.
Notio abstracta est, quae aliquid, quod rei cuidam inest, Vel adest, Notionis r. Praesentat absque ea re, cui inest vel adest . Concreta autem est m- abstractaer o , quae aliquid , quod alteri inest, vel adest , repraesentat ut eidem
132쪽
cur non plures differen tiae notio
11 4 Part. I. Sect. Is Cap. II. De notionum
Ε. gr. si color consderatur absque subiecto, cui in ret , abstracta est notior sed filab:ectum confideratur ut coloratum , notio concreta est . In abstracho consideramus rearum modos , attributa , relationes , ubi ea per modum substaiit larum concipimus. Ita in Politicis si eadem persona fuerit Rex atque Electat di ea confideretur qua Rex tantum , notio individui abstracta est. S. III.
Terminus abstractus est, qui notionem abstractim significat: Cour
tus vero, cui notio concreta adhaeret.
Concreta efferri solent nominibus ad ectivis, veluti lucidus, albus, doctus: abstracta vero per iubstantiva, ut lux, albedo, do trina. S. III.
Notiones nostrae vel talia contirent, quae rebus pluribus communia sunt, vel quae nonnise rem tinam in singulari repraesentant . Patet hoc ex iis , quae de generibus, speciebus ac individuis dicta sunt. Conveniunt e nim individuis, quae ad integram speciem transferri nequeunt S. 73.& seqq. . Species autem continent , quae pluribus individuis i Genera, quae pluribus speciebus communia sunt cS. 4 . 4s 2. Modi quoque rebus pluribus sunt communes S. 67 , nec non quaedam pro
Notio communis est, quae pluribus communia exhibet: notio singularis, quae rem singularem seu individuum repraesentat.
Notio hominis in genere est notio communis , cum plura sint individua , quibus ea conveniunt, quae isti notioni respondent. Ast notio hu: us hominis, v. gr. Petri, ell n tio singularis , cum unicum tantum sit individuum , cui notio ista respondet . Pertinent hue exempla mathematica superius allata cnM. I. 72. & sqq. . S. II 4.
Terminus communis est, qui notionem communem designat: Singularis autem, qui individuum significat.
Ita omnia nomina generum de specierum sunt termini communes, veluti homo, equus , pluvia, virtus, temperantia r nomina vero individuorum sunt singulares, veluti Petrus, Paulus, Bucephalus, Sol, Luna, Venus. S. D .
Non admittimus in Logicam nostram , nisi quae vel intelligendis ac demonstrandis ceteris inserviunt, vel in praxi certum eumque indi Dpensabilem usum spondent. Quamobrem eas quoque notionum differentias tantum exposuimus, quae huic scopo satisfaciunt. Terminos a tem a notionibus constanter distinguimus, ne verba cum rebus con landamus , magno cum scientiarum dispendio.
133쪽
De usu vocum sive Terminorum circa notiones.
SI quis habet notionem asscsejus rei novitque terminum , quo ea signf- Quandocatur , ei notio termino prolato in memoriam revocari potest. Termi- tim nus est vox notionem quandam S. 36 & consequenter rem, Qt ς ς' quae eadem repraesentatur, significans 37 . scimus itaque, quaenam notio termino aliquo significetur, si rem nobis repraesentantes tzr- Meat. minum ab aliis audimus, aut si ipsi met aliquam notionem pro arbitrio nostro eidem tribuimus. Quodsi ergo aliquis notionem rei habuerit terminumque quendam cum eadem aliquoties conjunxerit, ut satis meminerit, eum ipsi respondere ἰ ejus mentem subit notio, termino audito S. 322. Quamobrem termino prolato notio eidem respondens inmemoriam ei revocatur. E. gr. Qui vidit Solem nomenque ejus audivit, is audita voce Sol luminare istud magnum diei sibi in memoriam revocat , ita ut erus imago ipsius veluti oculis oberret . S. IIT.
Si quis audia voce eandem ἱn se notionem excitare valet , quam cum ea Quanto conjungit alter, is mentem alterius intelligit oe contra . Qui enim audita mem Voce in se excitat notionem, quam cum ea alter conjungit , is novit, ' quam notionem alter voce ista significet, adeoque mentem alterius in- Σtelligit. Contra qui mentem alterius intelligit, is novit, quaenam notio cum voce ab altero prolata sit conjungenda . Necesse igitur est, ut notionem istam audita voce in animo suo producere valeat.
Qui igitur mentem alterius intelligere voluerit , is oe perspectos habere ianu , debet terminos , quibus utitur , nos eque notioneι , quσ iis sunt jungen . opus. Etenim necesse est , ut audita voce eandem in se notionem excitare Valeat, quam cum ea conjungit alter S. II 79. Hoc autem ut fieri possit , & terminum perspectum habere debet , qui eam significat, &nosse, quod ea eidem respondeat cS. IIT .
Si quis audita voce notionem eum ea jungit ves nullam, MI deceptricem, sua DNn obscuram , is mentem alterius non intelligit. Qui mentem alterius in- ait με telligit, is audita voce eandem notionem excitare Valet, quam cum ea connectit alter S. II 7 . Quare qui audita voce nullam cum ea n tiouem jungere valet, is mentem alterius non intelligit. Notio decep. 'trix
134쪽
rio Part. I. GR. II. Cap. III. De usu vocum
trix notio nulla est , sed sine mente sonus F. 38 , adeoque perinde est, sive notionem nullam cum voce prolata jungas, sive deceptricem. Quamobrem in hoc quoque casu mentem alterius non intelligis . Quod si denique quis notionem obscuram cum voce jungit , is rem significatam agnoscere atque ab aliis discernere minime novit c S. 8o , adeoque ignorat , quaenam sit ea res , quae voce ista significetur. Perinde igitur est ac si nullam cum ea voce notionem jungeret, adeoque denuo mentem alterius non intelligit .
E. gr. si quis audit vocem iri ire p. i , qua utuntur Geometrae recentiores , nunquam tamen didicit, quid ea voce intellectum velint ; is vel nullam cum ea iungit no-ilonem atque adeo arnoscit, se mentem Geometrarum minime per sprcere; Vel ex clym logia 'cis tormat situ notionem quandam obscuram, vel deceptricem, quasi sit aliqua pars ceterminatae magnitudinis ex determinata quadam divisione emergens, atque adeo tibi videtur mentem Geometrarum agnoscere, etsi revera eandem non agnoscat , cum istiusmodi pars inanite parva sit impostibilis , atque hinc nulla ei notio respondeat. S. DO.
Si quis audita voce notionem aliam in se excitat , quam cum ea tun git 'ster, is mentem ejus pervertit seu sensum a mente ejus alienum fingit. Qui enim aliam cum voce notionem jungit quam alter, is sibi audita Voce aliam rem repraesentat S. 34 , quam ea denotat alter S. 37 . Voci adeo tribuit significatum a mente alterius alienum S. 36 ,
hoc est, mentem ejus pervertit.
E gr. Lei ιιμι voce mundi denotat universam seriem rerum, qua spatium ac tempus omne repletur. Si quis in T Modie a M. . tu a legens vocem mundi cum ea Cori. nectit notionem compagis corporum totalium vel status praetentis, aut alterius Prae retati una erutatis rerum &e. is voci mundisi significatum tribuit a mente Mignisii
Si quis babet notiones notarum , quae notionem distinctam ingrediuntur, clara1 novisque terminos, quibus eaedem indigitantur ; et notio distincta comis muricari potest. Qui enim notiones notarum habet claras novitque te Minos, ei terminis prolatis istae in memoriam revocantur S. II 6 Cum igitur jam & ipse sibi repraesentet ens iis notis instructum ea sique a se invicem distinguat; notionem istius entis distinctam habet V. 88 9. Distincta igitur notio terminorum usu uidem communicari potest.
E. gr. Si quis notionem habet figurae, aequalitatis laterum & aequalitatis angulorum, novit terminos figurae qui laterae & figurae aequi anguidit ei notio figurae regularia communicari potest, quae est figura aequi latera aquiangula. - . S. I 22.
Terminorum usu almamones fiant claris atque aest me. Etenim si quis abstrahere voluerit , quae rei cuidam insunt, is missis ceteris ad ea sola attendere debet c S. Ioρ9. Quoniam vero sepius aliis sunt interspersa, aut sub aliis veluti sepulta latent, disculter admodum mens a ceteris avocatur & in ea sola omnis cogitatio convertitur. EnimVero ubi
135쪽
sine Term norum circa notione r. III
ubi eadem terminis peculiaribus indigitas, tum & clare perspicis, quaenam sint ea, quae una insunt, vel in quibus ista latent, tum eadcm a se invicem distinguis. Abstractiones igitur terminorum usu fiunt clarae atque distinctae.
Notio deter nata est, quae nec plures , nec pauciores habet notas, quam quae rei repraesentandae lassiciunt, quae ipli respondet.
Nimirum omnis notio rem quandam repraesentat, vel uti notio trianguli triangularem figulam i g. 3 ). Omni rei quaepiam inesse inteli iguntur, per quae in e se istius entis constituitur, seu cur ad hoe genus, ad hanc speciem reseratur, vel hoc individuum se, non aliud: id quod tum per exempla, tum per ea patet, quae de speciebus, generibus ac individuis dicta sunt I. 43. &seqq.). Ita genus trianguli reis itinei constituitur me numerum ternarium rectarum spatium comprehendentium a species aequi lateri per aequalitatem trium laterum, species scaleni per maeo ualitatem laterum. Quamobrem s notio determinata esse debet, eae praeei se notae ingredi debent , quae repraesentando ei, quod intenditur, suificiunt, v. pr. notionem trianguli rectilinei tanquam generis numerus ternarius laterum spatium terminantium; notionem trianguli aequi lateri tanquam speciei aequalitas laterum N ita porro. l inde notionem drae, mi ιε armissilis, qui notas illas opis xime distinguit ac enumerare valet, hoc est, cuius notio est completa I. sa); indeterminate vero cuius incompleta eis. 3, vel abundans est notio t I. 93 . S. I 2 .
Terminorum usu notiones distinctae fiant determinatae ct communisabiles . Notio distincta notas continet, quas in re deprehensas a se invicem distinguimus S. 88 . Quamobrem si singulae notae suis terminis indi-gitentur, tum clarissime constat, quot & quasnam notas notio data involvat. Notio igitur distincta fit determinata cύ. ra 3 . Iam si quis notarum terminos novit, is eas alicri enumerare valet cf. 89 . Quoniam igitur alteri, qui notiones notarum habet terminosque novit, notio hac ratione communicari potest cor. Iar , terminorum usu notio distincta fit communicabilis.
S. Ias. Terminorum quoque Uu notiones adaequatae deIerminatae fiunt oe communicabiles. Notio adaequata constat resolutione in notiones notarum, quae
eas ingrediuntur, distinctas continua, donec ad irresolubiles pervcniatur S. 93. 96 , adeoque est quaedam notionum distinctarum congeries . Singulae notioncs distinctae terminorum usu determinatae fiunt &communicabiles S. I 2 ): ergo & integra notio adaequata istis constans eodem terminorum usu dcterminata fieri debet atque communi-bilis .
Notio confusa non es determinata, multo minus obscura . Si quid confuse nobis repraesentamus, notas, quae ad id pertinent, distinguere non possumus cf. 889 , adeoque fieri nequit , ut eas a re repraesentata a strahamus & nominibus luis a se invicem discernamus . Quamobrem
fieri potest, imo plerumque fieri solet, ut de re confuse cogitantes ad
Quando notio doterminata. Qitomodo notiones
cabiles. Idem ulterius oste dis ra
136쪽
118 Part. I. GR. II. Cap. III. De usu vocum
alia simul attendamus, quae ex notione exulare debent. Notio igitur consula determinata non est g. Ia 3 . Notio obscura notas insuffcientes continet S. 8M. Est igitur minime determinata S. I 23 .
simi a. Si notio confusa nihil prorsus dissium tantiset, signferius termini, eu
rus fixus respondet, fixus est. Etenim notio confusa cum sit clara i g. 88ὶ, noritermisi tu exhibet nobis ad rem agnoscendam atque ab aliis discernendam sus-mtψη u ficientes I. 8o P. Quoniam vero nihil prorsus distincti continet, fieri se non potest , ut in aliquo casu ad talia attendamus , quae in numerum ariis. notarum minime sunt referenda , consequenter non ingredi debent notionem rei termino aliquo indigitatae . Terminus itaque cum nobis continuo eandem rem sine ulla mutatione exhibeat, significatus ejus fixus est.
E. gr. notio eoloris rubri est eonfusa & ne minimum quidem Aistinc i eontinet. Nullum ergo periculum est , ut uno tempore voce ναι--s una desgnemus, quod alio sub ea non comprehendimus.
igni' a' Si notis constis aliquid distincti contineat, vel rei, in qua aliquid confu- se percipitur , in t alia , quae a ceterii distingtii pollunt ; significatus term ni, qui ei respondet, variationem aliquam subinde admittit. Etenim si no-sisse si tio confusa est , notas, quae ad eam pertinent, distinguere non vale-σuiωδε- mus g. 88 . Quare si rei insint praetcrea a ceteris optime discernigra. bilia , de quibus minime constat, num ad notas sint referenda nec ne, fieri omnino potest, ut subinde ad ca attendamus , dum termino pr
Iato notiomem nobis in memoriam revocamus , vel rem denuo oblatam agnoscimus , quae alio tempore a notione removemus . Quamobrein cum rem eodem termino denotatam nunc paulo aliter nobis repraesentemus , quam alio tempore I significatus ejus non constanter idem , adeoque minime fixus est. Qiiodsi quaedam ad notionem spectantia posisint a ceteris distingui, aliis notis indiscernibilibus, saltem respectu cognoscentis I tum utique accidere potest, ut discerni bilia sola ad n tionem referamus, atque adeo significatum termini angustiorem reddamus. In hoc igitur quoque casu significatus minime fixus est.
Ε. gr. Qui audit , mundum constare ex coelo S terra , vel coelum pariter ac ter ram ad mundum reserri; is contusa notione sibi repraesentat mundum tanquam compos tum ex eoelo & terra, eum eum domo comparans, cuius tectum si coelum, pars habitat, ilis terra. Quoniam in coelis distinguit sidera, in terra mineralia , fu, im, alia Sc. alio tempore ad stellas animum advertit, dum de eotilo cogitat, vel ad eo ora parti lia in Tellure, dum haee mentem e us subit . Nundum igitur tum sbi repra lentat tanquam complexum sderum ae eorprarum partialium in Tellure . Alius adhue aliter euncem sbi imagnatur , prout ad lice potius attendit, quam ad aliud. Atque hinc acci-ώit, ut, qui cuin voce m daea notionem consulam coniungunt, non eandem prorsus cuin eadem e stanter eon ungant, seque minus fixus sit e usdein s gnificatus.
137쪽
sis Terminorum circa notiones. I9
Terminus fisi est seu fixi significatus, cui notio invariata constanter Termisi
respondet. Terminus vero vagus est, cui non constanter invariata res- fixi σPOndet notio. vagi de
Ita eνian tam . -ἰiatm is est terminus fixus , neque enim linquam alia notio eidem finitio. respondet, quam ngura tribus aequalibus lateribus terminatae . Contra vox m-d a te minus vagus est, cum nunc denotet corpora totalia continentia , nune continentia &contentum unum terram, nune contenta fimul sumta , sed exclufis partialibus, nunc eadem cum partialibus praesentis aetatis, nune complexum omnium locorum di temporum quomo e que repletorum, nune solum genus humanum &c.
M quis notas enumerare valet notionem distinctam completam ingredientes, Προφω-h termino eam denotanti tribuit Agnificatum fixum . Qui notionem distin- t ctam completam habet, is novit notas sufficientes ad rem in statu quolibet agnoscendam & ab aliis distinguendam S. 91 , easque notas a se invicem distinguit S. 88 . Quodsi notas alteri enumerare valeat, singulas notas terminis singulis discernit g. 369 adeoque eorum usu notionem reddit determinatam & communicabilem S. II 4 , ut non modo ipsi perspectum sit, quot nam praecise notae notionem termino dato respondentem ingrediantur S. I a 3 , verum etiam easdem notas alteri in memoriam revocare valeat, cui eae pariter perspectae sunt ac noti termini ipsas significantes F. II 69 . Termino adeo respondens notio arctis limitibus comprehensa invariata subsistit , adeoque terminus ipse fixus est cf. a19 , seu fixum habet significatum .
Haee sane, non alia ratio est, cur termivi Nathematicorum snt fixi. τἰ me ενdiair ipsa dicitur, quae aequi latera de aequi angula. Duabus hisce notis absolvitur notio, quarum unaquaelibet proprio suo termino indigitari solet fixi paritet fgnificatus.
rermini significatus vagus es. Notio enim obscura non est determinata qM S. Ia 6 , adeoque nec significatus termini eam denotantis determina- Qtus est S. 36 9, ut adeo in usu termini variari notio queat admisce do notis insufficientibus S. δοὶ peregrinas, quae ex ea exulare debe-hant. Terminus adeo notionem obscuram denotans vagus est S. 1299. Si quis cum voce jungit notionem consulam , cui aliquid distincti admiscetur, aut fi in re confuse percepta insint quaedam distincte perceptibilia, notio termino tribuenda subinde variari solet sS. I 28 , at
Exempla ubivis obvia sunt. Plerique enim hodienam temminis utuntur vagis, si M thematicos excipias. Exempli loco esse potest vox si s. Iv93.
Si termino quodam crebro utamuν , eum vis satis inlessi re arbiIramur, si
138쪽
terminum intellige re nobis videamur
Termini familiaris definitio .
12 o Part. I. Sess. II. Cap III. De usu vocum
es ad notionem eidem respondentem ma attendamus. Patet per experieniat iam asserti veritas. Etenim si quem terminum prima vice audimus , extemplo quaerimus , quid significet . Ubi autem notionem eidem resepondentem cum ipso saepius animo recoluimus; audito termino, denotione ipsi respondente non amplius sumus solliciti. Suffcit nobis utcunque meminisse, nos olim notionem ei respondentem considerasse, adeoque ean non esse sine mente sonum. Unde discursu continuo plurima fundimus verba non attendentes ad notiones singulis respondentes: id quod in tanta celeritate, qua proferuntur, fieri prorsus nequit. S. I 33. Terminus nobis dicitur familiaris, quem nos intelligere putamus , etsi ad notionem, quae eodem denotatur, non attendamus. Ut adeo pateat , crebro Uu Ierminos nobis familiares reddi.
Patet hinc ulterius, nos in legenda aliqua scripto nonnise lento gra progressi pust , quamdiu termini ibi occurrentes nobis non fuerint familiarex. Etenim quamdiu termini nobis familiares non sunt , iis auditis haere mus in significatu ipsorum , adeoque non ante certi sumuS , nos eum assequi, quam notionem eidem respondentem in memoriam revocamus
9. 133 . . .. - .Hine nascitur illa diis itas legendi seripta Autorum, quorum nobis termin I lunt minime familiares, & molestum redditur ipsum legendi studium.
Si ex terminis simplicibus, quibus singuli, sua respondet notis,formetae term nus complexus ἱ videmur nobis notionem habere ei respondentem , et se term nus revera sit inanis. Si enim singulis terminis , ex quibus complexus formatur, sua respondet notio nobis perspecta; eo prolato mentem n stram subeunt notiones terminis simplicibus respondentes S. II 6 , adeoque intelligere nobis videmur mentem propriam vel alterius S.II7 Fieri autem potest, ut notiones talia repraesentent , quae una inesse nequeunt, consequenter ut terminus complexus contradictionem involvat. Quamobrem cum in numero impossibilium habeatur, quod contradictionem involvit, impossibili autem notio nulla respondere
rueat S. 3 ; termino in praesenti casu nulla notio respondet nisieceptrix, adeoque inanis est fg. 38 .
E. gr. In Geometria bilinea respondet sua notio. Est enim spatium duabus lineis com- Prehensum, quale est, quod intereipitur arcubus duorum circulorum se mutuo secantl-hus, itemque segmentum circuli arcu & chorda terminatum . Figων quoque rett/Mneae seu vallinea sua respondet notio. Est nimirum spatium lineis rectis comprehensum , veluti triangulum tribus rectis terminatum. Terminos hos qui perspectos habet, is cum fingulis suas iungit notiones . Quamobrem si quis mun-- νείmiaeum dicat, tum m-telligere videmur mentem alterius atque hi linei rectilinei notionem hahere eamque iustinctam , quod nempe si figura duisus lineis rectis terminata. Enimvero cum dux
139쪽
sse Terminorum circa notiones. Ial
lineae tectae spatium comprehendere non possint i l. tr. Geom.); bilineum rectilineum inti
possibile est atque adeo nulla eidem notio respondet . similiter notiones habemus rotae. motus atque celeritatis. Quodsi ergo quis de motu celerrimo rotae loquatur, videmur nobis intelligere atque ideo notionem habere motus celerrimi istae. Enimvero motus rotae celerrimus contradictionem involvit. Pone enim rotam celerrimo motu gyrari de radium
quendam elus ultra peripheriam produci, quantum libuerit. Quoniam punctum radii producti extremum majorem peripheriam eodem tempore describit, quam quod ipsi λperipheria rotae respondet I illud hoc celerius movetur: id quod hypothesin e .ettit. R
tae igitur motus celerrimus nullus est, consequenter nee termino huic complexo notio
respondet, sed quam nobis habere videmur, ea deceptrix est. Exemplo hoe usus est
Leittitiis, contra δενιε nos in Actis Eruditorum A. I 184. p. 339, ut probaret, seri posse. ut nobis videamur habere notionem, cum revera nullam habemus: sed nos accuratius
determinavimus, quandonam id fieri possit. Nostra enim Ohilosophia amat propositiones determinatas, praesertim in re tam ardua. Maximi profecto momenti ae utilitatis maxima est praesens propositio, eum ideae deceptrices frequentissimae sint inter eruditos.
Si quis, ejus quod observat, rationem redditurus causam termino iniugitat, huic autem non aliam jungit notionem quam ejus, quod observat ; tum sibi videtur habere notionem termino respondentem , utut revera is fit in nis . Ejus , quod observamus , sive extra nos , sive in nobis , noti nem aliquam habemus S. 34ὶ . Et quoniam ea, quae sunt vel fiunt, sua non destituuntur ratione, unde intelligitur, cur sint , vel fiant S. 4. Disc. praelim , ens vero continens istam rationem causa dicitur; I at et utique causam aliquam ejus adesse debere quam adeo termino a-iquo in digitamus. Videmur igitur nobis habere aliquam notionem ter mini, quod nempe denotet causam ejus , quod observamus c9. 34ὶ . Enimvero dum quis causam & id , cujus rationem rcddere debet , hica se invicem distinguit tanquam entia duo, quorum unum alterum non est; non tamen nisi unius notionem habet, nempe ejus, quod observate causae, cujus sibi aliquam notionem habere videtur, revera nullam habet. Terminus itaque, quo eam indigitat , inanis est.
E. gr. Observamus serrum a magnete attrahi eiusque polo adhaerere. Notionem ha hemus hu us attractionis, quatenus est phaenomenon quoddam seu effectus naturae. Adesse debere phaenomeni huiux causam, ratione convincimur. Eam eis adhuc ignoratam anticipando termino quodam in digitare licet cf. 37ὶ . solet itaque appellari Ois ---srii. Jam si quis notionem phanomeni seu effectus a se observat i transfert ad causam eamque consderat per modum entitatis in magnete, per quam motus serri ad magnetem eiusque adhaeso producitur; tum sbi videtur habere notionem vis attractricis magnetis, cum tamen nullam habeat, adeoque vis illa διπoctrix magnειia est terminus inaniss I. 38ὶ, & qui eam allegat tanquam causam motus serti ad magnetem atque mutuae adhaesonis, dat sne mente sonos. Istiusmodi notionibus deceptricibus scatet philosophia scholastica, praesertim Phusear nihil enim frequentius est, quam ut causam effectus a se observati, quam ignorant, termino aliquo indigitent & rationem effectus reddituri terminum istum allegent . Cum in rerum natura effectus unus sit causa alterius esse. Ehus , id quod hie vel experientia notum sumere licet, suo loco a priori demonstrandum; non reprehendimus, quod rationem effectus ab alio, cujus causam ignoramus, prosciscentis reddituri hune ejus musam allegemus, quoniam absonum foret negare , quod veritati consentaneum e sed id tantummodo minime serendum indieamus, si quis sibi videtur habere perspectam causam alicujus phaenomeni, dum eam nondum cognitam n mine quodam ab aliis rebus distinguit. v. gr. Videmus acum altero sui extremo ad planum perpendiculare internum poli seriei realis applicatam, altero autem tantisper a
140쪽
genuinae in dere-ptricem degenera
11 a Part. I. GR. II. Cap. III. De usu vocum
polo australi distantem in situ horirontali axi magnetis parallelam detineri. silua hieaeus gravitati adversus est effectus attractionis magneticae per Eolos ferreos magnetis se se exerentis . Quamobrem s per istam attractionem a posteriori suppostam tanquam me causam explices, quomodo acus in situ isto detineri possit ἔ nemo Logicae gnatus hoc reprehenderit . Etenim si vel maxime perspecta fuerit attractionis magneticae causa, non tamen ab illa tanquam remota petere licet rationem , quae ab effectu eius observabili tanquam a proxima derivanda. Similiter s Nathematieus quantitates effectuum atque virium ad eos praestandos requistarum determinare voluerit, is minime opus habet, ut essentiam vel attributa rei, per quae concipitur, perspiciat , adeoque is potest uti te mino , quo eausa indigitatur, etiam si haee ei perspecta non st.
Si quis causam ejus , quod observat , repraesentar tanquam em , a quo id, quod observat, proficisci potes; is illius notionem babet, sed inde rationem reddere nequis ejus quod observat . Si quid enim fieri observamus, tum dubium prorsus nullum est, quod sit aliqua causa S . Disc. praelim. o per notionem causae s. praec. allatam , unde id proficiscitur , neque dubitari potest . quin ab ea id proficisci possit, quod fieri observamus. Quamobrem si eam nobis repraesentamus tanquamens , a quo id , quod observatur , proficisci potest , nihil impossibile
nobis repraesentamus, adeoque notionem illius causae utique habemus
Enimvero cum idem per idem explicari non possit ; ex ista notione reddi nequit ratio ejus , quod observatur . Si affirmes id fieri posse: dicendum erit, id , quod fieri observamus ideo fieri , quod fiat. Enimvero cum tale quid affirmare idem sit ac nugari , quod per se patet ; quamdiu cum termino causam ejus denotante , quod observamus non aliam notionem conjungis , quam quae exhibet id quod observamus, ex ea hujus rationem reddere non potes.
E. gr. Si quis vim attractrieem magnetis concipit tanquam ens, quod esse it motum serri ad eundem & adhaefionem eum eodem , is eius utique aliquam habet notionem. Enimvero ex hae notione rationem reddere nequit, cur serrum ad magnetem moveatur eiusque polo adhaereat. si quis enim vim attractricem, cuius non aliam habet noti nem quam quae minui ferri ad magnetem respondet, tanquam erus caulam allegeta is dicit, serrum moveri ad magnetem eique adhaerere , quia ad eundem movetur eique adhaeret, adeoque nugatur . similiter s quis gravitatem concipit per vim i qua cornus fertur versus centrum terrae; is utique habet eius noti nem. Enimvero rationem recidiis tu rus cur corpora versus centrum terantur s affirmet, id fieri propter gravitatem, &hane elus causam alleget; is dicit, ea ferri versus centrum Terrae, quia versus terrae centrum feruntur, adeoque denuo nusatur. Fieri adeo potest, ut quis habeat notionem senuinam termino respondentem , feci quae ob eius ahulum degenerat in deceptricem, ita ut terminus evadat inanis. Hae non mira videbuntur ei, qui perpendit terminis notiones nonnis arbitrario tribui, atque adeo seti posse, ut termino notionem auseramus, quam eidem tribueramus, nee repugnat, tale quid a nobis fieri posse maxime insciis.
S. I 38. Notio , qua repraesentatur res , cui in digitandae terminus aliquis destinatur , seni artim eius proprium constituit. Et terminus tamdiu proprie sumi dicitur , quamdiu ei lcm illa notio attribuitur , imo ipset rininus respectu hujus notionis, consequenter etiam rei, quae ista re