장음표시 사용
161쪽
Ε. v. si cim ias definient per figuram planam, in se redeuntem, culus perimetri filiis minati gula puncta a puncto quodam intermedio aequaliter distant; definitio nominalis est: -- σν sis. rue enim ex ea apparet , num istiu1modi figura plana fit possibilis , consequenter auefinito rei pondeat aliqua notio. an vero si line mente sonus . Enimvero s idem Cie ia
culus definitur per figuram, motu lineae rectae circa punctum fixum in plano descriptam, ex definitione patet, istiusmodi figuram possibilem esse: definitio itaque realis est. Hoc definitionum nominalium atque realium dileti mea docuit Leitahiara in Λ ita Λ. Ιεῖ . pans o. Vulgo voces paulo aliter sumuntur.
s I92. Definitionem sentialem appello, in qua enumerantur essentialia, per Dissere quae definitum determinatur. Accidentalem dico, in qua enumerantur t/β σημvel attributa, vel quae per modum attributorum insunt, modorum ac relationum possibilitates, quibus definitum determinatur. tium o
Exempla peti possunt ex antecedentibus cf. I*1. & seqq. I. Accommodamus terminos in a iii misphilosophia scholastica ustatos ad nostras notiones, quemadmodum κυlertia in Astron mia terminos in Astronomia veteri receptos ad suam planetarum theoriam aptavit is. -
Definitiones eum essentiales, tum accidentales sunt mm sales. I n defi- Quaeram
nitione essentiali enumerantur essentialia, per quae definitum determiis definiti natur S. I929. Enimvero essentialium unum non determinatur per
alterum S. 6 , , adeoque non necessario conjunguntur . Quamobremdtim enumerantur, nondum liquet, utrum ens istiusmodi sit possibile, quod per ista essentialia determinatur . Quoniam itaque cx definitione non intclligitur , utrum definitum sit possibile , nec ne ; definitio essentialis nominalis est i 9. I9II. Similiter in definitione accidentali enumerantur vel attributa definiti , vel modorum atque relationum possibilitates , quae per modum attributorum insunt S. I9a . Enimvero attributa determinantur per eia sentialia entis S. 66 , nec minus possibilitates, quae per modum atri
butorum insunt cS Is . Essentialibus igitur ignoratis ignorantur autem, ubi res per artributa atque modos istiusmodi definitur, ceu supra I 73. II J ostendimus non constat , utrum ens istiusmodi possibile sit, nec ne , cui ista attributa simul sumta conveniunt, vel in quo istiusmodi relationes ac modi concipi possunt. Quoniam itaque denuo ex definitione non intelligitur, utrum definitum sit possibile, nec ne; definitio accidentalis nominalis est S. I9I .
Definitiones istae nominales sunt sensu λεῖ , - , quem nos adoptavimus t s. Iyr I. Nec incongrua est appellatio, eum ex definitionibus essentialibus atque accidentalibus non constet, nisi quod hoe termino isti uimodi notio a nobis denotetur, quae cum Me ptrix esse mi it c . i3s , definitio nos dubios relinquit , num notioni isti ens aliquod Telpondeat, an nullum. Neque adeo a communi fignificatu prorsus abhorret L HHistianun, cum definitio non 'nais vulgo dicatur, quae termini significatum explicat. Definitio autem, Per quam non apparet, num definitum possibile sit , utique nil docet, nisi quod terminum aliquem in hoc sumamus fgnific1tu, quelu definitio iasinuat.
162쪽
tiovem geueticam requisita . Scholion amerale.
tio, quae modum exponit, quo aliquid fieri possit, palam facit, rem de finitam esse possibilem , quod per se patet. Si enim ponis , rem esse impossibilem, nullus datur modus, quo ea fieri potest, adeoque nec is exponi potest : id quod hypothesn evertit. Jam definitio illa realis est, per quam patet, quod definitum possibile sit S. tyr). Realis igitur est definitio, quae modum exponit, quo aliquid fieri possit.
E. gr. Si circulus dicitur figura, motu lineae rectae circa punctum fixum in plano de seripta tum definitio exponit modum, quo circulus gignitur, atque adeo realis est. similiter s parallelograminum definitur per figuram planam de criptain motu recte, quae iuxta duc um alterius reetae in plano qui eicentis motu sibi temper parallelo deorsum fertur a definitio genesin parallelogrammi exponit, atque adeo realis est .
Definitio genetica dicitur , quae rei genesin seu modum, quo ea fi ri potest , exponit. Ut adeo appareat, definitiones geneticas esse reales S. I9 .
Mulia, istiusmodi figurarum definitiones in I .aiani a cis inti te h. a. 3c seqq. p. 13. & seqq. dedit Isractis ανν vitis, qui insgnem earum usum abunde commonstravit. Eiu, vestigia legit de TUMνMa ea in Medicina Mentis pari. 1. sect. a. p. sa. ubi exempla definitionum geneticarum daturus curvarum descriptionem ex ineis edocet. Nos in moralibus definitionibus realibus utimur, veluti eum Obligariori m definimus per connexionem motiyi cum a0ione libera. Ex hac enim obligationis definitione innotescit in dus, quo quis obl:gari potest, arque adeo obligatio possibilis intelligitur.
Ex ipsa autem definitionis geneticae definitione patet , quod defuia
tionem geneticam conditurus nosse debeat cum ea , quae ad genem res requiruntur ; tum quid unumqhodque eorum ad eam conferat.
R. gr. Circuli definitionem petieticam conditurus, nosse debet x. ad eius genesin re quiri punctum & rectam, quorum illud in relatione ad ei reulum centris , h:ec raditia appellatur ; x. punctum esse debere in plano fixum & lineam rectam circa hoc punctum in orbem moveri. Similiter definitionem geneticam sive realem obligationis conditurus nosse dehet, ad obligationem introducendam requiri actiones liberas & motiva, atque haee cum istis esse connectenda, ita ut actio patrari nequeat, nis quoque sequatur, quod motivi loco inseruit .
Ex hactenus dictis apparet, defuitionem nomi lem esse distinctam enumerationem notarum ad rem definitam agnoscendam & ab aliis discerne dam lassicientium : definitionem vero realem sive geneticam esse notionem distinctam possibilitatis, aut, si mavis, modi, quo quid possibile. Definitiones nominales significatus fixos terminorum constituunt, ut eos non tri buamus nisi rebus , quibus indignandis destinantur , atque earum Ope has obvias agnoscamus. Praebent quoque prima ratiocinandi principia, ut quae de rebus cognosci possunt inde deducantur. Patet hoc ex la stris Analyseos seu Algebrae Elementis , ubi ex aequationibus cur Va rum , quae definitionibus nominalibus respondent , deduximus earum proprietates, ipsasque constructiones, quae definitionibus geneticis resipondent . Ipsae autem geneticae definitiones hunc inprimis praestant usum , ut , quae rei definitar conveniunt , inde facilius deduci possint, utque
163쪽
utque fatio reddatur eorum , quae insunt quaeque inesse possunt. Definitionum theoriam dedimus prolixam propter utilitatem , quam ea habet. Magnum enim ad ve4tatem cognoscendam praesidium est in deis finitionibus collocatum. Patchunt haec inferius una cum aliis, quibus demonstrandis hactenus tradita nondum lassiciunt. Terminorum usum evitare non licuit , nisi voluissemus in ipso limine consistere . Quare
cum prostent veteres, Vanum fuisset novos condere. In veritatem unice intenti sumus I non vanitati litamus. Praxin investigandarum n
tionum distinctarum & condendarum definitionum hic nondum tradere licuit . Supponit ea usum omnium operationum mentis . Eam igitur secunda & tertia operationibus sufficienter explicatis dabimus. Sccunda vero & tertia mentis operatio supponit theoriam definitionum , quam adeo iliacm praemitti necesse erat. Habes rationem sufficientem, cur theoriam & praxin non uno loco explicaverimus. Perspicies eam
clarius, ubi leges methodi inferius tradondas habueris perspectas. Nec minus hic usui sunt, quae de methodo philosophica in discursu praeliminari praecipimus . In legendis nostris tenenca sunt , quae suo loco de legendis scriptis dogmaticis methodo scientifica conscriptis doc mus. Exempla dedimus mathematica, sed talia, quae haud multam Geometriae notitiam supponunt, cum ea sint facillima & extra disputationis aleam posita . Monui tamen jam superius nor. S. 9s , ipsam Logicam nostro modo pertractatam suppeditare exempla , quibus regulas suas illustret.
164쪽
S. I98. me iudicium ex duabus constat nothribus, noti ne sicuti ei rei, cui oliquiis tribuitor , vel a qua aliquid removetur, o notione illius, quod eidem tribuitur, vel ab ea removetur. Patct cx ipsa definitione j dicit, nec praeterea alia demostratione opus S. 39).Ε. gr. Si quis ait: triangulum habet tres angulos, is no Donem trium angulorum iungit cum not)one tr anguli , quod sibi repraesentat tanquam figuram planam tribus lineis rectis terminatam. Componitur itaque iudicium ex notione trianguli tanquam rei, de qua Iudicatur, di notione e mulT angulorum, qui eidem inesse intelliguntur . similiter si quis dicit, Deum esse omnipotenistem , is notionem debet hahere Dei, tanquam illius entis, de quo iudicat, v. gr. quod eum s hi repraesentet tanquam Autorem universi, & notionem omnipotentiae, quam De tribuit tanquam attributum.
Enunciatis eonfiat ex Asius terminis , quorum unus significat rem, de qua judicatur ; alter ita, quod eidem tribuitur , vel ab eo removetur. E- nunciatio enim est oratio, qua alteri iudicium nostrum signi Mamus S. I . Quoniam itaque judicium duabus constat notionibus , altera scilicet rei, cui aliquid tribuitur, altera vero illius , quod eidem tribuitur, vel etiam ab ea removetur S. I98ὶ ; in enunciatione a de Te debet & terminus , quo indigitatur res , de qua judicatur , & terminus , qui significat illud , quod de ea judicatur. In enunciatione adeo duo sunt termini ejus conditionis, quam posuimus in propositione.
E. gr. Si dicis: Deus est omnipotens, duos oratio tua continet terminos, quorum alteri respondet notio, quam tibi de eme isto sormat, quod Deus dicitur; alteri autem notio alleuus attributi divini. Ait haec facilia sunt ; led fundamentum tamen eorum, quae sequuntur. g. ΣΟΟ.
Illud , de quo judicatur, dicitur Subjectum : quod vero rei cuidam tribuitur, vel ab ea removetur, Praedhatum. Subjectum quoque au
165쪽
dit tenninus, quo res ista praedicatur , de qua judicium fertur, &
Praedicatum terminus , quo enunciatur , quid rei conveniat , vel non
E. gr. In propositione Deων est omnipotens sub ectum Deus est s praedicatum vero omnia potentia , quae ipsi tanquam attributum tribuitur. g. X I.
In enunciatione seu propositione notiones vel conjunguntur, vel se- copuia parantur S. O. Ist, atque adeo voce quadam opus est , qua earum MDitis. nexus vel separatio indigitatur. Vocula ista, quae nexum praedicati &subjecti significat, dicitur Copula. Quod si copulae praeligatur particula non ; significabitur notionum jeparatio. Utimur autem tanquam copulaverbo substantivo.
E. gr. In propositione Deus est omnImriis topula est vocula est : ea enim significatur. quod Omnipotentia Deo insit atque adeo ad eius notionem pertineat . Quod si a Deo removenda est imperiectio tanquam quidpiam ipsi repugnans, quod inesse non possit; tum dicimus: De Ma non es , ubi copulae est additur particula - ad sigmficandum remotionem ejus, quod convenire nequit.
Opula non est nis Oerbum substantis in praesentis temporis . Denotat e- cautio nim nexum inter subjectum & praedicatum intercedentem S. Io I9, circa eo qualis nempe repraesentatur in ideis nostris. Cum igitur in omni ju- putam.
dicio nexus ille semper sit aliquid praesens g. εο ρ ῶ copula non esse potest nisi verbum ibbstantivum praesentis temporiS .
Dubium videri poterat, quomodo eopula semper dici possit verbum substantivum espraesentis temporis, cum etiam oecurrant iudicia de praeteritis S luturas, v. gr. quando dieiturr Iapii Dia Oliatia, item lapis eris ealiatis. Etenim in hoc casu copula non est verbum substantivum praeteriti vel suturi temporis seis vel erit; sed eopula tantum in eo latet: ipsum vero praeteritum & futurum denotant statum, in quo sub ectum repraesen latur, praeteriisse, vel demum venturum. Nimirum iudicium est notio complexa re praesentans sub ectum cum suo attributo, modo vel statu i I. 39. Ios. I98 . Quemadmo dum itaque sis ectum per notionem menti exhibetur tanquam praesens, ita quoque istud attributum vel modus exhibetur tanquam menti inexistens vel subiectum tanquam in isto statu. Enimvero dum mens sbi eo scia est, sub ectum iam non esse pratens ilialo modo instruetum, vel isto in statu constitutum ι iubectum isto modo praeditum vel allo in statu positum considerat tanquam praeteritum, vel suturum . Nexus igitur praeia dicati vel sub ecti semper idem est, sive res, quae notioni praesenti respondet, considere. tur tanquam nune praesens, sive tanquam praeterita vel futura.
Copula in prepostisne vel expresse ponitur , vel in termino , qui ad praedia Quomodo catum pertinet , latet. Copula est verbum substantivum praesentis temia copulat poris c S. ao a P. Sed illud verbum in omni propositione non apparet: g α δ quod per exempla est manifestum. In his igitur casibus latet in termino ad praedicatum pertinente , cui respondens notio cum notione subjecti
In propositionibus mathemati eis copula saepissime expressa est, veluti eum dicitur rTres anguli triansisti sunt aequalea ἐ-b- reais. Nec desunt in communi sermotie exempla, veluti cum dicimus: ουν est frixἰdisi. Occurrunt vero longe plurimi calus , in quibus copula latet, ut cum dicimus: unis uris. Hic enim verbum nris de praedicatum , ex C pulam
166쪽
i 48 Part. I. Sect. III. Cap. I.
pulam includit. Tribuimus enim subecto actionem aliquam, quam eonsderamus tam quain istiusmodi, quae ab ipso semper proseisci valet. Notio ig tur eomplexa huic tu dieio responclens exhibet ignem cum sub edio aliquo habili, in quod actionem istam ex e rit. Jnde si audietum di sui, ec um, Ac praedicatum, & utri utque nexum distincte exis
primere debet; propost io redueitur ad hanc ipsi aequivalentem; Ignis est tiν s. Patet vero, exempla, in quibus praedicatum includit verbum lubitantivum praeteriti, vel suaturi temporis, eodem modo else explicanda. Scilicet si dicitur: rapis Dia vel ejia .alidis, a tum perinde est, ac si diceremus: Iapis quem scilicet nune cogitamus ii, vel . 7 modi , qtii Juis eatidvis. Erunt 1orlan aliqui, qui quae de copula latente di nonnisi praeiens tempus indicante o icta sunt, inter tricas scholasticas reponunt, seculo huic delicato i peculationes inutiles nauseanti non convenientes. Enimvero non dieam, quod, qu sesen tiunt, notionem iudicii iiii ineptam minime habeant cf. 39) , nec eius ab enunci aDone dilertinen agnoicant i I. I. 429; sed hoc unice monuisse iussicit, quod haec de copula o ctrina indispensabilem usum habeat in ratiocinando, quo nee in Logica docente, nee in utente carere possumus lapius omnes evitaturi , imo in distincta quoque iudiciorum emgnitione. Patebit illud ex inferioribus, ubi artis ratiocinandi principia sumus explic turi r hoc vero mox evadet manilesium. Tradimus igitur de copula, qua vera sunt, de
Notiones vel conjunguntur , vel separantur , dum judicamus S. Ο . Notionum conjunctio dicitur judicium affirmativum ; Notionum lc paratio negativum. Unde porro apparet, quaenam enunciatio sive propositio dici debeat a firmativa, quaenam negativa. Nimirum Entimciatio scu propositis inrmativa est , in qua praedicatum tribuitur subjecto : Propositio autem negativa , in qua praedicatum removetur a suo subjecto .
A mare igitur idem est ac praedicatum aliquod tribuere cuidam se jecto , vel significare , quod praedicatum subjecto conveniat: Negare vero idem est ac praedicatum aliquod removere a suo subjecto, vel significare , quod praedicatum subjecto non conveniat . Atque adeo constat, quid sibi velit a maris & negario.
Nulli hie occurrunt termini, nisi qui in antecedentibus suere explicati . Quamobrems quis notionem iudicii is. 39a & enunciationis s. i , una cum iis, quae de sub ecto, praedicato atque copula g. CN seqq.) suere in medium prolata, animo recolit; issatis intelligit , quid si praedicatum tribuere sub edto vel ab eodem removere, S quid si eonvenire sub ecto , vel eidem non convenire . Ex hoc exemplo intelligitur, quam necessarium si ad intelligendum definitiones sequentes, ut familiares sint antecedentes, di quomodo neglectus antecedentium eiscere possit , ut videamur idem explicare per idem cs. I 6ε aut prorsus obscurum per aeque obscurum.
A mationis signum es taptilis. In a firmatione enim significatur notionem praedicati jungcndam esse notioni subjecti S. 2 os ), hoc est , quod notioni praedicati respondet, vel tanquam subiecto intrinsecum, vel tanquam ad idem pertinens repraesentari debere F. 34 . Nexuimvero istum significat copula cS. et oi . Quamobrem copula est signum assirmationis. E. gr.
167쪽
De Iudiciorum Differentia . I 49
p. gr. Propositio amrmativa est: mtis est mindex malaν- irionum . Assirmationem hic indieat copula eL3. similiter amrmativa est propositior Trianaetiliam habes tres angulos diaοιαι resis aeqMales . sed haec propositio aequivalet alteri r Triaristidiam eri figura halens neraunios duobMs resis aestiatis. Quamobrem denuo copula inclusa verbo habes ad praedicatum spectanti est signum assi attonis.
Negationis signum est particula negandi copulae praefixa . In negatione enim significatur , praedicatum subjecto non convenire S. a Os , seu aissio . ejus notionem cum notione subjecti non posse conjungi f. ao ). N xum istum , quem non posse admitti significamus, cum copula significet S. 2o I I particula negandi eidem praesigenda est, ut significetur, nexui isti nullum esse locum concedendum.
E. gr. Negativa est propositor Deus non en auιον euιi. Copulae est praefigitur particula negandi non: quo ipso fgnificatur, non posse admitti nexum inter notionem Dei atque notionem autoris peccati, ita ut amba simul sumta constituant aliquam notionem complexam, qualis omne iudicium esse solet. Hinc apparet, quid sibi velit canon sch lasticorum : In /νυο ῖιione nefaιi ne ιis ameνe deler eviatam .
Si negandi particula non refertur ad copulam, sed ad praedicatum, vel δε- μὴδε- ectum ; propostitio negativa non est , sed aliquam Hiis saltem speciem ba- mentumbet. Signum enim negationis est particula nefandi copulae praefixa cS. pro si zo 7 . Ubi ergo eadem ad copulam non 'efertur, sed vel ad praedi- tis t catum , vel ad subjectum ; ibi copular nulla particula negandi praefigitur, adeoque nulla negatio significatur . Propositio itaque negativa esse nequit L 2O49.
E. gr. Notam possibilitatis constituimus, quod nullam involvat cotradictionem. Quamobrem si dicas r Diio ariotistiti aequia ιeν. Mais iti-lυis e ιν dies On m a particula negandi ad praedicatum quidem refertur, sed non ad copulam. Eteniin perinde est ac si diceres: Notio trianguli aequi lateri est notio non involvens contradictionem. Proposito adeo tantum speciem mentitur negat tuae. Revera enim significatur , definitionem possibilis convenire notioni trianguli aequi lateri, atque adeo a firmati, a est proposito. S. 2O9.
Propositio , quae speciem negativae habet, sed reVera aifirmativa est, n eis; ibis ita dicitur.
vens. Caveas Vero denuo, ne inter tricas scholasticas reseras, quae de propostione infini- Ρ μ ta & elus fundamento tI. praes. O praee. dicuntur. Etenim artis ratiocinandi regulae nec intelligi, nee dextre ubivis applicari possunt, nisi ad notionem propost ion is infinitae attendas. Qui ex notione ratiocinii regulas ratiociniorum dedueit, quemadmodum insequentibus faciemus; is necessitatem notionis propositionis infinitae reipsa experietur. S. a Io.
Particula negandi veI exprimittiν in propostione negat via , aut infinita, Tartis tel in voce ad subjectam, istit praedicatiam pertinente latet. Patet per e- ia n i Xempla assErti veritas, nec alia hie opus est demonstratione . di qMm
In exemplo paulo ante allato stis . . Loga partieula negandi expresse ponitur, nee non in aliis propositionum negativarum superius sis.ιε. s. dio . 1ογὶ datis. Enimvero si dixeris: rq . - uiatur ιtis hominum in omnibus es sapiens, particula negandi includitur voci ad sub ectum perti- pro senenti, utut ad copulam pertineat: idem enim est ae si diceres, intiis hama non est sapiena tionem.
168쪽
M smnibus. Similiter si dicis: Bruta eaνenε ratione I pkrii cula negandi latet in verbo emis ad praedicatum pertinenter etenim perinde est ac si diceres, brnta non habens rationem. S. 2II.
Noris positiva dicitur, quae constat notis realitates denotantibus: coniatra Negativa notio vocatur, quae a re repraesentata removet realitates, seu earum absentiam tanquam notas rei exhibet. Terminus positivus est, qui notionem positivam denotat et Terminus autem negativus , qui notionem negativam significat.
Terminus positivus realitatem denotat; negativus realitatis absentiam cs. 37 . E. gr. Wians, - νectilineum concipimus figuram planam tribus lineis rectis terminatam . Notio igitur positiva est & terminus triangulum mfi--, quo ea significatur, itidem positivus. Enimvero immaιeνiale dicimus, quod ex materia non constat, seu iuxta carisanos , quod nullam habet extensi em; notio igitur elus negativa est Sc terminus immaleriata negativus. Cavendum vero, ne ex regulis Grammaticis iudicemus, an terminus positivus sit, an negativus: fieri enim potest, ut terminus habeat foraram negati vi ex tamen propter notionem postivam ipsi respondentem censeri debeat p tivus,& contra ut terminus haheat formam positivi & tamen propter notionem negativam ipsi respondentem fit negati vus. E. gr. Terminus ens infinitum est vi Grammaticae nesativus, at si definitur per ens, in quo omnia insunt per modum actus, notio eidem positiva respondet, atque adeo positivus ceseri debet. S. 2IX.
Si terminus negatisus ita ingreditur propositionem, ut negatio ipsi inbis rem ad copulam referatur ἱ propositio negativa est , io casu reliquo in matiua . Etenim si in propositione Occurrit terminus negativus , nega tiva eidem notio respondet c, a II . Enimvero in notione negativa realitates a subjecto removentur S. cit. 2, atque adeo terminus negationem includit g. aosy. Quodsi ergo negatio ad copulam in propositione, quam is ingreditur, refertur; ea utique negativa est g. cit. . Si vero copulam non afficit , pro affirmativa habenda , ut ut negativa appareat cf. 2 82.
E. gr. Si dieis: Anima es Imri serialis, propost ionem ingreditur terminus negativus materialis, suppono enim ei non respondere nivi notionem negativam, scilicet materiae carentiam sI. x Da. Duplici autem modo interpretari licet propositionem, vel ut aequiis polleat huic r anima non est moraeνiatis, vel ut aequivaleat alteri : anima est ona , qked non es ΛιεaLati. In priori casu negatio ad copulam refertur, in posteriori eandem noci assicit . In priori ergo easu negativa est, in posteriori infinita & amrmativae aequipollet. Multo minus autem proposit io negativa censeri debet, quam tantum ingreditur terminus, qui negativus apparet vi originis inor. I. - . E. gr. Si quis dieitr De s en in ima atque infinitudinis catur notio pestiva , tum proposit io ista Marmativa est, nec unquam eam negative interpretari licet.
Si subjecto de praedicato eadem respondet notio, Propstio dicitur
E. gr. Si quis voci Deus non aliam iungit notionem quam quod sit ereator universi,& Deo tanquam sub ecto propositionis lungit praedicatum, quod creaverit hoc universum; proposit io Deaa creavis .niuersum identica est. Etenim idem est ac si diceres: crea-πν .ni Des exeatis tiniversiam seu creaιον .niversi est creaιον tiniυes is Patet itaque propotι- tionem posse esse identicam, quae talis non apparet. Interim dantur propositiones iden. aicae, ubi identitas subjecti Sc praedicati per se patet, veluti cum dicitur: δomos homo. Usui esse in ratiocinanis propositiones identicas, suo patebit loco.
169쪽
De Pudiciorum Differentia . III
Definitio est propositis identisa. In definitione enunciatur notio definito conveniens tanquam praedicatum de suo subjecto car. Is a. 1 oo . Subjecto itaque atque praedicato eadem notio respondet, consequenter definitio identica propositio est.
Cum definitionum usus in ratiocinando in dubium vocari nequeat I. 8 a eo ipso patet , propositiones identicas suum in ratiocinando habere usum. f. a II.
Attributa ct essentialia , nee non modorum atque relationum me iliatates , quae per modum attributorum insunt , praedicantur absolate de suo subjecto. De essentialibus & attributis idem demonstratum est superius F. 69 . Modorum atque relationum possibilitates , quae per modum attributorum insunt, S. Is 79 constanter insunt. Quae vero constanter insunt, ea de subjecto absolute enunciantur V. 6 I9. Patet itaque, ut attributa & essentialia, ita quoque modorum atque relationum possibilitates , quae per modum attributorum insunt, absolute , hoc est, nulla adjecta conditione, enunciari de subiecto.
E. gr. Omnipotentia est attributum Dei. Quamobrem nulla ad ed a conditione diei tur: Detis en am Jotens. Habere tres angulos duobus rectis aequales seu ratio dupla omarium angulorum simul sumtorum ad rectum est attributum trianguli. Dicimus itaque ' ν lauialtim habea ινes angωιas dinlisa rectis aqviales.
Propositio categorica est, in qua praedicatum absolute, seu nulla adjecta conditione, de subjecto enunciatur .
E. gr. Deas ea Dpἰenai fimus proposito categorica est e sapientia enim Deo tribuitur absque ulla adiecta e ditione . similiter theorema mina νι-- propostici eategorica est, qua μνι nufa quadratum asωati pronunciatur quadraιis ιasertim pratii stimiis i haec enim constans hypothenusae ad latera relatio, trianguli rectanguli attributum, sine ulla ad e-m conditi e enunciatur de hac triangulorum specie. g. 2I7.
Modi atque relationes o quod in re quadam non concipitu mobile nism opposito quodam ejus modo I de subjecto suo nonnisi conditionate enuntian-tar . De modis idem demonstratum est in superioribus S. 699 . Relationes sunt extrinsecae, adeoque a compraesentia rerum aliarum pendent . Sed quae mutabilia sunt , ea nonnisi de subjecto suo sub certa conditione enunciari possunt s. 629. Modi igitur atque relationes ad alia nonnisi sub certa conditione de subjecto suo enunciantur . Quicquid in subjecti, non concipitur possibile nisi praesupposito quodam ejus modo , id instar alicujus modi eidem inest S. Is 8 . Enimvero modi non nisi. sub certa conditione praedicantur de subjecto suo, quemadmodum modo ostendimus . Ergo quod in subjecto non conci pitur possibile nisi praesuppofito quodam ejus modo, id non nisi sub adjecta conditione de eodem praedicari potest.
E. pr. Calor est modus quidam lapidis , adeoque de lapide non potest praedicari nisi
Definiti nes quem totum inister ρον sitiones
170쪽
dicavit. Modus praedicandi attria buta fropria. Modus predicandi attria
I 32 Part. I. Tea. III. Cap. I.
sub eerta e ditione , nempe quod vel radiis solaribus , vel calori ignis suetit exposs-tus. Unde propositio haec erit: si lapis radiis solaribus fuerit expositus, calidus est. Eodem modo ratio subdupla trianguli ad Parallelogrammum nonnisi sub certa conditi ne enunciari potest de triangulo, nempe si fuerit cum eodem super eadem basi & intee easdem parallelas constitutum.
5 2I8. Propositio lapothetica est, in qua praedicatum tribuitur subjecto sub adjecta conditione.
E. gr. s. iama eνebνia evenitiis operam navat, hab;tum sisἱ eomparas, proposito hypotheatiea est. Talis etiam est sequens : si Ialis ex turri decidia a ιa, impertim ingentem acquirit,
Si quod per alterum determinatur , id ideo de subsecto praedicatur, quia
hoc alterum eidem convenit. Propositio per se patet, & sine demonstratione admittitur.
si dissicultatem experiaris in ea admittenda, cogites velim, id quod per alterum determinatur, ideo inelle, quia inest hoc, per quod determinatur. Quare cum praedica istum denotet illud, quod iiii, ecto inest g. xooa; ideo quoque id, quod per alterum determinatur, ideo de sublecto Draedicatur, quia ipsi hoc alterum convenit . Hinc Sch lastici dixeret mηdum praedicandi Ie rui modum os ridi. Quod inest subiecto, propterea quod alterum inest; id quoque de eodem praedicatur, quia alterum in eo supponitur. Exemplo res manifesta. Tria Mium aeqvitiaie-- es aeqtii viarum, quia aequi laterum: propterea quod angulorum aequalitas per aequalitatem laterum determinatur . Angulorum itaque qualitas de hac figurarum specie ideo praedicatur, quia eidem convenit laterum aequalitat. Neque vero solum valet praesens effatum, si praedicatum determinatur per intrin-stea subiecto; sed idem locum habet semper , cum nulla conditio exprimatur, atque a/eo quoque si illud per extrisseca determinatur . Exemplo denuo res est manifesta . I pia ex aria turri delapsus magnum ιmpettim ac iarii, quia ex tanta altitudine delabitur et propterea ouod magnitudo impetus determinatur per altitudinem, per quam delabitur. Impetus adeo magnus praedicatur de lapide ex turri alta delapso, quia ex ista altitudine delapsus suit. s. 22 O.
Attritata propria praedicantur de stibiecto sub conditisne essentialium ejus. Attributa propria per omnia etantialia simul sumta determinantur S. 66 . Ergo de subjecto ideo praedicantur , quod ipsi haec essentialia
conveniunt cύ. 2I9 , consequenter sub conditione essentialium.
Attributum proprium trianguli rectilinei est ratio dupla angulorum omnium simul ad rectum cI. 663. Ea igitur de triangulo recti lineo praedicatur, quia terminatur tribus lineis: sunt enim numerus temarius laterum de species rectarum linearum determinationes essentiales huius trianguli ix. 649. S. 2 2 I.
Attributa communia praedicantur de subjecto sub conditisne essentialium
nonnullorum, quae cum aliis enIibus eidem sunt communia. Attributa communia determinantur per unum, vel aliquot essentialia car. 66). Ergo de subjecto ideo praedicantur, quod eidem unum istud , vel plura haec essentialia insunt F. 119ὶ, consequenter sub conditione istius Vel horum essentialium. Enim vero quoniam omnia essentialia simul subjectum determinant, ut hoc praecise ens sit, non aliud ; idem unum essentiale , vel aliquot corum cum entibus aliis communia habet.