장음표시 사용
141쪽
sse Terminorum circa notisnes . 23
praesentatur S. 37 , proprius appellatur , tanquam signum hujus notionis vel rei proprium.
E. M. μι des voce trianguli demeat figuram planam tribus lineis rectis terminatam. Huie igitur figurae significandae cum terminus iste destinetur; sigmsextus vocis triane li proprius in Ele meatis cudix est, quod denotet figuram planam tribus lineis reai terminatam. Et vox triangAElism est terminus proprius, quo figura ista in Elementis E, esidia denotatur. omnes termini, quos hactenus in medium pitulimus & quos in m. Rerum per omnem philosophiam proferemus , datas quasdam sisnificant notiones, quihus res a se invicem differentes repraesentantur, atque ita proprium habent significatum de tamdiu proprie sumuntur, quamdiu istis notiones ipsis attribuuntur. Ita tu sermone communi vox Sol denotat luminare istud magnum, a quo lucem ac calorem haurimus in terra & quod suo se fulgore, quo oculos notiros perstringit, satis prodit. Quamdiu haec vox de eorpore isto totali usurpatur, tamdiu eadem proprie sumitur. Quoniam omnes voces, quibus in communi sermone utimur, rebus datis significandis destinantur; significatum quoque proprium habent, etsi non semper fixum, ted subinde vagum cg. I xyst.
Significatus vocum in communi sermone proprius constituit usum i quenae . Ut adeo usum loquendi observet, qui vocibus seu terminis eas tribuit notiones , quibus res repraesentantur iis in communi sermone indigitatae.
E. gr. In communi sermone vox Sol sumitur pro luminari magno, quod lucem ae calorem Terrae lubministrat is I 3 D. Usus ieitur loquendi fert, ut voci Solis notio tribuatur, qua istud , non aliud corpus mundi totale repraesentatur. Quamobrem cum Astronomi eadem voce eodem in significatu utantur, in usu loquendi minime recedunt .
Usui loquendi in sermone communi respondet in disciplinis ac arte receptus terminorum Agnificatus, qui est significatus eorum in disciplinisae arte proprius. Quamdiu adeo termino tribuimus notionem, qua res eadem repraesentatur, cui significandae in disciplinis vel arte is destina. tur; tamdiu a recepto sῖnificatu non recedimus sy. 339 .
E. gr. F-IMI in Elementis stora inditi ais est figura rectilinea aequi latera Ae aequian gula. Qui termino huic tribuit notionem , qua eadem figura repraesentatur; is receptum ΕὐιM. fgnificatum servat . Quodsi ergo quis figuram ordinatam dicit este figuram aequi lateram circulo inscriptibilem ; is significatum vocis non mutat. Nam figura aequi latera circulo inseripi ibilis est aequiangula d figura aequi latera aequiangula cireulo inscriptibilis est. Sive igitur aequalitate angulorum, sue quod circulo inscribi possit, utaris tan Ouam nota ad eam ab aliis figuris disternendam, eadem in utroque casu figurarum speetes cenotatur, consequenter ide in vocis significatus est. Diximus iam aliqua hue speetanti in discuisu proeliminari ss. a a r enimvero cum ipse satis superque tuerim expertus, haerere subinde viros doctos in eo, num vox aliqua in recepto fgnificatu sumatur, an eius fgnifieatio mutetur, ideo non inconsultum mihi videtur quadam ea fini apponere
Si eiusdem rei plures formari possunt notiones dumme completae, termini significatui idem es, quamcunque eidem iungere volueris. Si enim n tiones rei , quae formantur , fuerint completae , unaquaeque illarum notas lassicientes exhibet ad rem eandem in statu quolibet agnoscen
dam & ab aliis distinguendam S. 9a . Quamcunque igitur earum
termino us I quendi quid sit. Receptra simi --tus quia
tus idem quando cum diaum sitate notionum
142쪽
termino jungas, nunquam tamen eundem nisi eidem rei tribues s. 48 , consequenter idem significatus subsistit c g. 37 .
E. gr. Pentagonum regulare plures admittit notiones completas . Nam agnosti & ab aliis figuris distingui potest tum per laterum & λngulorum aequalitatem, tum quod latera sint aequalia, ipsum vero circulo inscriptibile, tum quod singuli anguli contineant unius recti, seu quod excedant rectum parte ipsius quinta. Termini igitur pentaria regμεν . idem est significatus, quibuscumque notis utaris ad notionem eius completam foris mandam: notio enim constanter eandem figuram repraesentat. Similiter huc spectant exempla parabolae dc Dei supra -. F. t x. Disc. praeiam. allata . S. I 62.
Alissem Si μis habet ejusdem rei notionem claram sed confusam, alter vero dλβ . sinctam, quam termino conjungit ι ejus signfcatus idem est. Notio clara notas exhibet ad rem agnoscendam atque ab aliis discernendam suffcientes S. 8o , ut ut qui distinctam habet , notas istas distinguere valeat , qui vero non nisi confusa utitur eas distinguere non possit γ.38 . Enimvero quamdiu notae lassiciunt ad rem oblatam agnoscendam atque ab aliis discernendam , sive eas distinguere possis , sive minus;
nunquam eVeniet, ut terminum tanquam nomen rebus diversis tribuas
g. 48 , consequenter significatus idem subsistit S. 3 P
E. gr. Qui Geometriae practica operam navant, definitiones figurarum negligere so lent atque figurae intuitu eum terminis, quibus fgnificantur, notionem claram iungunt. Qui vero theoriam sbi familiarem reddit, definitiones tamquam futurarum dem stra. tionum principia stii familiares reddit, atque adeo eum terminis, quibus figurae in. digitantur, notiones distinctas iungit. Quodsi igitur alter pentagoni regularis tantum habuerit notionem claram, alter vero distinctam, quoniam utriusque notio eandem figuram repraesentat, uterque terminum pentagoni re laris in eodem fgnificatu sumit, nee obstat I. i. 13, si vel maxime notio distincta exhibeat notas , quas clara contentus in eadem non advertit, v. gr. s dicat pentagonum regulare esse figuram aequiangulam, cujus angulus excedat rectum parte eius quinta, cum notione clara contentus revera in laterum ti angulorum aequalitatem oculum convertat.
cissus ter Hinc consequitur, nec obstare eidem signφcatui terminἰ, si altis notistius. ad rem agnoscendam ct ab aliis aesternendam sincientes rite enumerare valeat , alter vero easdem enumeraturus fundat sine mente sonos, vel notas alleget alienas , vel insincientes notione clara genuina instructus eaque impeditus, ne defectum notionis distinctae atque complet agnoscat. Etenim dum alter rem revera agnoscit ac discernit per notionem, quae ipsi est . claram , minime autem per notas, quas sibi enumerare vide tur; casus praesens praecedenti aequi pollet S. I a γ.
Huc pertinet tanquam exemplum, quod in discursu praeli minari . I 79 de terminis philosophicis diximus in alienum fgnifieatum non conversis , propterea quod definiti nibus minus aecuratis substituantur meliores .
ly st pondentes f. et 79 . Quamobrem si eidem termino junguntur noti
143쪽
sive Terminorum circa notiones . in Ines rebus diversis convenientes, eodem termino res diversae indigitanis tur. Ejus adeo significatus diversiis est.
Eodem modo patet, terminum in diverso signi aru atri, ia eodem cois,
Aurore , se non constanter ei notionem jungat, qua eadem res denotatur. Mius.
Perinde enim est, sive unus diverso tempore faciat, quod duo eodem faciunt vel diverso.
Quoniam diversitas fgnificatus petitur a re repraesentata , consequenter a d flerentia notionum materiali s I. ao 3 ; nulla hie habenda est ratio differentiae tormalis fg. 1 3.
Si terminus quidam a significatu proprio transfertur ad significan- signfe dam rem aliam suo termino proprio licet non destitutam , ob quandam tus ersa militudinem, Anseatus iste dicitur improprius & vox sumi improprie fer- remissitur, imo ipse terminus impropritis audit respectu hujus rei, ad quam F significandam transfertur. desinitio.
E. gr. V is Oeωli significatus proprius est, si sumitur de organo eorporis, quo me. diante videmus. Enimvero si eadem vox transfertur ad intellectum isque dicitur inutisa --3 tum eadem vox improprie sumitur . Habet enim ista animae facultas, qua e gnoscimus, quae sunt θc esse possunt, proprium sibi terminum, quo denotatur, nempe V cem inultictus. Supponitur autem hic aliqua inter oculum & intellectum similitudo, quam nomen istius organi tribuitur huie facultati. Loquimur hie de signifieatione impropria, quatenus est logicae considerationis. In Rhetorica enim, ubi de tropis agitur, plures commemorantur verborum transsationes ad significandum rem aliam, quam quae fimilitudinis gratia fiunt e sed ibi, fi rem logice examines, non semper a proprio significatu receditur, etsi adsint rationes, cur terminis propriis non utamur. Ita in D. mecdκhe nomen regionis loco nominis metropolis proferimus , non quia nomen rςgionis ad fgnificandam metropolin transferamus; led quod illud hoc loco notius existimantes ab altero fie nos rectius intelligi arbitremur , imo subinde quoque ea de causa, quod nomen regionis nobis si familiarius nomine metropoleos, adeoque istud succurrat, dum hujus meminisse volueramus . Similiter in Ionia contrarium eius dieitur, quod verbis
fignificatur, non quod verbis contrarium ssnificatum tribuamus, sed pluribus aliis de causis, v. gr. ut, qui mali quidpiam patraevit, pudore suffundatur, dum ita apparet, se secisse contrarium elus, quod fieri debebat . S. 167- . 'Si quis termino ad rem quandam Agnificandum destinato iuuit uoti sco Mm rei alterius , is signi arum ejus immutat. Etenim notio, qua re- Praesentatur res , cui indigitandae terminus aliquis destinatur, significatum proprium ejus constituit S. 138 . Quodsi ergo in locum hu- -tetur. jus notionis substituas notionem rei alterius ; termini significatum ut
Si terminus athias rei cuidam Agmficandae desiis tua praeterea adstie Significa rei significandae alii, cujus notionem habemus, deliratur; significatus posse- R
rior perinde proprius es ac prior. Proprium enim significatum constituit notio, qua res repraesentatur, cui indigitandae terminus destinatur S. tremini. I 38 . Quodsi ergo duas habueris rerum diversarum notiones & utramque eidem termino jungas ; non minus unius , quam alterius significatus proprius erit. VM
144쪽
116 Part. I. ARII Cap. II. De usu votum
Vana esset objectio , si quis afirmaret , significatum proprium esse , qui se tempore prior, neque enim tempus ingreditur definitionem fignificatus proprii s g. 138 ὶ , adeo que nec eius hahenda ratio est , ubi de significatu proprio judicium terre volueris i s. g . Fieri autem potest , ut citra confusonem idem terminus duos haheat fgnificarus proprios , nempe alium in communi vita vel arte , alium in data quadam disciplina , vel alium in hac , alium in altera disciplina. E. gr. Αrcus & sagitta suos habent fisnificatus proprios in vita communi, sunt enim voces totidem rehus fgnificandis destinatae, quarum tanquam instrumentorum obuiorum notiones habemus minimum elatas . Ε-nimuero in Geometria iisdem voethus alius tribuitur sgnificatus , cum arcus pro parte Iinea curvae , sagitta pro recta ex arcu ad medium chordae perpendieulariter ducta sumitur. Notiones in Geometria & vita communi iisdem vocibus tributae non sunt eaedem , etsi aliqua similitudo intercedat , quae Geometras determinavit ad notiones Ee metricas istis terminis indiguandas, in ipsum autem significatum non magis ea innuit, ruam temporis prioritas, de qua modo diximus. Non minus vero sgnificatus areus &agittae proprius est in Geometria , quam in vita eommuni . Nee ex diversitate figm1Leatuum propriorum ulla nascitur confuso, propterea quod circumstantiae, dum vocibus istis utimur , satis superque loquuntur, num in sensu geometrico , an in eommuni emdem accipiantur . Nos in Psychologia multis utimur terminis a rebus materialibus ad animam translatis , sed non in sensu improprio , quoniam fingulis notiones tribuimus, quibus aliquid in anima indigitatur , ita ut fgnificatus subsisteret , etiamsi eaedem v ces nunquam de rebus materialibus fuissent usurpatae.
Si terminus , cui proprius quidam signi flatus competit , praeterea adhuc rei alii signi odis destinatur, cujus vitionem vel nullam, MI saltem o scuram habemus ; erit is in altero hoc casu inanis. Etenim si terminus, cui proprius quidam significatus competit, alii rei adhuc significandae destinatur, notio significatum proprium constituens cf. r 389 ei demitur , ut significatu omni Vacuus censeri debeat. Quamobrem ubi eius rei , cui significandae destinatur, notionem vel nullam , vel saltem o scuram habemus; termino quoque novo significatu imbuendo notionem claram tribuere nequimus, multo minus distinctam completam. Quoniam tamen propter notionem ab eo removendam aliquam sibi habere videtur , terminum ideo clarum existimans S. 8i , vel etiam ob familiaritatem c S. I 3aa; notionem nonnisi deceptricem termino jungit, quae cognoscenti imponit, cum is in hoc casu revera si sine mente sisnus. Est itaque terminus nonnisi inanis cru 38 .
E. gr. v matxa, quatenus denotat quandam animi humani passionem, ortam obhnminens periculum, proprium habet fgnificatum. Enimvero qnando a scholastieis naiaturae tribuitur ob imminens vacuum, nulla ei notio respondet , adeoque fine mente s nux est . similiter vox MIiam parirer ac μον suum habet significatum proprium, quando de homine usurpatur. Sed cum Seholastiet odium de amorem tribuunt corporibus inanimatis , utraque vox fit sine mente sonus. Similiter vox suam habet significatum proprium , quando sumitur de principio in nobis eogitante . Enimvero dum ad plantas transfertur, nulla ipsi amplius notici respondet. fitque ex termino elato vox inanis.
suo is significatum meis , quem ipse tribuit usus loquenae , inquirere
jubeamur, tum a. varii cogitandi sunt casus, in quibus voce illa utimur ζ a. quaecunque in re illa distingui pol sunt , cui inest quod voce indigitatur, sedulo sunt distinguenda: 3. examinandum, quaeuam sintilla Disj1jgod by Cooste
145쪽
sse Terminorum circa notionet. 127
illa , ob quae voce ista hic utimur, dum scilicet casus allos in mem riam nobis revocantes attendimus, utrum adhuc voce ista simus usuri nec ne , si hoc vel istud abesset , vel si hoc aut istud solum adesset. Hac sane ratione detegemus notas, quae notionem ingredi debent voce data designatam . Nimirum qui significatum vocis proprium quaerit, quem ei usus loquendi tribuit, is notionem investigare nititur, qua repraesentaturres notione ista indigitata cf. I 39 . Jam vero omnis notio, sive tan. tum clara fuerit, sive distincta suas continet notas sy. 8o. 88 , quae sunt rei intrinsecae S 79 , adeoque notionem quaerentes notas inve Rigare tenemur eam ingredientes. Jam notae essiciunt, ut res agnoscatur de ab aliis distinguatur S. eis. . Quamobrem si absunt, non amplius permovemur ad utendum ista voce S. 3a . Notae igitur detegendae sunt perpendendo, num his vel istis absentibus , vel his solis praesentibus, adhuc voce ista utamur.
Quoniam in philosophia a recepto verborum significatu non est recedendum t . t 4 a. Dise. praelim. J I praesens problema de investisando sensu vocum proprio, quem ex usu loquendi obtinent, magnae est utilitatis. Et in eius resolutione una continentur princi pia, unde demonstrari potest, vocem aliquam in recepta lignificatione sumi. E. gr. Si quis quaer i significatum vocis tax, quem ex usu loquendi obtinet; ei attendendum est ad eos earus, in quibus lucem ademe dieit, tum de ad oppositos, in quibus eam aderuis negat, ut appareRt, quaenam sint ea ob qua lucem adera asseramus. Quoniam itaque deprehendimus, nos quod lux adst inde agnoscere, quod corpora circumiecta videre possimus I eam autem nondum adesse assirmamus, quando eadem videre nondum licet : ideo hinc constat voce iacia ex usu loquendi id denotari, vi cujus corpora videri possunt
Ex hactenus dictis apparet, quam circumspectas esse debeat verborum
Uus, ne aut notionibus deceptricibus nobis imponamus verba cum rebus confundentes, aut vocum indeterminato ac vago significatu evidentiae cognitionis obicem ponamus ac summa imis misceamus.
146쪽
Definitis- Eoitio est oratio , qua significatur notio completa atque denis defi- η B terminata termino cuidam respondens. Sumitur subinde pro
φρ ipsa notione completa atque determinata rei termino denotatae . Ipse autem terminus aut res codem indigitata Desinitium appellatur
Cur ad definitiones non reseramus nisi notiones completas atque determinatas, palmbit deincept . Diii inpii mus autem notionem completam atque determinatam a definitio ne, tanquam signum a re sgnificata, quemadmodum notio a termino is. 3ε , enunia elatio a iudicio sI. 13 a nobi iuit distincta. Dicimus, not onem esse debere compi tam atque determinatam , cum notio completa dicatur , quatenus notae ad rem agnoscendam sumetunt cf. sa , determinata vero, quatenus nota nee plures, nec pauca res adsunt, quam quae ad hunc scopum iuisciunt i s. a13 . E. gr. Si nobis triangulum repra lentamu irrhus lateribus aequalibus terminatum a notionem habemus completam aliaque determinatam istius speeiei triangulorum, qua termino ariangul/ MAlia eii indigua. tur. Triaretium igitur in vii rerum si dicitur esse triangulum, quod tria latera aqualia halet; triangulum aequi laterum est definittim, verba vero, quibus notio significatur ei
dem respondens. definitioncm absolvulit . Ipsae definitiones Logicae hactenus allatae & in posseruiri afferendae definitionum exempla praebent.
Duot Mia definitione enumerari debent notae nec plures, nec pauciores, quam
rae inde- quae ad rem demitam agnoscendam ω ab aliis aestinguendam Iussciunt. time Est enim definitio oratio, qua significatur notio completa atque de teme Vi in nata g. is r : notio vero completa & determinata notas continet ncc plures, nec pauciores , quam quae ad definitum agnoscendum atque a rebus aliis distinguendum susticiunt S sa. I 23 . Quamobrem cum in oratione terminos combinemus sar. 4t , quibus res denotantur, quarum notiones habemus S. 372 ; in delinitione combinandi sunt termini, quibus denotantur notae ad rem repraesentandum susscientes. Definitionem adeo conditurus enumerare debet notas nec plu-rzS, nec pauciores, quam quae ad cam agnoscendam atque ab aliis discernendam sufficiunt.
Qui Diangi Dim aequitaterum definit per triangulum, quod tria latera aequalia habet, is notas enumerat lus ficientes ad hanc figurans agnoscendam & ab aliis cum triangulis, tum figuris discernendam. Etenim a F gura quacunque rectilinea alia distinguitur numero ernario laterum, a triangulis eeteris eorundem aequalitate. Quodsi onNIcris numerum ternaritini; non amplius illam figuram distingues ab aliis figuris aquilateris. Si omis r v a qualitatem laterum retento numero ternario, non eam drstingues a figuris triangularibus cet cris. Neutra igitur harum notarum abelle potest. Enimvero si quis trianguium definiret rer i puram tria latera aequalia & tres angulos aequales habentem, Icuser figuram tirlateram, aequilateram, Rquiangulam; tum iacta una iret superflua, ncm-
147쪽
pe aequalitas angulorum, propterea quod triangulum aequi laterum est quoque aequiangm Ium . AEqualitas adeo angulorum non in notarum numerum referenda, quae definiti nem ingrediuntur, ted inter ea, quae de triangulo aequi latero enuntianda. Similiter definitionem Dei in gratiam theologiae naturalis icientifica methodo pertractandae conditurus non plura ejus attributa in ea enumerare debet, quam quae ad eum ab aliis rebus discernendum sufficiunt: cetera ad iudicia de Deo sormanda, seu pro fitiones spectant.
Definitisnem ingredi non debent, Ubi quae rei definiendae intrinseca sunt. Θαη In definitione enim enumerantur notae rei definiendae S. t 39. Sed no- tae sumuntur ab iis , quae rebus intrinseca sunt g. 79ὶ . Nihil ergo definitionem ingredi debet, nisi quod definito intrinsecum . possint.
Ita trium laterum aequalitas, per quam discernitur triangulum aequi laterum a ceteris, est aliquid ei intrinseeum. Attributa Dei , quae ingrediuntur definitronem ipsus, sunt aliquid ipsi intrinsecum . Diximus superius cs. r o , notionem figurae ordinatae completam atque determinatam esse, si eam concipiamus tanquam aequi lateram & ci euto inscriptibilem. Videtur adeo notionem ingredi aliquid, quod minime intrinsecuin, nempe quod circulo inseri hi possit. Enimuero eum in definitione non dicatur, figuram ordinatam vile circulo inscriptam, sed saltem, quod ea circulo inscribi possit 3 ista inscriptibilitas utique tanquam aliquid figurae ordinatae intrinsecum consuerati potest, cun fluat ex eo, quod figurae inesse nemo negabit , nempe ex laterum atque angulorum ae qualitate simultanea . Ne igitur in praxi Logicae scrupulus nobis oriatur, lubet sequentes addere propositiones.
Si quid in definito ps Eb eonripi tir , illa possibilitas tanquam intranse- mgguilia
eum quid consideranda . Cum ea , quae sunt vel fiunt , sua non desti- rates rei tuantur ratione, unde intelligitur, cur sint, vel fiant S. Disc. prae- intrins
Iim. ; si quid in definito possibile seu esse vel fieri posse concipitur , ratio quoque in eo esse debet, cur id in codem possibile sit, consequenter datur quidpiam actu in definito, propter quod alterum poss-bile. Quamobrem possibilitas ista , quae per quidpiam inexistens una
dcterminatur , concipitur per modum rei actu inexistentis atque adeo recte tanquam intrinsecum quid considcratur.
E. D. Plumbum vi ignis liquefieri potest. Ratio, cur liquefieri possit, pendet ab eius textura & qualitatibus massarum simpliciorum, quae mixtionem ingrediuntur, quemadmodum in Physea docetur. Imo lassicit hie nobis generaliter cognovisse, dari aliquid in plumbo, per quod iiquabile eoneipitur. Liquabilitas igitur concipitur tanquam quidpiam plumbo intrinseeum de inter notas recensetur, per quas metallum istud ab aliis corporibus distinguitur . similiter fieri potest , ut homo doctrina imbuatur di ideo doctrinae capax dicitur. Ista capacitas per iacultates animae dcterminatur atque perinde acha eidem intrinseca eoncipitur.
S. I 6. Hinc consequitur , modorum quorumcunque atque relationum ad alia Modorum
sibilitates tanquam rei intrinsecas confiderandas esse . Et si enim modi per O reti essentialia entis non determinciatur, ut actu in sint S. 67 ; attamen tioni mper Ussentialia eorum possibilitas determinatur, ut res data dati cujus- ρο iii dam modi capax sit. Si enim negas , atque omnem modi determina- ς 'tionem unice ab extrinseco principio accersendam esse statueris, ita ut
non praesupponatur possibilitas admittendi hunc modum in ipso subje-R , cto,
148쪽
rates inter attributa referendae.
cto; causa eadem rei cuilibet eundem modum inducere valebit, hoe est, ignis lignum vel lapidem perinde liquabit ac metallum: quod a surdum est atque experientiae repugnat . Non aliter se res habet eum relationibus , quae quidem per es lentialia entis non ita determinantur, ut actu insint; per eadem tamen possibiles sunt, ita ut istis salvis possibilitas earum a subjecto removeri nequeat. S. 1 37. Possibilitates, quae per omnia essentialia simul determinantur , messe i
telliguntur per modum attributorum propriorum , quα vero per unum Des aliquot eorum determinantur , per modum attribuIorum communium. Rei
enim intrinseca , quae per omnia essentialia simul determinantur , sunt attributa propria ; quae vero per unum vel aliquot eorum determinantur, sunt attributa communia S. 66 . Iam possibilitates, quae per intrinseca rei qua tales determinantur, tamquam intrinsecum quid co siderantur S. IIs . Eaedem igitur , si per omnia essentialia limul deis
terminantur, per modum attributorum propriorum; si vero per unum vel aliquot eorum , per modum attributorum communium conciapiuntur . S. I S8.
Quod in re quadam non concipitur pes ile , nisi praesupposito quodam ejus modo, ejus psibilitas concipitur instar alicujus modi. Quod non ante possibile concipitur , quam modo quodam actu inexistente ; ejus possibilitas in re admitti non potest, nisi praesente modo : quod per se patet . Enimvero possibilitas, quae in re non potest admitti, nisi praesente modo, cum non per ea determinetur, quae constanter insunt m. 672 , tanquam mutabilis, adeoque instar alicujus modi concipi debet.
Et si hae theoremata nimis abstracta videri possint iis , qui pratulleio hoe tenentur , quali omnia termanis in communi sermone obviis indigitari queant ; id tamen obstare non debet, quo minus ea tradamus, quae ad definitiones accurate tormandas 3c rite dis dicandas apprime necessaria deprehenduntur.
Definitionem termini tandisurus notionem habere debet res, quam is de notat, distinctam ct notarum nos e terminos, quae eam ingrediuntur. Deis finitionem enim conditurus enumerare debet notas , quot ad rem definiendam agnoscendam & ab aliis distinguendam sufficiunt S. Is 3I Sed qui notas cognoscibilis enumerare valet , is ejus habere debet notionem distinctam car. 9o & ut eas enumerare possit, earum terminos nosse S. 36. 379. Definitionem itaque conditurus & distinclam habe re debet notionem rei definiendae, & terminos nosse notarum, quae eam ingrediuntur
Quonim ante tempora ανιψῶ notio ex rerum distinc ae parum eurae eordique suere erud tis, si Mathematiem exeipias a mirum videri non debet, quod, praeterquam in Mathesi, adeo rarae sint definitio es accuratae . Est praeterea non exiguae diiticultatis iudic re , quaenam sint notae rei definiendae & quot earum noti nem reddant completam Et
149쪽
que determinatam s . ox . Atque ideo non taedet doctrinam de definit ioae uberius peris tractare, quam hactenus tactum fuit a pliilosophis. S. I 6O.
In des hisngas non utendum en terminis Uisi propriis ct fixis . Definiti Qualis
nes condimus cum in finem , ut alteri significemus notionem com- immisi pletam atque determinatam , quae termino dc finito respondet s.' 6 ' 'asa . Sed cum alter mentem nostram non intelligat, nisi auditis V i ,rita, cibus easdem in se notiones excitare valet, quae cum terminis, qui tar. definitionem ingrediuntur cf. I i 7 , conjunguntur; singulis invariata respondere debet notio. Non igitur utendum est in definitione terminis
Porro definitionem conditurus enumerare debet notas, quot ad rem
definitam agnoscendam atque ab aliis distinguendam sufficiunt S. is 3 , adeoque proferre terminos, qui notis istis indigitandis destinantur ci . 36 . Enimvero si termino attribuitur notio, cui indigitalidae destin tur, in significatu proprio eundem sumimus S. II 8 . Termini igitur definitionem ingredientes in significatu proprio sumi debent.
Quoniam terminus, praeter significatum proprium, quem habet, Idem uialium praeterea acquirit, dum adhuc rei cuidam alii significandae desti- terivio is natur car. I 8 9 ; in definitioribus uti licet terminis, qui a proprio figni' sc itur. catu ad alium transferuntur, modo si ante definitione fuerint explicati, ne scilicet eis prolatis alter eisdem jungat notiones vulgo eis tributas S. II 6 , sicque mentem definientis non assequatur S. II ' .
Facile apparet, terminos hic a significatu proprio, quicunque is tandem si, transferri ad senificandam notam, quae notionem definiti ingreditur. Quam rem eum N prius significatus non attenditur , terminus ala eodem liberatus nihil fgnifera, atque tum uulnum ex noti significativo redditur rursus significativus , cum nova ei notiti auri huitur, atque novum acquirit fgnificatum proprium.
Terminis definitionem Agredentibus aut xtendum est in recepto signi Uem ad-catu , aut ii ante desinimae sunt , quam isdem utamur . Definitionem buc ultc- eum in finem condimus , ut alteri signincemus notionem completam ris Um atque determinatam, quam termino dato tribuimus S. I sh Alter I igitur mentem nostram intelligere, adeoque perspectos habere debet terminos nosseque notiones , quae iis iunguntur in definitione cas. 1I8 . Quoniam itaque eas notiones singulis terminis, qui definiti nem ingrediuntur, tribuere tenemur, quae rebus istis denotandis vel in communi sermone , vel in disciplinis ac arte destinantur , terminis utendum est, quemadmodum fert usus loquendi S. I 3s , atque in recepto significatu S. 14oI. Quod si terminum quendam ante definiamus, quam eodem in definiatione aliqua utamur, patet utique , quaenam notio eidem sit tribuenda
150쪽
rione euresse debeant clari . Maenam claritatis
ia a Part. I. SeR. II. Cap. IV.
da S. Isain, atque adeo qui praecedentem definitionem novit, eo audito notionem convenientem in se excitare valet cf. II 6 , consequenter mentem definientis assequitur S. II 7 .
Hic saltem tofice consideramus, quid fieri possit, non autem quid in dato ea su fieri debeat . Hoc enim ad Logicae applicationem l pectat: quem in finem nonnulla diximus in disturtu praeliminari l I. 141.143 . S. I 63.
In definitionibus utendum es terminis claris, non obsturis. In definiti ne recensentur notae, quae ad definitum agnoscendum & ab aliis distinguenduin requiruntur S. Is 3 . Terminis igitur singulis respondere dcbet notio clara , etsi confusa , ut notas ipsas agnoscere atque a se invicem discernere valeamus , licet carum notas distinguere ulterius nequeamus S. So. 88 . Si negas terminis respondere debere noti nes claras: sufficient obscurae. Notas adeo nec agnoscere, nec a se invicem ac aliis discernere S. 8o , consequenter nec rem definitam existis notis agnoscere poteris: id quod scopo definitionis adversatur S. Is 19. Terminis itaque, quibus notae indigitantur , notiones clarae tique respondere debent. Quare cum clarus sit terminus , cui notio clara respondet; obscurus vero, cui non nisi obscura adhaeret S. 8I definitionem ingredi nequeunt nisi termini clari, nullus in eadem locus est obscuris.
Cum fieri possit, ut terminus aliquis sit alteri clarus, qui alteri o scurus est A. 8a , definiens satisfacit ossicio suo , β utitur terminis, quos claros supponere licet ei, in cujus gratiam defuitio conditur.
s. gr. In gefinitionibus astronomicis utimur terminis geometricis, qui eum in As r nomia non explicentur, nonnisi ei perspecti sunt, qui definitiones geometricas me moviria tenet, aut minimum terminorum istorum notiones claras Geometriae tractatione fiahi comparavit. Etenim ad Astronomiam accedere non debet nis principiis geometricis instruetus i secus qui facit, is sibi imputet, quod ipsi ob cura videantur, quae disciplinas Ordine tractanti clara sunt. In nostris definitionibus logicis utimur terminis, quim antecedentibus fuerunt explicati atque adeo peripecti sunt lectori, qui attento animo antecedentia volvit atque revolvit, ut termini fiant familiares, quos definimus t g. 1333. Idem laetemus in omni reliqua philosophiae parte. Cum enim philosophiam me. thodo philosophica tradere constituerimus, methodus veto philosophica requirat, ut te mini, qui ingrediuntur defini Dones frequentes , explicentur per antecedentes I. II s. Disc. 'alim.)ι methodo philosophica scribens jure supponit in definitionibus sequentibus De orem antecedentium gnarum . ian s aliquis involat in definitiores sequentes, praecedentibus intactis, vel fugitivo oculo conspectis; is sibi imputet, si quid ipsi videatur
Fieri non potest, ut is ἀθψΓniis definitiones non ἰngrediantur nisi termini ineommuni sermone Utati , ct ut istius ae termini semper resnodeant Uui loquendi. Termini, qui definitionem ingrediuntur, denotare debent notas, quibus definitum agnoscere atque ab aliis distinguere licet cS.Is3 . Quamobrem cum vulgo non omnia discernamus , quae rebus insunt,