장음표시 사용
91쪽
in eam iam definivimus in discursu praeliminari F. 6i , quod si scientia dirigendi
facultatem cognoscitivam in cognoscenda veritate.
Quoniam scientia est habitus asserta demon- An Logiis strandi S. 3o. Disci praelim. , quae in Logica αρμα- pr.ecipiuntur, demonstranda sunt s. 1 . -
Petit principia demonstrandi ex Cntologia & Psyehologia sq. s9. Iris. ρν l. . Quam, Im Ihrem Cum praegnantes rationes urgeant, ut Losica Ontologiae & Pimiologiae praemitta. Branda. tul l . s . Dile. ρν. i. J: ontologiae ac Psychologiae quadam principia explicanda nobis lunt in Logica, ut demonstrationi si locus.
S. I. Exercitium facultaris eumficitivae is cognostendis veritate fuiν constat regulis. Patet hoc experientia, modo ad nosmetipsos attendamus, dum operati quid cognoscimus. num AK L Scru- tis.
92쪽
oliatis cognoscia time in eius habitus uuia Io acquia itus. Logicae naturalis
Scrutabimur illas regulat, iuxta quas dirigitur facultas cognoscitiva, tumque evide tissime patebit , mentis operationes iuxta certas regulas sese exerere .
Regulas istas in cognoscendo mens tenet, utut eas non infelligat. Quod enim vulgo eas non intelligamus, unusquisque domestica experientia novit. Sane plurimi prorsus sibi persuadent , mentem in cognitione rerum nullis regulis esse adstrictam. Alii eas in Logica exposituri alias prorsus tradunt, quae a veritate abhorrent , vel nonnisi confuse de iis
Perinde hie sese res habet ae cum motibus organicis corporis organici . Sunt regulae staticae, iuxta quas fiunt , et fi homo eas ignoret, muli nux autem animantia bruta eas norint. Nemo de eo dubitabit, qui vel obiter inspexerit D. --si Boreιιi opus de motu animalium. Nihil fit contra istas leges & ipse homo in motibus voluntariis nil Prorsus valeti esticere . msi quod regulis istis fit convenienter.
Datur naturalis quaedam dispositis mentis dirigendi operationes eius ἰσcognoscenda regulis istis conformiter , sed quae ad actum , multo magis ad habitum non deducitur, nise praevio exercitio . Homines multa cognoscere, etsi non doceantur, quomodo operationes mentis seu facultatem c gnoscitivam dirigere debeant, patet ex modo dictis S. 4 . Quod a tem natura menti tantum insit dispositio qua dam ad istam directionem, quae in actum , multo magis ad habitum non deducitur, nisi praevio cxercitio, probat exemplum hominis inter ursos educati, relatum a Bernbarda Centror in Evangelio Medici artis. I s. p. m. I 33. Idem cO firmat exemplum aliud hominis a nativitate surdi & muti, quod destriabitur in Historia Academiae Regiae Scientiarum Parisinae A. IIo 3. p. 22 cdit. Bat: Utroque enim docemur , hominem operationibus mentis ad cognoscendam veritatem requisitis non uti, nisi imitatus fuerit, quod viderit & audiverit ab aliis hominibus, in quorum consortio vivit.
oinodo illa dispositici naturalis successive transeat ad habitum, suo docebimus loco, in Pi yehologiae facultatem cognoscitivam explicaturi. Neque vero hic singulare quicquam occurrit respectu animae, quod non idem in corpore quoque locum haberet. Etenim Acm corpore sunt motuum organicorum dispositiones, quae non deducuntur ad actum, nis praevio exercitio, dum homines alios imitamur . Exempli loco esse possunt motus ad laqueiam requisiti, quOL nec homo inter ursos educatus , nec a nativitate surdus pr ducere potuit, etsi non deessent , quae ad dis fitionem naturalem requiruntur. Hancentin ipsis non defuisse constat inde, quod in consortio hominum viventes & sensu int gro utentes, ut ex eodem proficeret liceret, sermociis usuin tandem perdidicerint
Dispositio ilIa naturalis exercitio communi ad habitum deduc a dirigendi operationes mentis seu facultatem cognoscitivam in cognoscendaveritate dicitur Logica naturalis. Sed cum vulgo non satis distingnatur, quod connatum est, ab e , quod acquisitum, poterit Logica uasa - Γι distingui in con tam & acquisisum. Nimirum Logica naturalis co nuta non est nisi dispositio naturalis ad Operationeti mentis, quibus Verita A
93쪽
ritas cognoscitur : Logica vero naturalis aequipta est habitus dirigendi operationes mentis in cognoscenda veritate, ipso usu acquisitus absque
Distinguimus Logi eam natur lam aequissiam ae Logica naturali eo nata, ut ut distis. Ehio nondum fit recepta j propterea quod iudicia de Logica naturali ambigua sunt Ac in utramque contradictionis partem disputabilia, nisi in ea distinguas id, quod connatum, ab eo, quod acquisitum est . Nota ergo multiplicamus terminos praeter necessitatem, praelertim eum iudicia de Logica naturali momentum in studiis trahantis ceterum non desunt in ali ix quoque scientias exempla, quibus diserimen istiud illustrari potest. Inest homini dispositio quaedam naturalis ad numerandum δc computandum , sed quae fine praevio exercitio ad actum non deducitur , multo minus in habitum quendam degen rat . Dispositio naturalis ad numerandum & computandum est arithmetica min-- quaedam species. Si veto ea ad actum 3e eo saepius repetito ad habitum quendam deducitur ahiaque regulis arithmetieis in casibus obviis computum absolvendi, arithmetica x-xωralis vuI. go teri nomen: sed per ea, quae de Logicae naturalis divisone dicti sunt , ad differem
tiam arithmeticae naturalix cocinatae aris olea mutiratas aequisita dici debebat . Eodem
modo sese rex habet in disciplinis practicis aliis - Nolumus tamen istam distinctionem alibi adhiberi, nisi manifestus usus eandem requisiverit ob ambigua iudicia, quae ab ambiguitate liberanda. Ea enim ratio est , cur in Logica hac Eistinctione utamur . In Psychologia vero generali distinctio connati ab acquisito Iocum habet, ibique explicandum est, quid sit dispositio naturalis Se quomodo habitus acquiratur e dispositiones autem naturales & habitus inde acquisiti speciales in Partibus philosophiae practicae e plicantur .
Qui Logica naturas utitur , confusam quandam ideam Falet regularum, per quas mentis operationes dirigit is cognoscenda veritate. Qui enim δε-; vel alios, vel seipsum imitatur in casu simili. .exempla praeterita sibi vi fuista imaginationis repraesentat & in iis modum agendi confuse percipi. . Sed mentum. qui Logica naturali utitur, is habitum dirigendi operationes metuis absque regulis ipso usu sibi comparat S. 69, adeoque antea factiim in casu simili imitari nequit, nisi quatenus exempla praeterita sibi vi imaginationis repraesentat & in iis modum agendi percipit: id enim in praesenti casu aliter fieri non posse , ex principiis psychologicis constabit, quodque ita fiat, experientia cognoscere licet. Patet itaque, eum nonnisi confusam quandam ideam regu Iarum dirigendi facultatem cognoscitivam tu veritatis cognitione habere , qui naturali tantum utitur Logica,
Versamur in Priaegomenis , ubi perinde ae in discursu praeliminari sumimus, quae nondum demonstrata sunt in posterum tamen independenter ab his demonstrahuntur rid quod ne quidem methodo philosophicae repugnat, etsi convenientius sit, ut principia, quae demonstrationem ingrediuntur, iam in antecedentibua fuerint demonstrata is. Do ratim. 46. r- ἡ
Notitia consuli regularum , luxta quas diriguntur operationes mentis in cognitione rerum , constituit Logicam naruralem docentem . Defi- π i, nitur adeo Logica naturalis docens pet notitiam confusam dirigendi fa- ὰσisitio- cultatem cognoscitivam in veritate cognoscenda.
Equidem vulgo distinctionem inter Log eam docentem dc urentem ad solam artificia. lem restringunt philosophi, propterea. quia ignorant dari etiam in Logica naturali aliis
94쪽
quid acquisiti l I. 6 l. Enimvero cum nos ostenderimus iacultatem istam animae dilige di operationes mentis in veritate investiganda absque regulis, quas edocti lumus, non esse pure naturalem, sed habitum potius acquisitum oti dilpositionem quandam natur tem praeexistentem l . eit. 1 in habitu isto theoreticum a praetico perinde distinguere tenemur, ac in Logica artificiali fieri solet. Nil igitur obstat, quo minus etiam Logi cam naturalem in docentem & utentem distinguamus. Neque nos moratur ratio deno minandi: etenim in philoiophia parum curamus, num nomina conveniant rebus suist . 147. Discurs pν--.1. Si vero inde enalcatur scrupulus , quod Logica naturalis non possit doceri, neque adeo docendo nobis communicetur confula ista regularum dirigendi facultatem cognoicitivam notitia; is quidem sine ullo negotio eximitur. Nam docemus non modo. verbis, verum etiam factis. Quamobrem cum a1 iorum imitatione habitus iste acquiratur II. 6 , qui Logicae naturalis ieri nomen ; eam utique ab aliis docemur. ut odii Logicae docentis appellationem inde derivare malueris, quod nos doceat regulas dirigendi iacultatem cognoscitivam in veritatis cognitione, patet multo magis eam iaLogicam naturalem quadrare. Sed de nomine cum nemine litigabimus. Susticit nobis in Logica naturali, quae vulgo dicitur , distingui debere connatum ela acquisitum, at uela acquisito theoriam differre a praxi s. 6. 7 ὶ S. P.
Habitus ille notitiam eonfusam regularum dirigendi facultatem e gnoscitivam ad praxin transferendi constituit Logicam naturalem me Iem. Unde Logica naturalis titens est habitus sive ars dirigendi faculta tem cognoscitivam in cognitione veritatis seri usu acquisitus.
Posset etiam diei habitus utendi Logica naturali docente & Logica quidem naturalis utens ea es quae vulgo sola. Logica naturalis nomine appellatur . Ea contenti sunt, quotquot Logicam amite talem vel prorsus ignorant , vel eam ad maxin transferre n sciunt, vel talem Logicam artificialem didicere, quae ad praxin transferri nequit. S. IO.
Quodsi regulas illas distincte cognoscis earumque rationes perspiacis, tum Logicam habes artificialem docentem. Et haec Logica artificialis docent est scientia dirigendi facultatem cognoscitivam in cognoscendaveritate , diciturque per eminentiam Logica , propterea quod ea lata
Logica nimirum naturalis docens est notitia consuta F. 8 , adeoque doceri nequi nisi factis, quemadmodum in ipsa Logicae pertractatione ostendemus. Omnis Logica utens est habitus, qui proprio exercitio comparatur, minime autem discendo acquiritues s. 9. 6c not. F. I x , adeoque & ipsa doceri nequit. Quamobrem cum Logica omnis vel sit docens, vel utens, neque enim praeter regularum notitiam atque habitum eas ad pr x in transferendi tertium concipi potest; sola Logica artificialis docens ea est, quae doc ri adeoque in numerum disciplinarum philos hicarum referri potest . Atque ideo quoque Logicam definivimus per scientiam sF. 6I. Di V. praelim. , minime autem per a tem vel habitum in genere , quod genus convenit Logicae utenti. S. I I.
Logica artificialis docens est diuincta explicatio Logi e naturalis. Qui Logica naturali pollet, is confusam habet notitiam regularum, quibus facultaς cognoscitiva dirigitur in cognoscenda veritate S. 8 , & ju ta eas eandem dirigere valet c6. y . In Logica vero artificiali doce te demonstrantur regulae, quibus facultas cognoscitiva dirigitur in cognoscenda veritate , doceturque modus comparandi sibi habitum ea iadem ad praxin transferendi cf. a. io . Quamobrem Logica naturalis distincte explicatur ita ardificiali docente . . Ni-
95쪽
Nimirum quemadmodum in Arithmetiea practica regulae arithmeticae distincte expli eantur & demonstrantur, vel Misitio in opere de motu animalium regulas stat leas motatus animalium exposuit; ita similiter in Logica artificiali docente regulae traduntur 5ς rationibus firmantur, ad quas mens adstringitur in cognitione rerum . Non adeo Logi cus eudit regulas de novum quoddam artificiale cogitandi genus introducit, quemadmo dum subinde nonnullis videtur; sed ipsum cogitandi modum naturalem explicat, ut di stincte intelligatur. Quamobrem Logica artificialis naturali non eo sensu opponi poter, ae fi ab ea esset prorsus diversa. Eaedem enim sunt regulae artificialis atque naturalis; sed non eadem eu illarum in utraque Logica notitia . Si Logica artificialis alias trad tregulas, quam quae Logicae naturali propria sunt, spuria est oc vel nullius utilitatis, vel prorsus seductrix. S. I 2.
Si quis pollet habitu regulas Logicae ad praxin trans serendi , is
Luteam habet arti talem utentem. Quamobrem Logica artificialis utem definitur, quod sit habitus sive ars dirigendi facultatem cognoscitivam
Nimirum sola regularum logicarum notitia nondum lassicit, ut iuxta eas saevitatem cognoscitivam in cognitione rerum actu dirigamus, fi vel maxime velimus . Crebris pus est exercitiis, quibus tandem habitus iste, ut ceteri Omnes, comparatur . Quamobrem eum duo diversi sint habit tu regulas logicas demonstrandi, vel minimum explia candi, easdemque ad praxin transferendi , alter theoreticus, alter practicus, quorum prior absque posteriore esse potest i ii quoque a se invicem sunt distin endi, minime autem confundendi, ne, qui uno pollet , altero quoque instructus sibi videatur. Non deesse inter eruditos , qui hoc praefudicio tenentur, illorum scripta protiant, qui deis monstrativa methodo se usos esse profitentur tibique videntur, utut ab ea maxime sat alieni.
Logica naturalis tamara non es ejusdem gradus is snguiu timinibis. Non omnes homines eadem sibi facilitate comparant habitum dirigendi operationes mentis in cognitione veritatis r id quod nemo hominum in dubium vocabit, qui ad diversitatem in hominibus obviam in hoc genere attendit. Quodsi dubitas, pone omnes homines eadem sibi facilitate comparare habitum istum. Nulla igitur ratio est, cur non omnes eadem facilitate demonstrationes geometricas capiant . Sed docet experientia, non omnes esse ad eas intelligendas aeque aptos , etsi e dem doctore utantur , & nullus Logica artificiali sit instructus. Non igitur eadem sibi facilitate habitum comparant dirigendi mentis operationes in cognitione veritatis absque regulis, solo usu, adeoque non eadem omnibus natura est dispositio ad istam operationum mentis directionem . Haec dispositio cum sit Logica naturalis connata S. 6 ; eandem non ejusdem gradus esse in singulis hominibus patet .
Non mirum hoe videbitue illis , qui sibi ad animum revocant , omnes dispostiones naturales ad habitus, qualest que tandem sint , sive animae, sive corporis, non elusidem gradus reperiri in singulis hominibus i quae sane ratio est, cur non omnes eadem facilitate nee eodem in gradu eundem habitum consequantur, etsi in exercitio nemo e rum suam desderari patiatur industriam. Imo non desunt in Metaphysca rationes, quisbus idem probatur a priori.
Nec Logica naturalis atqui ta ejusdem gradus est is finguos bominibur
96쪽
gativa naturalis in Logicaqvilis sit.
Logica enim naturalis acquisita est habitus, oui solo usu absque regulis acquiritur cf. 6 Sed cum non omnibus idem sit usus, nec omnuhus eadem dispositio naturalis ad actus huc necessarios sS. 6. II ; nec Logica naturalis acquisita ejusdem in singulis hominibus gradus esse potest.
Ulus operationum mentis, quo Logica naturalis eo nata perscitur, dispositionem ad habitum evehendo, varius est. Etenim operationes mentis subinde veluti sponte sese exerunt , dum ab obiectis externis vel aliorum exemplo ad eas invitamur: eaedem vero indispensabilis necessitatis sunt in addiscendis diseiplinis. Quamobrem s contingat, eas esse accurata methodo pertractatas, nee minus accurata industria a nobis singula , quae in iis proponuntur , perpendi I nullum est dubium , quin Logica naturalis magis perficiatur , quam ubi disciplinae, in quibus versamur , methodo parum accurata pertracta. tae fuerint ab autoribus , aut nos nocini si perfuncto te in iis vertemur , s vel maxime nullus in methodo notetur defectus. Atque ea ratio est , cur in Nathes probe versati, etsi Logicam arti scialem non didicerint , naturali tamen magis polleant ceteris , qui sunt in eadem hospites , & cur non omnes , qui Nathes operam dedere, Logica naturali valeant, nimirum quia Mathess ah autore non tuit methodo demonstrativa tradita. vel qui suam eidem operam addixit ad methodum parum attendit. Quoniam me thodus phalia ophica cum mathematica eadem sI. x39. Dis . ubi Philosophia methodo philosophica fuerit pertractata , Logi a quoque naturalis amplificatur, quaad cum cura in philosophrae studio versamur.
Logisa naturalis connata major accedente eodem stud o majorem par acquiὴitae gradum, quam minor. Possideat Cinus majorem gradum L gicae naturalis connatae , quam Maevios, & uterque eodem studio utatur ad αcquis am obtinendam I dico , Crium majorem obtenturum
gradum Logicae naturalis acquisitae, quam Maevium. Si enim Crius ma. jorem habet gradum Logicae naturalis connatae, major ipsi naturalis est dispositio ad operationes mentis in cognitione veritatis dirigendas S. 6 quam Maevio . Quamobrem si idem fit utriusque studium ad dispositionem naturalem in habitum convertendam I Crius majorem acia uirere dc bet habitum, quam Maevius et si enim acquirerent eundem, ispositio naturalis eadem esse deberet , cum , si eadem fuerit dispositio naturalis, eodem studio idem habitus acquiratur. Enimvero qui maiore pollet habitu dirigendi operationes mentis in cognitione verita. tis, is majorem possidet gradum Logicae naturalis acquisitae S. I . Quamobrem crii major gradus Logicae naturalis connatae eodem studio majorem parit gradum acquisitae, quam minor Meuii.
Hi ne consequitur, non aliam 4st homini uni prae altero in Logica D.
rogativam per naeturam , nisi quin in majore gradu Logicae naturalis coxn
tae confistit. In Logica enim nemo per naturam habet, nisi quod est
connatum ; quod vero studio acquiritur , eidem tribui nequit, eum sudio acquisitum connato opponatur. Sed sola Logica naturalis con- nata complectitur, quod homini coanatum est; naturalis autem acquisita
97쪽
sita, quod studio acquiritur absque regulis c*. 6) , & illa quidem
non est ejusdem gradus in singulis hominibus, sed in uno major , minor in altero gr. 13P- Ergo praerogativa, quam homo unus piar a lintero in Logica per naturam habet , non est alia , nisi quae in majore
gradu Logicae naturalis connatae consistit.
v Eisi in Logica naturali distinguamus, quae homini per naturam adsunt Ac quae suo sibi studio acquirit s. 6 , cum pro iisdem haberi nequerat, quae sunt diversa, neque adeo aliam admittamus in Logicλ praerogativam naeturalem , nisi quae ab eo emanat , quod per naturam inest I. I 6 ); non tamen ideo Logicae naturali connatae quidpiam derogamus, cum ultro concedamus , malorem gradum Logicae naturalis acquisitae pendere ama ore gradu connatae, eodem studio accedente i s. Is 3 . Justum adeo decernimus rebus pretium: id quod in praesente praelertim casu sua utilitate non caret, ne nimia in naturam fiducia negligamus, quod nudio acquirendum S. II .
Si quis rerum cognitioni sudens operationes mentis non dis it seeundum regatas, quibur naturalis cogitandi modus continetur , is perversam sibi comparat Logicam naturalem docentem. Qui enim operationes mzntis in cognitione rerum non dirigit secundum regulas , quibus naturalis cogi.tandi modus continetur , is animo concipit ideam confusam ejus , quo utitur modi , tanquam ad agnitionem rerum necessarii, consequenter istiusmodi, qui a modo cogitandi naturali abhorret. Sed confusa ista idea absolvit Logicam naturalem docentem S. 8 , modo autem cogitandi naturali vera Logica continetur S. I. Patet itaque, isto in ea su Logicam naturalem docentem a Vera abire , seu perversam comparari .
Ea sane ratio est , me lectio librorum, quorum autores a mogo cogitandi naturali recedunt, mentem corrumpat, ut ad veritatem agnoscendam inepta evadat. Imo eadem ratio est, cur non quaevis Matheseos tractatio intel ieetum perseiat , item cur Matheias methodo alia quam geometrarum pertra lata mentem prorsus ad veritatem diiudico detin& rimandam ineptam reddat. Atque adeo liquet, non perinde esse, qua quis methodo in disciplinis utatur. Nimirum si quis perversum cogitandi modum pro genuino habet, is nihil efficiet, invita natura in veritatem inquisiturus.
Cui perversa est Logica naturalis doceny, is oe perversa pollet Logica na- tiarali utente . Est enim Logica naturalis utens habitus docente utendi ηοt. S. 9 . Quamobrcm si ea perversa est, perversa utitur, dum rerum cognitioni studet. Atque adeo Logica naturalis utens perversa est, ubi docens perversa fuerit. Idem etiam hoc modo ostenditur. Logica naturalis docens absolvitur idea confusa modi cognoscendi S. 7. 8 γ έ utens vero consistit in habitu eundem ad praxin transferendi S. 9 . Quod si igitur perversum animo concipimus modum cognoscendi, pervcrsO quoque modo in veritatem inquirimus. Quamobrem ubi Logica docens perversa suerit, perversa quoque est utens.
Ea ratio est, cur subinde eruditi ineptiores evadant illiteratis ad veritatem diiudiean datiar nimirum illa ir) intellectum corrumpunt, hi nomitii naturali modo cogitari. dr Logicam naturalem incorruptam servant. Eandem ob causam operam dedi in hia.
98쪽
theseos universae elementis, ut modum cogit ndi naturalem ubique adhiberem, quo in iis sufficiente attentione versantes Logiem naturδlem veram cum docentem, tum uterutem consequantur. Voto quoque respondit eventus dc quod respondere debext. inserius plenius constabis. Neque desunt exempla eorum, qui, etsi in Mathesi fuerint versati.& a natura non postremo dispositionis naturalis gradu Grnati. in Ieritate Iamen philo.
sophica diiudicanda coecutiunt . g. I9.
Qui sola pollet Logica naturali. is in applicatione saepissme aberrat. Qui enim non nisi Logica naturali pollet, e si vera, is non ni si confusam h a.
bet regularum notitiam , iuxta quas operationes mentis in cognitione
rerum dirigunturo. υ ,& secundum hanc confusam idem ipse quoque easdem dirigit S. y ,idem facturus in casu simili, quod vel ab iplo, ves
ab aliis alias factum fuerat. Enimvero quae confuse tantum cognoscuntur,ca saepius confunduntur, ut adeo calus similes videantur, qui sunt
dissimiles, & secundum ideam confusam qui agit, facile omittit, quibus vel maxime fuerat opus. Atque adeo Logica naturali instructus in applicatione saepissime aberrat.
Exemplo nobis sunt illi, qui in Mathes cum laude versati methodum mathematicam e tra eandem perperam applicant, eis sibi rem acu tangere videantur. Cum enim usdem nonniti conlulam ideam animo coincipiant, fieri proleeto sidet , ut eam intimius non perspiciant adeoque non ad singula attendant, quae ad eam at prime faciunt. Hi etiam audias subinde ab ipsis viris seientia mathematica eminentibus negari de math matica methodo ea, sine quibus subfistere sequie, veluti cum Syllogum s e demonstra. tionibus mathematicis proscribitur. S. 2 O.
Hinc consequitur, eum Logica naturali conjungendam esse Logicam artia
ficialem . Qui enim Logica actificiali pollet, is regulas illas distincte
cognoscit, juxta quas diriguntur operationes mentis in cognitione v
ritatis S. Io I & quarum noti nisi consulam ideam habet Logica naturali contentus S. DP, atque eas applicat in casibus obviis c S. I 1 . Quamobrem vitantur lapsus , qui in applicatione Logicae naturalis i cum habent, propterea quod confusa notitia constat S. I9 . LInde pauet, Logicae naturali jungendam esse artificialem.
In serius clarius patebit, quod per Logicam artificialem vitentur lapsus, quibus sola naturali instructus obnoxius est, dum videbimus , in distincta regularum applicatione nran tam facile aberrari posse , quam ubi secundum idem confusam agimus . Suffcit nunc, ut idem exemplo aliquo simili illustremus. Qui Arithmeticam ablque regulis didicit , operationum arithmeticarum idea confusa non nisi ex plurimis exemplis hausta, is in applicatione regularum consula cognitarum facilius aberrat, quam qui singulas si aliamin operationum regulas distincte novit A in casu obvio applicatis 6. 2I.
Si μὰ Logica artificiali docente fuerit instructus, non autem polleut tente , is agis secundum Logicam naturalem , cum bibi videtur clere secundum artificialem. Logica artificialis docens est scientia dirigendi s cultatem cognoscitivam in cognoscenda veritate g. IO I utens Vero ars sive habitus eandem dirigendi car. Ia . Quae itaque in docente demonstrantur S. a. Io , ea per utentem ad praxin transferuntur.
99쪽
Logicae Protegomena . 8 rQuod si jam quis non polleat Logica utente , ad praxin transferre neri quit , quae a docente praecipiuntur. Quare cum ad praxin descenditur, Logica non potest uti nisi naturali L ς .
Pertinent huc exempla eorum, qui methodum, qua usuri sunt, in praelatione descripturi Logieae artificiali docenti contentanea commemorant Ec lectorem elus peritum in magnam spem erigunt; in ipta tamen pertractatione regulis istis non sati, iaciunn, sed alia omnia agunt, manifesta indicio adfuisse voluntatem, sed defuisse vires, hoc est, ut stylo logico idem enunciemus, eos approbasse regulas Logicae docentis, sed camille Log ca utente. Fieri potest, ut ipsimet non satis intelligant, quae ab aliis aceepta i geminant, atque tum tanto facilius falluntur, ut sibi videantur praestitisie, quod vitibus ipsorum superius. Accidit istud, quoties nonnisi historicam habent cognitionem Logicae docentis alterius l . io I. In ipla autem pertractatione sese produnt indieia hujus casus, quando obtinet. Nos plura dicemus huc spectantia in usu Logicae S. 22.
Si quis in Logica docente M eon sis operationum mentis notionibus acinquiescit ; is agit secundum Logicam naturalem . Etenim Logica docens artificialis distinina est Logicae naturalis explicatio ri : quod si nonnisi in confusis operationum notionibus acquiescas , verbisque tuis non aliae quam istae respondeant , descriptionem quandam Logicae na
turalis , quam non ilitelligit, nisi qui hanc habet , pro Logica artificiali docente accipis , solo verborum apparatu tibi imponens . Per se adeo patet , in hoc casu neminem agere posse , nisi secundum Log
Hue referri debent exempla eorum, qui, dum Logicas conseribunt , nova sibi tradi disse videntur, uhi notionibus confusis involvunt , quae ipsumque secutis Sch Iisticis dudum distinctius fuerant exposita, quemadmodum fieri debet in Logica artificiali t . ia a. Hinc non mirum, quod se licet Logicae non unius fuerint seriptores, in praxi tamen non. secuti, nisi quam habent, Logicam naturalem pervertam l . I l, in omnibus mentis operationibus adversus regulas Logicae verioris, & in communem L incam naturalem misere impingant' , nec utile ipsis sit , quod a Matheseos tractatione 1 rare poterant, praesidium, praesertim ubi Logicam su min ipsa Mathesi ducem secuti. S. ADGιi stib nomine Logicae AEduit quae ad distrandam facultatem cognoscitivam in cognoscendia veritare nil conferunt, vel is quibus non consat, Domodo ad praxis transferanIur I is agere aliter nequit , usi siecundum Logicam naturalem . Logica artificialis utens ad praxin transfert, quae in docente demonstrantur g. in . Quamobrem si in Logica docente talia tradunt ut , quae ad dirigendam facultatem cognoscitivam in cωgnoscenda veritate nil conserunt, vet de quibus non constat, quomωdo ad praxin transnerri queant ἱ per se liquet , quod eorum maxime gnarus secundum ea tamen operationes mentis in cognoscenda veritate
dirigere nequeat. Nullius igitur cum ipsi usus sint , Logicae quae didicit sub nomine; non aliter profecto agere potest, quam 1ecundum
Postquam desectus philosophiae Seholasticae agnoverunt erudit . atque Iibertas philost phandi in academiis Protestantium introducta, viri egregii praeclara in arte ratiocinam di dedere, sod generalia, quae quomodo ad praxia transferamur non Patri, suo loco a
100쪽
nobis commendanda dc perfieienda, de alii in Logicis docuere, quae ad veritatem diiudicandam vel investigandam nihil conferre polle tandem ipsi met lateri coacti suere, si
Distincta Qui Logica utente artifciali pollet, is regulas docentis distinere applicare regula- valet in casu qaolibet dato . Logica artificialis utens ad praxin transfert quem in dato, quae docens praecipit S. Ia . Sed in Logica docente regulae distincte explicantur S. io . Quamobrem qui Logica artifi- ciali utente pollet , is in casu dato judicare debet, quanam regula sit opus & cam ad istum applicare tenetur , consequenter regulas distii
Nimirum dieo distincte applicari regulas, si regulam nobis n memoriam revocamus, quae in dato casu applicanda , & inde e cludamus, quid si. rendum. Arithmeticae exemplo rem illustrate licet. Docentur ibi diuinae regulae , q . ovi opus in computo. v. gr. si ex tribus muneris proportionalibus inveniri debet quartus, iecundus multipli eati per tertium de iactum dividi per primum jubetur. Quod si iam isti utinodi occurrat casus, in quo numerus quartus proportionalis ex tribus datis investigandus; ex regula, quae noliis succurrit, iudicamus, ibi etiam terminum secundum per tertium multipli eaei & factum per primum dividi debere . Atque ita luxta regulam agimus, quam 'dii incte agnoscimus. Eodem modo , qui Logica artificiali gaudet, regulas quoque d centis applicare debet, ubi distincta est applicatio. Studio autem dico, quod distincta applicatio in potestate st. Et si enim ab initio, dum Logicae utenti studemus, regulas disime e applicare tenemur; eam tamen coosecuti agimus secundum regulas, licet notiante distincte iudicemus, quanam regula sit applicanda. Eodem modo se res habet in omni habitu cum animi, tum corpori se neque adeo mirum videri potest, quod ei iam idem Logicae utenti conveniat , quae in numero habitum animi est s. in . Quod si tamen
nobis volupe fuerit, regulae distinete applicari pollunt g. 2 s.
Q μηam suI Logicae artificialis inutilitatem se experiri arbitranttir, iiii OH Lo. q ea utente desti istintur, vel docentem didicere, quin regulas dirigendi s z-4ὰ cultatem cognoscitisam non Qincte explicat. Etenim Logica docens abs- aftimis que utente nullius est usus cf. a I9 atque adeo ejus utilitatem experilis muti- ri nequit, qui utente destituitur. Quodsi in docente regulae dirigendilitat . facultatem cognoscitivam distincte non eXplicantur; in notionibus confusis acquiescimus, vel talia discimus , quae vel nihil ad praxin eo ferunt, vel quomodo ad eam. trans serenda sint non patet. Quamobrem cum rebus sic stantibus. agere non possimus, nisi secundum Logicam naturalem c S. Q. 23 , fieri tum quoque nequit, ut ejus utilitatem experiamur . Non. itaque mirum, quod in utroque casu arbitremur Logicae artificialis nos experiri inutilitatem.
Facile apparet , quod Logica utente destituti, aut docente, quae non satissaeit, iii,stuchi. Log eam vel sbi, vel suam experiantur inutilem . Falluntur aurem, ubi sibi persuadent, quod Logicam artificialem in se inutilem esse experiantur: si quis enim
Logicae artificialis . inutilitatem suo experimento comprobare velitis certus esse debet, se genuinae Logicae regulas perspectas habere. easdemque regulas deat cre applicandi ha. bitu polleat necesse est. Tum vero . utique constabit contrarium. Nos prolecto , qui re rul irum logicarum, quas tradimus, veritatum non uno documcnto comprobare valemus, carum quoque utilitatem multum experta sumus & ctia inmun expetamur.