Supplementum dissertationis De parallaxi solis. A r.p. Maximiliano Hell, e S.J. ..

122쪽

ra ternum Wardhusiamim per defectum peccare arbitratur. Criterium igitur rei hujus non melius, certiusque habere possumus, quam inquirendo differentias Μeridia. norum ex singulis contactibus geocentricis seorsim supputatast igitur. Inter Wardhus . & Taiti ex Tabella antecedante habetur differentia Μeridianorum: Ex contact Ι. internis geocent. Ex contact. II. internis geocent.

Differentia hinarum longit.

g. 2.

O. O. O. I.

Differentia Μεridianorum inter Triti di Hudsonsbay. Ex contact. I. internis geocent. 3'. 41 . 36 LI. Ex contact. II. internis geocent. 3. 4 . .. s. Differentia binarum longit. G. o. 15. 6. Differentia Μeridianorum inter Wardhus, & Hudsonsbay. Ex contact. I. internis geocent. Ex contact. II. Internis geocent. Differentia binarum longit.

Ex his manifestum est . quia Taltensis contactus L internus cum Wardhusiensi I. interno contactu, ean dem dat prorsus longitudinem, quam dat Taitensis II. Contactus cum Wardhusiensi itidem II. contactu, contrarium autem sequatur in sinu Hudsonis tam ex comparatione cum Taltensi, quam Wardhusiensi. necessarium esse, ut sicut peccare dicitur contactus I. internus Wardhus ensis respectu Hudsonsbayensis per δε-fectum, ita eodem modo assirmandum sit, contactum

123쪽

I24 I. internum Taltensem D. Green peccare respectu Hudsonshayensis eadem quantitate Io per defeetum. Nam hae disserentiae conciliori nequeunt, nisi aut contactum I. internum Hudsonsbayensem mulctando his 16' se. undis , aut contactum I. internum Taltensem & Ward-husianum augendo his Io ' secundis. quod si vero augeamus Taiiensem. & Wardhusianum his I 6 secundis,

tum necessario iterum erroneos emciemus contactus II.

internos sive in Taiti, sive in Wardhus, in Wardhus

autem contactum II. internum esse exactissimum nec

Cel. Lexeli inficiari potest , ergo admittere deberet contactum II. internum in Taiti esse erroneum. qui tamen a caeteris quoque Astronomis pro exacto habetur; nihil ergo superest , quam agnoscere, & fateri, Contactum L internum in sinu Hudsonis omnino per eues

his I 6' peccare, contra Vero contactum I. internum

tam in Wardhus . quam in Testi Domini Greeu esto exactissimum. Hoc argumentum, si Cel. Lexeli infr- mare possit, sub Hypothesi actuali 8 . 56, aut etiam sub sua adoptata Hypothesi 8 . sa vel 53 . Victas lubens porrigam manus. Relinquo igitur Cel. Lexellio decidendum, an malit observationem meam utriusque contactus interni, itentque Taiiensem. utriusque contactus interni declarare erroneas, an vero Iolum contactum I. internum Hudsonsbayensem admittere

peccantem pre exesi um, reliquasque Parisinas, Stokhobinienses & Upsalienses in malis coeli circumstantiis factas. Si tamen ultro adhuc in sua sententia de errore contactus I. interni in Wardhus persistere pergat Cel. Lexell, tum rogatum velim. ut ex sequentibus binis alterutrum Astronomis demonstrare velit i aut me, &GL Greeu in contactu I. interno per illusionem aliquam

opticam apparentiae fili lucidi per I 4', aut 16' secunda

124쪽

I 2 perdurantem, & quidem eadem quantitate, deceptos missa ante, quam filum hoc videre poteramus, aut vel a me, vel a Cel. Green corrupta. aut correcta fuisse haec nostra momenta. & quidem eadem hac quantitater ' , Vel r6 ' secundorum utrobique per defeetum. Primum jam supra ostendi, nullo modo locum habere posse in mea observatione, & quum CeI. Green cum mea conspiret, nec de illius observatione asseri posse. Seeundum autem, nempe vel a me, vel a D. Green correcta.& corrupta fuisse haee momenta, an sine ingenti calumnia . & injuria nisi haec corruptio manifestis probetur

argumentis mare ausi Ces. Lexellius, persuadere omnino mihi non possum. Nam, cum eadem prorsus

quantitate I 6 secundorum meus, & D. Greeu. contactus per defeetvm a contactu sinus Hudsonis differat, quis credet nos binos me scilicet, & D. Green)toto fere Telluris Hemisphaerio sub observatione distantes. in eandem quantitatem 16' secundorum per defeetum non communicatis ante nostris observationibus conspirare potuisse per corruptionem. aut correctionem y Quod autem nec ego observationim meam seCundum observationem D. Green corrigere , nec Dominus Greensuam, secundum meam corrumpere, aut falsificare potuerit, id adeo manifestum est, ut qui contrarium assereret, merito pro viro corruptae mentis habendus foret; mea etenim observatio typis expressa Hamiensi

bus in publicum prodiit die 8 Februarii 177o post quam eandem iam die a 4 Novembris 1769 in Societate Scientiarum Regia Hasniensi praelegeram ; est autem

certissimum observationem D. Greeu Taiiensem in Europam primum pervenisse Mense Septembri 1771 teste Μemoire Col. D. de la Lande & eandem in Iournal dos Savans Μense Decembri IIII primum promulgatam

fuisse.

125쪽

Irs fuisite. Observatio ergo D. Greeu Taitensis in Europa. post promulgationem meae typis factam, integris uo. mensibus, hoc est, anno uno, Cum 8 mensibus serius comparuit, est ergo imposIibile. ut ego meam secundum Domini Green observationem corrumpere , aut corrigere potuerim. At forsitan observatio Domini Green secundum meam Ohservulionem coriumpi , aut

corrigi poterat 7 id quoque ab ipsomet Domino Green

fieri nullo modo potuisse itfrum manifestum est. Cumis meam ne videre , multo minus habere , imo a me

factam ne scire quidem potuerit, utpote ex Insula Taiti redux in itinere maritimo in portu Insulae Ia Ua Baalia dicto, vita functus dudum ante, quam ejus observatio in Angliam a Domino Cook perferetur; Asserere autem corruptionem hane factam a Cel. D. msi et ne, aut alio aliquo Angliae Astronomo, in cujus fideles manus observatio Taitensis deposta , ct a quo promulgata erat, quid esset aliud. quam viros gra vissimos , incorrupta fide. & summa authoritate praeditos , gravissima calumnia falsificationis assici y Est ergo indubitatum, Taiiensem I Wardhusianam observationem nullo correctionis, aut corruptionis Criminos ne ingenti calumnia argui posse , sed nec convinci possunt illusionis opticae, ut dictum est, suntque in optimis aFris. Coelique circumstantiis ab obsarvatoribus exercitatis factae, ac proinde uota πιimae, nihil ergo contra Taiiensem Domini Greea. & Wardhusianam

meam evincunt Europaeae in malis coeli circumstantiis obtentae , nihil Hudsonsbayensis vaporibus horizontis interturbata, etsi a viris exercitatis obtenta.' Sed illud quoque a me silentio praetereundum Bonest, sine dispositione divina etsi hanc Cel. Lexellius saepius in suis animadversionibus modo non satis phi-

126쪽

Iosophico mihi oggerat) factum fuisse . quod scilicet

observati O mea coni. I. interni exacta cum Domini Greest, ct observatio Wardhiisiana Domini Borgre ingexacte eum Domini λολ Taitensi in eadem quantitateat' vel ag mirabiliter consentiant; nam mea momenta contactus I. interni ς'. 34 . H a momentis D. Borgreming 9'. 34. 33V. differunt per a a V secunda, perinde, ut momenta D. Greeu ar . 43'. 54 . s. amomentis D. Coo si'. 44 . Is 5 per a I eundum;& Parallaxis actualis 8 ', 56 supputata directo ex momentis meis, & D. Green conspirat ad a centesimas cum Parallaxi actuali sq. 54 deducta ex momentis mediis inter D Green & D. Coo & mediis inter mea& D. Borgreming momenta; quis autem id credet casu, & fortuito factum maxime si sequentia quoque perpendamus. I. Nulla ante facta conspiratione. vel consilio communicato binas has oportunissimas statio

nes c ardhusium nempe, & Insulam Ta ti) effectum

maximum respectivum Parallaxeos habentes delectas, ct occupatas fuisse , & quidem sub eodem fere meridiano in oppositis plagis, nam differentia longitudinum est reth. ati', hoc est, fere semicirculus, ct arcus Μeridiani inter Warditus. & Talti interceptus , seu gradus latitudinis intercepti habentur xar'. 6. IIcujus subtensa aequatur in milliaribus germanicis 15g5, polita nempe diametro Telluris Irgo milliarium, adeoque si Parallaxis Solis in distantia media sit 8 . 7ci, sub qua distantia Diameter Telluris spectaretur ex Sole sub Angulo II , 4o, haec subtensa sub angulo I 60, 59. cum differentia solum ci'. 8r, unius secundi, e Sole videretur , cujusmodi opportunas stationes effectum Parallacticum respectivum maximum habentes, an Astronomi intra decem secula pro futuris Traostibus

127쪽

328 Veneris omasonem occupandi habituri fuit, dubium est. II. Singulas has stationes Wardhusum nempe &Taiti, coelo sereno. & Sole extra vapores horizontis vertante beatus fuisse. III. Solam, ct unicam stationem Wardhusianani inter decem ad Arctum OCCupatas stationes, in quibus totus Transtus Veneris observari potuisset, CompIetam obtinuisse observationem adeo, ut magis completa desiderari non possit. IV. Taitensem quoque observatorem D. Green completissima beatum fuisse obserνatione. Haec si casu, ct sine singulari divina dispostione facta quis asserat, vereor ne in divinam Providentiam singula ad suam gloriam ordinantem 'iturius audiat. Intellectis hisce fuse a me propostis, facile consae qui licet pondus sententiae finalis Cel. Lexollii contra

contactum meum I. internum prolatae in suis animadversionibus a pag 94 ad 97, quam hisce verbis promulgavit: - Non dubito, inquit Cel. Lexell. quin

A haec, ct reliqua argumenta, antea allata, parum va-- leant ad convincendum R. P. Heu, quod in obser-Vatione eius feontaetus nempe I. internia aliquis lateat error, imprimis talis, qui ad Is secunda incresce.

ret; scilicet jam sibi persuadere coepit, Ilagulare

providentia dimina esse decretum, quod Contra omnium reliquorum Astronomorum, etiam exercitati Timorum fidem. is Solus utrumque contactum internum bene.& exacte observaverit ca). Nam si ejus observatiois SolacR Nescio unde , di a quo meam hane persuasonem audierit cel. LexeII. ego certe nullibi in meis scriptis universalemh1ne protuli sententiam , asserui tantum in Dissertatione mea Transitus Veneris , di in altera de Parallaxi Solis: inter omnes decem sationes Alatronomorum ad Boream, in qui bus

128쪽

- sola Getheet inter ear, quae in Europa obtentae sunt I sit A exacta, necessum est, ut ii Astrono mi, qui Londini,

o Sole nempe in vaporibus horizontis, andulantibus limbis ni-- mium depresso . Contactum internum Veneris pro in-- gressu observarunt, in errore fuerint Io . I 5', immo A 2 O secundorum, quales tamen errores nemo facile

ia admiserit: vide opus P. Hel I pag. 4o b) ob χr-- vatio scilicet Wardhus ensis a Cel. Mas estne ς'

rectiustus attrepue contactas obseruari posuisset, solam sationem maiahvbianam coelo sereno beatam D e, quibus in optimis circum tantiis, uterque contactus bene se exacte a me obserνatus Dbtentus es. An hoc sit contra omnium Astronomorum fidem' si jam supra vidimus, & suo experietur tempore Cel. Lexell, postquam posito partium studio, observatio Ward-hufiana severissime discussa , pro exaetissima declarabitur, ut eam jam a summo Viro Aeaedemiae Parisiensis Astronomo Celeberrimo D. Pingre eonirx Cel. de la Lande objectiones vindicatam esse audimus. ca) Green .ichium hie omissum oportuit, nam observationes Greenwichenses. & multo magis Oxonienses eum mea satis Bene conspirantes supra manifeste vidimus , immo de Londinensem unam Cel. Aubere non nisi 8 differentem. Carte-xum jam supra in ReguIa I. ex ore ipsorum mei Cel. observatorum, maIas in ante dictis locis . eumprimis Londini, Parisiis, Stokholmiae, & Upsaliae coeli, affrisque eircumstantias intelleximus. b) Dum ego pag. 4 . Differt. de Parallaxi solis asserui; I 6 secundorum errorem non facile admitti possio, novisse juverit lectores , me ibidem egisse de observatione Wardhusiana, M Taitensii, adeoque a ruisse, errorem I 60 secundorum non Deile admitti poste ab observatoribus exercitatis, in optimis eueli, aerisque ei reumstanctis observantibus, cuiusmodi conditiones habentur in observationibus Wardhusiana , M Tait ensi; non igitur id asserui de observatoribus non exercitatis, ut Wardhusii erat D. Borgre ing , ia multo minus de observationibus in malis coeli, aerisque cireum stan iis . etsi ab exercitatissimis observatoribus obtentis, cuiusmodi

sunt Europaeae, Parisinae , Stokbolmienses , di Upsalienses.

129쪽

- rectius c iel ') ab observationibus Cel. D ejouν, - & Messiter I 4 ab observationibus Cel. Callini, & Μ - raldi ao ' fere secundis rectius a Cel. Cusini a 4 ,- denique ab observationibus cel. IVargentin, Ferner, - Mut e, Melander, Bergmm. Prinperin circiter I 8 - addere poterat, tr a Cel. Stroemeν hie omissa plane 4o' I. - Quidquid autem contra R. P. Heli adferri posset argumenti, ab experientia horum virorum, eorum in

- obtervando industria, ct fide a ) eorum satis unanimi

.. consensu b ad observationem Wardhusanam con-- demnandam. id omne R. P. Heli Herculeo plane ar-

.. gumento retundit, & refellit. indo potito, quod ipsi - soli inter decem scilicet ad Arctos stationes prorsus - Angulari, te mirabili Dioinae Prolidentia dinpositione datum

- fit utrumque eontactum internum. hene, te praese obse - vare - Haec in calore a Cpl Lexellio. damnationis meae lata sententia est. Iam hic oro lectores meos. an mea hucusque adducta argumenta sint Herculeum illud argumentum, cujus hic mentionem facit Cel. Lexell. fortassis apud aequos, ct a partium studio alienos Astronomos, Herculeum omnino erit argumentum contra praecisionem observationum Europaearum incompletarum cum primis Londinonsium, Parisinorum, Stokholmiensium, & Upsaliensium, atque C a neburgensis. ipsa celeberrimorum observatorum candidaeonsessio pessimarum coeli, aerisque circumstantiarum

Utinam Cel. Lexeli hie quoque eum veritate addere potuisset: is optimis. Doentissimisque eoeli, aerisque circurristan elis, Sole alto, O extra Mapores hori yntis Mergante, timbis quieti imis . nitidi Aneque terminatis ει e. ut ego de mea Mardhusiensi eum veritate asserui. b De hoc unanimi eonlapsu videantur supra L me allat pag. I . di Pag. III. Diuiti sic

130쪽

I3Ilimbos Solis, & Veneris nimium ad horigontem depressis horrendum in modum exagitantium, &c: quisus in malis circumstantiis, num eXercitatissimus etiam, qui quisis sit Astronomus, praecisam facere possit observationem. ipse testimonium prohibere poterit Cel. LexelI, ejusque Celeberrimi Socii observatores. Petropoli Contactum II. internum Sole ad 5'. circiter gradus depresso observantes: hoc vero testimonium ipse profert Cel. Lexellius in sua Disquisitione pag. 13 ubi ait: - Pro- Contactu interno in egressu aeque certum Veritatis A criterium non quidem suppetit, quum pro Petropoli. - qui unicus est locus ex iis, ubi egressus fuit obser-- vatuS, Cuius longitudo pro exacte cognita haberi po-- test, ipse observationes eonlaetus interni admodum sunt, dubia. Causam quidem non addit Cel. Lexellius, cur

observationes suas , Caeterorumque obserUatorum Petropolitanorum inter dubias censeat, eam tamen causam fuisse undulationes limborum Solis ad 5'. gradus

depressi. satis clarum est, ex relatione circumstantiarum

coeli & aeris minus faventium a Cel. P. Μayer S. I in suo opere: Expostis Transtus Veneris, &ci Petropoli edito inserta. Si ergo Pstropoli causa Solis ad 5' gradus depressi, observationes ab exercitatis observat ribus dubiae obtentae sunt, an credibile erit Stokholmiae, Upsaliae, Parisiis Sole vix a'. vel 3 . gradus alto, Prae' Cisas, ct optimae notae obtentas fuisse observationes 3 Sed Herculeum hoc argumentum , ut mors Cei. Lexellil Io-quar . alto pressit silentio Cel. Lexell, optime gnarus, omnia superiora de observatoribus Europaeis mer tissima encomta nullius sors ponderis, si cognitum fuerit, sO'rum exercitationi in observando coeli inclementiam quam maxime obfuisse, plurimorumque expertissimam I a d