Supplementum dissertationis De parallaxi solis. A r.p. Maximiliano Hell, e S.J. ..

81쪽

terruption subire de lumiere en un potnt du disque duSoleil. De exercitatione, & dexteritate in observando Domini Green leguntur sequentia in laudato m6moire pag. 3o. M. Green habile Astronom εtoit embarqugsur co Vaiciau, it avolt site assistant du cdlebre Brad. ιο a 1'observatoire Royal de Greenwich, ct cela sussi.

soli pour donner touis conflance a ses obser ations. Μle Docteur Solander naturaliste dia connu , ct elave duCel. Μ. Lime. Ex his intelligimus I. observationem Taiiensem in optimis coeli. aErisque circumstantiis Obtentam. II. esse factam a Cel. D. Green Astronomo exercitato. LI. observata esse momenta apparentiae fili lucidi in utroque contactu interno. IV. momenta Cel. D. Greeu praeferenda esse momentis D. Cook etsi observatoris intelligentis. & habilis , minus tamen exercitati in comparatione cum D. Gram, dein quia momenta contactus 1. interni Domini Cooh posteriora sunt momentis non solum Domini Green, sed & Domini Solander, qui postremus, etsi non fuerit exercitatus observator. tamen filum lucidum citius vidit prae Domino GOh, ergo Domini Cook momentis contraria sunt momenta binorum observatorum, eaque arguunt a D. Coo nimis sero observata asse. V. momenta Domini Greentam contactus interni I. quam IL eandem fere dant durationem apparentem , quam dant momenta media trium horum observatorum, quod evidenti est argumento, momenta Domini Green esse exactissime obser

vata.

Circumstantias coeli, aerisque observationum Ca-1isorniensium nullibi relatas inveni, ne quidem in laudato Μεmoire Cel. D. de la Lande, ubi pag. 3O. χ' tum sequentia reperi verba: M. Crine observa, quele disque de Venus paroitali en entier avant, qu'elle

82쪽

ia Venus. Μeas in Insula Wardoehus observationis circumstantias fuse retuli in mea Dissertatione de Transitu Veneris. Pro ingressu sequentia rotavir In primo ex terno contactu , altitudo apparens limbi Solis, in quem Venus ingrediebatur eras 7' 37 . eoelum, qua parte Sol versabatur. satis eras serenum, macula stares, is Venus disiucte cernen tur. . . . appropinquante ingressu totali Sola uno fere gradu ad horizontem jam deprelsore. limbus Solis aliquantulum undulare Coepit. sed motu adeo Exiguo , ut Praecisionem Observationis minime dubiam mihi reddere posse videretur, ingratas igitur totalis Veneris a me tubo achromatico o pedum observatus habetur, tempore vero: limbus Veneris circularem suam formam fere iam recuperare videtur. II. 9. 33 . 57'. 6. Censeo circumferentias Veneris, & Solis perfecte jam Circulares. neque taman adhuc filum Iucidum Solis apparet. H. 9. 34'. 4'. 6. Apparet filum lucidum limbi Solis Venere jam totaliter iugressa. H. 9. 34 . IO'. 6. Altitudo apparens limbi Solis, quo V nus totaliter ingressa est , erat 6'. 33 . Pro egressu vero sequentia recensui: Vix horae quadrans abierat. Cum Solem e nube in plagam Coeli undiquaque serenissimam nam praeter hanC nubem. borealem duntaXat plagam occupantem, reliquum Coelum universum ne minima quidem occupabat nubecula) emergentem Cernimus; erat tum Venus a limbo Solis plus tota sua diametro remota, hoC est, plus quam unius horae quadrante ante Contactum interiorem: quapropter dispositis tubis Solem cum Venere contemplari coepimus. Sol adeo ni-

83쪽

tidus comparuit, ut minimas ejus maculas nunquam antehae praecisius viderim, Venus adeo praeelsa, &terminata cernebatur, ut nihil magis desiderare potue

rim, praeterea limbi Solis, & Veneris quietissimi, ct

absque omni vel minima undulatione, jam enim Sol in gradu altitudinis 9'. 3o . versans vapores horizontis superaverat, Ienis quoque Ventus ille, cujus supra memini, penitus Cessaverat, aεrs quietillimo. His igitur optimis in circumstantiis sequentia a me tuboachromatico habentur egressus momenta tempore V

ror appropinquante Iimbo Veneris ad limbum Solis video.veluti guttam nigram intra limbum obscurum V neris, ct lucidum Solis formari. II. IS. 27 . 24 . 6. a) cerno guttam hanc imminui. H. I 5. 27 . 3 0. 6. Gutta haec momentanee di*aret & veluti dissiuit, limbusque Solis. & Veneris in unum confluunt, atque adeo contactus verus opticus D in egressu. H. 25. get . 35 . 6. Altitudo apparens limbi Solis ad quem

Venus egrediens Veriabatur, erat 9'. 43 . Egressus totalis Veneris tubo achromatico mihi dubius Η. 15. 45 . 4o'. 4, mihi Certus Η. 15. 45 . 44'. 4. Altitudo apparens limbi Solis ad quem Venus egressa estro'. 4'. Ex his clarum est. Wardhufii easdem fuisseo,00 Haec momenta pro usu definiendae Parallaxeos aecipienda sunt, quia per formationem nigrae hujus guttae filum Iueidum intra limbos SoIis , flet Veneris videri desiit.

b Haee momenta appellavi , contactum optieum juxta expIieationem in Dissertatione mea de Transitu Veneris datam; hie tamen contactus pro usu definiendae Parallaxeos accipi non debet, eo, quod reliqui observatores disparentiam fili Iueidi, seu formationem guttae nigrae pro contactu interno habuerint; si tamen certo constaret, observatorum aliquem hune eonfluxum limborum habuisse pro contactu , tum etiam meus lite contactus accipi deberet pro usu Parallaxeos.

84쪽

observationis conditiones optimas, quas supra de Tabiensi recensui. scilicet e I. observationem Wardhusianam

in optimis coeli. ae risque circumstantiis esse obtentam. II. a me esse factam, qui ante hanc observationem amnis 26 continuis in observando versatus eram. m. observata esse momenta apparentiae fili lucidi in utroque contactu interno. IV. momenta mea praeserenda esse

momentis Patris S novies, perinde ut Cel. Domini Green momenta, momentis Domini Cook praeferenda dixi, ct multo magis praeferenda esse momentis Domini Borgreming, utpote in observatoria praxi non

exercitati. V. momenta mea tam eo tactus I. interni, quam II. eandem dant fere durationem apparentem, quam dant momenta media trium nostrorum observato.

riim Wardhusiensum , quod evidenti est argumento momenta mea exactissime esse observata, perinde, ut Domini Green in Insula Tviti supra ostendi. Kolenses observationes in circumstantiis coeli, aerisque minus faventibus declarant verba ipsiusmet CeLD. Rumowsky. relata in Collectione Petropolitana pag. 15 & εsa. Dies quo Venus discum Solis ,, peragrabat, omnium, quos mihi transegisse Kolae comis tigit, erat serenior. Limbus Solis Circa horam. s. M undulare, ac tremere incipit; non ultra dimidiae is horae spatium ante introitum Veneris in Solem, Ven-- tus e meridionaIi plaga exoriebatur, qui paulatimis increscens, ipso fere momento ingressus nubem den-- sam. ct longe juxta horizontem expansam propelle-- bat, quae superiorem disci Solaris partem, in quam ,, introitum Veneris exspectabamus, obtegebat. praeis tergressa vero densiora parte nubis, simul ac margo

si Solis superior con*iciendum se praebuit Horologiori A monstrante h. p. sta'. O', seu 9. h. 24 . 15'.

85쪽

is Temp. Vero, Vidi jam Venerem exigua mi parto

se Soli incisam. . . . Disco Solis extremitate nubis si jam jam praeterlabentis obfuscato contactum interisse num, erismati limbo Solis, Vellerisque tremulo h. p. ,, 42 . 20 T. V. Sole a nube prorsus liberato per ,, exiguum intervallum Venus a limbo Solis remota is apparet h. 9. 4a 25', Vel 3 '. . . Post introi-o tum Veneris ad medium usque Transitus Sol cum ,, Venere multoties prodibat in conspectum; ast semis per limbis eorum ita tremulis, undulantibusque. &is per tam breve temporis intervallum, ut nullae ad se positionem Veneris definiendam suseipi potuerint ,, observationes. Circa Primam horam matutinam is Coelum undique obtegebatur adeo. ut Sol ad horam ,, tertiam prorsus fuerit inconspicuus i hora demum ,, quarta matutina sa) Sol intra hiatus nubium emer- gers incipiebat, ac tum illo rariori nuhecula tecto, is sed limborum undnlatione cessante observavi in exi-- tu eontactum. internum limborum b) h. 15. 35 . I 8 '. 6. vel 2sq. 6. Limbus Solis cum limbo Veneris

in Conisca Ηle leti debere ex i stimo: qvagrante ad horam Farf- ,

nam observationes recensitae factae sunt ante horam quar

tam, quae fieri non potuissent, si Sol hora quarta primum e nubibus emergere ineepisset. bb me Cel. observator utitur sola Vnee eontactus, non indicando , an cessationem fili lucidi intelligere voluerit, imo ex ipsis momentis, quibus limbus Solis eum Iimbo Veneris eonfusus apparuisse dicitur, salva rotunditate Solis; quae Emomentis dicti eontactus , ου vel 2 feeundis solum differunt, elare intelligitur, momenta eontactus interni serius indicata esse, saltem 7 . id quod etiam ex mora viametri Veneris a tontactu interno ad externum Iiquet, quae respectu loei Kolens s nimis eontracta est. mork enim diametri saltem esse, debuit Ι 8 . 2IV, cum tamen ex eontactu interno, & externo observato solum prodeat mora I 8 . I V, ve1 I V.

86쪽

is consulas apparet salva Solis rotunditate h. I s. 3s'

,, 24'. 6. Limbus Veneris vix mordere videturis limbum Solis h. 1 f. 53 . 3O'. 7. Postmodum nu-- becula intercurrit. limbum Solis conspectui eripiens si simul ac Sol o nube emersit nullum jam Ueneris ve- is stigium h. 15. 54 . 35' . 7. ν, De Petropolitanis conditionibus coeli, aerisque minus faventibus . clarum est ex Collect. Petropolitana; ex eadem Collect. Petropoliti circumstantiae observationis in Guris sequentes habentur. Pag. 298 &a99. & quidem pag. avs. haec leguntur: figura Veneris circa ortum Solis oblonga apparuit diametro majori horizonti parallela existente. Hora 4. sto'. figura Veneris magis ad rotunditatem accedit, quae continuo perfectior fit usque ad ipsum egressum, nam Proximenta eum Veneris figura perfecte rotunda apparuit. Pag. autem apst. de eontactu interno hae dieantur: Hora 4. 54'. 34' tempore penduli. seu Temp. Vero x6 h. sa'. ss initium egressus Veneris, seu secundum contactum internum veneris cum limbo Solis contigisse pro certo eo ertum habeo, licet motus tremulus margi. num adhuc satis vehemens erat. a in hoc contactu nullam mutationem marginis Solis deprehendi. quae Ibcet undularet, bene tamen terminata erat; item par. app. Hora s. 7 Penduli, seu Temp. Vero a 7 h. 5'. a 40 motus undulatorius marginum adhuc durat, maculae tamen Solares melius. ac antea Conspicuae. Μargo Veneris nullum indicium praebet coloris permgrini. Hora s. ia. 46' penduli cseu T. V. 17 . in .

G Aut hie eontactus I 20 vel I3 seeundis serius aut ex te nus eitius observatus videtur. indicante id ipsum mora di metri Veneris , quae his I 2 vel 13' eontractior prodit. Diqi tred by Cooste

88쪽

tur, qua contactum I. internum Wardhulii a me observatum per observationes Europaeas coelo iniquo obtentas erroris sa vel 34 secundorum damnare conatus

est in sua Disquisitione ; sed praeter hane Regulam, alias videbimus rationes, quibus ab injusta damnatione erroris absolvatur observatio Wardhusiana.

REGULA H.

Si in eodem loco observationis sub iisdem coeli, aeris,

atque tuborum Circumstantiis a pluribus observatoribus iidem contactus Cum disclepantia IO'. ao , vel 3o secundorum temporis observati habeantur, standum erit pro iis momentis. quae ab exercitatis multorum annorum usu observatoribus obtentae referuntur. nisi adhibitis severis examinibus manifeste erroris Con- Vincantur. Sic pro observatione contactus L interni

Wardhusiana, quod sine jactantia dicere possum, standum esse arbitror pro mea, qui ab Anno 1743. ad 769. Per annos a 6 non mediocrem consequi debui in observando dexteritatem prae Domino Borgreming, cujus haec prima. eaque juxta meam eidem datam instructionem fuit observatio. & qui ante hanc nullam unquam fecerat observationem astronomicam; m in rem item dexteritatem tribuendam Patri S novicsquam eidem Domino Borgreminet, quem scilicet annis duobus in meae Curae commissa Specula Caesarea mea rum Observationum Socium, & adjutorem habui, & qui Tyrnaviae posthac annis tribus Adjunctus Patris Keia Astronomi exercitatissimi quam plurimas instituit observationes. Eodem modo vi hujus Regulae observationes Domini Green in Insula Ta ti factas, utpote, antehac Adsuncti Astronomiae Cel. D. Braias praes

89쪽

rendas censeo observationmus Domini Cook Capitanei.& Domini Solandeν rerum naturalium peritissimo. Hae eadem Regula observanda erit in discriminandis observationibus Californiensibus, atque Europaeis Greenwichil, Londini, Oxoniae, Parisiis, Stokholmiae. Upsaliae.. & Petropoli obtentis.

Si in contactu tuterno in ineresti filum lucidum Solis pluribus observatoribus in eodem loco observantibus per 5 Vel io' vel plura secunda temporis dis repantibus apparuisse notatum sit, tum anteriora'. momenta praeferenda sunt posterioribus, maxime si plures pro momentis anterioribus Conspirent. Nulla et nim stat ratio deceptionis, aut illusionis opticae pro observatoribus, qui Citius filum lucidum viderant, adesse autem possunt plures causae erroris pro illis obis servatoribus, qui tardius hoc idem filum conspexere, ut si tubo minoris bonitatis, vel acie visus minus aeuta, vel vitro intra oculum, & lentem ocularem posito nimium obscurato & . usi fuerint. Haec Regula . quae ad criterium observationum inter observatores exercitatos valet, multo magis valere debebit inter observatores ejusdem loci, quorum aliqui magis . alii minus exercitati sciuntur. Atque Vi huius Regulae iterum mea & P. Son tes Contactus I. interni observatici cha. ractere veritatis. Prae observatione D. Borgremug gaudet : idem in Taltensi inter observationem D. Green. 9 Cook. Idem inter observationes Greenwichenses, quarum momenta Cel. DD. Manestae, Dosistis, Nairne,& Heis praeserenda noscuntur momentis Domini μυ-

, ct multo magis Domini Dum, qui hunc contactum

90쪽

nimis soro con*exit. Inter Observationes Londinensium observatio Domini Auberi praeferenda censeri potest. momentis DD. Camon & Bewir, & momenta Dominorum Camon & Betistis momentis Domini Hirs. . . . Parisiis momenta Cel. D..Bernoulli praeferenda erunt

momenta DD. Messier & D ejur momentis Dominorum Maraldi ct Cassis. OXonit momenta Dominorum Horn b. Miltiamsen, & Ni itin, momentis Dominorum clare, M M, Mauurgh, & Horsisy, ct ita de caeteris. . . . Haec quoque Regula III. criterio est pro assignandis,

ct definiendis erroribus observationum contactus I. Interiit in locis diversis factarum, si nempe ex comparatione diversarum observationum in diWersis Iocis obtentarum. sequatur, obser atores quospiam in Contactu I. interno per Defectum aliquot secundorum differre, tenendum est potius caeteros per excessum aberrantes peccare, cumprimis si observationes per excessum differentes in malis coeli, aerisque circumstantiis, illae contra, quae per defectum differunt, in bonis, optimisque, atque faventissimis factae noscuntur. NuIlo etenim modo eredibile est. nisi supposito crimine Correctionis aut fictionis ut plures filum lucidum in Ingressu justo citius vidisse condemnentur; atque vel ex hoc ca-Plte, praeter caetera argumenta infra adducenda, obsedivatio mea, ct P. Sajnovies Wardhusiana contactus I. interni condemnari evidenter non potest erroris I 4 , vel I a' secundorum per defectium, sequeretur enim aut

me vidisse filum lucidum tum, dum adhuc videri non potuit, aut Observationem meam dubiae esse fidei, &adhibita correctione confictam, quod Crimen inferius diluam, & vel maxime quia eodem crimine fictionis Tatiensem contactum I. internum Domini Green argui