Commentarius in Aristotelis metaphysicam. Autore magistro Petro Barbay, celeberrimo quondam in Academia Parisiensi philosophiae professore

241쪽

probatur ultimo. Si Deus praedeterminaret physice omnes creaturas , pr a Jeterminaret voluntatem. Falsum consequens : Ergo &antecedetis. Probatur minor. Si Deus praedeterminaret physice voluntatem, tolleret liberum arbitrium. Absurdum consequens: Ergo M antecedens.. Probatur major. Tam Deus praedeterminans , tolleret liberum arbitrium tespectu actionis ad quam voluntatem praede. terminaret, quam Deus visus, respectu amoris beatifici : Atqui Deus visus tollit liberum arbitrium respectu amotis beatifici, ut ex ipso sancto Thoma ostendimus in Moralibus, di iasputarione de Beatitudine & libero arbitrio ;Ergo, a pari, Deus physicὸ praedetermi nans tollaret liberum arbitrium respectu actionis ad quam praedeterminaret. Probatur parita R. Ideo Deus visus tollit liberum arbitrium respectu amoris beatifici, quia voluntas viden iis Deum per essentiam , non potest abstinete ab ejus amore : Atqui etiam voluntas physice praedetermi nata,non posset abstinere ab actio ne ad quam physice praedetermi naretur : Ergo

par utrobique ratio. Objicies primδ. Ex Aristotele, Deus est primum movens : Ergo piaemovet creaturas : Alioqui creaturae tam deberent dici pri- ma moventia respectu suorum effectuum, quam Deus respectu suorum, quod absurdum est. Distinguo antecedens. Deus est primummoVens, prioritate essendi consequentiae,concedo : Prioritate ea utilitatis, subdimnsuitur. Respectu virtutis operativae, quam te ilicet

242쪽

ereaturis concessit, concedo : respectu operationis creaturae , quasi operatio creaturae prius a Deo attingatur , quam a creatura, nego. Itaque Arithoteles non aliam admittit prioritatem inter concursum causae

primae & secundae, quam priori taxem essendi consequentiae: vi cujus , ab actione ere tutae ad actionem Dei valeat consequentia, non contra. Qualis prioritas , est in s radibus metaphysicis , inter gradum superiorem de inferiorem, quae non est prioritas causa litiatis, sed consecutionis. Ad confirmationem, nego sequi : quippe creaturae movent d pendenter a concursu divino : At , de ratione primi moventis est, ut moveat independentera quocunque.

Objicies seeundis. Ex sancto Thoma passim,

Deus praedeterminat ereaturas.

Distinguo. Creaturis virtutes operativas laturale que inclinationes dando, concedo, eas physicἡ ad operandum applicando nego: Nam sanctus Thomas , I. pari. uaest. Ios. articulo tertio, in quo quaerit ex professo, utrum Deus moveat intellectum creatum, non aliter probat Deum movere intellectum ereatum, quam quia dedit ei virtutem intellectivam, cum intellectu agente concurrit ad species 1htelligibiles eudendas: & articulo sequenti, quaerens utrum Deus moveat voluntatem creatam , deto tantum dicit. Primum est, solum Deum movere effieaciter voluntatem creatam, ut objectum ι quo AE tantum fit , dum Deus clare cognoscitur , ut diximus in mo- Ialibas. Secundum est, quot Deus movino

243쪽

de facto voluntatem creatam, in ratione priami moventis : Sed in quantum dedit ei virtutem volendi, & inclinationem naturalem in bonum universale; vi- cujus inclinationis, se movet voluntas ad bona particularia, quia fines intermedii non movent, nisi in virtute ultimi: Et in responsione ad primum dicit Deum, movendo voluntatem , non cogere voluntatem , quia quod movet alterum non contra inclinationem , sed dando inclinationem , non cogit ἔ sicut generans non cogit grave, illud movendo deorsum , quia in tantum illud movet , in quantum dat ei naturalem inclinationem tendendi deorsum; Et proinde Deus, movendo voluntatem , ipsam non cogit , quia movet dando ei suain propriam & naturalem inclinationem ad bonum scilicet universale, & beatitudinem indeterminate.

Instab is. Janctus Thomas passim dieit

creaturas moveri a Deo, sicut instrumenta ab artificibus. Distinguo. Secundum aliquam proportionem , concedo . secundum omnem , nego: Omnis enim comparatio claudicat: In hoc ergo paritas est, quod sicut instrumenta agere nequeunt sine auxilio artificis ; ita creaturae agere non possunt sine concursu Dei: In hoc vero non est paritas , quod sicut instrumenta debent praemoveri ab artificibus , ita creaturae debeant prae moveri a Deo. Falsum enim est creaturas omnes, ex sancto Thoma,

esse instrumenta Dei proprie dicta : Nunquam enim negax it creaturas quasdam esse

244쪽

causas principes suorum effectuum , verbi gratia. Substantias uni voce agentes, substian tiarum similium ; creaturas liberas , suorum actuum : Alioqui censuisset crimina in eas refundi non posse : Unde quidam Philosophi

optime dixerunt creaturas necessarias, melius comparari arcui tenso, quam serrae, aut alteri instrumento : Itaque si quando creatura dicantur Dei instrumenta , nomen instrumenti sumendum est late , pro causa essentialiter subordinata. Objicies tertio. Magis creaturae pendenda Deo , quam aliae ab aliis : Atqui creaturae quaedam pendent ab aliis r ut physice praemo- eantur v. g. instrumenta ab artificibus : Er go creaturae pendent a Deo, ut praemoveantur

physice.

Nego consequentiam , quia licet creaturae non praemoveantur a Deo , adhuc magis pendent ab ipso , quam instrumenta ab artificibus : Quia ut optime dicit sanctus Thomas quaestione citata articulo s. y --rifex applicat securim ad scindendum , qui tamen interdum formam securi non tribuit e Sed Deus dat etiam formas agentibus , ct eas tenet in se. Adde quod instrumenta ita prae- moventur ab opifice , ut ab eo non pendeant essentialiter, aut in esse, aut in operari ; quandoquidem possunt esse & operari sine eo, si nimirum ab alio applicentur di At omnis creatura essentiat iter, & lut ita loquar i indi pensabiliter pendet a Deo in esse & oper*rari, ut probatum est paragrapho secundo &

245쪽

a 3 o In Aristotelis Metaphsicam,

Obiicies ultimo. Operari sequitur esse r Atqui crerrutae non pollunt esse , quin prius determinentur a Deo ad essendum : Ergo nec . perni , quin prius determinentur a Deo ad operandum. Distinguo majorem. Operari sequitur esse, hoe est, si esse alicujus ab altero sit essentialiter dependeus vel independens , ab eodem quoque τι operari erit dependens vel independens, concedo: Hoc est , operari, eit e dem modo plane dependens vel independens, nego : Sic ,esse comtositorum naturalium, dependet essentialiter a forma, tanquam a causa interna & formali: Operari vero ipsorum, pendet tantum a forma , tanquam a causa externa & effectiva. Concessa minore, nego paritatem . Quia creaturae,antequam sint , nihil habent, quo determinentur ad essendum: At vero,antequam operentur , habent aliquid quo determinentur ad operandum , pura sug*virtutes & conditioneS.

De Causa Exemplari.

CAPUT PRIMUM.

De nomne , notione, ct existentia Causa Exemplaris. HAEc causa vocatur exemplar, exemplum, typus , prototypus, forma . paradigma dc in agentibus intellectualibus, idea.

246쪽

Concipitur ut id , ad cuius similitudinem Scimitationem aliquid fit.

Tria hic quaeruntur. Primum, utrum detur exemplar in communi λ Secandum, utrum ipsa agentia naturalia, v. g. Equi generantes, hambeant etiam exemplaria i Tertium urium exemplar sit vera causa

Datur Exemplar,

PRobatur primo , ex primo capite sancti Ioannis, ubi sic scribitur: Quod factum est, in ipso Verbo divino ,ὶ vita erat : Hoc est

creaturae ab aeterno idealiter vivebant inVerbo divino. Vide quae de ideis divinis diximus in Logicis, agendo de Universali Platonico. Probatur secundo , ratione, Causa efficiens ut sie, indifferens est & indeterminata, ni si ab aliqua idea determineeur , v. g. sutor, est indifferens ad calceum vel crepidam , nisi sese determinet per ideam unius potius quam alterius : Ergo datur exemplar. SEcu NDA CONCLus Io. Agentia naturalia habent exemplaria. PRobatur. Quia, ut ait Philosophus ,lib. I. de Generatione cap. 7. & ipsa comprobat experientia, omne agens intendit sibi assimilare passum, hoc est,ex passo seu subjecto, producere effectum sibi similem : Ergo agentia naturalia habent ex plaria , quae imiten ux

247쪽

De definitione , ct eausalitate Exemplaris.

. . ' - .

Exemplar definitur a sancto Augustino I.

m. de Civitate Dei cap. 2s. Forma quam aliquid imitatur ex intentione agentis determinantis sibi finem. Sed haec definitio ut patet j convenit tantum ideae ; hoc est exemplari agentila intellectualis & liberi.

PRIMA CONCLUSIO. Causa exemplaris causalitas in actu primo consistit in vi directiυa per imitationem sui. Hobatur. In eo consistit causae exemplaris causalitas in actu primo , quo intellecto intelligitur exemplar posse causare : Αtqui talis est vis directiva per imitationem lui: Ergo, &c. Sacu NDA CONCLus Io. Causa exemplaris causalitas in actu secundo es actualis directio per imitationem sui.

ESx ςontra nonnullos , qui causae exemplaris causalitatem in actu secundo , Te ponunt in imitatione passiva , contra MOS-Probatur primo conclusio. In eo conss-stit causae exemplaris causalitas in actu secundo , quo intellecto intelligitur exemplar acta causare , Atqui actualis dirEctio petr

248쪽

13 hi Aristotelis Metaphsicam,

imitationem sui , est ejusmodi: Ergo , dce. Probatur secundo. Causalitas tu acta secundo cujuslibet causae , consistit in aliquo quod denotat verum influxum:Atqui nihil est quod denotep verum influxum exemplaris , praeter actualem directionem per imitationem sui -- Nam imitatio passiva influxum non genotat, cum dicat rem habere se mere passive u Ergo causae exemplaris causalitas in actu Rcundo, est actualis directio per imitationem sui. , Caeterum , sicut motio metaph orica , qu2 est eausalitas finis , distinguitur tanthm ton- notative a causalitate agentis , estque ipsa actio, prout fit ad intuitum alicujus bonitatis allicientis: ita directio exemplaris non dissere realiter a causalitate agentis , sed est ipsa aerio , prout sit ex directione exemplaris.

Da assectionibus eam exesularis.c Uaeritur hic de Exemplari, qualis fit acausa , hoe est primo , an sit causa mora litor vel phy sea r secundo', adi quod genus causaest revocanda ; cam enim Peripatetici propugnent qui uor duntaxis esse causarum genera', ad unum ex illis Exemplar levoeare

senentur.

249쪽

PRIMA CONCLuSIO. ExempIar est tantum causa moralis. PRobatur eodem argumento quo probavimus finem esse tantum causam moralem, nimirum : Causa quae dum causat, non existit physice per se aut per virtutem aliquam rea lem quem reliquerit , non est causa phy sica :Atqui exemplar non existit physice per se aut per virtutem aliquam realem quem reliquerit, ut patet dum quotidie artifices novasTibi cudunt ideas : Ergo exemplar est tantum causa moralis, non phy sica. SECuNDA CONCLuSIO. Exemplar remoeandum est ad causam formalem.

PRobatur primo aut horitate Philosophi,

qui lib. 1. Phusicorum cap. 3. & lib. s. Neta physicorum cap. h. pro unico genere causae assert τὸ εἰδω- ψ το παρὰ hγμα, hoc est formam & exemplar.

' Probatur secundo , au horitate sancti Augustini qui libro octogies trium quaestio-rrum quaest. 6. dicit ideas esse formas , secundum quas formatur , quidquid oritur 3 unde etiam definit exemplar, ut diximus capite superiori, formam quam aliquid imitatur,&c. Profatur tertio, aut horitate sancti Thomae. qui. prima parte , quaest. Is . articulo primo. sic scribit. Idem Gracὶ, Latinὴ formn dicitur,

250쪽

unde per idem intelligunturforma aliquarum rerum prater 1UM res existentes.

Probatur quarto , ratione. Quod aliquomodo specificat & determinat ad speciem, revocatur ad causam formalem ; hinc objecta solent revocari ad formalem causam, ex eo quod extrinsecὸ specificent r Atqui exemplar extrinsece speciJacat & determinat ad speciem : sicut enim effectas intrinsece specificantur a forma quam includunt ; ita extrinsece specificantur ab idea , ad cujus similitudinem facti sunt, verbi gratia , sicut homo intrinsece habet, quod sit homo, ab anima rationali ue ita extrinsece habet quod sit homo , ab id ea quam Deus habet de homine: Ideo enim extrinsecὸ homo est, quia factus est ad ideam hominis r Ergo exemplar reci Erevocatur ad causam formalem. Hinc Philosophus locis citatis definit secundum genus

λνγον πτiουν εινα , id est rationem seu specificationem essentia G Hinc S.Thom. I. parte,

quaest. 44. art. 3. sic habet : Ad productionem alicuius rei , ideo necessarium est exemplar , ut essectus determinatam formam consePatur. Artifex enim producit determinatam formam in materia propter exemplar ad quod inspicit. Hinc etiam veritas effectus extrinsece desumitur ex consormitate cum exemplari , sicut intrinsece consistit in consormitate cum causa formali.

Objicies r. sanctus Dionysius I. . & s. de

Divinis nominibus, vocat ideas dixinas, causas etlectraces rerum : Ergo, &c.