장음표시 사용
321쪽
De Ente Re ali. VArias Entis realis acceptiones exposuimus in Antepraedicamentis, ubi e xpendimus utrum Ens esset uni vocum, vel analogum; utrum esset Verum genus , nec-ne.
De principiis Entis realis egimus prima parte hujus operis : de proprietatibus Entis diximus secunda parte t de illius divisione fa-sὸ disseruimus tractatu de Categoriis. Quare hic tantum pauca restant de conceptu Eutis.
De conceptu Entis. Conceptus alicujus rei duplex est: sorma lis , &objectivus. Conceptus formalis est ipsa mentis eo cipientis actio. v. g. conceptus formalis de Deo , est actio qua intellectus Deum apprehendit. Dicitur formalis conceptus, quia est forma aut veluti forma residens in mente concipiente , eam reddens formaliter eoncipientem . Conceptus obje ctivus est objectum conceptionis , seu res concepta. Verbi gratia , quando concipitur Deus , conceptus objecti v as est ipse Deus prout per intellectam apprehens S.
322쪽
Uno verbo conceptus formalis similis est tabellae, conceptus objectivus vero similis est prototypo per tabellam expresso. Quaeritur h1c utrum conceptus Entis tum formalis tum objectivus unus sit : & utrumst praecisus a conceptibus inferiorum seu differentiarum dividentium.
UTexque eonceptus, formalis scilieet &objectivus , potest esse unus dupliciter,
Conceptus formalis est unus re , quando e stunica mentis actio : Eth vero unus rpione, quando illa unica mentis actio objectum uni-Cum repraesentat : Nam conceptus formalis est instar tabellae ; tabella autem potest esse una, & re , quando de facto unica est tabella,& ratione, quando unica tabella unicum repraesentat onjectum. Porro conceptus formalis unus ratione , est unus ratione vel perfecth , quando aliquid uniformiter δc univoch repraesentat: vel imperfecte, quando aliquid repraesentat nouplane uniformiter & uni voce ; sed analogic E. Conceptus objectivus est: unus re , quando unica realiter res est quae concipitur: Est
Fero unus ratione , quando unica mentaliter
Ies est quae concipitur ; tuncque est unus Tatione , vel perfecte , quando objectum est univoce, & uniformiter repraesentatumἷ
323쪽
vel imperfectE, quando objectum non est uni- vocὰ , sed analogice dumtaxat repraesenta in
His praenotatis facile est determinare quaestionem , si modo in memoriam revocentur quae docuimus in Logicis tum tractatu primo, ubi ostendimus res a parte rei non esse universales , tum tractatu secundo , ubi egimus de uni vocatione & analogia entis , quibus
Dico primo. Conceptus sormalis entis est unus re, quia sufficit unica mentis actio adens concipiendum. Dico secundo. Conceptus objectivus entis non est unus re , quia non est unum ens a parte rei in omnibus entibus : Alioqui daretur universale a parte rei. Dico texti O. Conceptus tum formalis, tum Objectivus entis realis late sumpti , non est unus ratione perfecte, sed imperfecte tantum ;quia Ens late sumptum ut diximus in Logicis non est uni vocum , sed tantum analogum : Ergo ejus conceptus tum formalis, tum objectivus, non est unus ratione perfecte, sed imperfecte tantum. ι Dico ultimo. Conceptus tum formalis, tum objectivus entis propriὰ sumpti , perfecte urius est ratione ; quia i ut ostendimus tu Logicιε ὶ ens proprie sumptum uni vocum est: Ergo urerque ejus conceptus est ratione pet-fecte unus.
324쪽
M utrum conceptus Entisprascindat a conceptibus distreentiarum.
UTςxque conceptus potest esse praecisus a
conceptibus differentiarum divisivarum vel re , Vel ratione. Conceptus entis tum formalis , tum obieetivus , praecisus est re a conceptibus inferiorum, si ab iis realiter distinguatur. Conceptus formalis entis praecisus est ratione a conceptibus disserentiarum , si aliud vel aliter repraesentet, quam conceptus differentiarum , nec sit prorsus identicus. Potest autem esse praecisus vel perfecte, si nimirum ratio repramentata per conceptum entis , nullo modo repraesentatur per conceptus differentiarum , vel imperfecte, si ratio repraesentata per conceptum entis , confuse saltem repraesentetur per conceptus differentiarum.
C ceptus objectivus entis praecisus est ratione a conceptibus objectivis suarum differentiarum divisivarum , si virtualitas entis alia sit a virtualitatibus differentiarum ejus e Potest autem esse praecisus vel per se 'E , si virtualitas entis non includatur formaliter in virtualitatibus disserentiarum dividentium svel imperfecte, si in iis formaliter imbibatur. His praenotatis Dico primo. Formalis conceptus entis est praecisus re a conceptibus formalibus differentiarum e quia alia est realiter actio , qua
325쪽
eoncipio ens, aliae , quibus concipio differentias entis divisivas , scilicet astitatem & abalietatem , perseitatem & inalietatem. Dico secundo. Conceptus objectivus entis non est praecisus re a conceptibus objectivis differentiarum ; quia gradus metaphynci non distinguuntur realiter. Dico tertio. Conceptus tum formalis, tum objectivus entis realis late sumpti non est perfecte praecisus , sed imperfecte tantum, a conceptibus differentiarum ; quia ens late sumptum est tantum analogum , non uni-
Dico ultimo. Conceptus tum formalis, tum objectivus entis proprie sumpti , est perfecte pIaecisus ratione a conceptibus differentia- Ium et quia ens proprid dictum uni vocum est, nec formaliter imbibitur tu suis differentiis divisivis , ut demonstratum est in Anteprae die amentis.
DISPUTATIO POSTERIO MDe Ente Rationis. CAPUT PRIMUM.
De nomine , notione, se exsentia Entis
FNns rationis , si vim nominis spectes , significat id omne, quod ad rationem aliquomodo pertinet. Unde secundum hanc Eirmo logiam
326쪽
Triplex est Ens rationis . scilicet subjectivum , effectivum, & Objectivum. Ens rationis subjectivum, illud est quod est
in ratione tanquam accidens in proprio subjecto ; quomodo virtutes intellectus sunt entia rationiS.
Ens rationis effectivum illud est , quod aratione verE & physice producitur; quomodo
operationes mentis & species expressae intellectus , sunt entia rationis.
Ens rationis objectivum illud est , quod menti considerandum objicitur : Uno verbo est quodlibet objectum mentis. Verum apud Philosophos , Ens rationis est Ens quoddam fictum & commentitium': Quare Certum est entia rationis subjectiva &eis et iva non e sse propriὰ entia rationis, sed entia
realia. nam accidentia & germana opera men
iis tam realia sunt , quam accidentia & opera cujuscumque alterius potentiae realis. Eritia autem rationis objectiva sunt in duplici differentia. Quaedam sunt extra intellectum , eo modo quo concipiuntur ab intellectu, ut Deus, Sol,&c. Quaedam non sunt extra intellectum, eo modo quo concipiuntur ab intellecta, ut Chimaera, Sol pedalis, &c. Constat entia rationis objectiva, quae eodem modo sunt extra intellectum, quae sunt in intellectu , non esse entia rationis propri Edicta , sed vera & realia r Alioqui nullum spret
Iam vero entia rationis objectiva , quae ita sunt in intellectu, ut non sunt extra interu
327쪽
Iectum eodem modo , duplicis sunt adhuc generis. Alia quae ita sunt in intellectu, ut nec sint, nec esse possint extra intel laetitin, eo modo quo concipiuntur; ut Chimaera , Hircocervus. Alia quae ita sunt in intellectu , ut non sint quidem extra intellectum , eo modo quo concipiuntur, esse tamen possint,ut Mons aureus, Sol pedalis. De quibus ultimis Lis est inter Philosophos, utrum sint entia rationis proprie dicta; sed lis deno ine ut videtis: quare nos entia rationis prioris generis vocabimus entia rationis strictὸ sumpta: Entia vero rationis posterioris generis appellabimus entia rationis latὸ sumpta Priora enim fictilia sunt & chimerica , posteriora tantum erronea. Unde priora magis merentur nomen entium rationis : nam poste
riora non sunt in intellecta objectivὸ tantum s quod tamen proprium est entis rationis secuntum omnes veteres Philosophos in cum sint extra intellectum possibilia : Ens autem possibile , chimaera cum non est. Dari entia rationis late sumpta nullus ambigit; quia multa concipiuntur aliter quam sint de facto, ut sol maximus, instar solis pedalis ; turris quadrata, instat rotundae S baculus xectus , instar curvi : sed quidam negant darientia rationis stricth sumpta , contra quos siv
Dantur Entia rationis seu t .PRobatur. Entia rationis stricte sumpta lanc quaedam concepta aliter quam sint,
328쪽
aut en possint : Atqui dantur eiusmodi entia rationis : Namque dum Philosophi disputant inter se , utrum possibilis sit creatura
creatrix vel infinita , Vel aeterna , V. g. profecto quidam ex illis concipiunt rem aliter quam eme possit: nam quidam afferunt , quidam negant , impossibile autem est ut ambae contradi istoriae possint esse verae : Ergo danturentia rationis strictὰ sumpta. Confirmatur. Dum Athei concipiunt nul Ium esse Deum , & Ethnici plures esse Deos, concipiunt profecto quaedam quae nec sunt, nec esse possunt: Ergo faciunt entia rationis stricte sumpta.
Objicies primo. Nihil est in intellectu,
quod prius non fuerit in sensu : Atqui entia rationis stricte sumpta numquam fuerunt in sensu : Ergo nec in intes lecta. Distinguo majorem. Nihil est in intellectu quod prius non fuerit in sensu : per se, vel per
aliquid lui concedo . per se necessario , nego. Entia autem rationis chimaerica, etsi non
fuerint in sensu per se , fuerunt tamen per partes. Namque aliquando vidimus hircum V. g. & aliquando cervum : Unde mens sumit occasionem fingendi hirco cervum. Objicies secundo. Quod fit a mente , reale
est , Ergo entia ration s non fiunt a mente. Distinguo antecedens. Quod fit a mentereale est, si sit eFectus primarius menti S, concedo : si secundarius tantum , nego. Primarius effectus mentis est imago , seu species expressa , quae semper est realis. Secundarius vero est res in illa imagine repraesentata quae
329쪽
aliquando est fictili a r Eo fere modo quo primarius effectus pict oris i puta tabella i semper verus e secundarius vero putares depicta in aliquando fabulosus.
Objicies tertio. Si darentur entia rationis chimaerica, fierent maxime ab intellectu: Atia qui non possunt fieri ab intellectri : Namque intellectus non facit, sed supponit objectum: Atqui entia chimaerica essent objecta Intellectus : Ergo non fierent ab tutellectu. Nego minorem. Ad cujus probationem, distinguo maiorem. Intellectus non faeit sed supponit objectum motivum , concedo : terminativum , nego. Objectum motivum illud est, quod excitat veluti & movet potentiam ad agendum ; proindeque ejus actionem praecedit : Objechium vero terminativum illud est , ad quod potentia jam mota tendit. Fateor intellectum non posse facere objectum suum motivum, sed contendo posse facere objeetiam suum terminativum et Nam V. g.cum peritus aliquis artifex alicujus operis structu- Tam excogitat novam , licet non faciat objectum motivum, scilicet opera multa, ex quibus singulis aliquid seligit; nihilominus facit objectum suum terminativum, puta illud opus novum quod excogitavit: Ita quando mens effingit hircocervum,. g. nec hircum facit , nec cervum, sed ex utroque cudit hir
330쪽
3o1 In Aristotelis Metaphsicam,
De Causis Entis rationis. CAusa finalis entis rationis ex se nulla est: eum enim nullam habeat veram entitatem , nullam quoque habet veram bonitatem , supra quam tamen fundatur omnis internus ordo ad finem : Unde ens rationis nullum habet alium finem , quam finem operantis.
Causa materialis entis rationis si qua sit sunt partes ex quibus coalescit v. g. Causa materialis hircocervi, sunt natura hirci & na
Causa formalis entis rationis veluti physi- ea , est ea forma seu e stent ia quam accipit ab intellectu fingento 3 metaphysica vero est ejus definitio. Eus rationis stricte sumptum definitur pristis Philosophis:Illud quod habet esse objecti vh tantum in intellectu. Dicitur primo, istud , supple ens latissimὰ sumptum. Dicitur secundo, quod hubet este in intellectu . in quo
differt ab entibus realibus extra intellecturn existentibus. Dicitur terti5,quod habet esse ob tectiιὰ tantum:In quo differt ab entibus ratio . nis subiectivis & effectivis , itemque Obj chivis, quae aut sunt, aut esse possunt extra intellectum,eodem modo quo sunt in intellecta. Sensus ergo definitionis hic est Ens rationis stricte sumptum est illud quod conci-