장음표시 사용
41쪽
a materia avulsas componunt, ut actus & potentia, genus & differentia , &c. Principiorum Metaphy sicorum septem solent afferri iuga , scilicet actus & potentia, genus & differentia , essentia & exi stentia, natura&singularitaS,essentia& entitas, modus & res modificabilis , terminus & res ter- ini nisi Iis. De secundo iugo, puta de genere & disserentia, satis superque diximus in Logicis,tractatu de universalibus ; de penultimo etiam jugo,puta de modo & re modificabili, fibunde egimus in eadem Logica, disputatione nostra de modis. Hic agendum de caeteris.
Da Actu. ACtus qui etiam voeatur ἰωχαχ potest describi persectio quaedam. Distingui debent hi tres loquendi modi
Esse actum,esse actu, δc esse in actu. Nam esse actain, est esse perfectionem sui vel alterius: esse actu , est existere : Esse in actu, est de facto habere perfectionem cujus aliquid capax est. Sic calor est actus ignis , ω est actu in igne et ignis vero est calidus in actu.
Actus dividitur primo, in actum sui , Nactum alteri u S.
42쪽
Actus sui ille est , qui per se subsistit , nec
postulat esse in alio , ut Drus , Angelus, homo , &c. diciturque actus subsistens , qui est, Vel . Impurus , qui includit materiam phys eam, ut homo di quodlibet compositum naturale. Vel Purus,qui excludit quidem materiam physicam , sed habet materiam metaphysicam, hoc est potentiam ad essendum vel non essendum, ut Angelus. Vel. Purissimus, qui omnem potentia litatem excludit, qualis est solus Deus.
Actus alterius ille est,qui non per se subsistit, sed postulat esse in alio , & duplex est, physicus& metaphysicus. Αctus physicus est, qui est in potentis , aqua saltem divini rus separari potest 3 ut albedo & anima respectu corporis. iΑctus metaphysicus ille est, qui est in potentia, aqua ne divinitus quidem separari potest defectu distinctionis actualis, ut disse rentia respectu generis. Actus dividitur secundo, in actum accidentalem, qui est Ens alteri inhaerens, & in sub stantialem , qui alteri non inhaeret. Actus substantialis subἀividitur in subsistentem, qui non dicit ordinem ad materiam, qualis est Angelus : Et in informantem, qui dicit ordinem ad materiam ; qualis est
. Actus dividitur tertio, in actum primum, iqni est potentia activa; & secundum , qui est operatio potentiae. Hinc ridere in actu pr
43쪽
mo, est habere vim ridendi ; ridere vero in actu secundo, ex Aristotele secundi de Anima libri cap. h. est de facto in risum erumpere. Quidam addunt actum primo primum; et primum simpliciter, qui est ipsa essentia,vel forma substantialis alicujus rei; quo sensu Anima definitur a Philosopho libri 1. de Anima cap. I. Actas plimus corporis physici, &c.
Potentia describi potest, Aptitudo ad ali- lquid ; seu capacitas alicujus rei. Sicut distinguuntur hae phrases philosoph icae , E sse actum , esse actu, & esse in actu sita sunt distinguendae istae , esse potentiam, e me potenti a ; & esse in potentia : Oppofitorum eni in opposita est ratio. Esse potentiam, est esse ipsammet capacitatem , Esse potentia , est posse existere , Esse in potentia, est habere aptitudinem ad aliquam perfectionem
Duplex est potentia: Activa una, quae est capacitas agendi ; altera passiva , quae est capacitas recipiendi. Et haec duplex est, scilicet objectiva & subjectiva. Potentia objectiva seu logica est capacitas
existendi in re nondum existente ; seu non repugnantia existendi: Unde melius possibilitas quam potentia diceretur.
Potentia subjectiva quae sola proprie Patas Va est j est rei jam existentis capacitaS reci-
44쪽
piendi aliquem actum in se ι & duplex est, Metaphysica scilicet & Physica .
Potentia Metaphysica est ea , quae a suo actu non distinguitur realiter , ut genus reta pectu differentiae. Potentia Physica est ea, quae a suo actu distinguitur realiter S qualis est potentia materiae respectu formae. Et haec quadruplex distingui posset , scilicet respectiva ; eductiva passiva , emanativa & elicitiva. Potenria receptiva est aptitudo ad recipiendum aliquid in se ; qualis est potentia materiae ad forma S. Potentia edactiva passiva , est ea e qua agens active educit actum , qui in ea recipitur : Quare omnis potentia passiva eductiva, reeeptiva est S non contra , nam potentia materiae ad animas rationales receptiva est, non edactiva. Potentia emanativa est vis , qua agens in seipso producit proprietatem seu perfectionem quandam sibi debitam S qualis est potentia aquae calidae ad pristinum frigus. Hinc omnis potentia emanativa , simul eductiva est& receptiva. Potentia elicitiva est facultas vitalis, quae in seipsa terminum vitalem producit ; quales sunt omnes potentiae cognoscitivae & appetitivae vitales. Potentia creaturae. tum activa tum passiva seu receptiva, duplex vulgo statuitur naturalis scilicet & obedientialis.' Potentia naturalis est vis a natura insita adactus sibi proportionatos eroducendos vel
45쪽
Iecipiendos, qualis est potentia visus respecta isonis,& potentia malitiae respectu animae. Potentia obedientialis est saevitas qua Creatura a Deo assumi potest ad actus sibi ini- proportionatos producendos aut recipiendos, ualis est potentia intellectus creati ad vide um Deum, & potentia creaturae intellectualis ad recipiendam gratiam vel glo I iam. Hic duae sunt dissicultates examinandae. Prior dς potentia obedientiali, posterior de potentia objectiva seu de possibilitate; quas dissicultates sequentibus Dissertationibus discutiemus.
De Nomine , Notione o Existentia potentia obedientialis. Potentia obedientialis sic vocatur, quia
per eam creatura Deo obedit ad nutum ;Unde etiam a sancto Thoma, tertia parte quaest. II. art. I. & quaestione sexta de poteratia , art. I. ad I 8. voeatur potentia obε- ῶεχ tra. Concipitur ut virtus seu vis, qua creatura
a Deo elevari potest ad actus, quibus ex se impar est & improportionata.
46쪽
Datur Potentia obedientialis, P Robatur primo exemplis fide eertis ι Primo , potentiae creaturae intellectualis elevari possunt ad actus supernaturales fidei, spei, & charitatis. Secundo , Cr tura intellectualis evehi potest ad receptionem gratia sanctificantis & virtutum supernaturalium. Tertio, Intellectas creatus corroborari PD rest ad Deum videndum. Quarto deniques Humanitas Cisisti promota est ad unionem hypostatim eum feeunda persona sanctissianae Trinitatis r Ergo datur potentia ob dientialis in creataris. Probatur secundo ratione. Deus supreinum habet in creaturam dominium, supremamque virtutem: Ergo eam elevare potest ad effectus, quibus alias impar foret. Confirmatur primo. Creatura quaedam uti potest alia creatura ad id omne quod potest naturaliter: Ergo Deus uti potest creatura.
ultra id quod potest naturaliter, saltem in eodem genere , V. g. potest Angelus uti igne ad id omne quod igρis potest naturaliter : Ergo Deus potest uti eodem igne ultra id quod po
fiest naturaliter , v.g.ad agentam ad mRj rem diltantiam, & sic de caeteris. Hinc S. Thomas, tertia paIte , quaest. H. art. I. dicit, ct Mod veni primum potest quamlitat crenturam reducere in actum ab uεm altiorem actu imquem redueitur peragens naturale. Confirmatur secundo. Calor de se impro
47쪽
portionatus effectibus vitalibus ad eosdem attingendos ab anima evehitur : v. g. ad producendas carnes cartilagines , &c. quidni ergo creatura, ut Deo subiecta, ab eodem supra proprias vires evehi posset λOptime sanctus Thomas quaest. 6. de potentia art. I. ad i8. fluantὸ aliqua virtus actia υμ est altior, tanto eandem remiores perducere in altiorem sectum . un.e natura potest ex terra facere aurum , aliis elementis commixtis : quod ri Dcere non potest ; θ inde est quod res alia qua est in potentia ad dimersa , secundum habitudinem ad diversos agentes. Vnde nihiι prohibet quin natura creata, sit in potentia ad aliqua facienda per divinam potentium , qua inferior potentia facere non potes S ct ista vocatur po- sentia obediεntia , secundum quod qualibet creatura creatori obedit. Non absimilia etiam habet tertia parte, quaestione undecima , articulo
primo bis jam citato. s. CAPUT SECUNDUM.
De Causis Potentia obedienιialis.
CAusa essiciens potentiae obedientialis est Deus qui illam scilicet cum creatura condidit ; & illa creatura, a qua aliquomodo fuit ins ar proprietatis. Causa ejus formalis est ipsius descriptio
superiori capite tradita. Cauca materialis est creatura in qua est.
Causa finalis sunt actus , ad quos essicien-
48쪽
dos vel recipiendos inservit. Ratione causae materialis & formalis,quaeritur utrum potentia obedientialis sit quaedam qualitas creaturae superaddita , ab eaque realiter distincta. Ratione causae finalis quaeritur ad quos effectus extendat se potentia obedientialis cujussi bet creaturae. Has duas difficultates duobus articulis solvemus.
Ao potentia obelientialis a naturasi instinguatur. CErtum est potentiam naturalem & obedientialem distingui saltem rationet raciocinata, cum diversas habeant definitioues. Quaeritur utrum re distinguantur.
Potentia obedientialis non distinguit in
PRobatur. si potentia obedientialis reali
ter differret a naturali , daretur processus in infinitum : Falsum consequens 3 Ergo&antecedens. Probatur sequela majoris ; Vel illa potentia obedientialis superaddita foret qualitas naturalis , vel supernaturalis. Si naturalis , egeret alia potentia obedientiali ad attingendos effectus supernaturales , quibus scilicet aeque impar foret , ac ipsa potentia naturalis , & sic daretur processus in infinitum. Si supernaturalis ; creatura , ut potet ipsi recipiendae improportionata , egeIev ad
49쪽
3. In Aristotelis Metaph sicam ,
potentia obedientiali media ; qua illam reciperet , de qua idem quaereretur : Ergo si potentia obedientialis differret realiter a natu in rati, daretur processus in infinitum. Objicies primo. Super naturale distinguitur realiter a naturali : Atqui potentia obedientialis supernaturalis est.Ergo distinguitur realiter a potentia naturali. Distinguo majorem. Supernaturale entitative distinguit ut realiter a naturali, concedo e supernaturale connotative distinguitur realiter a naturali, nego : M potent a obedientialis est tantum supernaturalis connOtativὸ, in quantum respicit quosdam effectus supernaturales , ad quos elevari potest. Potentia ergo naturalis & potentia obedientia- is creaturae sunt eadem actualiter entitas, virtualiter & connotative duplex: quae scilicet, prout respicit effectus nainrales , dicitur potentia naturalis ; prout respicit vero effectus supernaturales, dicitur potentia obe dientalis.
objicies secundo. Habitus fidei, spei,
charitatis & Iuminis gloriae distinguuntur realiter ab intellecta, & voluntate : Ergo potentia obedientialis dithinguitur realiter a
Nego consequentiam ; nam fides, spes, charitas & lumen gloriar, non sunt potentiae obedientiales , sed potentiarum obedienLia , lium complementa.
50쪽
Ad quos essectus Potantia obedientialis extan Ge. HIedistinguendae Potentiae vitales a caeteris potentiis creatis, quia de illis minor est difficultas.
Exten a Potentiarum obedientialium
is vitalium. eQU*ritur utrum potentia vitalis obedientialiter divasati possit extra limites
obiecti sui speeificativi. V. g. utrum ocu tus obedientialiter videre possit sonos, & a xis audire colores.
PRobatur primo. Si potentia vitalis pos
set obedientialiter divagari extra limi-ves objecti sui specificativi, tequeretur unum animal posse. obedientialiter exercere actum . alterius proprium: Falsum consequens stum quia ut optimἡ dicit Philosophus libri de sommo & vigilia capite primo, ejus est actio cujus est potentia ; tum quia ex operationibus rerum non possemus colligere essentias: Ergo & antecedens. Probatur secundo. Si potentia vitalis potaset obedientialiter divagari extra limites o