De sexti decimi saeculi in Francia artibus poeticis ..

71쪽

Selon quo de leurs minurit coustume diverse latrocles potassoit des vers acla traVerSe. De la vient qu'on Voyoit te Sage genereuXLos gestes imiter des homme ValeurBUX, Les prudens contres atremne vieille prudenco Et metiro d'un esto resprit en e Videnee . . . Les uires plus legeriles actions legeres Imitoient des mauuais, et comme harengereSTouchoient rhonneu de tous usant de mot picquanta Au contraire de ceu qui te dieu inuoquanta Falsolent hcleur honneui des hymnes venerabies I).Ρaulo inserius ad eadem sese refert: C'estin arti imiter u ari de contresaire, Et Pimitatio est naturelle en BOUS Ceteraque jam ut orsus erat, Aristoteli interpres, pera

Et noua plais en peintur uno chos hideuso, Qui seroti licia voimen essenceri cheuSe, etc. ζ. Ad aristotelicam imitationis rationem etiam reserri potest haec jam memorata similitudo 3 , qua poetam flumini Val-kelinus comparat, cujus aquis Silvae, nubes, aedificia proxima remittuntur. Non ero opus S Omnes loco perSinqui, in quibus ad summum idem principium Gallus poeta revertitur. Dubitari certe potest num illam poeticae quasi philosophiam satis concoxisset a philosopho saltem sucum et sanguinem haurit, quo suum pSiu opus alat, amplisscet, majore gravitate ac dignitate cumulet. Nihil magis quam haec apud Valkelinum Vidae, Flacci, Aristotelis assidua imitatio, signissint quantum profecerit poesis nostra ab horum vatum temporibus, quos Faber et

72쪽

ipso Sibiletus pro exemplaribuS habuerant. Ostquam Vero diligenter perpendimus, quae ex antiquitate aikelinus hauserit jam hinc nobis anquirendum est, quo modo et quatenus cum domeStica poesis consuetudine quidquid a veteribus petit conciliet set accommodet. Illud primum animadvertemus, nihil sere aikelinum ab iis mutuari, quod non sequalium temporum quasi colore

imbuere conetur, Sive Subiciat, Sive admisceat exemplis ab oratio aut ab riStotele arcessitis nova quaedam exempla ex praesenti Vita more vel ex patriis monumentis ducta Tragoediae Vi ac natura Secundum Aristotelem explanata, tragicarum personarum nominibus ab eo relatis

Rodomontis ipse nomen et exemplum addit l) item cum graeci philosophi verba ad dramaticorum operum curSum attinentia refert de quibusdam oriandi furiosi locis mentionem acit. Illis Horatii versibus translatis, quibus latinus

poeta Vate operi Summam recte apteque componere

jubet, in locum ejus abri, milium circa ludum habitantis 2 , Renaudinum quendam, diligentem artificem, uincit 3 . Quam Virgilio Varioque veniam, Caecilio olim ac Plauto concessam, Flaccus tribui velit 4 , Ronsard BaΙ-ssoque, ut quondam hiardo ac Scaevae, donandam ipse censet 5 ne omnia ejus modi exempla singillatim persequamur, eadem Semper eSS Solet Galli Vati cura, ut et rum Sententiis ac praeceptis Francicum aliquem cultum habitumque induat. Sed aliquando veterum imitatione captus ac SeductuS, furtiva nescio qua animi propensione aikelinus impellitur ut poesis nostrae historiam ad Graecarum Latin limve litterarum vice ac progreSSu perperam aptet. Fieri nonnunquam satendum quidem est, ut prope idem sit utrim

73쪽

que poeticae cursu tum igitur non Vituperatione dignus est aikelinus, quod satis habeat si Flacci aut Aristotelis Artem gallice convertat. Cum de Veteris nostrae comoediae initiis processuque mentionem facit, hunc Horatii locum manifeste transfert, ad graecam Scaenam pertinentem Successit vetus his comoedia, etc. l) nihil vero ex his versibus est, quod in domesticam Gallorum comoediam non apte recteque cadat η. Sed plerumque non satis quadrat quod quidem inserius explanabitudaccommodatio, et argui potest poeta quod vehementius Flacci vel Aristotelis imitatione sollicitatur, quam ut Muis poesis origines progressionesque bene interpretari

De consiliis, praeceptis, Summaque poetici ingenii, Se monis, cultus denique ratione, SaepiuS, ut Supra dictum eSt, Romanum poetam Graecumque philosophum scite callideque aikelinus equitur. Ea scilicet, quae de fingendorum vocabulorum licentia, Flaccum imitatus, tradit, ad domesticum Sermonem rectiSSime aptari OSSunt multae sunt alioqui sententiae, multa judicia, quae nulla ab aetate, nulla a poeSi forma aliena, ex epistula ad Pisones in Valliolini Artem tanquam in domicilium suum immigrare dicas Saepe Vero nullam ob aliam causam Flacci vestigiis Gallus poeta insistere videtur, nisi ut nihil apud eum relinquat, quod in Suum Opu tranStulisse non gloriari possit ubi scilicet poeta incuSat, quod ungues barbamque non curant I , ubi de puerorum educandorum disciplina queritur 4 ,satendum

74쪽

est eum intompestiva Horatii imitatione seductum esse. Haec tamen leviora sunt illa vero graViora veniaque minus digna praeterquam enim quod quibusdam versuum generibus insistit, quibus in Graecorum et Latinorum usu positis, non ero ad domesticam poeSim pertinentibus, nullus in Gallica Arte locus esse deberet l), manifesta imperitis signa saepius interpres edit. Quae quidem nusquam alias magis perSpicue apparent, quam cum aikelinus, translatis his versibus, qui Satyrorum in Scaena parte apud Flaccum explanant, Flacci HuSdem Satira subinde reco datus diversa duo genera confundit, alterum Omnino graecum et theatro destinatum, alterum ad Romano modo pertinens et a scaena alienum De e bois soni sortis les Satyres ageux Qui du commencement de propo Outrageux Attaquolent tout lo monile estant dessus Pelage Mais depuis iis se soni polis a ravantage. Recte hactenus jam vero in errorem labitur Loibon espritid'alors, alio que despiteux It puissent mieux taxe les vice pluchonteux, Iis mettolent en avant ces Satyre rustiques Qui soni die thontes, impudentS, 1 antaStiques, Qui es autes nommutent et te no des absenta Et os sors ait secret quelquelmi de preSentS. Tollo estoit de Gregeois la Satyre premiere. Lucile a Rome misi ta nouVelle e lumiere, etc. '. Euripidis syelopis non quidem noverat poeta noster fatendum alioqui est nullam apparere cauSam, cur in Latinam Artem Graecae scaenae Satyros Flaccus intulerit nihil vero magis quam hic aikelini error ostendit incertissi

75쪽

mam fuisse et pravissimis opinionibus imbutam antiquit tis sexto decimo saeculo notitiam. Aristotelem non cautius sequi aikelinus aliquando videtur Graeci enim philosophi periculossima imitatio. Eum non suspicari dicas aliam poesis formam oriri unquam ali in tempor vel alium apud populum p0SSe, quae ad Graecorum ingenium non rectissime aptetur. Exploratis domesticorum generum primi initii ac progreSSionibus, ex hac Graecae poesis diligentisSima pervestigatione doctrinam hauserat ac disciplinam, quam in Arte prossietur. Valkelino igitur summa cura cavendum erat, ne AriStotelis vestigia si temere ingrederetur, patrii ingenii et indolis meram Virtutem opprimeret. Saepius tamen fit, ut eum majore Studio sequatur, quam Gallicae Artis scriptorem decuisset quod quidem ipsi Flacco accidiSS Supra memoravimus. Ab Aristotele, ut jam dictum est, prosi poematis notionem ipsam mutuatur, Gallis vatibus insolitam adhuc et inauditam En prose tu pourru poetiSer auSSi, Le gran Stagiritain te te permet ainsi, etc. I). Hoc autem nullius prope momenti alia multo graviora sunt cum enim de generibus singulis 2 , qualia fuerunt

a Valkolin descripta, disseremuS, eum Stendemu Rrtiores quasdam a Graeco philosopho lege accepiSSe, quibus nulla Sane causa erat cur OeSim OStram subjungeret.

Nihil vor in hoc mirum o veterum enim opera, Xempla, praecepta, tanta admiratione et observantia prosequebatur quidquid in Francia prudentium virum litteras muSasque curabat, ut ad eorum nutum et arbitrium poesim nostram flectere et fingere omne cuperent. Itaque, quamvis in parum cautam imitationem aliquando aikelinus

76쪽

tasque aliquas vel graeci philosophi vel latini poetae so

mula caVet, quam reprehendendus, cum Gallos vates severiori eorum disciplinae Subicit ac domesticas Camenas alionis vinculis Onerat.

SECUNDUM CAPUT

DE POEMATUM GENERIBUS EX ANTIQUITATE ASSUMPTIS

I De lyricis. - 1 De oda, qualem Bonsardus a Pindaro est imitatus summa admiratione indaricas Bonsardi das aikelinus prosequitur, sed mitiorem Anacreontis venam anteponit. - 2 De hymno. - 3 Do elegia. - H. Do Epico carmine quaenam a Superioribus ritum Scriptoribus tradita essent horoici poematis vis ac natura ab iis et a Ronsardo ipso parum intellegitur Varuelini de eodem genere praecepta epici vatis jus integrum servant. III. De dramatico genere. I De Francicae trugoedias origine tragicum opus severioribus legibus Valkelinus, ut omnes ejusdem temporis vates, Subicit. Poetis suadet, ut domo tica facta celebrent. - 2 De comoedia pauca a Valkelino traduntur: septi decimi saeculi comoediae, quae ex prisci mediae aetatis generibus manat Veterum sivo praecepta sive exempla non magno uviumento esSe poterant. - 3 De tragico- comoedia. - Do pastorali carmine quae morit ante aikelinum hujus poematis natura ingenuam rusticae poesis Venam non intellexisse sexti decimi saeculi vates videntur. - IV De didactico genere. I De proprie didactico poemate hujus generis exemplum Valliclinus in Arte poetica tradit, pauca vero praecepta de eodem poetis mandat. - 2 De Epistula ac Satira communi aermonum nomine nuncupatis. - . De levioribus poematum generibus: De Epigrammato quid sentiat arietinus. - Brevis totius capitis conclusio.

Cum jam exploratum sit, quid ex superioribus de arte postica scriptis Valliolinus in universum hauserit, singula

poesis genera ex Veterum exemplo reStituta dehinc pera quemur. Cetera enim, quae mediam per aetatem et priore

sexti decimi saeculi parte in usu et honore suerant, aino sardo ejusque discipulis, praeter Sonetium, repudiata Sunt ea quidem Valkulinus non omittit Sed suum locum paulo interius habebunt, cum de nostrae poesis hiStoria, qualis in ejus Arte effingitur, nobis erit quaerendum. Quod poetae ipsius Vestigia non Sequimur, venia nobis haud aegre

77쪽

concedi potest ille enim, quanquam pus in tres libros distribuit, nullum tamen curare ordinem Videtur l). Lyrica primum carmina, deinde epicum poema, tum dramatica genera et didacticum opus explorabimus de minoribus Vero poematis, cum pleraque tam Sint momenti, quaedam donique attingemuS.I. DE LYRICIS. - De da. - darum genus primum est, quod recentiores sexti decimi saeculi poetae a Veteribus assumpserint jam enim quinquagesimo seculi anno lyrica carmina ad antiquitatis imitationem adducta Ronsardus edit. Ex lyricis poesim apud omnes gentes initium Semper duxisse constat voce enim qu dam Sive circumsuSarum rerum Species, Sive vividus gaudii aut d loris impetus ab hominum vel rudissimorum pectoribus elicere solet es autem ad lyricum genu pertinent. OdimVero, qualem ad Veterum exemplar finxit Ronsardus, nihil commune cum his priscarum gentium cantibus immo industris artis hoc opus est, multa diligentia multa lue Ol-lortia elaboratum. Jam quidem a primis mediae aetatis temporibus maxima laude floruerant plurima lyricorum carminum genera haec Vero, in Gallis solo nata et extra Veteruui imitationem culta ex omni memoria dudum evanuerant Flacci autem opera, plurimi ante RonSardum anniS, Vate nOStri noverant Verum in ejus Odis, quamVi SaepIUS aSSurgat, ea ViS,

i impetus non esse solet, quo poetae impulsi excelsa poesis templa tentare potuissent itaque venustissimo potius Horati lepore et concinna elegantia delectati fuerunt, quam assimulato in odis quibusdam sublimiori spiritus instinctu concitati et amati Pindarica opera arotum, qui pauciSannis ante Pleiadem florhbat, nondum nosse constat. IS QSt novissimu veteris nostro poesis magister ejus autem faceta VenuStaque, Sed tenui et an 'nista Vena frandiorid

78쪽

in dae perpetuitate stili non capax erat quod quidem Psalmorum conversi satis ostendit, in quibus otions laborat vel etiam deflcit, tantae lyrici cantus moli sustinendae impar. Elegans certe verborum Versuumque artifex est; sed gravitate caret, ne i esse poteSt, qui novorum temporum spei ac voluntatibus satisfaciat. Quod ad Ronsa dum attinet, e quasi Pindarum alterum aequalibus haberi voluit cum post Maroti lepidas quasi nugas, Vel quoque pusillos Saepius angustosque psalmos,idae Pindarico more fictae in manus hominum perVenere, Summam undique mirationem moverunt inauditam enim sublimitatem et in domestico Sermone quasi peregrinam haec carmina, Thebanae lyrae aemula, assectabant. Stili dignitas, imaginum splendor, totius operi novus quidam color et Sucus, ex intimis antiquitatis visceribus assumptus, legentium et aures et animum mulcebant, gallicamque poesim cum persectissimis gravissimisque Veterum operibu exaequare videbantur.

In primo Artis poeticae libro Valkelinusidam attingit eam primum desinit, deinde quibus condicionibus legibusque obnoxia sit, docet. Uodera'un grave pied plus nOmbre e et preSSee, Aux dames et Seigneur par to Soit adressee De mola beaus et choisis tu la aconneras, Domito belles fleur tu la coUPOnneraS... En cent sortes de ver tu laseu Varier, Μais to*οurs au accord diluth la marier, Et que chacu couplet renire de telle sorte Que quelque motioignant e samn il raporte Seniant son epigramme Sila'uno fictioni'un long discour tu cauSeS, Tu ourras diviserietis longueur en pauSeS.Itonsardi odas magna admiratione aikelinus prosequitur hos versus in eodem libro legimus:

79쪽

Depuis que Ronsard ut amensi te modos D tour et duuetour et du repos desides, Imitantes pavaneiura ronte grandiat, L Francoism'eut depuis en Europe d'egat. Uberiores quidem sunt et extra modum hae laudes sodexcusari et possunt ei debent; Ronsardo enim tanta animi vi et impetus erat, ut, quidquid in lyrica poesi elatissimum

et sublimissimum versatur, mente conciperet; ac, si aliis temporibus viguisset, domesticaeque linguae expeditas tum invenisset parataSque opes, non dubium est, qui jam a principio poesim nostram in Summum evexisset. Estuat ipse angustos intra limites vinculorum impatiens, quibus mens cohibetur, ea libero caelo Se jamjam permiSSurus, frangere nequiquam tentat, frenditque et saepius queritur quod eximiam illam pulchritudinis Speciem, quam animo et cogitatione concepit, Verbi numerisque exprimere non possit. Hanc autem generosam indignationem veri poetae esse non institandum est. Haud igitur contemnendum Romsardi ingenium, nec Valkelini laudibus plane indignum. Immo, quamvis grandia quae professus eSt et Spe praesumpsit, rarissime impleat, in darum pSarum justa ceri que conformatione, in Siropharum et antistropharum vicibus in Onorum Verborumque Splendore, majeSta Squaedam inerat, quae, etiamsi nihil in se haberet satis expresSi ac Solidi, aequalium tamen admirationem haud immerit excitabat, et judicia non dedecorabat. Venia igitur Valkelino non neganda est, si omnium laudibus laudes

ipse sua miScet. At vivida indari et quasi animosa da, quae cantata, immo saltata erat, ex heroum, ciVitatum, deorum praeconiiS, e magna circumStantium corona, ex Splendidae ipsius Pompae apparatu, quae Omnia tanquam adventicia et a re

aliena nobis videntur, spiritum pSum lucebat et praesentis actu effectum. Itaque FlaccuS, qui in longe diversis tem-

80쪽

poribus, longe alia civitate carmina Scribebat, prudentiorem Semper et cautiorem sese praebuit, quam ut indaricam Odam tentaret Ρindarum quisquis Studet aemulari, etc. Ronsardo non eadem Verecundia fuit antiquos lyrici carminis habitus renovavit, cum illa odae species et forma vix aliud quicquam esse posset, quam frigidior insulsio que Vetustatis imitatio. Ρindaricum tamen genus Summo in honore erat, cum Henricus Stephanus, quinquagesimo quarto seculi anno, Anacreonti opera primum in lucem edidit Ampullantem Ronsurdum et sesquipedalibus verbis ad Pindari exemplum turgeScentem, nihil magis temperare poterat, quam illius Vatis carmina, quorum amoenissimu lepos VenuStiSSim que festivitas tam vehementer a Thebani poetae sublimitato discrepabant. Simul ac Teii senis blandissimae odae, velut totidem apes, tumidam nostrorum Vatum Venam punXerunt, ex plus quam humana altitudine ad simplicem liberamque familiaritatem, communi mortalium in uSu positam, lyra jam descendit Ronsardus ipse, nescio qua contagione tactus, a Pindaro desciscit pennasque Daedalea Ope cer tas, quibus modo nitebatur, abdicat, et altos nubium tra

tu affectare jam desistit, quos antea, infeliciore sepe audacia, tentaverat l). Valkelinus, quippe qui multis annis minor Ronsardo sit,

Anacreonticae quam indaricae Venae amantior Videtur.

Plurimi quidem, ut jam apparuit, indari das aciebat:

sed intima quadam animi proclivitate Anacreontis lepores VenereSque magnificae Thebanae lyrae obscuritati anteponebat. Quod quidiem sponte, omissis ambagibus, in his versibus confitetur