장음표시 사용
211쪽
est id quod in homine superius & praestantius
est, iuxta illud Aristotelis Io. Ethic. CaP. 7. Mens est eorum omniμm quae in nobis Dux γα-
santisma Ergo imperare ad intellectum
Pertinet. Tertio sisadettir eadem pars ratione D.Thmmae hic qilarit. 77. amC. I. Imperare alicui
est ordinare ipsiim ad aliquid, ei intimando &denunciando quid debeat agere, vel omittere: Sed ordinare, intimare, & denuntiare, ad rationem pertinent : Ergo imperare est achiis rationis. Maior patet, non potest enim dii perior aliquid vesse & imperare, nisi ad hoc agendum hominein ordinet, ei intimando &denuntiando ut illud faciat. Minor vero probatur quoad utramque partem, in primis enim ordinare unum ad aliud , est unum cum alio conserre: Sed collatio unius cum alio ad intellectum praelictim spectat, sicut ad speculatiuum illatio unius ex alio: Ergo ordinare ad intellectum pertinet Vnde Aristoteles 2. in taph cap. 2. ait quod Sapientis est ordingre, ID. Thomas filiaest. s. de verit. artic. I. quod setius rationiae,s dirigere se ordinaxe. Dein
de intimatio de denuntiatio nihil aliud est quam quaedam imanifestatio, seu declaratio,&locutio : At manii estare & Ioqui pertinet ad initellectum, qui est velliti os aut lingua sata stantiae spiritualis, iuxta illud P 1aL 3 i. Os iu-
si meditabitur sapientiam 4 Eigo & intimare ac denuntiare. Quod autem imperium actum voluntatis necessario praestipponat, manifestum est, supponit enim electionem voluntatis, a qua Iib ertatem, & efficaciam motivam, seu vim
212쪽
De aeribus humanis . r 9 rmouendi participat, ut g. praecedenti declaraitimus. Ex quo fit debilitatem imperi j prouenire in nobis ex aegritudine & infirmitate
VOIuntatis, quae interdum non plene & perse- vult bonum quod facit, & malum quod non vult agit, ut eleganter declarat Augustinus lib. 8. Consest. cap. q. his verbis: Imperat animus.- νς velit animus , nec facit tamen Vnde hoc monstrum Pn ex to: ut , non er go ex toto imperat; nam in tantum imperat, iu- quantum vult. Voluntas imperας, non utiqtae
plena imperat, ideo non es quod imperas igitur mousirrim partam mite, partim ustile, Ibi aegritudo animi es , quia κοu totur fu i , 'Merseate subleMatus, aegri cudine praegraZa; us.
Ex his ini e Iliges aetum imperii sic posta
describi: Imperium e st OrdMatiua , cum μο-
ione quadam , intimatio reticuites oper/s rae-qMeudi. Imperium enim , ut patet ex dictis, tria importat, seu ex triplici actu coalelcit, nempe ex motione, directione, & intimatio. ne : primum habet a voluntate , quae est primum mouens quantum ad exercitium; alia vero ab intellectu , ad quem pertinet ordinare, Fc loqui. Nam illae duae potentiae in tuis oporationibus se mutuo iutuant, intellectus enim dirigit voluntatem, & illam determinat quantum ad specieni aetiis, voluntas vero mouet intellectilio , illΗmque determinat quantum ad exercitium . Quod nonnulli egregie explicant emblemate duorum hominum , quorum virus est cinctis, & alter claudus; coecus que claudum gestat humeris,claudus verb co cum dirigit oculis sitis, & ut loquitur Alciamitis: MA:uat ille oculos , mutuat ille pedes.
213쪽
y98 Traeratust III. Obijcies primo contra primam 'partem al- Drtionis testimonia D. Augustini, &S. Thmmae, qui interdum insinuare videntur, impirium esse actum voluntatis. Ille enim s. Coim fess. cap. q. ait : Glunxas es qua imperat De vero infra quaest. 71. art. 6. ad 2. probat
quod prima causa peccati est voluntas , qui
ipsa imp erat emnes actus loluntarios , in Gu bus Iolism inuenitur peccστ m.
Sed facile respondetur, vel eos loqui de imperio large & improprie sumpto, prout si-ο nificat idem quod movet in finem , quo pacto charitas actus omnium virtutum imper re dicitur quatenus ex motione charitatis actus omnium aliarum viri init m ad dilecti
irem Dei, seu ad Deum summe dilectum o dinantur Uel si loquantur de imperio stria ete sumpto, de quo in praesenti agimus, solum intendunt illud esse a voluntate, non substa tialiter & elicitive, sed causaliter & originative; quia voluntas ex intentione finis, & ei ctione mediorum, mouet intellectum ad elia ciendum actum imperij. . Obiicies secundo: Ad eam potentiam formaliter pertinet imperirim , ad quam pertineo dominium , cum imperare sit proprius actus domini & si perioris in subditos: Sed domi
nium formaliter residet in voluntate,quae aliam rum potentiarum domina set tegina appellatur, non vero in intellectii: Ergo imperium est Di maliter actiis voluntatiS. - Renondeo distinguendo maioren . ad quam pertinet dominium, quoad vim mouendi, nego maiorem t quoad vim denuntiandi, intia
mandri de ordinando, concedo maiorem. Si
214쪽
militer distinguo minorem : dominium residet formaliter in voluntate, quantum ad vim mouendi & applicandi , 'concedo minorem Qirantum ad vim denuntiyndi, intimando, &ordinando; nego minorem,& consequentiam. Dominium itaque duo dicit, scilicet e scaciam motivam; ω vim denuntiativam ac directi-uam: primum ad voluntatem pertinet, quae idcirco aliarum potentiarum domina & regiana appellatur , nam motio earum quan sim ad exercitium a voluntate incipit: alterum Veio ad intellectum , cuius est ordinare, denuntiare, & intimare ; unde et laena rex aliarum
potentiarum dicitur , quia illas regit mediante prudentia. Imperium ergo pertinet substant ia liter ad potentiam' ad quam remnet dominium; non quoad vim mouendi, sed quoad vim dirigendi; qilia cum pertineat ad Imperium rationabiliter pro dere , debet non tantum mouere & impellere subditos, sed rationabiliter & moderate regere, quod sit per
prudentiam, & rationis directionem . Iobi jcies tertio : Omnis actust intellectu vel est simplex apprehensio; vel iudicium, vel disclirsiis ki non' enim asiae nisi tres illae mentis operationes a Philosophta. assignantur Sed imperium nonest simplex apprehenso, nesue iudicium, neque discursus: Ergo noni est actus intellectus, sed voluntatis. Fespondent aliqui ex nostris Thomistis, imperium pertinere ad secundam mentis operationem , & esse iudicium praeticum sit, sequens electionem , quod iudigium prassice tra incum appellant, ut illiid distinguant a uise dicto regulante electionem , quod practikuiu
215쪽
Sed contra: In omni iudicio intelIedluvii nenitur veritas vel falsitas: Sed in imperio neque verita; neque falsitas reperitur : Ereto imperiinii non est iudicium practicum subi quens electionem . MNUP probatur , nam quando aliquis imperat alteri fac hoc , neque dicit vertim, neque lalsum , quia non asserit aliquid esse vel non esse; Unde aliquis non di .lcitur vere vel falsa alteri imperare , sed benu ci male. Melius ergo respondetin cam D. Thomae
tiones quae a Philosophis communiter a sit. gnantur , pertinere ad linei lemina specul iiivina, ad practicum ver; pertinere alios actitad illinctias, quales sunt oratio dc in Remuri. i. . Obseruandum tamen est, quod licet imp rrum non sit formaliter iudicium , in illo tamen iudicium aliquod virtualiter reperitur; aequivalet enimlhuic iudicio , hoc tibi facien dum est, vel expedit tibi ut hoc facias , Sc ideo dicitur iudicium pracia se, trafricum, addissiliretionem iudicii antecedentis electi anzm, quot Iicet sit practrce pi acticum respectu ehectionis , efficaeiteri mouendo hic& nunc voluntatem ad leam elici dam,. est: tamen macescum tantiam spectalatiue , Tespectu ex cutionis mediorum; quia sol um proponit eius conuenientiam per modum simplicis enuntia tio ais, non Vero per modum intimationis, im
216쪽
da moralitate actumst haemanorum
CVm humanorum acti tum naturam sellesse physicum moralitas consequatur, poliquam illos in esse physic & ut ad ordi
neni naturae pertinent, considerauimus , consequens est ut de illorum morat itate , soli bo- iurate de malitia morali , disseramus. Verum quia notitia gradus gener ici non parum iuuat, ut species stib illo contentae periecte digno- et scantur, de in ora litate in communi prius agendum est,& quid illa sit, quidue si pra i bertatem addat, b riter ea Plicandum. Suppono ergo tanquam. Certum, libcrtatem esse quidem sim lamentum morat itatis actuum humactorum, non tamen ipsam, moralitatenhiormaliter ,. cuin pi ius intelligatur libertas in actibus humanis, quam moralitas ; prius enim concipimus, intefleetu proponente a Liquod obiectum cum indi fierentia , Voluntatem tu .i Ihid citin indifferentia tendere ζ in quo sor- maliter consistit libertas quam habere esse moraele in suo actu ; imo ex eo tanquam a ratione a priori habet esto morale in suo actu , quod tendat in ob ieiuturi cu indifferentia,quia ei eo actus habet quod sit mensurabiles per regulas inorum. Addo quod, si nulla esset renula marum, puta nulla lex, adhuc posita indifferentia iudicii in intellectu, intelligeretur liberias in actibus voluntatis, & tamen in t li casu nulla esset in ei; moralitaς: Ergi, Π
217쪽
rox Tranatus III .ralitas non est formaliter ipsa libertas. Vnde'
quando S. Thomas interdum ait, actiim v Iuntatis esse humanum, inquantum est liber, . vel in inquantuna procedit a d liberatione rationis , lyin quantum , in sensu causali non
formali accipiendum est Mosa litas ergo actuum humanorum consi nil mi maliter in i elatione aetiis liberi ad regulas moi uni : Tum quia ratio moralitatis in actibus humanis pertinet ad gentis mensura-i stis, M regulabili, per regulas morum: men-- si abile autem , ut tale, dicit ordinem ad: meri furana . Tum etiam P quia de moratibus eodem proportionali modo debemus, philoso phari, sic iit de artificialibus : Sed in artificia-libus tota so mali, ratio artefacti', sitimi ir ex ordine ad ideam & regulas artis ; quae sunt iura mente artificis : Ergo & in moralibus tota forinalis ratio moralitatis debet sumi ex ordine seu relatione quan actus humanj dicunt ad suam regulam stu inens iram: Haec autem reIatio laon est rationis sed rea Iis, clam comterilat actibus humanis inde pe denter ab omni fictione intellectus nam re 'Vera &a parte rei actus humani sunt morali
ter boni vel mali meritorii vel demeritoriI, laude aut vittiperio digni . NOR est tamen praedicamental is, sed solum transcendent lis.
Num quia bonitas moralis habet contrarium, , nempe malitiam morialem et . relationi autem
praedicanaentali nihil estin contrarium. Tum: etiam, quia relatio praedicamentalis, respicit teinlimina , Ut pure terminum , habitudo au teni ad obiectu nisi salia i tum regulis morum, in quannotalitas actuum, humanorum consi,
218쪽
Da actibuae hirmois. 2 Issit , non respicit illum ut purum terminum, .sed ut specificativum causam sormat ea extrinsecam, . Tum denique quia .relatio praedicamentalis depend et ab existentia tetamini, quo desinente evanes citi moralitas vero non ita ,. cum possit dari actus complacem tiae de bono praeterito bonus; .& delectatio morosa de actu pi arteriro malo perueria. lEx his intellio es discrimen inter esse mora-
I e monetae v. g. & esse morale actuum humanoruml: Valor enim moneta , & pretium rorum venalium , di recte & immediater a v Iuntate, vel intellectu humano stimitur sin γ litas autem actutini humanorum licet leges diuinas&humanas sipponat ab illis tamen immediate non sumitur, sed ab ordine transcendentali quem huiusmodi actus dicunt ad obiectum ut regulis morum subiecturn , qui ordo est reat is & illis intrinsecus . Nec obstat quod obiectum interdum noni sit. male , Vel realiter eximens; licet enim ordo praedicam e
talis tequirat terminum existentCm, transcendentalis tamen potest Versari circa noni existens, & circa non entia, ut constat in logica, iquae licet: sit scientiai realis , versitur tament circa secundas intentiones, quae in obiectis ni hil reale ponunt'. Item dignitates & honores, iurisdictionem, praecedentiam, & alia similia realibus actibus desideramus & ambimus, tameti non stini nisi denominationes, &. entia
Dices id c in numero actiis, sine aliqua reat ii mutatione, potest fieri de bono malus, imo
de non morali moralis , i ut con sibi in esu cares. uium .continuato a seria quinta in seriam) se
219쪽
trinsecam mutationem temporis essicitur in iliis moraliter Sc in motu primo, qui si coni nuettar , adu riente ratione, de non morali si moralis, sicut de nota libero liber: Ergo in ralita, non est aliquia reale Sr intrita secum.
actibus humanis, sed merium ens. rationi S., Vel ldenominatio pu rc extrinseca. . RespoIuleo negando Andecedens. , quando, enim actus in attia' do bono in maelum , aut de non morali in moralem, mutatur intrins
ce in esse moris,quia tunc susci pit nouum modum rea lem, seu nouum resipectum adobi ctum, qui ordo actibus.humanis realiter inhae-
vel, ut de relatione ad finem dicit n. Thomap
Instabiου, ille ordo non est prae lacamentalis; ise sed solum transcendentalis, ut supra diximuς Ergα non inhaeret. Consequontia patet, Ordo enim transcendentalis , cum, non da st ingua-tHr a fundamento, sicut Praed i camenta lis, nota inhaeret subiectaei, sicut ille: Respondeo aettas humanos Sc morales fu-pliceni habitudinem ad obiectum regulis mo- . riim stibiectum, importare unae transcenderi talem, qua illud ut specificatiuum SI causari vformalem extitiisecam, respiciunt s alliam praedicamen ratem , quae itam obiectum per in dum puri termini. ω correlativi attingit. ma pri uti in obiecto intelligitur, unde aliam tundat, quae actibas liti inanis, realiter in haeret ,. de illa soquitur S. Thomas , cum ait quoa jν elatio in sinem inhaeret actioni . Potest hoc eκ- plicari exemplo scientiarum , quae duplicem dicunt habitudinem ad obiecturari unam tran-
220쪽
po M7ἰbus hum uis. 2ο ς scendentalem , per quam specificantur ; alto ram praedicamenta lem, quae est mensurabilis ad mensuram , & ad tertium gemis pertinet, ac priorem ut rationem standandi praesupponiis unde licet prima non inhaereat subiecto , bene tamen secunda.
Morale gemis de quo capite Praecede Π-ti tractatum est, diuiditar in duas i cies bonitatem scilicet & malitiam moralem: . Bonitam moralis. consistit in respedia transcendentali ad obiectirm ut consonum regulis mo-Πlm, Vt euidenter colligitur ex principijs capite praecedenti statutis. Cum. enim bonitaς
sit species moralitatis, debet ex parte generis importare id ipsum quod importat moralitas, bindeque modum illum habitudinis in quo moralitatis essentiam col locauimus. Ex parte vero di sterentiae, nili i l Gild pote sti addere, nisi quod talis habitudo se ad. obiectitra ut consenum regulis morum si tum quia per hoc distinguitur a malitia , quae vespicit obiectima
disionum ; tum etiam quia bonitas cuiu&libet rei est conformitas cum nia regula , ac proin de bunitas achiis humani, debet esse coruor stas cum regula talis actus, quae est recta ratio. Confirmatar : Bonitas moralis , cum Per
tineat.ad genus mensurabilis & regulabili Per regulas morum , A mensurabile, ut talz,