Manuale thomistarum, seu Breuis theologiæ cursus, in gratiam & commodum studentium editus, ab adm. reu. patre F. Io. Baptista Gonet Riterrensi, Ordinis ff. praedicatorum, ... Tomus primus sextus

251쪽

bonus aut malus, quia tamen aettium human xum bonitas aut malitia moralis non pendet

sollim ab obiecto, sed etiam, a circiinstantiis, quae lunt veluti quaedam illorum accidentia, oportet quod quilibet indiuidualis actus habeat aliquam circunstantiam , perquam contrahatur ad bonum vel malum , ad minus ex parte intentionis finis: nam si finis quem operans formaliter aut virtualiter intendit, sit honestus, etiam si obiectum sit indifferens , actus erit bonus moraliter, ut cum quis vadit in agrum honestae recreationis causa: si vero finis non sit honestus, eo ipso talis aetiis erit malus, mora liter, quia eo ivio quod actus non habet finem bonum & honestum , eit malus: Cum enim c inquit S. Doctor ) ra ionis sir ordinare,

actus a ratione deliberativa procedens , si non sit ad debitam sinem ordinatus , ae x hoc θIo repugnat rationi o habet rationem mali. Idem docet Augustinus lib. . coni a Iulian. Cap. 3. verbis: Cum facit homo AEliquid in quo peccara non videtor , si non tropicr θοι fetciς ρηορ εν Vr Od facere debet, peccare conuincit r. Et timira: quidquid boni sir ab hominebo non propter hoc sic propter quod fieri debere vera sapientia principio, lic ἐς Uycio xideatur bon um , ipso nomrecto sine peccatum est. Ergo actus ex sua spo, eleue se ex obiecto indifferens, non potest e sieindifferens in indiuiduo, seu in sitii exercitio, sed necessario debet esse bonus moraliter, HI

Respondent Aduersarii hominem nori teneri actili indifferen i ea ubiocto apponerq

252쪽

finem bonum & honestum , 1ed posse illuni

exercere, ob solam delectationem , vel naturae commoditatem; nimis enim inquiunt axigoro sum videtur obligare hominem ad hoc ut in omnibus actionibus stis, in his praecipue quae ad naturae commoditatem , & indiuidui

Conseruationem pertinent, semper recitum &honestum finem apponat s alias continuo pe . carent homines, saltem venialiter, cum con tinuo tales actiones occurrant,& homines noni Tecordentur eas in bonum & honestum finemi referre. Sed contra primo : Quoties homo operatur cum consilio& deliberatione rationis, tene tur operari ut homo; ac proinde iuxta eγiget tiam &inclinationem naturae rationalis: E po tenetur operari in ordine ad bonum rati

nis siue honestum , quod est finis talis naturae; at ioquin non agit ut homo, sed ut animal, &assimilatur iumentis insipientibus quibus non est intellectus . Vnde Propheta Regius Psal

9. dicebat: Cousticue Domine legirtatorem opereos , ut fetanx Genter suoniam hominei sunt.

Id est mitte Domine Verbum tuum, & cipientiam demesas, ut doceat Gentes & homines

peccatores, qui more brutorum vivunt, attendendo solum ad bonum delectabile & sensib,

Ie,operari conformiter ad naturam humanam,ri se liti regii las rectae rationis ac prudentiae, bonumque honestum & rationi consontini

Contra secundo : com operationes non fiat propter delectationes. sed e conuerso deIe ctationes propter operationes, ut docet D. Thomas sipra qu. . ait. 2 ad 2.qui eligit Ope' ratio-

253쪽

Gazatus III. rationem propter delectationem , & propter hanc solam operatur, inordinate agit , & Pe

cat, perueretendo ordinem naturae , ut magis

constabit ex infra dicendis: Ergo falsum est, di a principiis moralis Philolophiae penitus alienum quod Aduersarij dicunt, nempe hominem poste exercere actus ex obiecto indiffe-xentes , propter solam delectationem aut sommoditatem naturae tanquam propter finem . Pars enim sensitiva &animalis , utpo

te in serior, debet semper iii bese ac siubordin xl xationi superiori , & ab ipsa dirigi & r gulari, subindeque bonum delectabile ad ho-

λὶesitum referri. Non requiritur tamen neces sario actualis xelatio in bonum honestum, sed stiricit virtualis: Unde quamuis quis accedens ad mensam, non cogitet de conseruatione vistae, sed solium de cibi delectatione , non prinpterea peccat, quia talem delectationem, Pro Pter operationem vitae conseruatiaeam, saltem virtualiter vult, sicque non inordinate eam zppetit . Mim hoc 'om quod aliquis agit --dinate ad fustentatiεncm diei quietem fui corporis, ad bonum χ turix ordina Vr in eo , Ut ait S. Thomas hic art. 9 ad 3. Ex quo patet eius sententiam non esse nimis rigidam & austeram nec jugum importabile , aut labyrinthum scrupolosis cori scienti)s inextricabilem , ut 'causantur Aduersari j.

Ex his potest magis illustrari & confirmari

ratio D. I homae, de rursus stib hac forma proponi : Quotiescumque homo operatur cum consilio & deliberatione rationis, intendit aliquem sitnem : vel eruo talis finis est bonum honestum, auritelectabile ei utile enim qua tu

254쪽

, D, cum non sit appetibile propter se , sed so- , tum propter aliud ad quod de semit ut in i dium, non potest habere rationem sinis. Si siti bonum honestum, actus erit moraliter bonusi & rationi consonus : Si vero sit pure delecta- bile, actus erit malus rationi dissoniis, qii ia ut ostendimus, est intrins ece malum, & ratio ni difforme, sitare in bono delectabili tam quam in sine. Obijcies primo: Sunt aliquae operationes per te tantum ordinatae ab oblectandum , Ut visio pulchri aci obieetandos oculos , olfactio Molis ad oblectandas nares, musica ad auresi ecreandas : E rgo sa item istae poterunt pro pter solam delectationem licite exerceri. Respondeo negando Antecedens , nulla enim operatio ad solam delectatione in ut ad V Itimum finem ordinatur , sed ultra tempertendit ad finem. commodum & utilem natu-iae. Ita visio pulchri, auditio luati is concentus, finaliter ordinantur ad excitandos spiritiis,qui deseruiunt ad operationes humanas exercendas. Olfactio odoris ordinatur ad cerebrum confortandum, & sic de corteris. Ubiicies secundo : Nullum est praeceptum obligans hominem ad referendum omnes suaς actiones in bonum honestum & rationi cons

Ialim, qu0ties cumque crina consilio S deliberatione rationis operatur: Ergo ratio D. Thomae falso nititur principio. Consequentia patet, Antecedens probatur. Si daretur tale praeceptum, vel emi positiuum, i naturales Non Primum, cum ex Scriptura non constet; nec, secundum, quia ad nullum ex praeceptis De - logi, ubi naturalia continentur, spectat: Ergo&c. Res

255쪽

14n Tranati x III. Respondeo negando Antecedens, & ad cius probationem dico , tale praeceptum esse

naturale; sicut enim agentia naturalia determinantur ab Authore' natiirae ad proprios actus naturali inci inatione , ita agens liberii mdeterminatur per le*es & praecepta et videmus autem quod agentia naturalia recipiunt ab Authore naturae inclinationem Vt per omnes suos actus tendant ad Proprios fines consonos sitis naturis: Ergo etiam agens rationale &liberum debuit habere praeceptum & legem, ut omnibus suis actibus deliberatis tendat ad bonum c rasonum naturae rationali, quod est bonum honestum . Neque enim minus spectat ad na turae Authorem dare agentibus liberis pro omnibus suis actibus determinationem in valem, quae est per praeceptum , quam Mentibus naturalibus determinationem naturalem, quae est per naturalem inclinationem . Ex quo Fatet tale praeceptum esse naturale Ad quod

vero ex decem in Decalogo contentis reduc tur, varie opinantur Authoi es. Quidam 'existi inant illud esse reducendum ad praeceptum dileetionis Dei, nam ratione huius praecepti tenemur diligere Deum super omnia , & habere illum pro fine ultimo , 3c consequenter referre in ipsum omnes nostras actiones , saltem mediate , quod fit ordinando eas ad albquem finem honesitim . Aliqui dicunt, quod sicut est praeceptum naturale non prodigendi pecunias, ita& non tetendi tempus inaniter,& potentias animae vel corporis, in operibus yanis & otiosis inutiliter non occupandi. Verius tamen aut probabilius ex i st imo,

quod sicut dantur quaedam veritates quae per

256쪽

se non pertinent ad obiectum iidei, sed sime veluti praeambulae ad illam;vt Deum existere,

Deum esse unum, sicut docer D. Thomas I. p. q. a. art. 2. ad I. ita dantur gyardam praecepta naturalia , quae non continentur in praece

ptis Decalogi, sed sunt quasi praeambula ad illa , sicut est praeceptum diligendi seipsum,

ad quod reducitur praeceptum de non operando ab sique fine rationabili; inquantiim homo, qu a rationalis est , & vivit vita intellectuali, ac eleuata supra vitam brutorum , debet diligere suam dignitatem , Se operari Vt homo, non vero assimilari iumentis insipientibus , ut supra ostensium ac ponderatum est. Obiicies tertio : Datus actus indifferens secundum speciem : Ergo & quoad indiuiduum. Consequentia videtur manifesta, quia nulla est species quae non habeat vel saltem habere possit aliquod individuum. - Respondeo, concesso Antecedente, negando consequentiam , quia ut supra annotati mus actus secundu ri speciem attenditur so- Ium penesordinein ad obiectum a quo spe ficatur , quod cum sype neque bonum neque malum per se sit, nullam bonitatem vel malitiam , sed specificam tantiim indifferentiam , in obieetiim refundit. At vero actus in indiuiduo consideratur ut vestitus omnibuς circunstantijs, quarum praecipua est finis, quis sit honestus , bonitatem moralem causat in actu; si vero honestate careat, malitiam moralem in ipsum inducit. Ad probationem in contrarium dicendum est , quod licet species quae actui humano absolute conuenit , in aliquo indiuiduo reperiatur , ea tamen quae illi a u. III. I. com-

257쪽

competit nib quadam praecisiorie & statu , quo ' attingit vel concipitur attinetere obi ectum sine circula stant ijs, non porcst ad indistiGα descendere s quia in indiuiduo inuentiuntur circunstantiae , fine quibus indiuid statio,iton pdatur: indifferentia' autem ad bonitatem & . malitiam actib: is humanis absolute non co rii enit, sed sub aliqua tam sim praecisione & r duplicatione , nemp : prout solum obiectuin ,r spiciunt, & a circunstantijs abstrahunt.

Ruo eorollaria quae Observentur digni Fina .

FX dictis colligitur primo , falsam esse, & a principias Philosophia moralis p

astus alienam Escobarii sententiana tract.. LeXam. 2. num I . asserentis , nullum esse peccatum conirdere & bibere usit ad satietatem, ob solam voluptatem, & pro hac isententia referentis Io iam in Sanesum . Constat enim ex supra dictis, delectationes ien. ias .ium a creatura rationali non esse per se e

petibiles, sed tot uiri catio te boni honesti,cuiussi at illecebra, & veluti condimentum , quod prehendere bonum libri estum, delectabili tranerentur. Vnde delectationes' sensuam pri- in arto& principaliter , seu tanquam 'inem ii tendere, est natura bruti, & vitium hominis, iuria ilhid A . inust in 'lii, de peccato origila.

cap. qO. Tan in excellentiae est in comparaιione Iecstris homo , amicis, hominis natura sit pe

coris Hinc Tollius in s iis de ossici js, ac Tus

pio iida sagax natura in operationibus acroasei iacionem inani idui vel speciei necessa ri is anposuit , ut.b: i a quae non possimi ap

258쪽

- De Hribus humαn r. 14culanarum quaestionum libris infert, corporia lvoluptatem, non se is se dignam b'minir pr. santia ,c pertinere ad omnem oscii q'κsionem, femper in prompt habere , qMantum isatura Domini lecudibus reliquisque besti, rnisi vo u-ρ ratem f mientibus, autecellar ., Ei Seneca lib. . de beata, vita cap. io. quendam Epicuri de og rege porcum redarguens, sic ait: Tu volu-

frueris, ego mior . Et epist. 88. Temperantia ac inquit ruoluptatibur imperat , alias odit a que abitit, alias 'dispensat, O ad Do m mο-4. a m redigis, nec Ῥn quam αd illas prositer illasHniς -Qualrs pudor eo post fidem non per- ,

uenisse Theologos, quo ante fidem Philos, Phi peruenere . Q are cic bario Se Sancto illud August ni ad Iulianum , voluptati fensuali simi liter putocinantem , regerere licet: Obsecro te non sit honestior Philosophia Gentium, quam nosra Chri laua . Vnde inter pronos tiones nuper a Sanctissimo Papa nostro Innocent o XI. damnatas, haec habetur : Comedere Em bibere V jue ad satietatem, ab ne necessir se 9 ob D am χοἰ 'stem, uora est peccatum modo non obsit valetbdini. quia licite potest apieri us naturalis suis actibus frui - .

Coll*itu seciuido taliam esse , & bonis moribus aduersiam , aliam Ioannis Sancti lententia in , qui disput. 23. num cas. contendit, finem ibi ius delectationis in conjugaris , nec peccatum quident es se veniale . Si enim peccatum de deordinatio creaturae rationalis est actiones ad indiuidui conseruationem spectantes, ob solam delectationem tan uam proptertinen elicere, etiain peccatuna, saltem venia

259쪽

re, erit in conitigatis aetiim ad speciei propi-gationem ordinatum, ob solam delectationem

tanquam propter finem exercere . Unde At gustinus lib. de bono conisigali cap. 6. coniu

galis concubis ετ reueraudi gratia non haberculpam , eoncupiscevt. α ver. fatian- , tamen , cum con prae , propter fidem thori , .enialemhαbet culpam Et cap 7. Reddere debitum eο-fiiuga e nullius est criminis , exigere autem γl-rra generandi necessitatem , es cul' venialis. Item lib. 2. contra Itilian. cap. Io. ait, coniis sex contrahere γude quotidia dicaui, dimitte nobis debita n a, quando modum geuerationi nec essariμmi causa folitar voluptatis excedunt.

Similia habet Gregorius Magnus lib. I 2 .mo- .ral cap. 'i . alias Lo. ubi haec scribit: Tune selum coniuges in admixtione sine lipa sunt, cum non pro explenda tibidine, sed pro fusci pienda prole misc'ntur. Et de cura pastorali p. admonit. 18. Admonendi sunt coniuger

inquit a his seipiendae protis se meminerint

ea a contusictos, ct clim immoderatae admixtioni seruientes propagationis articulum in usum transferuiit volup ratis,perpendunt quod licet extra non exeant, in ipsis pamem csniugist, couiugis iura transcendunt Vnde necessee est

dicerebris exhortationibus insueantur , ut defleant quod pulchram copulae speciem admixti rvoluptatibus foedans. Domum S. Thomas in q. dist 3 i. qixaeit. i. artic. a. in corp. ait Duobur forum modis coniuges absque omni peccat' conueniunt, scilicet caμsa protis procreandae, debiti reddendi, aliar semper ibi est pecca μ ad minus vi niale. Viide inter sexaginta quin

quo PQGp0sitiones , nuper ab Innocentio XI.

260쪽

D. ambus humanti. proscriptas, haec nonum obtinet locum e ostia coniugi', ob folans νοι pratem, xercitum, Omni penitus eares erit a Odefectu venialc

ur extενῖον non reddie bonisatam vel maliariam moratem intrinsecam fuera interiorem, sed gaudet tantum borestate vel

Colligitur haec veritas ex pIuribus Scri

pturae & SS. Patrum testimonijs , quia bus apud Deum voluntas pro facto reputatur; Nam Deus Genes. 12. dixit Abrahae non mactanti filium, sed mactare parato : κνῖα fec si hane rem, O non teperesi filio suo ,nigenia νε propter me, benedicam tibi. Vbi Chrysost

Inus homil. 47.Quantum ad voluntatem eruen sau erat dexteram Patriarcha Jerfectumque o

Peris Viduae minuta , in gazophilacium mi sta, praetulit magnis diuitum escemosynis quia non opus externum sed puri cordis affecttim res.. pexit: Viduam inquit Cyprianus tract. deoperib. & eleemos. λ eum ' deret Dominu , mon de patrimonio, sed de animo opus eires ex iu nx, consideraua , non quanti m sed e et auers dedisset, dixit: vidua ista lius omnibWς