장음표시 사용
471쪽
De peceatit. 4s 3 aut metaphysica, cum repugnet sine cognitio ne aliquid esse voluntarium , ut ex dennitio' ne voluntarii constat: Ergo & actus volun
, Non desunt etiam essicaces rationes quibus assertionis nosti ae veritas suaderi potest , sed praecipua ac fundamentalis sumitur ex ratione voluntari j, quae ad omissionem culpabilem necessario requiritur. Unde sic arguo: Vt orni illo aliqua culpabilis sit & peccaminosa, debet esse voluntaria non solum in actu primo, sed etiam in actu secundo r At secluseomni actu voluntatis , eam antecedente , vel concomitante , non potest esse voluntaria in actu secundo , sed iis tum in potent a & amiprimo, cum voluntarium in actu secundo dicat actum, ut ex terminis constat , & aliquam Voluntatis causalitatem & influxum actita l em requirat: Ergo omissio, secluso quocumque
actu voluntatis, eam antecedente , vel con
comitante , culpabilis & peccaminosa esse
Nec valet communis responso Aduersari rum, qui dicunt quod ut omissio aliquo sit curupabilis, sufficit quod sit voluntaria in aetii socundo mora liter & interpretatiue, id est iuxta viri prudentis aestimationem & interpretationem, ad quod non requiritur positiuus alia quis voluntatis influxus , scd siissicit quod ii mo possit, & teneatur aliquid facere, & non
fac.M. Non valet inqua nilim haec responsio, primo quia cum peccatum essentia liter sit v luntarium, eo modo quo aliqu:d habet rati nem culpae , debet habere rationem voluntaru : Sed omissio culpab ilis , de qua agimux,
472쪽
4s o Tranatus V. non tantum secundum prudentis aestimatio nem, vel interpretationem , sed vere & reipsa, independenter ab huius vel . illius aestimatione, habet esse peccaminosii, & continet veram & realem malitiam , quamuis priuatiuam, perquam in ratione peccati constitu tur: Ergo rei esse,& independenter ab hominiim existimatione & interpretatione , subii deque physice & realiter, & non solum mor liter & interpretatiue, debet esse voluntaria . Secundo, id a quo omissio denominatur u luntaria in actu lecundo, debet esse aliquid a parte rei in ipso omittente : Sed volitio interpretatiua nihil est in omittente a parte rei, sed in solo intellectu interpretantis : Ergo ab ea omissio culpabilis non potest denominari voluntaria in actu secundo, sed solum ab actu physico & heali voluntatis , eam antecedente
vel concomitante. Dices, omissionem non denominari volu
tariam ab ipsa formali interpretatione quae est in alieno intellectit, sed a fundamento ad ita interpretandum, quod est in voluntate , quoties adest potentia & debitum operandi, cum
- Sed contra: Ex his tribus quae reseruntur, scilicet potentia, debito, & carentia operati nis, tertium, cima sit ipsa omissio , non potest habere rationem fundamepti ex quo illa denominetur voluntaria , ut de se manifestum est, duo vero priora non sufficiunt ad rationem iundamenti proximi: quia fundamentum debet esse tale , quod non separetur ab
omissione, sed in fallibiliter eam inserat: p tentia autem & debitum separantur ab illa,&.
473쪽
De peccaria clam in eo qui omittit quam in eo qita non omittit reperiuntur: Ergo pra ter illa tria debet dari actus, qui sit caui, omittendi, ad hoc
ut omissio denominetur voluntaria in actu secundo, subindeque culpabilis. . Secunda ratio praecedenti affinis , potest sic proponi : Non potest dari peccatum sine
exercitio libertatis: Sed libertas per puram omissionem actus exerceri nequit: Ergo pura omissio seclusio, quocumque actu voluntatis ,eain antecedente, vel concomitante, nequit
esse peccatum. Maior constat, minor vero sic ostenditur. Exercitium voluntatis, ut liberae, debet esse vitale : Sed pura negatio nequit esse vitalis: Ergo libertas per puram n gationem aut omissionem actus exerceri noquit. Minor certa videtur, nam Vmerem
actu secundo est se mouere ab intrinseco: Sed, voluntas non se movet per negationem actionis & motus et Enio negatio actionis non est vita, sed negatio vitae, Maior vero suadetur primo in Voluntas, ut libera, est potentia vi-, talis: Ergo exercitium illius ut liberae, est exercitium vitae, & consequenter vitale. S cundo, voluntas carens omni actu est veluti mortua, vel saltem dormiens: Ergo pura negatio actuue nequit esse vitalis . Tertio, libe tas in actu secundo est modus Vitae actualis, vel species illius: Ergo omne exercitium libertatis in actu secundo, debet esse vitale; non enim potest dari species sine genere , trec in diis sine sibstantia rei cuius e st modus. De-muna non datur duplex vita in actu secundo,
altera in.negatione motus, altera in motu
nsistens: Ergo nee duplex libertas in actu
474쪽
st Trastatus V. secundo, altera consistens in actu secundo, at tera consistens in negatione seu omissione
Huic rationi respondent Auersari j eodem
modo quo praecedenti, i nimirum voluntatem actu peccantem peccato om i stion is, non viii
re in actu secundo , physice, & fornia liter, bene tamen moraliter, Fc aequivalenter; quia omissio pura actus, qRoad hoc quod si peccare , aequivalet actui physico, stipposito quod homo possit, teneatur, & non faciat. Verum, praeterquam quod difficile intelligi potest ,
quomodo voluntas actu peccans peccato Oinis sonis, physice mortua vel dormiens sit, & tamen sit vivens moraliter sorinaliter , physice aequi ualenter ., haec solutio confutata manet ex dictis contra responsionem ad praece dentem rationem ; cum enim omne liberum
voluntarium sit, si ut aliqua omissio culpabi lis sit, roa suificiat quod sit voluntaria moraliter & interpretatiue, non sufficiet etiam quod sit libera moraliter , & interpretatiue,
Obij cies primo : Ut aliqua omissio sit -- luntaria', subindeque culpabilis& peccaminosa, fissicit quod aliquis possit, teneatur, &non sociat, uti docet D. Thumas supra qu.a . unde Iacobi 4. dicitur: Scienti bonum, O non facienti, peceatum est illi: Ergo omisso, absque omni actu eam antecedente, vel concomitante, potest esse voluntaria & culpabilis . Quare idem S. IJoctor hic qu. 71.
475쪽
teneatain ; & non faciat, ly Non facere, non sumi uir pure negatiue,& prout onmem suspem sonem ει negationem iactus importat , sed priuatiue & moraliter, secundum quod talis negatio cau fatur a valuntate ; quare cum v Iunias non possit illam causare, nisi aliquem actum eam antecedentem vel concomitantem habeat, per ly non facere, non excluditur , ea . sibilatet ligitur aetiis voluntaris , omissionem concomita , vel antecedens . Vnde quando Iacobi .. dicitur : Scienti bonum , O που facienti , peceatum est illi, tu non facienti iri te i. gi debet de negatione voluntaria & libera in st tu secundo, ad quam reqniritur exercitium libertatis, ut supra ostendimus . Similiter quando S. Thomas ait, aliquid dici volunta riμm, quia es in potestare nostra ut fiat vel non far: Uel solum loquitur de voluntario in
actu primo, vel intendit aliquid polle dici
voluntarium in aetii secundo, sine actu dir elo, & immediate ad ipsim, terminato, quo modo non negamus omissionem posse esse voluntariam & culpabilem, ut constat in eo.qiii vult studium , Itidum, aut venationem, eo tempore quo tenetur interesse missae sacrifi
obijcies secundo , Si Deus, instante ob lugatione aicujus praecepti assii malitii, V. g. dialectionis Dei, denegaret voluntati conciti sumsitum ad omnem actum positiuum, cum huius praecep i adimpletione inconapossibjlem,in ta
si casu posset nou diligere Deum , subindeque
476쪽
Peccare peccato omissionis ; & tamen tunc miNlum actum cum huiusmodi praecepti impletio ne incompossibilem eliceret, cum repugnet. voluntatem sine concursu Dei operari: Ergo metaphysice loquendo , & de potentia absoluta , non repugnat dari omissionem culpab item, absque omni actu physico eam antece
Bespondeo, conceta Antecedente, negando consequentialia, licet enim in illo casti voluntas posset non diligere Deum, non posset tamen peccare precato omissionis ; quia cum exercitium libertatis debeat ab actu positivos incipere, in casu posito nullus actus positiquus in voluntate existeret, negatio amoris non
esset in actu secundo libera & voluntaria sed Blum in actu primo, subindeque non eG et moralis & imputabilis ad culpam, sed pure natura lis & physica .
Vaeres primo, Virtim omne opus de incompatibilectim obseruantia praece Hi aifirmativi, vitietur ex malicia omissionis Respondeo, si talis actus in omissionem influat per modum causae vel occasionis, ex illa Vitiari, &esse peccatum; secus vero si in illam nullo modo influat, sed ad eam mere per acci dens & concomitantei se habeat. Utraque pars manifesta est , nam actus qui
477쪽
oopineatiae. terminatur ad aliquid influens iii omissionem
per modum caulae vel, occasionis, consequem ter terminatur & inituit in ipsam omissionem: Ergo ex illa vitiatur. E contra vero actus qui ad illam mere per accidens Sc concomitanter se habet, nullatenus ad eam terminatur, nec in
illam influit, & per consequens, ex illa vidiari nequit . Utrumque explicari potest hoc exemplo: Si aliquis propter desiderisim &auiditatem studendi omittat inissam . studium illud est malum quia quamuis de se bonum, est ratio & causa volendi aliquid malum , nimirum missae omissionem. Si vero postquam homo ob pigritiam, vel laborem itineris , auticonsimilem causam, decreta It non intereste sis cro, & eo tempore quo urget praeceptum au- diendi missam, studio vacet, studium illud ex omissione miliae non vitiatur 3 quia nul 'o m do in eam influit, sed ad eam mere per accidens & concomitanter se habet. Vnde hareregula generalis statui potest, ad dignoscen- .dum quando inam achils qui coniunctus est xum omissione, sit causa vel occasio illius, &quando ad i liam mere per accidens ' & conc anitanter se habeat. Si opera cum ob seritantia praecepti incompossibilia , supponant in voluntate firmum de corticax cretum seu propositum non obseruandi praeceptum , tu manere per accidens & concomitan er ad eius omissionem se habent ; quia cum supponant causam sulli cientem onustionis, praedictum scilicet oluntatis propositum , in eam de facto non influunt . Si vero tale propositum non supponant, in omissionem influunt, Vt causae vel occasiones illius.
478쪽
Aduerte tamen, ut opera illa non censean lux influere in omissionem ς' requiri quod
nulla sit spes mutandi propositum , sed illita
moraliter perseueraturiun sit 8, si enim sit spes reuocandi propositum , &verisimile sit quod illud mutabitur, opera cum adimpletione praecepti incompossibilia,censetur influere in eius omissionem 2 Ex quo intelliges, eum qui prope horam duodecimam , in qua instabini pra, ceptum audiendi sacrum, se somno dedit, post
firmum omittendi propositum, non peccare se somno tradendo, quia in tam breui tempore nulla est spes mutandi propositum . E contra vero clericum nauiganterri, & post firmum propositum non recitandi horas canonicastinio a nauigatione, proijcientem breuiarium in naare , peccare mortaliter illud proijciendo quia in tam longa temporis mora qua nauiga tio durare debet,posset retractare propositum,& Verisimile est quod illud mutaret; pro proiectionem vero breuiarii necessitatur ad omis sionem praecepti , quamuis mutet Propositum,
di per consequens huiusnodi proiectio est
Quae res secundo, an a mis qui est causa omissionis duplicem habeat malitiam specie diuersiam, unam ex omissione quam causat, &. alteram oppositam it Ii virtuti a qua proced ret, si malam omissionem non causeret: v. g. virum studium causans omissionem sacri , sit non soluin contra religionem, qua praecipitur auditio missae, sed etiam contra virtutem stimcliositatis, quae inordinatum studendi amorem regulare de moderari debet 3 Respondeo illum unam tantum specie m
479쪽
Depeecatis. 463Iitiam moralem habere , silmptam exotnissi ne quam causat. Qui enim omittit sacrum propter studium, non ni gis peceat,quam peccaret, sit manendo otiosus absque tali actu ipsiim omitteret, ut videtur per s e notum : At si omitteret sacrum absque tali actu , per stalam otiositatem committeret unicum peccatum, sei licet contra virtutem religionis: Ergo & qui omittit 'sacrum propter studium , Alum contra virtutem religionis peccat, ns la vero contra virtutem studiosit
Dices: Omittens sacrum proprer studium, hoc facit ex nimio aisectu studendi: Sed ad virtutem studiositatis pertinet nimietatem in affectu studendi corrigere & moderari: Ergo qui omittit sacrum propter studium, facit coimtra virtutem studiositatis, & no 3 solum contra
Respondeo nimietatem in affectu studendi duplicem esse: una est intra propriam mat riam, quando scilicet quis studet res prohibutas, vel inanes, aut quae propriam facultatem superant altera intra propriam materiam non
est, sed ad aliam transfertur, ut quando quis studet, & a studio impeditur obseruanta praecepti spectantis ad materiam alterius virtutis. Prima const tuit vitium curiositatis,& per viv-rutem studiositatis corrigitur ; secunda Vero non a studiositate , sed ab illa virtute, cuius praeceptum per studium impeditur, corrigi debet; & huius conditionis est nimietas affectus studendi, impediens sacri auditionem, quare non per I '
480쪽
Quaeres tertio , an omissio culpabilix iri somno vel ebrietate contingens, sit in seipta formaliter peccatum, vel lolum peccati ci
Respondeo illam esse vere in se peccatum. Patio est, quia ut aliquid vere sit & dicatur peccatum, & non solum effectus peccati, ius-ficit quod sit voluntarium in directe de in sua
causa : At omisso saeri contingens in somno, indirecte 3c in sua causa voluntaria est, cum supponam a omittentem,quando se somno de
dit, illam praevidisse: Ergo illa in se formo
liter peccatum est . Minor constat, maior vero triplici exempIo declaratur, & suadetur. In primis enim pollutio nocturna in somno contingens, licet non sit in se sormaliter libera & vGluntaria, quia tamen est libera & v luntaria in sita causa, Puta in turpi cogitatione , Vel in actu impudico , aut alio consimili actu, peccatum est, ut docet S. Thomas 3. P. qu. 80. art. 7. Item si quis voluntarie se in briet, aut somno committat , praeuidens quod in cbrietate, vel in ionimo , sertium occidet, non solum peccat quando dat causam, sed etiam quando de facto occidit, quamuis tunc nullam habeat libertatem formalem; quia nimirum talis occisio in sua causa libera & v luntaria est ; unde si tunc occidat Clericum, manet excomin unicatus , ut docent Sylvester, Paludantis, Demum quando aliquis Peccat ex ignorantia vincibili, actus peocati est solum indirecte voluntarius & in causa, nempe ignorantia : Ergo ad peccatum sifficit voluntarium indirectum & in causa . Confirmatur: Non plus voluntarij requir, tur