Ammiani Marcellini rerum gestarum qui de 31. supersunt libri 18. Ad fidem ms. & veterum codd. recensiti, & obseruationibus illustrati. Ex bibliotheca Fr. LinderbrogI

351쪽

LIBER XXVI. 337 Vnde quibusdam atrox visus est, in amphitheatresi curric lo undatim coeunte aliquoties plebe, causas dispiciens cruminum maximorum. Denique post huiusmodi vindicata complura, Hilarium aurigam convictum atque confessum, vix dum pubescentem filium suum venefico tradidisse docendum secretiora quaedam legibus interdicta, ut nullo conscio alminiculis iuvaretur internis,capitali animadversione damnavit: qui laxius retinente carnince, subito lapsus confugit ad ritus Christiani sacrariu extractusque exinde ilico abscissa ce Io vice consumptus est. Verum haec similiaq, tum etiam ut coercenda mox cavebantur, & nulli, vel admodum pauci in his versati flagitiis vigori publico insultariit: sed tempore sequu-tO,longaeva impunitas nutrivit immania,usq; eo granante licentia,ut imitatus Hilarium quidam senator, servumque suum 1 modo non per syngrapham arcanis piacularibus inducendum , commisisse doctori malarum artium confutatus, suinpliciu redimeret opima mercede,ut crebrior fama vulgarat.1sq; ipse hoc genere quo iactatum est absolutuS, cum Vitae pudere deberet &culpae, non abolendar incubuit macular, sed zQ tanqua inter multos probrosos solus vacuus ab omni delicto,

equo phalerato insidens discurresq; per silices, multa post se

nunc usq; trahit agmina servulorum, per novit quoddam im signe curiosius spectari adfectans: ut Duillium accepimus veterem, post gloriosa illa navalis rei certamina id sibi sumpsisse,

ut tibicine lenius praecinente rediret ad sua post coenam. Sub hoc tamen Aproniano ita iugiter copia necessarioru eXuberavit, ut nulla saltem levia murmura super inopia victui con- gruentium orirentur,quod assidue Romae contingit. At in Bithynia Valentinianus Princeps ut praediximus P declaratus, N dato in perendinu diem signo profiscendi,convocatis primo- ribus,quasi tota cosilia tanqua sibi placentia sequuturus, percunctabatur quemna ad imperii consortiti oporteret adsumi: silentibusq; cuctis, Dagalaiphus tunc equestris militiae rector V v respon-

352쪽

333 AMMIANI MARCELLI Nirespondit fidentius: Si inquit,amas Imperator optime, haα fratrem υῖrempublicam,quaere quem vestigas. Quo dicto asperatus ille.sed tacitus & occultans quae cogitabat, Nicomediam itineribus citis ingressus Kal. Martiis, Valentem fratrem stabulo suo cum tribunatus dignitate praefecit.Indeque cum V snisset Constantinopolim, multa secum ipse divolvens, &magnitudini urgenti negotiorum iam sese parare considerans nihil morandum ratus quintum Kal. Aprilis productum eundem Valentem in suburbanum universorum sententiis concinentibus f nec enim audebat quisquam refragari 2 Au- Iogustum pronuntiavit: decoreque imperatorii cultus ornatum , & tempora diademate redimitum, in eodem vehiculo secum reduxit, participem quidem legitimum potestatis, sed

in modum apparitoris morigerum, ut prostrediens aperiet textus. Quibus ita nullo interturbante perfectis, constricti Urapidis febribus Imperatores ambo diu, spe vivendi firmata, ut erant in inquirendis rebus gnariores,quam in compone dis,suspeetas morborum causas in stigandas acerrime Vrsatio ossiciorum magistro, Dalmatae Crudo,& Iuventio SiCeiano quaestori tunc commiserumt: ut loquebatur pertinax ao rumor invidiam cientes Iuliani memoriar principis,amicisque eius,tanqnam clandestinis praestigiis laesi. Sed hoc evanuit facile , ne verbo quidem tenus insidiarum indicio ullo reperto. Hoc tempore, velut per universum orbem Romanum bellicum canentibus buccinis, excitae gentes saevissimae limites si- asbi proximos persultabant Gallias Rhetiasque simul Alemanni populabantur:Sarmatae Pannonias & Quadi:Picti,Saxones,& Scoti,& Attacotti Britannos aerumnis vexavere continuis : Austoriani Mauricaeque aliae gentes Africam solito acriaus incursabant: Thracias diripi ant praedatorii gobi Go- gothorum. Persarum rex manus Armeniis iniectabat, eos ad suam ditionem ex integro vocare vi nimi'properans,sed i

iuste , causando quod post Ioviani excessum, cum quo D

353쪽

LIBER XXVI. 339dus firmaverat & pacem, nhil obstare debeat quo minus ea

recuperaret, quae ante ad maiores suos pertinuisse monstrabat. Acta igitur tranquillius hyeme, concordissimi Principes unus nuncupatione praelatus, alter honore specie tenus ad-s iunctiis,percursis Thraciis Narsum advenerunt: ubi in suburbano, quod appellatum Mediana, a civitate tertio lapide disparatiu , quasi mox separandi partiti sunt comites. Et Valentiniano quidem,cuius arbitrio res gerebanu ,IQVinus eu nit, dudum promotus a Iuliano per Gallias magister arm Io rum,& Dagalaiphus, quem militiae rectorem provexerat I vianus: Orientem verb sequuturus Valentem ordinatus est

Victor ipse quoq; iudicio Principis antedicti provectus, cui

hanctus estArintheus. Lupicinus enim pridem a Ioviano pari. modo promotus magister equitu,partes tuebatur eoas. Tunc

u & Equitius Illyriciano praeponitur eXercitui, nondum maguster, sed comes :& Serenianus olim secramento digrestiis, recinctus est ut Parinonius, clarusq; Valenti domesticorum praefuit scholae. Quibus ita digestis,& militares partiti numeri. Et post haec cum ambo fratres Sirmium introissent divis, O palatio, ut potiori placuerat, Valentinianus Mediolanum, Constantinopolim V alens distessit. Et orientem quidem regeba potestate praefecti Sallustius: Italiam vero cum Africa& Illyrico Mamertinus , & Gallias provincias Germanus.

Agentes igitur in memoratis urbibus Principes, sumpseruntas primitus trabeas consulares, omnisque hic annus dispendiis gravibus rem Romanam afflixit . Alemanni enim perrupere Germaniae limites, hac ex causa solito infestius moti. Cum legatis eorum missis ad comitatum,certa & praestituta cX m re munera praeberi deberent, minora & viliora sunt attribu-30 ta: quae illi suscepta furenter agentes, ut indignissima proiecere. Tractatique asperius ab Ursatio tunc magistro officiorum,iracundo quodam & saevo, regressi, factumque exaggerantes, ut contumeliose despectas gentes immanissimas

354쪽

AMMIANI MARCELLINI concitarunt. Et circa id tempus, aut non multo posterius in Oriente Procopius in res surreXerat noVas: quae prope Kal. Novembris venturo Valentiniano Parisios,eod e mque nuntiata sunt die. Et Alcmannis quidem occursurum Dagalaiphum pergere mature praecepit: qui vastatis propinquioribus placis longius discesserant incruenti. Super appetitu vero Ρr copii antequam adolesceret reprimeudo, curis diducebatur ambiguis, ea potissimum ratione sollicitus, quod ignorabat utrum Valente superstite an extincto memoratus imperium adfectarat. Equitius enim relatione Antonii tribuni accepta, I regentis in Dacia mediterranea militem, qui nihil praeter negotium ipsum auditum obscure significabat, ipse quoq; nondum liquida fide comperta.limplicibus verbis Principem gestorum conscium fecit. His cognitis Valentinianus eodem . Equitio aucto magisterii dignitate,repedare ad Illyricum de-stinabat, ne persultatis Thraciis perduellis iam formidatus

invaderet hostili excursu Pannonias. Documento enim recenti impendio terrebatur, reputans paulo antea Iulianum contempto Imperatore bellorum civilium ubiq; victore, nec speratum ante,nec expectatuna,ab Urbe in Urbem incredibili velocitate transisse. Ucrum ardens ad redeundum eius im- petus molliebatur consiliis proximorum, suadentium & or alium, ne interneciva minantibus barbaris exponerct Gallias, neve hac causatione provincias desereret egentes adminiculis eius: usque legationes urbium accessere nobilium,precantes ne in rebus duris x dubiis impropugnatas eas relinqueret, quas praesens eripere poterit discriminibus maximis, metu ambitiosi nominis sui Germanis incussis. Tandem deniq; utilitate rei perpensius cogitata, in multorum sententias flexus, replicabat aliquoties hoste suum, fratrisque solius esse Proco- 3. .

pium,Alemannos vero totius orbis Romani: statuitque nus qua hi interim extra confinia moveri Galloria, a dusq; Remos

progressius. Sollicitusque super Africa, ne repente perrumpe

returi,

355쪽

LIBER XXVI. 3M retur Vulterium postea Cos. tunc notarium, ad eandem tuendam ire disposuit,&Masaucionem domesticum protectorem,ea consideratione, quod ibi sub patre Cretione comite quondam educatus,suspeeta noverat loca; hisque scutariumr adiunxit Gaudentium, olim sibi cognitum k fideleniis. Quia

igitur uno eodemque tempore utrobique turbines exarsere

moestissimi,competenti loco singula digeremus, nunc partem . in Oriente gestorum, deinde bella barbarica narraturi: quoniam pleraq; & occidentali, & in Eoo orbe iisdem mentibusto sunt actitata: ne dum ex loco subinde saltuatim redire festinamus in locum, omnia confundentes, squaliditate maximarerii ordinem implicemus. Insigni genere Procopius in Ciliacia natus & educatus, ea consideratione, qua propinquitate Iulianu postea Principem contingebat,a primo gradu eluxit: is x ut vita moribusque castigatior, licet occultus erat M taciturnus,notarius diuperspicaciter militans x tribunus,iam msummatibus proximus, post Constantii obitum in reru conversione velut Imperatoris cognatus altius anhelabat,admixtus consortio Comitum:&apparebat eum,si unqua potuisset, .a' fore quietis publicae turbatorem. Hunc IulianusPersidem ingrediens,consociato pari potestatis iure Sebastiano,inMe potamia cum manu militum reliquerat valida:mandaratq; ,ut 'susurravit obscurior fama nemo enim dicti autor extitit verus P pro cognitorum ageret textu, M si subsidia rei Romanae languine sensisset, Imperatore ipse se proVideret ocyus numcupari. Qui iniuncta civiliter agens & caute, Iuliani lethaliter

vulnerati funus,& ad regenda cominuma comperit Iovianuevectum: falsoque rumore disperso, inter obeuntis anhelitus animae eundem Iulianu vero mandasse,placere sibi Procopio 3O clavos summae rei gerendae committi: veritus ne hac ex causa indemnatus occideretur,e medio se conspectu discrevit, in xime post Ioviani territus necem,notariorum omni u primi:

quem Iuliano perempto veluti dignit imperio paucis militibν

356쪽

3AE AMMIANI MARCELLINI nominatum, novaque exinde coeptare suspochum, cruciabiliter didicerat interfectum. Et quia se quaeri industria didicerat magna,vitans gravioris invidiae pondus, ad abdita longiusq; remota discessit. Cumque a Ioviano exploratius indagari latibula sua sentiret,& formae vitae iam fuisses pertaesum : quip- spe a celsiore statu deiectiis ad inferiora, etiam edendi' penu- . ria in locis squalentibus stringebatur , hominumque egebat colloquiis postremae necessitatis impulsu, deviis itineribus ad Chalceaonos agrum pervenit. Vbi,quoniam illud firmius visum est receptaculum, apud fidissimum amicorum delites- Iocebat, Strategium quendam eX palatino milite senatorem, Constantinopolim, quantum fieri poterat, clanculo saepe intermeans : ut indicio eiusdem Strategii patuit, postquam si pius in factionis conscios est inquisitum. Ritu itaque solertissimi cuiusdam speculatoris, ignotus ob squalorem vultus &maciem, rumusculoS colligebat tunc crebrescentes, ut sunt

acerba semper instantia, incusantium multorum Valentem, quasi cupiditate aliena rapiendi succensum. Cuius diritati adiectum erat incentivum exitiale cer Petronius, α praeposito Martensium militum promotus repentino saltu patricius, a

animo deformis & habitur qui ad nudandos sine discretione

cunctos immaniter flagrans, innocentes pariter & sontes post exquisita tormenta quadruplicibus nexibus vinciebat, debita iam inde a temporibus principis Aureliani perscrutans,& impendio moerens, si quemquam absolvisset indemnem. Cuius morum intolerantiae haec quoq; pernicies accidebat, quod cum ditaretur luctibus alienis, erat inexorabilis& crudelis,& in rabido corde rudissimus,nec reddendae, nec accipiendae rationis unquam capax: invisior Cleandro,quem agentem sub Imperatore Commodo praefecturam, sublata Sovecordia diversas legimus vexasse fortunas: M onerosior Plautiano,qui praefectus itidem sub Severo ultra mortale tumens cuncta confuderat, ni gladio perisset ultor . Haec lachry

357쪽

chrymosi,quae incitante Petronio sub Valente clausere mul-' tas paupertinas & nobiles domos , impendentiumque spes atrocior, provincialium x militum paria gementium sensubus imis haerebant: & votis licet obscuris & tacitis, permus latio status praesentis ope numinis summi concordi gemitu poscebatur. Q Procopius latenter accipiens , arbitratus ubi felicius ac rit fatum, negotio levi ad apicem summae potestatis assumi, subsidebat ut praedatrix be1hia, viso quod

capi poterat protinus eruptura. Cui haec quae maturabat a xo denti fors hanc materiam dedit impendio tempestivam. Consumpta hyeme, festinans ad Syriam Valens, iamque fines Bithynorum ingressus, docetur relationibus ducum, gentem Gotnorum ea tempestate intactam, ideoque servisi imam, conspirantem in unum ad pervadenda parari collimitiaThraciarum : hoche cognito, ut impraepedito ipse pergeret quo tendebat, sumciens equitum adiumentum & peditum mitti iussit ad loca, in quibus barbarici timebantur excursus. Dbmoto itaque longius Principe, Procopius aerumnis diuturnis

attritus, vel atrocem mortem clementiorem ratus malis quieto bus afflictabatur, aleam periculorum omnium iecit abrupte: extremaque iam perpeti nequaquam timens, praeeunt Perdita ratione,facinus adoritur audacissimum. Divitenses Tum gritanosque iuniores ad procinctum urgentem per Thracias inter alios ceIerare dispositos, & Conltantinopoli moraturos solenniter biduum,per quosdam ex iisdem numeris notos

solicitare properans, quia cum omnibus loqui periculosum erat & arciuum,fidem paucorum elegit. Qui pellem per spem

praemiorum ingentium, sub consecratione iurisiurandi, pr

misere se quae vellet cuncta facturos: favorem quoque pollia 3o citi conturmalium, inter quos ipsi potiorem locum obtinebant in suadendo, stipendiis excellentes & meritis. Utque condictum,& ubi excanduit radiis dies, idem Procopius diductus in cogitationes varias, Anastasianas balneas petit,a

358쪽

AMMIANI MARCELLINI sorore Constantini cognominatas,ubi locata noverat signa doctus ciue per arcanorum conscios, omnes in eius studium consensi ne societate coita nocturna, fide salutis data libem ter adminus constipatione vendibilium militum cum honore

quidem, sed in modum tenebatur obsessi qui ut praetoriani squondam post Pertinacis necem licitantem imperii praemia Iulianum susceperint,ipsi quoque Procopium infausti dominatuS eXordia molientem, attenti ad omne compendium doefenderunt. Stetit itaque subtabidus, excitum putares ab inferis , nusquam reperto paludamento, tunica auro distincta ut Ioregius minister indutus, a calce ad pubem in paedagogiani pueri speciem purpureis opertus tegminibus pedum: hastatusque purpureum itidem pannulum larva manu gestabat, ut in theatrali scena simulachrum quoddam insigne per aulaeum vel mimicam cavillationem subito putares emersum. Ad hoc Isigitur dehonestamentum honorum omnium ludibriose sublatus, & ancillari adulatione beneficii alloquutus autores, Deesque pollicitus amplas, & dignitates ob principatus primitias, processit in pulicum multitudine stipatus armorum: Quis ine iublatus erectius ire pergebat, circumclausus hor- 2.

rendo fragore scutorum lugubre concrepantium, quae metuentes ne a celsioribus tectis saris vel tegularum fragmentis conflictarentur,densius ipsis galearum cristis aptabant. Huic timidius incedenti, nec resistebat populus, nec favebat: ac cendebatur tamen insta plerisq; vulgarium novitatis repen- utina iucunditate, ea re potius incitante, quod Petronium, ut praediximus,divitias violenter augentem,omnes eadem memte detestabantur, qui sepulta iamdudum negocia,& redivivastabulas debitorum in diversos ordines excitabatis. Cum ita-ue tribunal idem ascedisset Procopius,&cunctis stupore de-Xis timeretur silentiumtriste,procliviorem viam ad mortem tremore diffuso pauca tamen

sui sperabat) existimans advenisse, per artus treimplicacior ad loquendum . diu tacitus stetit: l

359쪽

xxv I. 3 sinterrupta & moribunda voce dicere iam exorsus, quibus stirpis propinquitate imperatoriae praetendebat, leni paucorumsusurro pretio illectoru, deinde tumultuariis succlamationibus plebis Imperator appellatus incondite, petit curiam raptim. bi nullo clarissimorum, sed ignobili paucitate inventa , 'latium pessimo pede festinatis passibus introiit . Mirantur quidam profecto irrisione digniprincipia, caute coepta & temere, ad ingemisceadas erupisse reip. clades, idinari forsitan exemplorum,id accidisse primitus arbitrantes. Sic Adramytenus Andriscus deoner quidam infimae so tis , adusque Pseudophilippi nomen evecisus, bellis Maced

nicis tertium addidit grave. Sic Antiochiae Macrino Imper tore agente ab Emesa Heliogabalus exivit Antoninus. Ita inopino impetu Maximini Alexander cum Mammea matre V confossus est. In Africa superior Gordianus in imperium raptus, adventantium periculorum angoribus implicatus,vitam laqueo spiritu intercluso profudit. Vitur cupediaru uilium mercatores,et qui intra regiam apparebant,aut parere desierant, quique coetu militarium nexi ad pacatiora iam vieto tae discenerant, ad insoliti casus ambigua partim inviti, alii . volentes adsciscebantur: nonnulli omni utiora praesentibus rati, o civitate occulte dilapsi Imperatoris castra petivere itineribus festinatis. Hos omnes Sophronius vivacissimo cursu praegressus, tunc notarius,praefeetias postea Constantinopo-as leos, Valentem a Caesarea Cappadocum iam profecturum, ut vaporatis aestibus Ciliciar iam lenitis ad Antiochiae per- curreret sedes, textu narrato gestorum,spe dubia ut in talibus percitum & stupentem, avertit Galatiam, res adhuc trepidas arrepturum. Quidum itineribus properat magnis, attentissi-3o ma cura Procopius in dies agitabat noctes, subditivos quos. lam ostentans, qui astutia confidenti,partim ab Oriente, aliii E Galliis se venisse, & Valentinianum obisse fingentes, cun-

cta patere novo S. favorabili Principi memorabant. Et quia

360쪽

a 6 AMMIANI MARCELLINI res novae petulanter arreptae celeritate muniri solent inter-terdum, ne quid formidandum omitteretur, confestim di x-bridius in locum Sallustii praefectus praetorio factione P tronii recens promotus, R Caesarius Costantinopolitanae urbis praefectus,in vincula compinguntur: Et iubetur civitatem curare Elita potestate Phronem ius, esseque magister ossiciorum E uphrasius, ambo Galli institutis bonarum artium spectatissimi: & administia negotiorum castrensium Gomoario x Aetiloni revocatis in facramentum committitur ineonsulte,ut docuit rerum exitus proditor. Quia igitur Iuli- Ious comes per Thracias copiis militaribus praesidens opprcs.surus rebelles si comperistet conata ex propinquis stationibus timebatur, commentum excogitatum est validuirita: Mquasi iustii Valentis seria super Barbaricis motibus tra staturus, Nebridii litteris adhuc clausi violenter exprcssis accitus is Constantinopolim strictius tenebatur. Hacque callida fi aut de bellati ices Thraciae gentes sine cruore acquisitae, adminicula ausis tumultuariis maxima compararunt. Post quae ita eventu laetiore completa, Araxius exambita regia praetorio praefectus accessit, velut Agilone genero suffragante: aliique a optures ad aulae varios aetus & admini mandas provincias sunt admissi, quidam inviti, alii ultro semet offerentes cum primiis. I tque in certaminibus intestinis usu venire contingit, emergebant ex vulgari fece nonnulli desperatione consiliisque ductantibus caecis: condiaque quidam orti splendide asa culminibus summis adusq; mortes & exilia corruebant . Vbi per haec& similia factio firmiter videbatur esse composita,rcstabat ut abundans cogeretur militum manus:& imp tratum est facile, id quod in publicis turbamentis aliquoties ausa ingentia vel iustis exorsa primordiis impedivit. Transe- go, umes ad expeditionem per Thracias concitatae equitum peditumque turmae, blanaeque acccptae M liberaliter cum essent, nesque in unum sitae, iamque exercitus species appareret,a . promis '