장음표시 사용
661쪽
arsi non omnia, quae seruus mutuo su sit, ines domini versa impensassiim:
plicatur. Caeterv in peculio id esse dicitur,quod de Gucto eo, quod domino,eiusque potestati uibditis debetur,superest: modo serui vicario no debeatur.
is dictis sis de actione depeculiordicamus quid sit pecultu. Et definitis peculν talis
.es. i naturalepatrimoniu ei, qui aliena in potestate est,concessum ac permissum,de uolun talepatris aut domini, deo sis naturalibus d bitis, quae aut patri debentur aut domino,qys. qui in eiusde potestate sunt. Dixi naturale patrimonium:quoniam per ius civile is, qui aliena in potestate est, patrimonium habere non potest.Diami, Et qui aliena in potestate es de voluntate pse tris aut dominipermissum aceoncessum: quia id demuteculia est quod pater dominusve non igno vat. msi quid sine volun te ipsorum serui istut 3 habuerint, id peculis ann merandu non est. Leei, deductis naturalibus debitis, quoniaid proprie peculiu est, quod dis de stis,quae natu
Faliter ab eo debentur,superest. veluti, Centu mia hi a ureos debet is,qui ruptate tua es: habet' cultu,quod prima facie trecentorum aureum pis' satur esse . Sed quoniam is patri aut domino cem sum aureos debet, debet' itidem et,qui in eius
662쪽
potestate habes, centum quinquaginta aureos pure videtur ese in peculio quinquaginta aurei.Inuenias tamen, quando nec id, quρd ei debetue , qui in eiusdem potestate est, deduci debeat in actione de peculio : veluti in hac specie: Seruus tuus in peculio seruum habebat . Iuris prudentes autem priuium illum seruiun ordinarium πο .cant, O seruum se Vicarium .Porro quemadmodum ordinarius , feruus est, ita O vicarius . In , eiusdem itaque potestatesunt. Seruus igitur tuus Ma centum aureos mihi debebat. Habebat autem peculium centum qs inquaginta aureorum e tanti M. res peculiares aestimabantur:atque in hac aestimatione erat O vicarius, sedcthule vicario uus,iacentum aureos debebat ordinarius. Si tecum igntur agam de peculio, nonpotes dicere,quinq-ginta tantum aureos in peculio servi tui se, O ideo in quinquaginta solum condemnari te debe re: quia ordinarius,cuius gratia tecum de pecu- Iio agitur, vicario suo centum aureos debeat. suoniam debitum hoc deduci non oportet: et ire . nam huiusce rei ratio sit, dicendum est. Gratis
est haec. Gum peculium ordinarν serui scire ae
cognoscere volumus, caeterarum quide rerum simationem ineuntes, addere solemus edi aestimationem vicarii . Et ita pronuntiamus, tantum aut tarum esse in peculio. Id quum ita se habet,non pormicarius, cuius aestimatione peculi is augetur ipse illud minuem eo nomine,quodsibi aliquid de beatur. 2 e eadem persona duas cotrarias habere functiones videatur, ut in eadefactis ecitio eadem cansa simulo augeat Ominuat peculiu , Aa s Idem-
663쪽
est, Uilius tuus, quem inpotestate habes, hominem in peculio suo habeat , qui dicitur seruuspeculiaris. Ac mihi centum aureos debeat , .
debeat item O seruo peculiari centum aureos rriam ct hic dicimus debitum hoc deduci non debere,ne seruus peculiaris,simul O r limationem sui peculium filii tui augeat, ct eorum nomine quae sibi naturaliter debentur,minuat O eadem persona in eadem causa duas contrarias functiones obire intestigatnr , ut O augeat O minuat peculium. A R G V M.
Ob ea, te quibus nobiscum contraxit seruus, cadonisuo multis licet actionibus experiri; nempe aut Quod iussit actione, aut institoria, aud exercitor':aut denique de peculio . At ea quae de peculio est,quandoque ut genus,quandoque ut species proponitur:priores autem ut mecies intenduntur. Ioetamen in his potissimum obseruandum est, ut diligenter expendamus quantum uti velimus : Nam quadoque una,quam alia experiri magis conducit.
EX iis quae dicta fiunt,costat multas est actio
nes, quibus cum domino de 3r, quae femur debet,agerepossimus. Est enim actis, Quod iussu, est in litoria,s exercitoria, es tributoria, es
depeculio.Porro dubium non est,quin omissae amon Quod tu ,vel exercitoria , aut insito via : de peculio agere liceat. Nam quum actio depeculio generalis si cuiuscunq, in locum moueri poteA: quoniam caeterripeciales βnt,hre autem generalis est. Caeterum Hultus admodum sit oportet,qui omissis illis , quς O facilem habet probatione Oactori insolidum pariunt condemnatio
664쪽
nem,ad actionem de peculio decurrit.P am edi illud inprimis di scite e iplanumfacere, quam tum inpeculio sis: res enim peculiares,non omnibus extraneis nots sunt : O deinde ubi magno laboreplanum fecerit, quanti m tu peculio si tu
quoio de naturalibus debitis quae peculium minuunt referri potest. Porro di scite eri es t lud probare,quid quarum' ex iis qur mutuo seruussumpserit in rem domini uersum impensum
sit.Enimuero haec actio depeeulio interdum Ovi genus,ctu species mouetur.Et quando id contingit, ueluti,contraxi cum seruo tuo,neque iubete te,neque quum praepositiis esset alicui negoti tioni maritimae vel terrestri. His actio depeculio
O ut genui ct ut species est. Sed etsi tibi isto tri
butoria copetit, potes hac omissa rque de peculio siue de in rem verso agere.Porro non omnino hic damnandus est,qui omissa tributo a,ad actione de peculio decurrit : quoniam actio depeculis , alias legepraestat actioni tributoriae: alias minus ei nolumenti habet quam tributoria: et' tunc expedis tributoria agere: veluti, quum multa suns debita naturalia.P am quum tributoria agitur, nullam naturale debitum deducendum est. In pa bri enim causasunt, in quae domino debentur , est quae creditoribus. domini conditio in eaprecipua est,nec quod ei debetur,deduci potest. vero depeculis agitur , potior est domini condiatio. Quoniam naturale debitum, idest quod domino di tur, deducendum est ro ita in id quod superest,serui dominus creditori condAratur. Afilio porro de leculio plus adfert emolumemi,hac in
665쪽
ve. quum de peculio agitur,totius peculii ratio habetur.' quum tributoria agitur, id tamium in iudicio spectatur,in quota parte peculii seruus negotietur , forte in tertia , aux quarta , aut etiam sexta. tqui nesic quidem tributoria agedo sextam insolidum partem peculii consequitur, in qua seruus negotiatur: sed id tantum quod a domino in distributione mercium interuersum ac celatum fuerit.Partis igitur partem fert. Ea vero pecul, pars quae vel inpraedis consistit, uel xn mancipis vel in nominibus: quoniam forte seruus asis quibusdam mutuum dedit , ad rationem non vocatur . A ecesse est ergo , diligenter fecum unusquisque aestimet, tributorianesibi conducas neme, an malis actionem de peculio eligere . -dsippo repossis , ea,quae ipse seruo crediai in rem domini versa esse, melius eri ut actionem de peculis eligat: quo ex capite de in rem merso in solidum condemnatio sequatur .
Quae de dominis ac seruis quantum adactiones pertinet, dicta sunt, eadem & de parentibus ae li- Deris intelligenda sunt. At ex mutui contractu nec filius . nec pater obstante Macedoniano Senat sconsulto conueniri de peculio possiant. De eo autem, quod iussit, vel in rem Verti, aut institoria , vel exercitoria aduersus patrem, vel dominum eκ
fili j aut serui contractu directo experiri licet..c Vae ambis iam de seruo ae domino dicta dixi- I sunt, rim desilio Mia ,stnepote n
666쪽
in potestate habemus ,seruatur: quod aduersu est riuicunque se,qui in parentis lotinare sunt mutuum dederint , velup in modum excνtioni, obiicisoleat Senatus consuL Macedonianum sId autem quid sit latius dicendum est . Fuit. quidam Macedo Romae cid enim nomen erat homin0 qui quum se in potestate patris esset, ' grande aes alienum conflauit , sperans Iuturum , .m mortuo patreμο acile id dissolueret. Qμηm vis iac multum iam te oris transisset,pauis et O mo- nus in .lsus coeperat esse creditoridebitum repetens. Ma L. i. e- cedo , quum non haberet unde redderet Dam
quomodo , qui in pote late esset λθ patrem suum occidit. Relata res est ad Senatum.Et ille quidem te in ignas dedit parricidii. Verum S.Cfactum est ,
quod Macedonianum vocatur,quo cauetur, ne
qui liberae persenae alieno iurisubiecta mi mum apreidediset, actionem eo nomine haberet. t hoc lari modo , quum se repetitionem , quisque eius , quod credidisset , nullam habiturum cognosteret, cauere: sibi a mutuunt dando . Honsolam autem a filio silia , nepote aut nepte , non recte petetur , quum adhuc in parentis sui potestate
juntse nev quum ui iuris facti fuerint,vel morre parentis forsan, vel emancipatione.Quinimo nec aduersus patrem auum me de peculio datur actis , siue liberos,adhuc in potestate habeant, iaue eos emancipauerint. Haec autem ideo constit se fiunt a Senatu , quoniam sepe compertum est, . iuuenes magna aeris alieni mole obrutor, d per . luxum libidinem'prodegerant , uitae parentum hora insidias moliri. Illud aute velut insumma debe-
667쪽
debemus scire , si domino aut patre iubente, cumeo,qui in potestate illorum est,contractum imis, aut quid in re ipsorum versum sit, licere ut omissa actione depeculio aut de in rem verso , directo aduersus patrem aut dominum condimone agamus, tanquam si principaliter cum ipso domino vel patre,negotium gestumfuisset. Sed Ois, qui institoriam halet mel exercitoriam, condictione aduersus patrem vel dominum agerepotes . Nam O iussu illius cum eo, quem in potesate habet,cotractum intelligitur. Diximus.n supra, eis, qui negotiationi maritimr vel terreriri aliquem praeponis, hoc velut omnibus dicere videri,ut secure cum eo , quem prsponi contrahanς.
PD aelictum a seruo, domino ignorante, aut id prohibere nequeunte comissiim,noxali actione dominus tenetur, qua condennato liberii est,aut damnu resarcire, aut noxae deditione damni praestationem effugere. Quod si seruus pro noxa datus, tandem aliquado damnu emendare velit inuito eo,qui Pro noxa eum accedit, manumittetur,nec in domini prioris potestate redibit.Caeterum noXales actiones aut legibus,aut praetoris edicto costitutae sunt. Vemadmodum ex contracti feruo' rum , cum dominis agitur: , ita ex delicto feruorum, domini tenentur rom si rerum mearum ali quam seruus tuus furto abstulit , aut ui rapuit, vel si damnum mihi intuli aut iniuria me assecit: noxalis mihi datur tecum acti Liberum
668쪽
Liberum autem tibi in noxali actione condemnarο,vel quod mea inter praestare, vel seruum noxae dedere . IXoxa dicitur corpus ipsum quod nο cuit , quoniam seruus nocuit. IVoxia vero ipsum
maleficium vocatur:veluti furtum, damnum, rapina,iniuria. autem idsumma ratione intro ductum,υt dominus noxali actione condemnatus,
seruum illsi , in quem deliquit, possit dedererquaniam iniquum eraς , nequitiam seruorum ultra eo ora ipsorum dominis damnosam ese . Norali igitur actione serui mei nomine condemnatus, in nulla alio inuitus laedor, quam ut eum noxae de-da1n. IVam delim simationem inuitus no cogor fluere. Porro quum semel actoriferuum qui δε- g. Doliquerat, noxae dedidi , a noxali iudicio liberor , in perpetuum dominis eius in accipientem translatu. P eg, .n.dicimus seruus vel veris suis a
que ministerio, delim aestimationem ei n quem
deliquit,praestiteri velnumos alicunde comparaios illi dederit, veterem dominum eum redire. Verum Praetorem adire debet, O ei rem omnem exponere,atque ita vel inuito eo, qui noxae ipsum accepit, a Praetore manumittitur.Constitutae sunt aut noxales actiones aut legibus aut edicto Pettoris. Legibus, ut Drti. Hanc n. lex XII.Tabul. inue g. Suenitiatem O damni iniuria, hanc enim introduxit autem lex Aquilia.Edicto Praetoris , ut noxalis iniuria Ne, noxatis Vi bonorum raptorum . . .
Actio novalis,serui dominum ad c uecunque per 'ueniat, perpetuo prosequitur.Quod si libertate se consecu-
669쪽
consecutus seruus, noxalis extinguitur, & directa actione delicto competente conuenitur. Et contra, si liber deliqui eo seruo facto,quae directa fui noxalis essicitur.
S Qm Egula est nobis a veteribus per manus tra
Eta'' dira , dicimus: 2 xa caput sequiatur. maxime spectatur his in casibus . Seruus tuus rer quasdam mihi furto sis fraxit . uandiu in tua potestate es , habeo tecum noxalem furti actionem . Quod si ad alium iraslatus sit, cum εο noxadi agetur.Sin uero manumissus fuerit,d vectam habeo cum ipso furti actionem, O noxa-lis perimitur. Sed δ per contrarium, acrio, quae rius directa erat,noxalis siemi poteri: velut,aliquis quum liber eget urtum mihi fecit. Is postea seruus factus quoniam es forte visupra libro primo diximus) ad praecium participandum v nundari sepermisit seruus tuus factus erit , actio furti tecum noxalis esse incipis, quae prias
directa fuerat. A R G V M. EX serui proprij delicto domino nulla pr ita
est actio,quanquam alienatione, aut manumissi ne seruus conditionem mutet . Quod locum qu O-que habet in alieno seruo, qui damnum passi proprius effectus est. Nec contra a seruo ex domini de ficto,licet libero effecto,ulla datur actio.
s o Eruus meus mihi furitim fecit:.nusia nasci:ur seruus actio : nam inter dominum es eum, qui inlotestate eius est, nulla se potest obligatio Quod si auo in potestatem alterius seruus peruenerit , aut manumissus fuerit. neque cum ipso iam mani misso neque cum eo in cuius potectate e Lag
reldism .ssioniam actio, quae ex delicto ipso na-- scitur,
670쪽
scitur,non nata, s laseruus qui furtum commisit,in ea potestate se ex eo nunc nasci non potest, quod ii qui furtum commisit, de,otestate mea exierit. Adeo autem id verum est, nullam inter seruu O dominu Obligationem pse consipere,ur si alienus feri urfurtu tibi iecerit,ctea ex re furit actio tibi natasit, ac deinde is,in tuam potest tem venerit , actio furti' fam nata extinguatur , idque per regulam qua dicimus , Re qt anque,
quum in eum casum venerit, a quo initium capere non poterat, tingui.Porro quoniam nulla na
scebatur ibi actio , quum is eo tempore furtum fecisse quo in tua potestate erat eo O quum in , tua potestate esse coeperit,actio iam nata perimitur. Adeo gutem extinguisur actio ue quum postea tu ferui dominus factussi eris , vi neque si de potestate tua exierit, agere iam eo nomine possis. Quomodo enim quum extincta' actis. Iam sepe enim a nobis dictum est ι dominum cum seruo nullam actionem habere posse. Quemadmodunec dominus si quid inferuum admiseris, veluti quod iniuria aut uerberibus eum affeceris , vllaei teneripores actione, neque seruus , in qi et' id commissum est,uel manumissus fuerit, vel in alterius potestatem veneris. εA R G V M.
Noxses actiones in filiis familias hodie locum se habere desierunt, ac pro suo quisque delicto com vete ueniri,& in pecunia puniri potest. 5 res I AS aut noxales actiones veteres cori siliis dena.