장음표시 사용
671쪽
perior hominum conuersatio,invisendi inter sese ratis,merito ac recte huiuscemodi asperitatem eiecit'contempsit,acpenitus a communi usu explosit. Quis enim sanr mentis sustin ea: siliu suum,e' magis siliam noxae dedere, ut pene incου- suum pater q i hsc patitur, magis quam filius , tericlitetur. In siliabus vero uepudicilla fauom
curaque recte ides communi vita exclusis. Et ideo placuit,ut tantum in seruos , nox ales actiones proponerentur: quum o veterer Iuris ciuilis interpretes , sepius id dixerint : liberaspersonas, quae alieno iurisubiectaesint , exsuli delictis conuenir 9pecuniariter puniri posie : nec secudum vetera Iura,noxae dedendas se.
Si quadrupes pauperiem is cisse dicatur.
A R G V M. . Ex Iege xii. Tabul. adi tersus eum, cuius animal praeter sui generis naturam,feruore,lasciuia,aut feritate damnum dedit , noxa lis prodita est actio, qua condemnato liberum est,ad sui liberationem , aut animal pro noxa dedere ut damni qstimationum praestare. Caeterum si animal natura ferum si γactio ex lege xii.Τabul.noxalis locu habere nequit.
NI M ALI V M quoque rati nis expertium nomine ρος damnudederis,lrodita sui noxales actione s. Verum furti quidem noxale actionem, aut vi bonorum rapi rum,uel iniuriarum dicere non possis locum e. rvm nomine habere. An ergo noxalis actis ex le-
672쪽
ge Aquilia locum habebis. Et dicimus nes aqua. Quoniam in ea,damni iniuria dati quaestio versis iur. Iure aute O iniuria quid1 acer ab animo , qui iudicium habeat,promisitur. At animalia
rationis expertia cor brutabiudicio omni carent.
Quid ergo est Ei ex lege XII. Tabul.in typrodiata es noxalis actio. Contra dominum igitur noxali actione ex lege XI L Tabul.agetur.Si brutum ergo animal tum aut per lasciuiam, auς per se uorem,autper feritatem,pauperiemfecerit, id-es,damnum mihi dederit: noxali actione tecumagam ex lege XII.Tabul.Quodsi quis conuentus animal pro noxa dederis: prosiciet ei ad liberationem. Sic enim eadem lege XII.Tabul. cautum est. luti, quum equus calcitrosis esset calce in aliquem reiecto nocuit ei. Est autem huic noxa L actioni ex lege XII. Tabul.locus in iis animalibus , quae contra naturam suam ferocientia, aliavem laeserunt. Namsi natiua , a natura insita sit feritas, cessat actio legis XII. bul.Itaque R suffugerit, aliquem laeserit, noxali actioneis,qui dominus eius erat,no tenetur. Ideo autem
dixi,qui dominus erat quoniam ursus , quum Dgerit, naturalem libertatem recipit, c& in bonis cuiusquam se desinit.Porro pauperies, dicitur damnum, sine iniuria datum: quod vel maxime in brutis animalibus cotingit. 2 sque enim potest, animal brutum quod sensu care rimatum ad- Mersus quenquam consilium inire. Et haec quidem
quantum ad noralem actionem pertinet. A R G V M. Si cuius quadrupes natura ferociens, dansi cora
673쪽
quibus nobiseu ex eontractu aus delicto eo ,qui nostri iurissimovere quis potest,transeamus nue - ad aliam inspectionem.Etsciendum est , agere nos in iudicio solere aut pro nobis ipsi quod vocaturμo nomine agere:aut proasidis, quia vocatur alieno nomine.Et alieno quiadem nomine agimus,veluti,utprocuratore tuis res, aut curatores. tque haec , hodie obtinent. 7 am olim id non erat in Uu ut quis alieno nomine ageret,nisi certis quibusdam ex eausis. Veluti pro populo quii iudicium suscipere poterat, aut pro libertate: quoniam quum is, qui inpossessioneseruitutis erat , O ad libertatem proclamabai,per seipsum iudicium suscipere non poterat, ne si probatum fuisset seruum tuum esse,is,vide retur se iudicii exitus,ut seruus aduersis domianum consisteret: ideo alius quispiam pro eo e-bat, qui , Assertor dicebatur Ad haec Opro lis tela: nam sepe tutore Opus habebat pupillus. Et duo aliqui inter se contendebant, uter ipsorum tutor esse deberet. Me erat dubiu quin alter superior fueri: futurus. Is ergo,qui succuntii βιωνu est ut alieno nomine egeris,hoc est, de tutela, quae nihil ad ipsum pertinet cur euentus litis docuit. Permissu quo' est lege Hostilia , ursi cuius res et apud hostes esset,aut Reipublier eausa abessetfurto ablatae sint,quilibet eo nomine furti agerepost Sed et si tutor pupilli igo fuisse , at' eo 'quo apud hostes eram,vel Reip .causa aberam furtum aliquis etfuisset, aeque quilibet furti agebat
674쪽
bat.k erum, quoniam id non minimam incommodi atem habebat, quod nemo alieno nomine age re aut excipere actionem p sset: commemtisunt hoc homines,ur per procuratores litigarent. Λἰam inserdum aut morbus,aut senectus,aut necessiria peregrinatio,item' aliae multae causae,impedimato sunt,neprincipalis rem suam exequi possis.Tros. pcu curatorsic constituitur,si cui mandem,ut pro me νδ Q litiget,quemadmota n in mandato diximus enec ulla certorum verborum praescripta forma opus est. Quibuscunque enim verbis procuratorem conmruere psum. 2 que etiam refert absis aduevsarius meus , an praesens sit: plerunque enim O ignorante eo procurator cori lituitur. Denique ut rem omnem uno verbo concludam cuicunque causam tuam agere aut defendere premiseris, is procurator tuus intelligitur. . Tutores autem O curatores, quemadmodum tores. constituantur, libro primo exposuimus.Porro ut
aliquid obiter foris assumam sciendum estprο-
ωratorem,si actor est,ita agere debere . Si apparet aduersarium,Titio,cuiusprocurator sum, dare o ortere , condemna eum iudex. Et intentionem quidem,sive initium amonis expersona dο- mini sumere, condemnationem vero in sese vertere. Godsi quiquiprocurator conuenitur,sic e qui agit,aicere debere : Si apparet Seium decem
aureus dare oportere, coudemna PrimumProcri ratorem eius in decem aureos.
675쪽
A R G V M. Satisdationum olim de more in iudiesis seruatarum siue quis iudicium moueret, aut id ipsum suo
alieno ve homine susciperet, obseritatione ab usa reiecta communi,hodie reus quavis actione suo nomine conuentus pro litis aestimatione nullam satisdationem interponit. de iudicio vero sisti, ac prosequendo, quando que idonee, quandoque iurameto praestito duntaxat, vel etiam nuda repromissibiane cauet . Quae omnia iuxta conuenti aut qui eius partes sustinet,qualitatem, expetenda sint. νV defatisdationibus dicere necesse est quae causae eius, qur in
iudicio vertitur,nomine, aut abactore aut a reo prcsant.Atque
illud cum primis inter ipsa prooemia sciendum est, alienum apud ueterei fuisse saetisdationum modum,o alium nunc in usu versari. uoniam is,quicum in rem agebatur, cog
batur satisdationempraestare: qua promittebat , si victus rem, te qua quaesitum erat, non restituexet, neque litis simationemfluere , liberum actori fore, ut cum ipso aut cum sideiuss-ibus eius ex stipulatu ageret. pellabatur autem statisdatio haec,Iudicatum fotui. Porro unde id nominissit sortita acile est intelligere.Quoniam sic stipulabatur actor Promittis mihi soluere , quod Iudicatum fuerit. id' quum quis suo nomine in
rem conmeniebatur.Ac multo etiam magis , si gralieno nomine actionem in rem excepisset. amhuncsatisdare Iudicatum solui necesse erat: proster regulam Iuris, qua dicimus, Priminem ne fatisdatione alienae rei idoneum defensiorem intelligi.Et haec quidem in reo Porro is, qui in re, uagebat,
676쪽
agebar, 1 suo nomine agebat, nullam satisdationem praefabat. Quomodo. n.ab eo,qui ipse domianus erat postulari potuisset,ut satisdare ratam rem dominum habiturumὸ Sin uero alieno nomine agebat: praestare debebat satisdationem , quae dicitur, Ratam rem dominum habiturum, qua dicebat fore , ut dominus si is ea, qur ipse egisseς,
rata O firma haberet. Periculum. n. erat , ne quando dominus adesset , O diceret non ex v liintate sua procuratorem egisse, atque ab initis Udem de rebus experiretur, ae idem eadem de causa secundo impeteretur. Tutor Poque o curator aepsatisdationis onere grauantur, ut edicti verba sendunt. Interdum tamen agentibus
iis satisdatis remittitur. QOd ita intelligendum est, si hoc constat an constituti ae ereati sint, hoc es,an hic tutor ille curator sit Et hse quidem
de dis,qui in rem agebant. Quum vero inpersonam aliquis agebat: ex parte actoris, eadem obnuebat, quς diximus in actione, qua in rem etiatur hoc est, dominus nullam praestabalsatisdatis
nem , procurator vero cauebat dominum ratam Vem habiturum , similiter o tutor aut curator, si hoc erat dubium, an tutor aut curator esset. latere uero eius,clmi conueniebatur quis alieno nomine actionem inpersonam excepisset, omnino
cogebatur ad satisdationem , propter praedicta' Iuris regulam, qua dicere solemusrdibriinem in alienare sine satisdatione idoneum defensorem credi. Sin autem quis sevo nomine actione in per sonam conuentus esset, Iudi tu οἰuisai stare
677쪽
D Lee quidem sic apud Veteres in usu erant. Hodie vero alius ordo hisce in rebus obtinet. suoniam suem rem , siue in personam cum aliquo suo nomine agatumnusiamsttisdationem protitis asimatione dat.Sed pro sua persona sis eiussorem praebet, qui promittat,in iudicio reum usque ad
terminum litis permansurum. Interdum vero ne
sides sorem quidem da sed suae promisoni com
mittitur , iurando, in iudiciose permansurum, nec inde descessurum, quae O MMano more,ω-ratoria cautio vocatur. Interdum etiamosine Iureiurando nudam repromissionem emittit. Et haec omnia secundum qualitatem personae , quae reisustinetpartes , procedere consueuerunt. A R G V M. Qui domini aut actoris vel quasi procurator
est, tum demum cauere de rato cogitur cum demandato non constat. Conuenti autem procura
tor quemlibet de mandato consistet,nihilo secius de iudicando soluendo idonee,acrite cauere compellitur, pro quo vel reus ipse fideiussor interuenire potest. In quo cautionis genere, bonorum fide iubentis hypotheca contracta intelligitur. Quod si reus ipse litem fuerit contestatus,cauebit procurator reum sententiae tempore iudicio affuturum di sententiam excepturum,alioqui se iudicatum facturum nisi appellatione interposita: quod iudicatum fuerit,irritum factum sit . . ,
SD is que is,qui cum suo nomine agitur, modosatisdationem, modo iuratoriam cauti .nem,modo nudam repromissionem emittit. Quos si ut is qui agi aut is,qui cu agitur dro Hrarorestu inc ex latere actoris irae da est satisdatio, Bb Ratam
678쪽
Ratam rem dominum habiturum, nisi aut mam
tum sibi a domino factum cu professione apud
acta ostendat se:antpraesens litis dominus,in iudicio procuratoris personam confirmet, dicendo: Hunc ego pro me con Hruo. Eadem forma obser- uand a se aut tutor aut curator per alium agat, veluti per eum, qui actor vocatur:aut aliae personae iis similes, suae alienarum rerum administrationem: receperunt.Multae.n. funuperies procuratorum ut O nosti adhue disces.Et haec quirain actore. Sin aurem cum aliquo agitur: tune si praesens procuratorem constituereparatus es o-iest id facere scilicet aut ipse in iudicium veniare,cor personam procuratoris sui approbare,sol iis interpositis stipulationibus de satisdatione Iudicatum solvi,quae ab iis, qui istam praestant,consιeuerunt exigi . Ad haec O illud domino per- missum est, ut extra Iudicium sideissioriam repromissionem exponat, per quam sui procuratoris fideiusior fiat. Omnes clausulas stipulationis
iudicatu soluipromittens: hoc est,procuratorem in iudicio permansurum, em que ad finem litigamrum,ac quod iudicatum eri soluturum. S mul O bona sua per hanc ruis mi onem, hypothecae obligans ue in iudicio ,siue extra iudiciu haec cauerit: ita ut ipse haeredes eius,hoc nomine teneantur. Alia insupersatisdati ne vel repromtimne praestanda a procuratore pro perso- ia eius, qui cum agitur Oam ut ex iis, quae paulo inte dicta sunt,patet, pro se is aut satisdationem praestat,aut repromissionem emittito qua ita
cauebit actori, ut etim hoc nominese urem re data
679쪽
t, illim eo tempore, quρ ferenda erissententia, hi iudicium venturum : aut si non aderit, omnia
vel aseipso vela fideiussore suopraemium iri,
quae in condemnatione contistebuntur, ni Os-ran ea per appellationem fuerit facta irrita. A R V M.Litis alienae siue mandato instructus, siue minime, nulla inter aeriones in rem sint, an in persenam rim differentia, legitimus defensor aut idoneus intat iligitur nemo. Caeterum quae hic sancita sunt,ubique custodiri iubet Imperator.
'VOdsi contingar, ut principalis reus ob qua Dibet causam praesto non sit,sed alius quia Sst iam volens absentis defensionesubeat, leu,
nulla disserentia inter actiones in ron uel in personam introducenda citra impedimentum vetae defensor admittendus est . Sic tamen ut satisdei iudicatum solui, est' caueat actori, a se quod iudicatum erit flutum iri. Idgpropter veterem Osaepe iam a nobis adductam Iuris regulam, qua dicimui, neminem sine satisdatione, alienae rei idoneum defensor em intelligi. Verum omnia haec multo clarius perfectis αι ex Isidiciorum quae multa quotidie inter homines existunt usu, ct ex
rebus ipsispercipi possunt. Porro hanc satisdationum, repromissionum s. qua formam non in hac latum regia urbe,sed in omni formabus suis prouincise , Imperator noster sanct simus obtinere voluit, etiamsi forte aliqui per imperiatiam aliter utantur.Quonia in isto necesse est, ut omnes prouinciales , caput riuitatum omnium , hoe efii, regiam hanc urbem sequantur.
680쪽
sto INsTITVT IIB. IIII. De perpetuis de ismporalibus actionibus,&quar adhaeredes,&inhaeredes transeunt.
Quae a Iure ciuili,aut eius partibus actiones proditae fuerant, olim, eae perpetuae habebantur, Hue in rem , siue in personam forent, hodie vero sua cuique tempora definita sunt. Praetoriae aute, quae Poenam consectatitur, anna non excediit:modo perpetuis furti manifesti actione ad ij cias: cuius naturae sunt, quas Praetor ad rei prosecutione induxit.
ctionum aliae ex Iure Citilli desee dum, aliae a Praetore inuentae sunt.Quum autem dico, Iure
ciuili , id intellige, siue ex lege
aliqua ue ex S.C. siue ex consi tutione Principis proditae sint.Et hae quidem perpetuo solebant competere. Ita enim id vetustissimo iure comparatum erat. Sed constitutiones Principum,qurps editae sunt,tam in rem quam in personam actionium certa tempora dederunt. suae vero a Praetore inuentae sunt, plerunque sunt an ales,quoniam O Praetoris edictum olim tantum usque ad anmum valebat. Sunt ramem quaedam Praetoriae amones, quae perpetuo compergnt, id est, usque ad tempora principum constitusionibuspatuta. Hae autem fiunt eae,qua bonorum
is soripollicitui est O alis, qui haeredis vicem