장음표시 사용
161쪽
iso commentaria in Librum III. Regum. Cap. x
Nos et ex Septuag. accipiunt , ut nomen in pnum loci punctantque de lagunt muc , vertuntque,de Coa, licet in Septuag. corrimie legaturale Gue, vel riac .videtur, C sui se urbs vel regio occideralis in qua erat equo. rum negotiatio celeberrima, de qua Stephanus Byzantius. Ita Serarius.
Chaldaeus verbaliis punctis legens P Pp nimcue vertit, Cinctis mercatorum t emebam Gle.
ctionem puris. Chaldaeum secuti R. David. R. Salomon, R. Ioseph,& R. Levi apud Pagnin. varissi exponunt , sed omnium summa haec est, multitudinem mercatorum dato pretio ex .E--pto eduxiste multitudinem vel byssi, vel te- silae. vel equorum, vel aliarum rerum. Sed standum est versioni S. Hieron. dc Septuag. No nulli putarunt Ciam esse Goam, quae est sedes proregis regis Lusitani in India Gientali;
ted haee longissime abest ab AEgypto de ter
solymis. Porrd dignitatem de magnificentiam regis maxime contistere insatellitum,equitum, curismum numero & pompa.ex Athenaeo. Eliano. Xenophonte & aliis docet Brissonios lib. i. de Regno Persarum. Vnde Iulianus Amastata curet iis assum paeatij, contemptibiis redisu impe-num.ait docrates lib. 3. Histor .c. i. & Cassiodor. lib.6 Tii partae. I. sed hae in re, uti & in aliis omnibus.modus seruandus est. voti ab EGRED EsATVR AvTEM MADRiGA Ex C
AEGYPTO s ExcENTIS SICLIS ARGENTI, LT
Eravus cε Netvri ViNQSAGiNTA J Quadriga, id est quatuor equi. qui currum siue quadrigam trahunt. Q isque enim equus stabat iso. sicli, rquatuor ergo equi stabant sexcentis si lis; quincit ea ipse currus sue quadriga, alio pretio comparanda erat.ita Abul, Siclus armi est semuniacia,sive quatuor drachmae a geli, puta quatuor Iulii Romani , siue quatuor regales Hispanici, qui faciunt florenum Brabanticum siue Bel cum . Sexcenti sicli igitur sunt sexcenti floreui
a Nil J RectE vertit Noster Interpres. Nam
articulus, lanies praefixus licet ordinarie si nota Datiui , tamen se binde est nota ablativi, idemque valet quod a ex de. Vnde se ex He braeo vertas, Et Au de cunctis robus II trisum OSI torvam per mas eorum exisam, id est vendebaiai ut Salomoni. Porro Septuag.Chalac Rabbini lamia accipientes ut notam Datiui, contrarie vertunt, Si. o. Siclis edi, tib i)ex Agruto equos naures Bethorum cor Sroiam. Vide Abulensem, qui egregie Vulgatam versionem hic propug
Denique tanta rerum omnium opulentia, se- iam
Iieitas de gloria a Deo data Lit Salomoni ob
eius sapientiam & virtutem, ut omnes Israelitae eamdem imitarentur ob spem eoruindem praemiorum : ideoque Deo vero seruirent, non idolis. videntes Deum verum maiora dare soli Salomoni, quam omnia idola suis cultoribus. Istae Mae enim et assi & rudes non nisi terrena capiebant &sapiebant, uti dc modo faciunt posteri eorum Iudaei. Secundo, ut reges Syrorum , AEgyptiorum, Arabum .imo totius mundi incitaremur ad c lendum Deum Salomonis, vi sinitem magnificentiam a Deo adipiscereritur,qualem adeptus erat Salomon,vii fecit regina saba,alij que reges
Tereid. vi in Salomone daret specimen &tenuem ideam selicitatis de gloriae aeternae, quam suis electis ab aeterno pr parauit in cae
Quart d, ut inenderet in Salomone quam vana esset omnis opulentia de gloria huius mu-di,vi pote quae mox cum ipso Salomone instariami evanuit, ut dicerent: Sic transis gloria ino. di. Qirare veram selicitatem de psotiam sitam esse in bonis caelestibus de aeternis, ut ea homines ambirent; idque clare ostendit Deus in Salomone,cuius filicitas mera fuit infelicitas , uti iam patebit: gloria enim eius mox facta est ingloria.& fama infamia, ae opulentia paupertas. nim filius eius Roboam amissis decem tribubus Israel, unam suam tribum Iuda argic t tinuit.
C ita timo nex a mulieribos alienigenis is , colit earum isti. re vers. II. Dem inmoratur ei regni amisonem ac vers. i . aduerserium eis simi sedad Idumaeum, severs. 2I. Raran Syrium: denique vers. 26. Ieroboam Hebraeum, cui Deus per Ahiam sicindentem di m in duodecim partes,qirarum decem dedis eidem , promittit regnum decem tribuum. ira ut oti dira reluuasci cet Iada O Beniamin , adhaereant Do Satimonis latices Raloam.
i. o Ex autem Salomon adamavit mulieres alienigenas multas , filiam qu que Pharaonis,& Moabitidas, & Ammonitidas, Idumaeas , & Sidonias, de Hethaeas: a. de gentibus, super quibus dixit Dominus filijs Israel: Non ingrediemini ad eas, neque de illis ingredientur ad vestras: certissime enim auertent corda vestra ut sequanum deos earum. His itaque copulatus est Salomon
162쪽
Commentaria in Librum III. Regum. p. XI. ici
ardentissimo amore. 3. Fueruntque ei vXores quasi reginae septingentae. ω
concubinae trecentae:&auerterunt mulieres cor eius. q. Cumque iam esset senex, deprauatum est cor eius per mulieres,ut sequeretur deos alienos r nec erat
cor eius perfectum cum Domino Deo suo, sit cui cor David patris eius. 1. Sed colebat Salomon Astarthen deam Sidoniorum ,&Moloch idolum Ammonitarum. 6. Fecitque Salomon quodson placuerat coram Domino, de non adimpleuit ut sequeretur Dominum,ssicut David pater eius. 7. Tunc aedificauit Salomon ianum Chamos idolo Moab, in monte qui est contra Ierusalem, &Moloch idolo filiorum Ammon. 8. Atque in hunc modum fecit uniuertis uxoribus suis alienigenis quae adolebant thura,& immolabant diis suis. 9. Igitur ira tus est Dominus Salomoni , quod auersa esset mens eius a Domino Deo Israel, qui apparuerat ei secundo. io. Se praeceperat de verbo hoc ne sequeretur deos alienos,&non custodiuit quae mandauit ei Dominus. Ir. Dixit itaque Dominus Salomoni : Quia habuisti hoc apud te,' non custodisti pactum meum , M praecepta mea quae mandavi tibi, lis rumpens scindam regnum tuum, &dabo illud seruo tuo. n. Verumtamen in diebus tuis non faciam, propter David patrem tuum: de manufiiij tui scindam illud. I3. nec totum regnum auferam, sed tribum unam dabo filio tuo , propter David seruum meum , & Ierusalem quam elegi. ι . Suscitauit autem dominus aduersarium Salomoni, Adad Idumaeum de semine regio, qui erat in Edom. is. Cum enim esset David in Idum ea,&ascendisset Ioab princeps militiae ad sepeliendum eos qui fuerant intersecti, &occidisset omne masculinum in Idumaea I6. sex enim mensibus ibi moratus est Ioab, & omnis Israel donec interimeret omne masculinum in Idumaeal l .fugit Adad ipse, &viri Idumaei de seruis patris eius cum eo,ut ingrederetur AEgyptum: erat autem Adad puer paruulus. I 8, Cumq; surrexissent de Madian, venerunt in Pharan, tulerumque secum viros de Pharan, N introierunt AEgyptum ad Pharaonem regem AEgypti, qui dedit ei domum, & cibos constituit, & terram
delegauit. iq. Et inuenit Adad gratiam coram Pharaone valdo, in tantum ut daret ei uxorem, sororem uxoris suae germanam Taphnes reginae. 2 o. Genuitque ei
soror Taphnes Genubath filium, & nutrivit eum Taphnes in domo Pharaonis eratque Genubath habitans apud Pharaonem cum filiiS eius. 2I. Cumque audi siet Adad in AEgypto, dormisse David cum patribus suis, & mortuum esse
Ioab principem militiae, dixit Pharaoni. Dimitte me, ut vadam in terram meam.
22. Dixitque ei Pharao: Qua enim re apud me indiges , ut quaeras ire ad terram tuam 3 At ille respondit: Nulla : sed obsecro te ut dimittas me. 23. Suscitauit quoque ei Deus aduersarium Raaon filium Eliada,qui fugerat Adareaer regem Soba dominum suum 2 . &congregauit contra eum viros, & factus est princeps latronum cium interficeret eos David: abieruntque Damascum, & habitauerunt, &constituerunt eum regem in Damasco. 2 . eratque aduersarius Israeli cunctis diebus Salomonis:& hoc est malum Adad,&odium contra Israel, regnauitque in Syria. 26. Ieroboam quoque filius Nabath,Ephrathaeus, de Sareda,seruus Salomonis: cuius mater erat nomine Sarva, mulier vidua : leuauit manum contra regem. 27. Et haec est causa rebellionis aduersus eum , quia Salomon aedis cauit Mello, & coaequauit voraginem ciuitatis David patris sui. 23. Erat autem Ieroboam vir sortis & potens:vidensque Salomon adolescente bonae idolis & industrium constituerat eum praefectum super tributa uniuersae domus Ioseph. a'. Factum est igitum n tempore illo, ut Ieroboam egrederetur de Ierusale.& inueniret cum Ahias Silonites propheta in via,opertus pallio no-uo: erant autem duo tantum in agro. 3o. Apprehendensq: Ahias pallium suum nouum, quo coopertus erat , scidit in duodecim partes. 3 i. Et ait ad Ieroboam: Tolle tibi decem scisi iras: haec enim dicit Dominus Deus Israel , Ecce
ego scindam regnum de manu Salomonis,&dabo tibi decem tribus. 32. Poris una tribus remanebit ei, propter seruit meum David, & Ierusalem ciuitatem, quam elegi ex omnibus tribubus Israel: 33. eo quod dereliquerit me, Radorauerit Astarthen deam Sidoniorum, & Chamos deum Moab, & Moloch deum filiorum Ammon: & non ambulauerit in viis meis, ut faceret iustitiam coram me,& praecepta mea,&iudiciassicut David pater eius. 3 . Nec auferam omne regnum de manu eius,sed ducem ponam eum cunctis diebus vitae suae, propter David seruum meum , quem elegi , qui custodiuit mandata mea N praecepta mea. 31. Auferam autem regnum de manu fili j eius, &dabo tibi decem tribus: 36. filio autem eius dabo tribum unam, ut remaneat lucerna David se
163쪽
Commentaria in Librum ut Tygum. Cap. XL
m, meo cunctis Aebus coram me in Ierusalem ciuitate, quam elegi ut e siet nomen meum ibi. 37. Te autem assumam,®nabis super omnia quae desiderat anima tua, erisque rex super Israel. 38. Si igitur audieris omnia quae praecepero tibi, &ambulaueris in viis meis,& feceris quod rectum est coram me, custodies mandata mea & praecepta mea, sicut fecit David seruus meus: ero tecum, dr aedificabo tibi domum fidelem, quomodo aedificaui Dauid domum , ct tradam tibi Israel: a'. de affligam semen David super hoc, verumtamen non cunctis diebus. o. Uoluit ergo Salomon interficere Ieroboam: qui surrexit,&aufugit in AEgyptii in ad Sesac regem AEgypti, defuit in aegypto usque ad mortem Salomonis. qi. Reliquum autem verborum Salomonis, oc omnia quae fecit, & sapientia eius: ecce uniuersa scripta sunt in I. ibro verborum dierum Salomonis. 42. Dies autem,quos regnauit Salomon in Ierusalem super omnem Israel, quadraginta anni si int. q3. Dormivitque Salomon cum patribus sepultus eii in ciuitate David patris sui ,regnauitque Roboam filius extis pro eo.
RS x AvrEM SALOMON ADAMAvir NU LIER Es AL ipsi G.NAs MvLTAsJ gentiles scilicet de Chananaeas , quae suos deos α idola colebant . de ad eadent colenda Salomonem maritum sitim induxerunt. Vide hic qua in periculosum sit uxores ducere infideles, vel haere
EA, J Lex ista extat Exodi 3 . is . loquiturquet dumtaxat de Chananatis ut ibidem patet . qua leserant Sidoniae de Hethaeae : ouare peccauit Salomon contra legem eas ducendo. Alias alia iam gentium feminas in uxores duci lex Rrmittebat i Iebraeis, dummodo illis prius abiura. iis idolis ad Deum verum de religionem id braeotiam conuerteremur. In hoc quoque peccauit Salomon, quia duxit eus misistentes insisa idololat ira ; unde ab eis ad idola colenda per tracti is est. Ita Abul.
Miserabilis suit hie lapsus Salomonis viri sapientissimi & sanctissimi quo in sex grauia scelera prolapsus est. Primum eius scelus fuit, quod
contra legem duxerit alienigenas le idololatras. Secundum . quod nimis multas, puta mille. Lex enim Deuter. i7. I . iubebat regi dicebat. que: Non b it uxore, plurinivi. rertium. Quod eis potestatem secet it colendi sua idola imo eis delubra in monte Oliveti aedificauit .Quartum,qubd ipse eadem adorarit. Quintum , quod suo exemplo multos Hebraeos ad eadem colem da impulerit. Sextum, quod immania tributa populo indixerit , quia ad tot reginas ornaim das, & magnifice alendas, immensis opibus erat opus. Et hoc est graue iugum, de quo c. sequenti apuud Roboam filiu queruntur Hebraei, ideoque ab eo schisma faciunt. In Salomone videre est quam verum sit illud vetus dictum.
st EAE TVR DEos A La Nos J Hinc patet Salomonem vere coluisse idola : quare mirurum est, id ipsum hie nepare Robertum Stephanum. Nam id ipsum asstimat S. Ire n. t. q. c. qs. Iustin. Diata ontra Tryphon. Tertul.l. s. contra Marcion. S. Basl. Epist. ad Chelid. S. August. Ig.Ciuit cap. I i. Adorauit ea autem, non quod in eis aliquid inesse diuinitatis censerit, sed ut suis concubinis morem gereret. Audi S. August. lib. ii. de Genesi ad litteram c. ψr. Ita Salamis νιν tanta sipientia numquid nam rae dumis imMuciorum radia criasiit seri quid utilitatu'sed mulierum amori ad hoc maeum trahemi r Um
retur anima, Omma ista inretire discordiis. Noquirim ca nis rufus cous sientia, quam nondum
se erat in rι stente Lle mmbrorum set mentus imsid amicali quadam tinea: emia, qua iterum sit,
ut sodatur inui, ne homo ex amico fatissimisus;
quod eum sacere non Aouise, di irae sintentia iustas
Sto coLER T SALOMON AsTARTAEN Vzax s. DEAM SIDONioAvM J Haec erat venus de qua dixi Iudic. 2. I 3. : ET Moxocii J siue amihom, cui filios concremando immolabant,de quo dixi Leuit. is. ai.Vnde de Salomonem eidem filium vel filios suos imino asti Se concremasse, censet Pineda de Salianus. Tv xc AEDIFICAViT SALOMON FANUM, VEM. T. CuAMos. J Citauios est deus temulentiae, puta Bacchus, unde ab eo dictaeacomessititio. Vide dicta Roman. a 3.13 ad illa. Neo iu
Causa tanti lapsus suit nimia Salomonis prosperitas, opulentia, deliciae Ec libidines. Proxiii a causa fucre uxores. quas ardentissime ama
bat: hae enim eum demeniarunt iuxta illucit Dum re miseres satiunt aptistat. re adientes. Disce hic quam cauendae lint feminae; amoteatum enina est insuperabilis , de quiduis licet pretiosissimum S: scelestiis,mumab amasis extorquet: fuge ergo illas, quia nec sapientior es Salomone, nec sortior Sanissime, nec sanctior
164쪽
Commeistaria in Librum III Regum cap. XI. 16;
Daulde ι qui omnes per semitras ceciderunt. Sapienter Eucher. hic: a mora dilatat, inquit, quibus hoc seculum trulla aduersitati . ius hvim mundi seriuntur , quis Sininon post accopeam sapientiam usi rue ad iis lolatria recidis risiriabitur, quia nihil in Mc modo priusquam caderet,ad
Et S. Bernar d. lib. 2. de Consider. ad Eugenium sub finem A sore,inquitiquam rarassemper extiterit , qui nm vel modi c. in pr itat animam nlaxaverit a sui custodia 2 lsci ina. Quando lac in .ciuru non suis ad disiciplinam, quia lenti a cera quias rarius adnisum resalutem y Sapiens David sa- Salamon sutri sed Manesiontibus nimis sicundis 1 e. saltet expante, alter ex tototo desipuit adgnusqui id m in aduersa, non exιi si res parum a sapientia. N-c minor cui praesens se icitas arrist m ii risit. Quamquam facilius m eneris qui sapientiam reti Dyunt contraria sibi sortima, quam qui propitia nin nr'
Qui Λ AAnvis τι voc ArvD τέ quia inani. mum tuuio induxisti a me apostatare & eolere idola. Aut .quia in te inuentum est scelus apost si2 3: idololatriae. ScisDAM R: GKvM TOM : in duo: scilicet in regnum Iuda & Israel , siue decem tribuum; ET DABO ILLvDsERvo Tves Ieroboam,quem
creabo regem lsraeli, cap. Ir. TR illv M v NAM DABO Fixi O Tvolt nam,scilicet praeter suam,q.d. I raeter tribum Iuda, ex qua quia ortus est Dauid , hinc ipsa nepotum eius propria censetur , adiiciam , unani aliam tribuni, icilicet Beniamin. Ita Abul. vel ut Caiet. Ttibus Iuda de Beniamin censebamur una eademque,& vocabantur regnum Iun.
Porro Abulens intellus & Salianus cen sent Deum haec dixisse Solomoni, non per se nec per Angelum, eo quod eo indignus esset Salomon, sed per Ahiam Silonitem, de quo v.
29. Pineda tamen lib.3.e. 2. num. s. censet Deuhie per se tertio apparuisi e Salomoni hoc enim simplis iter verba significant, cum dicitur v. II. Dominiis Salomoni. Denique Salomon nil Deo respondit, unde videtur in suo scelere perstitisse. Quaeres,an Salomon sit damnatus an salu tus Problema hoc est priscum. Damnatum censent Te l. lib. a.de Praestriptae.2. Cyprian. Epist. .s. August. i . de Civit. cap.8.&2 S.Chrysest .set .de Poenit. Beda in lib.3. Regum cs.Raban. n lib.4. Reg.c. 23. Isidor. devita & morte Proph.c. 24. Lytan. Abul.&alijsic Ratio est prima, quia scriptura comemoras enas lapsum tam grauem , non adiicit eius nitentiam, sicut adiicit in lapsu Dauidis. Secun-dd, quia ipse sua delubra idolis aedificata non destruxit mam ea destruxit tandem Iosas. RG ndent aliqui, ipsum ea obserasse , vel destruxisse usque ad rudera , quae ab impiis temdificata, vocantur mihi a Salomonu : sed id diu cunt non probant. Terrib, quia ad hoc videtur Deus Salomone in hae vita cumulasse omnibus bonis: vi eius metita remuneraretur in
hac vita, di scelera punii et in futura, iuxta illud A Abrahae ad diuitem epulonem e riti rue dareqvia recedistis iam vita tua , ct Iairus simpiter mala: Gnc autem hic ire uatur , tu vet, rauci ire. Quario, quia amor ardens feminaruim longa consuetudine roboratus pene est insuperabilis. talis autem fuit Salomonis, qui tot suis amasilisperdit E amatis undique cingebatur, ut etiamsi poenitere vellet non posset. Huc facit . quod ante paucos annos in Italia uni e nostra societate contigit. Vocabatur ille ut concubinario cuidam in morte adesset. Adfuit , 3t totis virtubus eum ad poenitentiam horiatus est , ut am ribus illicitis valediceret , nunc blandiendo, nune minando instans Dei iudicium & gehe nam. Sed & concubina flens rogabat eum ut pinniteret, εἰ moriendo animae saluti consul B ret: omnia frustra, surdo cecinerunt. Ille enim dixit, se nec velle nee posse amicam tamdiu disiectam abdicare. Quare impcenitens miseram
Exaduerso eum poenituisse de saluatum esse epinantur Rabbini veteres dc ex eis S. Hieron. s. Gregor Thaumatur gus. Rupertus, Pineda, Salianus, Barradius. Serat tu . Sanchez, Deltio, α alij. qui asserunt eum post lapsum scripsiste Ecclesiasten, in quo quasi poenitens se van:s
moribus& idolis vacasse exclamat: navita υ- nitatum,ct omnia vanitas Hoc argumentum foret
validum, si constaret Ecclesiasten a Salomone scriptum post lapsum. non antE ; qua de re dixi pro emio in Ecclesiasten: nam dicta Se scripta eius recensita sunt initio libri huius ecl.& s. ai te lapsino lapsus veto eius in senio demum hoc
Probant primd quia Deus z. Reg.7. promi serat Davidi se Salomonem, i peccatet,correp turum in virga virorum, qua scilicet homines c stistari solent ut emendentur. iacundd. quia Prouerb.2 23. septuag. addunt: Noui me era restex,
6 rt eligerem disi nam Te d.quia Salomon Lit Ididi id est cessasmo Christoypus de scriptor canonicus tot sincrorum librorum. Pluribus id probat Pineda lib. 8. de Rebus Salomonis c. r. lect. 6. Meam seiuentiam aperui Eccl. M. v. M. ad illa: Dedis .maculam ias a tua. Romae concionator quidam insignis publice inter concionandum asse uit nuper cuidam sanctae persenae reuelatum esse, Salomonem ad haec usque tempora acres D poenas in purgatorio subiisse, at iam iis absolutuM abiisse in caelum. Sed hae reuelationes examinandae sunt, nec seminis eas asserentibus ficit Ecredendum. Susci τAvi T AvTEM DOMivvs ADvzR Vasts. si
xiv M SALOMosi ADAD IDvuxvMJab Austro, sicut ab Aquilone hostem ei suscitauit Raeton v. 23. Haec poena a Deo inflicta fuit Salomoni adhuc viventi; prior, scilicet regni scissio, eidem irrorata est post mortem.
omodo Deus suscitet Isit eli de fidelibus
hostes,exposui Iudici 3. 8. Potro Pinia a lib. x.is. num 7. censet has Dei minas de regni seisitone Salomoni inte tatas anno reani eius 32. ut resquis octo annis mixtims molestias Ec animo de corpore sisti neret. Idem tamen in sua chronologia, hane ob urgationem ad finem anni 37. Salomoni, t
165쪽
1 Commentaria in Librum In Regum. Cap. XL
fert. Trigesimo octauo vult suscitatos Salomoni aduersarios, trigesimo nono ipsum resipuule, uadragesimo denique defunctum esse quae viaetur plurimum rationi consentanea distributio,it Salianus. V s. I s. ET A sc ENDiss ET IOAB AD sEPEI. iENDUM llos, ctat Fu RANr i NT FEcτιJ Probabile est quod censet Caiet. tunc accidisse, ut praesidiatij Dauidis relicti in Idumaea a se subacta. post elys obitum caesi sint ab Idumaeis : itaque Ioab iuule eo ad illos sepeliendos, & ad vindi.
candam illorum necem: unde omnes Idumae rum masculos occidisse,exceptis sorte paruulis, qui excipiuntur lege Deuter. m. i q. Vetas. 21. PHARAONI : Di NiTTE ME O vADAM is TERRAM MEAM J Haec videtur suissecties historiae, quam Scripr. hic paucis conum luit. Adad ex semine regio Iudumaeae puer su.
t,vel potius a seruis abductus est in AEgyptum eum David vastaret Idumaeam. In iugypto
gratiam inuenit apud Pharaonem,adeo ut vharao ei serorem coniugis suae dederit uxorem. Hie audiens Dauidem vastatorem Idumaeae mortuum, petiit a Pharaone veniam redeundi in suum Idumaeae regnum, quam Pharao lai dem concessit. Anno ergo Salomonis tertio in Idumetam rediit, trigesimum circiter, ut ait Ab leniis, agens annum, ubi cum bona venia Salmmonis, inter uetitu Pharaonis, qui utrumque sibi assinitate coniunxerat, videtur in Idumaea resentiti tributarius eadem lege ac conditione tributi, quam imposuerat David; nihil enim ab eo tempore in Idumaea mutatum aut turbatum inuenitur. Hic ultimis salomonis annis, videns eum effeminatum, insatuatum S: contemptibilem factum,tributum ei negauit, ae rebellans se suamque Idumaeam in libertatem vindicauit. Ita Abul.Salianus dc alii. VERS *3- Susci τAviet inouvE Ei DEvs ADvERSA
RivM RAzoN J qui, ut tequitur, factus princeps latronum, constituit se regem Damasci. Iusta congruaque fuit haec poena. ut Salomoni Deo rebellanti rebellarent pariter tam subditi quam bello subacti. Sic Deus peccatori suscitat aduersatios, qui eum stimulent, dc ad Deum redite
REGNA vi TQ usi NSYRi AJ Iosephus, Caiet. Hij sic exponunt q. d. Adad iunxit se cum Ra-Σ .ac eius ope roboratus rebellauit Salomoni. fecitque se regem Syriae. Sed aberrantiam S riae, puta Damasci, regem se secit Razon, ut dictum in v.praeced. Adad vero, ut filius regis Idumaeae,in sua Idumaea regnauit. Sensus ergo
est q.d.Razon fuit aduersarius Israelis&Sal inonis, sicque adauxit malum hostilitatis Adad contra istae regnavit in η , scilicet ipse R
Eoo,non autem Adad. Vnde Chald. vertit, Et
mmis, ct cum iis quia secit Iladas, ut illauit m
Israel, ct ν Prasut super Aram, id est Syriam. q. d. Razon cum Hadad rebellauit Sesomoni, de assiixit Israelem, Iecitque se regem Syriae. Ita Vat ab Pineda de Salianus. Id esare significant
Septuag. Romana, quae haec verba transponunt
iunguntque versui Q. ubi sic legum: Et re ιν sino Ader iis utram sitam : - est malam q- scii
ad x, O vir uasit ne asyxit Israel, regnauit murra Edom : Propῖ' Aram enim legerunt, Dum : litterae enim ' α sunt petiimiles, ut una saepe pro alia substituatur ; sicut hic pro Adad Septuag. legunt Ado. Concludit ergo Script . iungendo duos Salomonis hostes. Adad
scilicet de Raeton,ac tertium maximumque addendendo v. sequenti, nimirum Ieroboam. D
nique viraque sententia conciliari potest, diceta do, Adad prinio regnasse in Iduulaea , deinde
ex ea, utpote montosa ac sterili. migrasse in SPriam, utpote diuitem dc fertilem, ac mortuo
Razon rebellionis socio successiste ei in regno Syriae. Nam eius filius Benadad fuit rex Syriae. ut patet 3. Reg.m. i. imo ab Adad etteri reges
Syriae post eum dicti fiant Benadad , id est iiiii&successores Adad, idecque insisti Israeli. Ita S. Hieron. in cap. a. Amos, Rabbini Sc Varab.
IEROBOAM Qvo E PILivs NABATu. vos. 2s. Epn ruAus J Hie tertius fuit hostis Salom nis. Hebraei apud S. Hieronon Tradit. censent Nabatbesse tim i, qui maledixit Dauidi, idemque occisus est a Salomone ; quare eius filium Ieroboam graue, de quali ex patre ingenitum in Dauidem de Salomonem odium concepisse,
idec que ei rebellasse. Verum errant : nam Sc mei erat ex tribu Beniamin, Ieroboam vero erat
Dbrathain, id est ex tribu Ephraim, quae tribus
suit arrogatis,aemula Iudae.& auida imperii. vii deleto amo illud occupauit, tenuitque penatoto tempore regum Israel. Pluribus exemplis Ephraimitatum arrogantiam 3c turbulentumitv enium, ostendit Salianus anno mundi Sos
quam ab Ahia Propheta decem pallii scissura,
do pereas regni decem tribuum promissionem, a Deo accepi ut sequitur; tunc enim videt ut sollicitasse decem tribus per reuelationem huius prophetiae, ut ei Salomone tam duro tribui rum exactore ad se quasi minorem suturum deficerent: forte etiam aperte rebellauit Salominni, Sc regnum inualit, uti haec verba insinuant.
Ita Ioseph. Pineda de Salianus; licet etiam ante Ahiae prophetiam Ieroboam rebellasse censeant Abulin Torniellus. in re peccauit Deus enim hic ei tantum per Ahiam promisit regnum decem tribuum, non autem illud reipsa ipsi nune dedit, sed demum post mortem Salomonis sub Roboam. Quare inique de iniuste Ieroboam contra Salo monem regem suum insurrexit. Ita Abul. sicut cum Samuel secreto unxit David in regem, non eo ipso dedit ei ius ad regnum , sed ut regnaret se mortem Sauli Dunde David vivente
Saule nil circa regnum attentauit.
Denique opinatur Salianus , Ieroboam p riter nil contra Salomonem attentasse, sed ta tum dicite se manum tantra regem, eo quod ab Ahia designatus sit rex contra Salomonem, dc
designationem hane Ahiae acceptarit. Vulgi enim sermone qui regnum alicuius. licet sibi oblis
166쪽
Commentaria in Librum m. atuum. Cap. .
oblatrum acceptat, dicitur regi rebellare ;sera- A in aere spargit lucem,& sicut candela vel luce
rius vero ait eum is s. η Mirum contra Suom monem,quia eam leuauit contra Roboam S lomonis filium. Verum eum aliquid mox comtra Salomonem molitum este, hae phrasi propriὰ significat Script.idque confirmat subdens: Et causa reiatu .adversmeum. Rebellaret ergo ipse Salomoni. unde Iosephus lib. 8.
hoe cognoscas te sub Roboam e duodecim tribubus Salomonis regno sit buturum, δρ tibi aD Arogaturum decem tribus Is , ut mox explicat Ahias. Symbol. hae decem scillat significabant reis gnum decem tribuum in decem familias sibi inuicem succedentes, fore scindendum,ae decies diuidendum, ait Ruper t. Hic enim iuit ordo &Juccessio regum Israel siue decem in v. Primam scissutam decem tribuum a duabus secit Ieroboam. Hi filium , ait Ruperius lib. saecl. non e Nassio percussi Baasia nec sicunda
Israel sic sura retri est. Eiu R af muri occidit Zamisi, regna i no ea. Zambri se in pausa incrassit os uente Amri, qui ct pro eo regnauit. Post hunc regnauis rubis, e post αι hi lineisum seu vi, opseu ratere Ioram. Si istum ocisci Iehu, retrauiti pro eo UIM H quartam gen rationem. Qistum ab illo percussi Selli , regno Cpro eo. Sta ct istum percussi Manilem, regna-mis ora. Filium quoque huisu Phaceiam penu Phacee filis Romesia, regnauiti no eo, seu ct contra istam c iurauit e , pracstε eam ct interfecit, NPnami pro eo. Contra istam urendit rex Asrioruo tro sit Israel in Ast ius. Hac Mima Iuli sis
M. Navi in Ieroboam nima, in Basia secunda, in Zambri tertia in Amri quarta,m Iehu quinta, hi Sel. Iumsiexta,m Manahem sieptima.m Phacee raram tu octaua,is Detra nona n ναι Asriarum, qvi drui os a Duo Dauid rete suo, Sum t etiam luco,transserem dum vitias,rem computararduim. Tropol. Ieroboam primus schisaraticus no tat haereticos, qui Ecclesiam sua haetes discimdunttae piertim principes, qui vi reenum sui regis orthodoxi invadant,haeresimi ucunt,achaereticos in auxilium vocant. vii seeit Ieroboa
idem factum vidimus in Belgio in qui ideirco Uregnum perdidit, uti Deus hie ei praedicendo
comminatur. Hinc appositE , ait Angelomus: Ieroboam Hebr. interpretatur cladisam po eum. Nam ct iureiicidiis aran iam ridentur , cum erroris sesequac fati t. Tune enim fit illud: Tue ibi decemscissi ras. Ste&Rupertus lib. s.c.s. Eucher Beda dc sq. PORRO vΗΛτκ illus, Iuda cum Beniamin
sibi a tactata, MANzair EiJ scilicet Salom ni, pura Robiram Salomonis filio & Leeest
na una accendit aliam , & haec aliam de aliam; sie pariter David rex genuit Salomonem repti de Salomon genuit Roboam regem, , & 4ta de caeteris eius posteris . Lacona ergo appellat ut hie successio regia posterorum Dauidis, quae erat quas lueetna.dc quasi residuum quia damlueis, id est stilendoris Ac gloriae Dauidis resul gens in Ierusalem.Ita Caiet. Eoi sic Allo Tilli DoMvMpina Lxv id est familiam regalem, continuam de stabilem , ut scilicet posteri tui in regno decem tribuum crutinua serie succedant. Mirum est , quod Iero boam ct Principes ei similes non credant hisce Dei, qui prima est veritas, verbis de promissisa sed contrariis modis per impietatem, fraudes Scscelera conentur sibi parare regni tu ques bolis stabilitatem: quo fit, ut Deum contra se concitent, itaque ab eo Anditus euertantur, uti contigit Ieroboam, omnibusque regibus Is aeteius successoribus. ET AFFLIGAu sEMEN DAvi D svrER nocJ se id est, propter hoc, scilicet propter te, si mihi eris fidelit. q. d. si mihi fideliter seruietis , te exaltabo, & posteros Dauidis aeviulos tuos h miliabo ti deprimam. UERvMTAMEM Nos evner Is Dizavsi Rabbini in Sederolam c. t s. hoc reserunt ad regnum Asa regis Iud 'qui valde regnum Iuda uexit, Salianus 3c alij referunt ad Ezechiam; naeius anno sexto decem tribus abductae sunt in Assyriam tuncque desilit regnum. & reges decem tribuum aemuli regum Iuda. Mystice.hoc maxime impletum est a Messia, puta a Christo, qui quasi Dauidis filius rursum regnauit super totum Israel, uniuersu in ue orbem , ab eoque colitur vi Deus,Messias. St Rex regum. Ita caiet. Abul. Serarius Sc alij. Unde a Christo in cae lum ascensuro quaerebant discipuli: Domines isto ore hoc restituti rignum Israeli Act. i. Porro Deus tam serio Ieroboam inculcat veatam sui religionem & cultum, quia praeuidebat eum schisma facturum a Deo de templo pro
pter regnum, cum tamen Deus vellet per eum
schisma a Salomone in Dei cultu factum resarucite. At cur Deus id praesciens nihilominus eurestem constituit 3 Resp. vi puniret populum,esque impiis similem, Icilicet impium daret regem, aeque ac iam antὸ eidem dederat impium Saulem,ait Ruperi. de ex eo Salianus. Populus enim iam magna ex parte erat corruptus, tam regis imitatione,quam propria malitia, ad quaeum pellexit otium, desidiae, de rerum omnium abundantia. Volens ergo Deus castigare populum impium, dedit regem Ieroboam, qui populi cupidinibus de desderiis ad idola colenda obsequeretur,itsue tot calamitatum,& tandem extremi excivij eidem fieret causa , iuxta iu
impium 'opter peccata l. Votvir ERGO SALOMos retinet lecta, vimqο. quia scilicet Ahias Ieroboamo detulisset regnum deem tribuum in iNTERpic Ena lallo. EOAMJ quasi regni sui aemulum Ac inuasorem. Addit Chald. Cant. 8. vers Ia. eum quoque voluisse occidere Ahiam eo quM ipse regnum detulis Iet , idecique Ahiam pariter sugride in
AEgyptum: sed de Ahia nil habet hie scriptast
167쪽
166 Commentaria in Librum II L Ruum. Cap. XL
tamen ia probabile. Nam delicati sunt reges,
ct quou Mi etiam canctos . qui alios reges inducere uagunt, persequuntur ut perduelliolus recis qui enim tangit regnum , tangit pupillam eorum. Verum haec magna, ait Dion. fuit Salomonis excaecatio,ambitio 3c impatientia. quali vellet de posset impedire propthirum Dei de regni diuisione. V s. r. IN Linao vERB-τM id est Actorum vel gestor uul) SALOMON isi puta in Diniis,Chr nicis& Annalibus Salomonis. as. 3. DORMivi Tuae E somno morti, in Sino uos
Curi ν ATRl Bus suis J -no aetatis 6o. aiunt Lyran. Abulens. dcc. Nartant Zoriatas de Cedrenus eius sepule litum sub Hadriano Imper. dissiliis se acconeidisse, eamdue rem motus &tumultus Iudaicos portenditie. Sie de Dio in Hadriano lib.69. de Iudaeorum desertione tractans , ob quam omnes se tu ab eo interempti sunt, & tota ludaea desolata. Id tu, inquit Ἀ- ιι lagireretur fuerat d uantiatum ex o quiam . morum Salomerus, quem illi summa murm-tia colaret, L m corruerat τήν a sa- Figuram Se formam Salomoni sex Cant. s. Io. Dilectvi meus codillas ct rubis ui 3ce. Ita colligit Pineda tib 6. c. q. Ze ex eo Salianus. S lomon fuit colore candido cle rubicundo , natura calida dc humida, sed paulo ealidiore,caeis sarie densa ; capillis aurescentibus, ct modice crispantibus, sicut elatae palmarum; oculi iustae magnitudinis, implentes orbem Lum. sple dentes ac caesij, leni placidoque intuitu; genae talorescentes atque hilares , sicut lilia mixta rosi,1 labia eius tenuia de mollia,ut rubentia Syriae lilia; os ipsum amans suavis odoris halitum; manus delicatae, molles. aniculatae, quasi tot nopolitaei digiti longiores; deductiora brachia; p. ictus di thorax candida , velut pixis eburnea, moderatae magnitudinis se forniae; crura illius quali columnae mirmoreae vel Pariae cadidistismae ; pedes sicut bases aureae elaboratissimae, mediocri magnitudine; incessus firmus & eo stans; statura procera de erecta vox suauissima.
dignus qui speciosam forma prae filis hominum repraelem aretata pleraque horum superu mutes anni vitia clue Salomoni ademerunt: ac praesertim effusa libido xtque morbi, moerores de angores ob idololatriam illi a Deo in senio immissa: unde Ecclesiast.e. 7. eius elogia hae fi bili catastrophe threnoq; conclu iit Et trilina Asomstra tra mulieri irpotestatem habuisti in corpora Dia, di i moleam in gloria to , prosa sti se men tuum m Maere immediam ad G linis his A citari ultimam tuam, ut fures impetram tum. vide ibi dicta.
Sub annum regni salomonis vigesimum na- sias. tus est Ho nerus poeta Graecoru sapientissimus, -- quem passim imitatu, de Latino versu consta H - , A tus est Virgilius Latinorum poetarum princeps .Quare de Homeri rutali loco certam septem Graeciae urbes, nimirum Smyrna. Iuuatis, C is , a 'lus, Argus, Aibtinae Iino Ietas. id est lucolis insulae Io, Homero aram excitas Ie,eique quas Deo sacrificasse , testatur Gellius lib. 3. c. 1 i. Homero coaevus S: suppar fuit Hesiodus Ita decuit ut sub Salomone Hebraeorum, imbi alium omnium, sapientissimo, sapientia apud Graecos nasceretur, indeque ad Latinos transesertetur. Ita ex S. Crtillo lib. .eontra Iulian.3e aliis Salianus anno Salomonis vigessimo , qui
fuit ab excidio Troiae annus i63. ante Romam conditam Go. tunc quoque regnabat in Lati
sextus lex Sylvius, AEneae Sylisj filius ac Dido; condidit Carthaginem, ait Euseb. in Chroni-
Denique Iosephus lib. s. cap. 3. hoc sal
moni epitaphium ponit: Moritur Salai 3 ν gumemmum selicismus, opulantignis, O prurint semus, mepto pectato , ad quod a viminibus iam is,estiis pertractus sua ante proclamarat, totique muri do conexonarus erat Salomon: Vamras vanitatumo . nra ravitaι δc tamen vanitas vavati; species mulierueuin in senio demerauit, vanuix q. reddidit, ut seipsum fecerit summu vanitatis speculu. Evanuit enito eius sapientia. euanuit eius 1 ctitas euanuit eius potentia, evanuit eius felicitude gloria, evanuit denique sinitas de vita plaus, utinam non aeterna.Quid est homo etiam sapietissiimus ditissimus, potentissimus, si Deum deserat, dc a Deo deseratur λ utique non est aliudouam mancipium valutatis imago stultitiae praeda mortis,aerumnarum abyssus. O si Salomoni licet et ad vitam redire, qualem ageret poenite tiam, qualum institueret vitam, quid mortalibus inelamaret i utique illud S.Salvij 1 morte ad vititam reuocati apud Gregor. Turon.lib.7.Historicia. Auste Ada.drisv Edita, via nihil est iisdconitis in hoc παιηdo; sed omnia ianitas. Omnisese
misi adi sit in cati. vana sunt neptra, vanae tia
rae, vana Venus. vanae ope vana vina, vanus O
bis uniuersus.ocaria riminum, ἰ quantum in oram in .s Nil verum. nil bonυσδ'l magnus nis aeternuiniasterna cogitate, aeterna ambite; ut Deus vos et in aeternum; per Uinnialorum saecula Lmen.
168쪽
Cmmnentaria in Librum III. Regum. c p. XII. . 167
D opi, a ratiam positat tributorumo auium Sabmonis relaxationem : in negat es V duriora minatur i piare decem tribub eo relicto regem Ai creans Ieroboam i parat
cομινι eas bellum Roboam vers. ar se reuocat eum Deus per Semeiam prophetam. ox
vers. 26. Ieroboam metuens ne popufus veniens ad templum , rediret pariter ad Roboam,
vitulos aureos θοψ idola erigit tu Dan or Betheci. 7 Enit autem Roboam in sichem: illuc enim congregatus erat omnis Israel. ' ad constituendum eum regem. a. At vero Ieroboam filius Nabat, cum adhuc esset in aegypto profugus a facie regis Salomonis, audita morte eius reuersus esides gypto. 3. Miseruntque 3c vocarunt cum : venit ergo Ieroboam, de omnis multitudo Israel, de locuti sunt ad Roboam, dicentes: q. Pater tuus durissimum iugum imposuit nobis ; tu itaque nunc imminue paululum de imperio patris tui durissimo, dc de iugo grauissimo quod imposuit nobis, deseruiemus tibi. s. Qui ait eis: Ite usque ad tertium diem, de reuertimini ad me. Cumque abiisset populus, 6. iniit consilium rex Roboam cum seniori-biis, qui assistebant coram Salomone patre eius , cum adhuc viveret, de ait:
od datis mihi consilium, ut respondeam populo huic. 7. Qui dixerunt ei: Si hodie obedieris populo huic, de seruieris, de petitioni eorum cesseris, locutusque sueris ad eos verba lenia, crunt tibi serui cunctis diebus . 8. Qui dereliquit consilium senum, quod dederant ei, de adhibuit adolescentes, qui nutriti hierant cum eo, dc assistebant illi, 9. Dixitque ad eos Quod mihi datis consilium, ut respondeam populo huic, qui dixerunt.m; hi : Leuius iac iugum
quod imposuit pater tuus super nos Io. Et dixerunt ei iuuenes qui nutritisuerant cum eo : Sic loqueris populo huiς, qui locuti sunt ad te, dicentes : Pa' ter tuus aggrauauit iugum nostrum,tu releua nos. Sic loqueris ad eos : Minimus digitus meus grossior est dorso patris mei. II. Et nunc pater meus posuit super vos iugum graue, ego autem addam super iugum vestrum e pater meus cecidi vos flagellis , ego autem caedam vos scorpionibus. n. Venit ergo Ieroboam, de omnis populus ad Roboam die tertia , sicut locutus fuerat rex, dicens: reuertimini ad me die tertia. 13. Responditque rex populo dura de . relicto consilio seniorum,quod ei dederant, i . de locutus est eis secundum consilium iuuenum, dicens: Pater meus aggrauauit iugum vestrum , ego autem addam iugo vestro: pater meus cecidit vos flagellis, ego autem eaedam vos scorpionibus. Iy. Et non acquieuit rex populo: quoniam auersatus fuerat . . eum Dominus,ut suscitaret verbum suum , quod locutus fuerat in manu Ahiae
Silonitae ad Ieroboam filium Nabat. I Q.Videns itaque populus quod nolui Dct eos audire rex,respondit ei, dicens: Quae nobis pars in Dauid i vel quae hereditas in filio Ini ' Vade in tabernacula tua Israel . nunc vide domum tuam David. Et abiit istaei in tabernacula sua. i7. Super filiosautem Israel , qui- .cumque habitabant in ciuitatibus Iuda,regnauit Roboam. i8. Misit ergo rex Roboam Aduram, qui erat: super tributa; de lapidauit eum omnis Israel, de mortuus est. Porro rex Roboam festinus ascendit currum , de fugit in Ierusalem: iq. recessitque Israel a domo David, usque in praesentem diem. 2b. Factum
est autem cum audisset omnis Israel, quod reuersus esset Ieroboam, miserunt, ac
vocaverunt eum congregat O coetu, Sc constituerunt eum regem super omnem
Jsrael , nec secutus est quicquam domum David praeter tribum Iuda solam.
M. Venit autem Robyam Ierusalem, Zc congregauit uniuersam domum Iuda, bc tribum Beniamin, centum octoginta millia electo um virorum bellatorum. vi pugnarent contra domum Israel , dc reducerent regnum Roboam filio Salo monis. ra. Factus est autem sermo Domini ad Semeiam virum Dei , dicens;
ia. Loquere ad Roboam filium Salomonis regem Iuda, & ad omnem domum iuda, de Beniamin, de reliquos de populo dicens : αρ Haec dicit Dominus: Non ascendetis, neque bellabitis contra sint res vestros filios Israel reuertatur, vir
169쪽
168 Commentasia in Lil rum III. 'gum. Cap. XII.
vir in domum suam, a me enim iactum est verbum hoc. Audierunt sermonem Domini, δcreuersi sunt de itinere, sicut cis praeceperat Dominus. 2s. . Edificauit autem I boam Sichem in monte Ephraim, 5c habitauit ibi: dc egressus inde arctificauit Phanuel. 26. Dixitque Ieroboam in corde suo: Nunc reuertetur regnum ad domum David, 27. si ascenderit populus iste ut faciat sacrificia in domo Domini in Ierusalem e & conuertetur cor populi bulus add0minum suum Roboam regem Iuda, interficientque me, M reuertuntur ad eum. 28. Et excogitato consilio fecit duos vitulos aureos ,& dixit eis : Nolite ultra ascendete in Ierusalem: . Ecce dij tui Israel, qui te eduxerunt de Terra AEgypti. ay. Posuitque unum in Bethel, de alterum in Dan. 3o. & factum est verbum hoc in peccatum: ibat enim populus ad adorandum vitulum usque in Dan. ai. Et fecit fana in excelsis, de sacerdotes de extremis populi, qui non erant leti iij, Leui. 3 α. Constituitque diem solemnem in mense octavo, quintadecima die mensis, m similitudinem solemnitatis , quae celebrabatur in Iuda. Et ascendens altare, similiter fecit in Bethel,ut immolaret vitulis , quos fibricatus , fuerat constituitque in Bethel sacerdotes excelsorum, quae secerat. 33. Et scendit super altare quod extruxerat in Bethel, quintadecima die mensis octiu
quem tinxerat de corde suo: Sc fecit solemnitatem filiis lsrael, & ascendit super
altare, ut adoleret incensum. V Esi et Ao LM RoaoAM in sic ni ΜJ M.
chem enim erat locus Patriarcharum inc
latu & sepultura celebris, & quasi sacer; unde illi e conuentum egit Iosue civit. Ami leςh Iudic.c. 9. i. Igitur hic Israelitae comitia regni celebrant in Sichem, ut ibidem Roboam tibi
svlT Nollisi Salomon enim ad suam&mille uxorem suarum magnificentiam in vestitu, mensa, Dum lis equis de curribus sustentandam,
immania popul o tributa imposia erat, a quibus ex parte liberarillic iure suo postulat popul us.
dentissimum suis hoc senum consilium , quia utilissimum, tum ad tollendam populi exacer
bationem contra Salomonem de Roboam, tum
ad oppressionem eius subleuandam. Nimia enim trisura exsugum subditorum opes, spiri tum & sanguinem, ac subinde vitam: quare iis eoru inque tributis & seruitiis pristat se rex, dum eos iisdem opprimit. Commoditas emin subditorum est bonum Se commoditas Principum; quare lenitas de clementia est summa d principum, qua subditos sibi conciliant, ut regile sinant , &ad omnia principis sui iussa ex quenda faciles se praebeam. Prudentia politica ergo dictat, ut a lenitate auspiceris regnum, ac lenitatin tibi ubditos deuincias; postea iam tibi deuinctis onera necessaria facile impones. N
Longum enim imperium robur sibi compara uit & auctoritate mi aequε ac audaciam quidlibet imperandi: recens vero sensimienitate lixe tria sibi comparare debet. Audi s. Hiero n. ist 61. Episcopi cuiusdam
clementiam in subditos celebrantem e Aman, inquit, Met, non timeri. Antia sint mu .st: QE tm metuit quis, ossit; trium odit, poli, opit. Undect in rastris lituris iam mitia par- .
volarum in timore c- istant persecta diu sura mittit timorem. Non quaris monacta tibi essu rictM. ct uis magis si sectos habeni Tu Uers o cadum,
illi coltis mittunt ; exhibes v rem, 2 ducem impe irvi; quasi unus in pluribus es,visis unus ex pluri s. ccii. indignatur ii ια si opprimitur. Mino plus petrat a libero quam qui sciuire cuit. Qinimas c nmes Rc rusti asaron ignoramus er es singula mct licti e ct quotidians eximplis multa diuisimam multa Urue ad hoc atatem experii sumus. Ruscose
tos cra es, cito regnum mansueti David fisar. Certe Romanus populas ra in rete triadem superbiam
tulit. Dux iste Israelitici exercitus , qui decem plaga fixerat Mutum, O ad cuius imperium caecim crinia ct maria seruiebant inter curictos bomisci,quos B tunc tιrrat erauit mansueti nius praedicatur; erHιο nt quadraginta arim obliniat
storem, quem ciebat etiam errantes eurisiuis humoris pertaturum, Pastor, inquit, bonas ponit ammin
stum Roboam qui maturo senum consilio spreto, sequitur iuuenilem de stolidam adoleste ' tum sententiam, idecque subditos offendit, uertit, 3c ad Ieroboam sibi regem creandum adegit. Videre is hic vanitatem Salomone pra dictam . in ipsi et impleta' , quam de-
set ibit Eccles cap. 2.v. 18.dicensi Rursus deto tissum emtum Pindustriam meam . qua sub soli latio me laboram habitu res heredem pol me, quem ro pirumsapiens an iustus sutura sit o dominabitur in labori vim ho bibus d Aduat o 2 ιοι sui: Os quidquam tam vanum Audi Spat uanum in Seuero: Raeputanti missic Dioclesiam au te prose magnorum Hr rum epti num ct utilem Mum riliquise , satis viret. Denique aut ulibera viri interierunt, aut tales Merunt et 'iu, τι mesim fuerit de risus hamanis
170쪽
Commentaria in Librum III Regum cap. YIL
Πebraeorum est gnoine sicut bona sunt quatuor cilicet opes, scientia, senuia consilium, nimus denaisius;sic ex aduerso quatuor sim in sa in contraria cilicet pati pertas, ignorantiali uenile consiliti, de animus superbus, quae Rem-Pub. *quξ ac priuatum quemque euertunt; uti Romanum imperium euersum est per iuuenes imprudentes & arrogantes. Hine in porticu taberim meritoriae,in qua olim alebantur veterani de emeriti milites, olim haec carmina litteris aureis descripta erant:
Poma re Q,retere, dum te rexere Quirites, Nec lamo immitivi, nee mata vita erat.
Vide Ciceronem libr.de Senectute, Plutarachum in Nicia. de Thucydidem libr. 6. Hae de causa Augustus Caesar, teste Suetonio, consiliarios habuit graues de senes, Agrippam Sc MN
coenatem, quorum consilijs tanta re tam prae-
gessit: unde iis mortuis in infamiam ob fi-ι lix libidine, prolapsus ingemuit,dictitas sibi bacinfelicitatem non suisse obuenturam si Agrippa& Mecoenas vixissent. Croesus Lydotu rex nimia selicitate ebrius, solonis senis sapientissimi monita negligens, ac iuuenibus ipsius potenti ae adulantibus aures praebeus, dum Cyri imperium perdere conatur, suum perdidit. Itaque sublatus in pyram, ut illi e vivus cremaretur. inclamato Solonis ii mine , dc re tota detecta, singularem victoris Cyri clementiam expertus est, uti rescit Her dotus lib. I.
Si Xerxes patrui tui senis Artabani prudentia
consilia. quam iuueniles Mardonij aaulationes audire maluisset, utique Graecos bello tot centenorum millium non liccssuisset, nec e GKecia sumima cum infamia sugere coactus suisset, teste Herodoto Lb.7. Dionylius Siciliae Tyrannus si Platon s senis sapient silmi conliiij sobtemperasset, acceptum a patre imperium liberis suis firmius resi qui L et; at quia ipsi iuuenum adulationes anteposuit, regno deiectus, compulsius est fieri Ludi. magister. . Felicitet imperasset Nero, si seni Senecae de Buri hi consilijs perpetuo ut coeperat. paruisset. At dum eis prirno reiectis, deinde intersectis, iuuenis iuuenum adulantium voces sequitur, sibi accelerauit exitium, de perpetuam apud p steros ob tot sagitia & dedecora insa am peperit. Ita Sueton.in eius vita. Quocires, sapienter Corn.Tacitus: Adulatis, inquit, perpetuum malum principum, quorum o ssipi eusa: is hostis euntit. Et reges abu-dam omnibus rebus in aula, excepta veritate. Quid Neronem eastissimὰ educatum crudelem fecit' Adulatio. Quid Caesarem contra patriam rebellare secti Adulatio. Quid Roboam tyrannum reddidit 3 Adulatio. In aula igitur unus Clytus pixserendus sexcentis At illippis. Vere Ouidius; inen ad eantum mesa procest ἰn aula. V R ax Mimuus t Hebr. Vpp. Utanni id est, pari rus, siue minimus, scilicet in Di Gietvs MEvs GROSSioa Eset Do Pso P A et Ris MEi JEst Adallium,q.d. Ego inulto sum sortior & excellen. ibr patre meo: ego maforem habeo maiestamines, is is . ΠL Ergam. A tem de magnificentiam prae illa quam babuit pater: quare maiora vobis imponam tributa de onera, quam imposuerit pater meus Salomon. Vnde Chald. vertit; ni iusta mea sortiore patris mei Septuag.par xii as uuagrosior est Gi-β patris mei; vatabl. Exiguum meum, cra erit luistis patris stui. Ecce visastu Roboam saeiat stolidum S stultum. Eoo e ADAM vos scoapio Nisus id est vasta. t furis aculeatis, ut vertit vata b. Vox haec dignior est earnifice, quam rege. Qv v No Bis PARs is DAvim m. πια NERhDi Tas i R vi Lio Isai pJ q. d. Quae nobis est communio, quet societas, quae spes de vi liias in Dauidis stirpe . putam Roboam, ut eum si nobis regem creemus p q.d. Nulla:non ergo ilia V lum regem nobis constituamus. Conten pu Dauidem vocat si iam Is , siue Iesse.q. d. David
fuit vir plebeius & pauper, utpote filius tesse
ciuis nostri r nos eum eveximus in Regem, ut nos protegeret iam autem Roboam eius nepos ob Dauidis nomen in solus dens, Dos non protegit, sed laniat & diripit. Cui eum igitur nobis regem statuamus e si quod si e familia Dauidis, cum recenter illa a nobis ad regnum iit pro- , mota. Deprimamus ergo eum cum sua familia, ac redigamus in ordinem, de ad statum pristinum vitae plebeiae reducamus, atque ex alia familia modestiorem dc benigniore nobis regem eligamus. Nu Novi DE DOMvM TUAM D,viri Cliald. xanc r na super vim Giqvi tua David; Septuag. nutu pisci id est regeὶ domum tua in DaviLq. s. Tu o Robiam fili Dauidis rege tuos contribu Ies, puta tribum Iuda;nos decem tribus de aliocleuientiore nobis prouidebimus. REcissi et E IsRAEL A Douo DA-
vini pro Roboam creans sibi regem Ier
Quaeres, an decem tribus licite secerint sthiasma,seque separarint a Roboa, qui erat legit: mus tegni heres de Salomonis successor λ Res p. Abul. id scite eos secisse: quia ipsi,inquit, liberierant: Roboam vero volebat eos an seruatur en redigete: poterant ergo ab eo recedete: populus enim vel respubl. regem crean illi dat imis petium 3: ius regendi. Ergo illa id ipsum ei potest, auserre vel urinuete,li is eo abutatur in i mpuli perniciem. populus enim non absolute, sed certis conditionibus se principi regendum tradit,quas si princeps non seruat, porcst eum ab dicare. Hae e Abul.de quibus alibi dicendum. vetius dicas id factum esse ex voluntate 3e de
cieto Dei, ut patet v. 24. Praeclare monet Principem Corn. Tacitus libr. . Annal. Dura, inquit, imponant: nimia enim in exigendo riuulo siue Laticyn initimi sim tributum impositum Moaιἰμι sitis Gu er adsessionem. PκArra TR illv M Ivo A soLAMJ Addet,& vixs. i