장음표시 사용
361쪽
31o mentaria in Librum II.Paralipomenon. Cap. III. i
. uenti sunt centum quit Nuaginta millia, di tria millia sexcenti. 18. Fecitque ex eis septuaginta millia, qui humeris onera portarent, dc ristoginta millia , qui luides in molitibus caedercot: tria autem millia & sexcentos praepositos --rum populi. a H in caput exposui lib. 3. Reg. p. .
vistoavul Hi non erant ista live sed proselyti,
rent operarios ad fabiicam te i p. accelera dam.& concinne adornandam. enim sy
A nificat Hebraice arsach. HiRAM FATREM MEv vj quem scilicet ego vara, i, ob virtutem, sapientiam di industriam,vene in ut patrem. vide dicta 3. Reg. . vers. 33. Hebr. Septuag. & Chaldaie. habent visam Dira imi, Lbaudi, architectum & famulum.
CAPUT TERTIUM.fYNOPSIS CAPITIS.
C Alomon magnificum extruis temptim, o ante iris duara collacia coisseas, Drbi .
r. Γ Τ ccepit Salomon aedificare domum Domini in Ierusalem in monte M
ria, qui demonstratus si ierat David patri eius, in loco, quem parauerat David in area Ornan Iebusaei. a. Coepit autem aeclificare mense secundinanno quarto regni sui. 3. Et haec sunt fundamenta,qitae iecit Salomon, ut aedificaret domum Dei, longitudinis cubitos in mensura prima sexaginta, latitudinis cubitos vigilati. q. Porticum verd ante frontem , quae tendebatur in longum iuxta mensuram latitudinis domus , cubitorum viginti r porrb altitudo' centum viginti cubitorum erat: de deaurauit eam intrinsecus auro mundissimo. s. Domum quoque maiorem texit tabulis ligneis abiegnis delaminas auri obrieti assi xit per totum: sculpsitque in ea palmas, de quas catenulas se inuicem complectentes. 6. Strauitqlioque pauimentum templi pretiosissimo marmore, decore multo. 7. Porrb aurum crat probatissimum et de cuius laminis texit domum, Si trabes eius, postes, de Prietes,& ostia: 5c caelauit cherubim in parietibus. 8. Fecit quoque domum Sancti sanctorum: longitudinem iuxta lintitudinem domus,cubitorum viginti: be latitudinem similiter v:ginti cubitorum: dilaminis aureis texit cam, quasi talentis sexcentis, '. Sed de clauos fecit aureos, ita ut singuli claui siclos quinquagenos appenderent: cccnacula quoque texit auro. Io. Fecit etiam in domo Sancti sanctorum cherubim duos, opera statuario: detexit eos auro. II. Alae cherubim viginti cubitis extendebantur, ita ut una ala haberet cubitos quinque, de tangeret parietem domus: de altera quinque cubitos habens, alam tangeret alterius cherub. I a. Similiter cherub alterius ala, quinque habebat cubitos, dc tangebat parietem: & ala eius altera quinque cubitorum, alam cherub alterius contingebat. 13. Igitur ala utriusque cherubim expansae erant, re extendebantur per cubitos viginti: ipsi autem stabant erectis pedibus , &facies eorum erant versae ad exteriorem domum. I . Fecit quoque velum ex hyacintho, purpura, cocco, &bysior &intexuit ea cherubim. Is . Ante fores etiam templi duas columnas quae triginta & quinque cubitos habebam altitudinis: portli capita earum,quinque cubitorum. I 6. Necnon & quasi catenulas in oraculo, & superposuit eas capitibus columnarum: m logranata etiam centum, quae catenulis interposuit. II. Ipsas quoque columnas posuit in vestibulo templi, unam a dextris, & alteram a sinistris . eam, quae a dextris erat,vocavit Iachin: & quae ad laevam,Booz.
Oe eaput explicui lib.3. Reg.es. IN MONTE Moni AJ in quo olim Abraham filium situm Itiae Deo obtulerat Gene 22. I unde in eodem Christus antitypus se in eodem A holocaustum Deo obtulit pro mundi salute. Caluariae enim mons pars est, vel appendix
montis Moria. LONGIIvo is Cullietos ax Metuose vas I
362쪽
bi so. eubiti diuis &dimensi sui in duas sectio. Ane .scilicet ut ex eis Sanctumhaberet o. cubiato ,reliquos ver 5 2o. haberet Sanctum sancto vide dicta lib.3. Reg.c σ.v. i. sub finem. vo .se milv M MA 1 LM sitivocat sanctum,quod erat niatus Mn sanctorum; τεxiτ 63vLis asi Essis J ex abiete, sed immitiis uariare; ut dicitur 3. Reg 6.9.vEM . Pomo AxRvM RRAT FRosa Tissi MuMJHebr. erat autem Par im; scilicet effossum ex loco dicto O ac per Aphaeresin Parvaim, vel
-- ut septuagint. vertunt: au κησα pharium. Sic B
de Pagnin. vatales. Atias, Matinus, & abi qui
putant Parvaim esse Pers. videtur enim utrobique ei te eadem vox eaedeinque litteiae. Dici vero Raratim in Duali, quia regio Peru est duplex, maior scilicet re minor. Verum nomen o tunc erat incognitum, & etiamnum indispen fretu si ignotum. lnditum est enim isti r
i η'pς -b Hispanis, a flumine vicino quo
ii ita a cto, uti testatur Iosephus Acosta, qui tu vixit quindecim annis, lib. I. de nouo
Marinus in tam scribit nnuli unima in 'deducerea, ar, id est, iuuencis,eo quod aurum Pa vim rubeat ut sanguis iuuenci. Melius dicas Ac ruinavim esse in india orientali , esseque Sumatram; Taprobana Pegu,&alias ibidem auriferas regiones, quae a Salomone di Hebraei ς nuncupatae sint, Ophirci Patusma rad. Pa a, id est recti init eb quod sumine sint fimiserae, & alinuracicsimae. Hae voces quoque alludunt adular. id est chra, eo quod massae terreae.equi hiri liquatur aurum . habeant colorem cin reum; sicut rustica, e qua liquat ut ferrum, habi colorem terrae rubiae. Alludit quoque ad ' η'piar, id est orem splendor. q. d. sub Epher , id est cinerelatet Prar, id ei aurum nisi fulgidum de Mendidum.vide dicta 3. Reg.
Iu ORAcvtHid est, sicut in taculo. Frant Vos. iri enim hae catenulis incolumni . similes caten lis oraculi,siue sancti iactorum.
CAPITIS. Atimons Iricat Arare tibi orum, aref e, aemu unaa rem decem coasi Gra vasa te li. 1. FEcit quoque altare aeneum viginti cubitorum longitudinis. &viginti cubitoruin latitudinis ,& decem cubitorum allat uuinis. Σ. Mare etiam
Lusile decem cubitis a labio usiue ad labium, rotundum per circuitum ι quinque cubitos habebat altitudinis , & funiculus triginta cubitorum ambiebat gyrtim eius. a. Similitudo quoque boum erat subter illud,& decem cubitis qu dam extrinsecus caelaturae,quasi duobus versibus aluum maris circuibaiit. Boues autem erant fusiles: q. Et ipsum mare super duodecim boues impositum erat, quorum tres res iciebant ad Aquilonem, de alij tres ad Occidentem i porro tri s alij M ori :iesti,&tres qui reliqui erant Orientem, habentes mare supc sitim: posteriora autem boum erant intrinsecus sub mari. s. Porid vastitas. eius hal ebat mensuram palmi , Sc labium illius erat quasi labium calicis, vel repandi liiij: capiebatqtie tria mi ilia metretas. 6. recit quo iue conchas decem: de posuit quique a dextris, & quinque asinistris, ut lauarent in eis omnia , quae in holoca istum oblaturi erant: porro in mari sacerdotes lauabam r. q. Fecit autem & candelabra aurea decem, secundum speciem qua iussa orant fieri & posuit ea in templo , quinque a dextris , o quinque a sinistris. S. Necnoia de menias decem: de potuit eas in teli plo, quinque a dextris, & Uinque a sinistris plinus quoque aureas centum. 9. Fecit etiam atrium acerdotum, de basilicam grandem:&ostia in basilica, qtiae texit aere. Io. Porro mare posuit in latere dotio contra Orientem ad Meridiem. I i. Fecit aut mHiram lebetes, de creagras,.3c phialas: de compleuit omne opus regi, in domo Dei: Ia. hoc est, columnas duas, Nepistylia, & capita, & quasi quaedam re-'tiacula, quae capita tegerent super epistyliat 13. Malogranata quoque quadringenta. de retiacula duo,ita ut bini ordities malogranatorum singulis retiaculis iungerentiar, quae protegerent epistylia, & capita columnarum I i . Bases etiam iecit, ct conchas, quas superposuit basibus: 1 F. mare unum, ues quoque duodecim sub mari. i 6. Et lebetes, & creagras. ω phialas. omnia vasa secit Salomoni Hiram, pater eius in domo Domini ex aere mundissimo.
37. In regione Iordanis sudit ea rex in argillosi terra, inter Sochor de Sat eda- cormian lib. Parab . Gg a tha.
363쪽
31: Commentaria in Librum II. Paralipomenon. V.
tha. 18. Erat autem multitudo vasorum innumerabilis , ita ut ignoraretur potactus aeris. I9. Fecitque Salomon omnia vasa domus Dei, de altare aureum, α mensas, se super eas panes propositionis: candelabra quoque cum lucernis suis, ut lucerent aute oraculum iuxta itum ex auro purissimo: at. A florentia qilaedam, de lucernas, octa ip aureos: omnia de auro mundisii ino facta iunt.
Thymiatheria quoque,&thuribula, & phialas, ct moriariola, ex auro purissimo. Et ostia caelauit templi interioris, id est, in Sancta sanctorum: & ostia templi Brinsecus aurea. Sicque coni pletum est omae opus,quod fecit Salomon in domo Domini.
Oe eaput explicui A. FuNICVLvs Tarsi NTA cvairoavulFuniculum vocat circulum, siue peripherrammatis aenei, quae erat 3α cubitorum,scilicet timplo maior diametro eiusdem. Si Mi Lietvno 'EsovM ERAT svs TER ILLvD,3c J q.d. praeter duodecim boues aeneos, quibin mare fusile incumbebat, erant in anteriore maris parte per spatium decem cubitorum squη erat tertia periphetiae para: tota enim erat triginta cubitor in alia boum capita eminentia ad elegantiam; forte etiam ut me illa quasi epistomia aqua educeretur. Porro haec capita erant, uobis re μω. Hy. bru re iani bin dii tincta ; unus enim ordo erat insta I
bium. alter verilis Andum. Eramque suli M. He .sus in suμνώ - , scilicet maris. q.d.haec scapita non erant sorinsectis adiecta & appacta mali, sed cum ipso mari primitus susorio opere susi.
LicAM GRANDEMI id est, ut habent Hebri de Septuag. atriam met , in quo populus orabat, quae erat subdialis area undique porticibus cincta, ut tempore pluuio ijs tegeretur populus, eo se recipiens, quae porticus triplici columnatum ordine , & triplici contignatione distinguebantur. Porio hoc auium populi cingebat de ambiebat a tribui uteribus atrium tacerdotum,eraique quasi templum populi.Hinc Hebridicitura raod est a talarium,qui aDeum ibi orans populus eius auxilium sentiebat: in huius diuini adiutorii exemplum, in eo Deuti quin & gentiles asylum constituerunt; & fori Eex af -rum. 5e inde asilum dictum est. stis est Strabo lib. i in Cieero 3. in Verrem, Ephca Dianae templum id iuris habuisse. ut ad illud confugientes mancipia vinculis re seruitute sol
uerentur.Quin & AElian.lib.ii.de animal. 6. Se Lyrald. syntag. i s.de djs gentium,memorant in Parthenio monte delubrum fuisse Panis, ibiis clue locum nomine Aulam omnibus animal bus fuisse velut asylum , quem leones & lupi duo seras insectabamur adire non auderent, sed repente subsisterent feris relictis. Sic t serunt in Dianae aetoliae loco canes dom seras insequumtur, ubi ad locum eonfugerint, ab insectatione quiescere. Quet omnia ait vitalpandus in Ezech. to 2. 2oa. daemonis figmenta, ad aemulan dam Dei opem in templis sibi dicatu dono stratam excogitata sunt.Sie Bubari quasi aDeci territi. templis abstinuerunt. ait SAugust. lib.Detuit. Dei c.2.3H.6.
CAlomon va astra eum durissi temptim, ae aream erum Soctums---. inducit: D-'ν nebutim in eodematoria uam sen . r. INtulit igitur Salomon omnia, quae voverat David pater suus, argentum , ct aurum, de uniuersa vasa posuit in thesauris domus Dei. a. Post quae com gregauit maiores natu Israel , de cunctos principes trilauum, de capita familiarum de filiis Isirael in Ierusalem, ut adducerent arcam laederis Domini de Ciuitate Uavid. quae cit Sion. 3. Venerunt itaque ad regem omnes viri Israel in clie solemni mensis septimi. 4. Cumque venissent cuncti seniorum Israel,
Dortauerunt Levitae arcam, s. dc intulerunt eam, S omnem paraturam ta- rnaculi. t 'orro vasa sanctuari j, quae erant in tabernaculo, portauerunt Sace dotes cum Levitis. 6. Rex autem Salomon, de uniuersus coetus Israel, de omnes qui iuuunt congregati ante arcam, immolabant arietes, de boues absque ullo numero: tanta enim erat multitudo victimarum. 7. Et intulerunt Sacer
dotes arcam findetis Domini ia locum suum,id est, ad oraculum templi,in Sarm
364쪽
. . Commentaria in Librum II.para'omenon. Cap. V.
cta sanctorum subter alas cherubim. 8. ita ut cherubim expanderent alas sitas super locum, in quo posita erat arca, Sc ipsam arcam tegerent cum vectabus suis.
V. Uectium autem, quibus portabatur arca, quia paululum longiores erant, ca-
pita parebant ante oraculum : si verbquis paululum fuisset extrinsecus, eos videre non poterat. Fuit itaque arc ibi Usque in praesentem diem. io. Nihildueerat aliud in arca, nisi duae tabulae, quas posuerat Moyses in Horeb, quando le-l gem dedit Dominus filiis Israel egredientibus ex asypto. ii. Egressis autem Sacerdotibus de sanctuario omnes enim Sacerdotes, qui ibi potuerant inueniri, sanctificati sunt: nec adhuc in illo tempor vices. de ministeriorum ordo inter eos diuisus erat.ὶ ra. tam Leuitae,quam cantores,id est,&qui sub Asaph erant.&qui sub Eman,&qui sub Idithun, si iij, x fratres eorum,vestiti byssinis, . cymbalis, di psalteriis, & citharis concrepabant, stantes ad Orientalem plagam altaris:&cum eis Sacerdotes centum viginti canentes tubis. Ia. Igitur cunctis pariter,& tubis. Si voce. & cymbalis, ct organis, dc diuersi generis musicorum concinentibus, dc vocem in sublime tollentibus; longe sonitus audiebatur, itave cum Dominum laudare coepissent & dicere: Confitemini Domino quoniam bonus: quoniam in aeternum misericordia eius: impleretur domus Dei nube. 3η. nec possent Sacerdotes stare dc ministrare propter caliginem. Compleuerat
enim gloria Domini domum Dei. C Aput hoc exposui 3. Reg.8.
vectes quibus portabatur, arca , long ores erant non oraculo, sed ipsa arca a quare apparebant sicerdotibus qui stabant in Sancto, ad Dres Oraculi. siue Sancti sanctorum; si quis
vero Exetai NfEcus, id est extra fores mili remolius constitisset, eos videre non po
Fui et i TAM E Aac A rs I vs YE IN PRAE-MNTEM Di EMJ quo scilicet haec scripsit ille quia Dialia siue Chronica Regum Iuda eo ruripsit. ex quibus hos librin Paralipomenon conscripsit de concinnavit Esdras. Nam tempore ipsius Esdret arca non erat in templo, utpote iam a Chal exulto, sid ante urbis te A sique excidium Arca a Ieremia translata nit
pli dedicationem. Ad hane enim ob victimas plurimas in ea sacrifieandas non sussiciebant
sacerdotes& Levitae, quorum vices ininistra dierantista hebdomade, sed conuocati omnes confluxere ex toto Israele quotquot venire po
eco Get, eum obsecro, τι vota re In in tempti exaudiat. unc Salomon ait: Dominus pollicitus est ut habitaret in caligine: x. ego autem aedificaui domu nomini eius ,.ut habitaret ibi in perpetuum. 3. Et conuertit rex faciem suam, de benedixit uniuersae multitudini Israel inam omnis turba stabat intenta)3c ait: q. Miledictus Dominus Deus Istaei, qui quod locutus est David patri meo, opere compleuit,dicens: s. A die, qua eduxi populum meum de Terra AEgypti, non elegi ciuitatem de cunctis tribubus Israel, ut aedificaretur in ea domus nomini meo: neque elegi quemquam alium virum, ut esset dux in populo meo Israel, ε. sed elegi Ierusalem , ut sit nomen meum in ea, & elegi Dauid , ut constituerem eum super populum meum Israel. 7. Cumque fuisset voluntatis David patris mei, ut aedificaret domum nomini Domini Dei Israel, 8. d ixit Dominus ad eum Quia haec filii voluntas tua, ut aedificares domum nomini meo, benE quidem secisti huiuscemodi habere voluntatem: '. sed non tu aedificabis domum, verum filius tuus, qui egredietur de lumbis tuis, ipse aedificabit domum nomini meo. Io. Compleuit ergo Dominus sermonem suum , quem locutus fuerat: &ego surrexico me in lib.IL Paralipom Gg 3 pro
365쪽
3ue Commentaria in Librum II. Paralipomenois. Cap. VI.
pro David patre meo; & sedi super thronum Israel, sicut locutus est Dominus: . α aedificaui domum nomini Domini Dei Israel. is. Et posui in ea arcam, in qua est pactum Domini,quod pepigit cum filiis Israel. ii. Stetit ergo coram altari Domini ex aduerso uniuersae multitudinis lsrael, ct extendit manus suas. 1 3. Si quidem fecerat Salomon basim aeneam, & posuerat eam in medio basilicae habentem quinque cubitos longitudinis, dc quinque cubitos hi titudinis, de
tres cubito, altitudinis: istetitque super eam: de deinceps ilexis genibus contra uniuersam multitudinem Israel, de palmis in caelum leuatis, rq ait: Domine Deus Israel, non est similis tui Deus in caelo Ac in terra: qui custodis pactum& misericordiam cum seruis tuis, qui ambulant coram te in toto. corde suo. as. Qui praestitisti seruo tuo David patri meo quaecumque locutus fueras eir de quae ore promiseras opere complesti, sicut Sc praesens tempus probat. is . Nunc ergo Domine Deus Israel, imple seruo tuo patri meo David quaecumque locutus es, dicens: Non deficiet ex te vir coram me , qu, sedeat super thronum Israel: ita tamen si custodierint filij tui vias suas , deambulauerint in lege mea, sicut&tu ambulassicoram me. 17. Et nunc Domine Deus Israel, firmetur . sermo tuus, quem locutus es seruo tuo David. 18. Ergone credibile est ut habitet Deus cum hominibus super terram Z Si caelum de caeli caelorum non te capiunt', quanto magis domus ista, quam aedificauit I9. Sed ad hoc tantum facta est, ut respicias orationem servi tui, de obsecrationem eius, Domine Deus meus: de audias preces, quas sundit famulus tuus coram te: ao. ut aperias oculos tuos super domum istam diebus ac noctibus, super locum, in quo pollicitus es utini iocaretur nomen tuum, ar. dc exaudires orationem,quam seruus
tuus orat in eo : dc exaudias preces fimuli tui, dc populi tui Israel. Quicumque orauerit in loco isto, exaudi Meliabitaculo tuo, id est, de caelis, 3c propitiare. ra. Sipeccauerit quispiam in proximum suum, Miurare contra eum paratus v netit, seque maledicio constrixerint coram altari in domo ista: as. tu audies de caelo, di facies iudicium seruorum tuorum , ita ut reddas iniquo viam suam in caput proprium, Sculciscaris iustum, retribuens ei secundum militiam suam.
24. Si superatus suerit populus tuus Israel ab inimicis speccabunt enim tibii Mconuersi egerint par nitentiam, Δ obsecrauerint nomen tuum, oc fuerint deprecati in loco isto, as . tu exaudies de caelo, Ic propitiare peccato populi tui Israel, de reduc eos in terram,quam dedisti eis, Ac patribus eorum. 26. Si clauso caelo, pluuia non fluxerit propter peccata populi, Ac deprecati te suerint in loco isto. Si confessi nomini tuo,& conuersi a peccatis suis.cum eos affixeris, 27. audi de caelo Domine, & dimitte pecca in seruis tuis de populi tui Israel, se docecos viam bonam, perquam ingrediantur: dega pluviam terrae, quam dedisti populo tuo ad possidendum. 28. Fames si orta fuerit in terra, de pestilentia, aerugo, ct aurugo, dc locusta de bruchus, Ic hostes, vastatis regionibus, portas o sederint ciuitatis, omnisque plaga se infirmitas presserit: 29. si quis de populo tuo Isiael suerit leprecatus, cognoscens plagam 3c infirmitatem suam, M. expanderit manus suas in domo hac, 3 o. tu exaudies de caelo de sublimi scilicet habitaculo tuo, de propitiare, di redde unicuique secundum vias suas, quas nosti eum habere in corde suo: stu enim solus nosti corda filiorum hominum: 3 i. ut timeant te, dc ambulent in viis tuis cunctis diebus, quibus vivunt super faciem terrae; quam dedisti patribus nostris. 32, Externum quoque, qui non est de populo tuo Israel, si venerit de terra longinqua,propter nomen tuum m
gnum,dc propter manum tuam robustam,& brachium tuum extentum, de adorauerit in loco isto, 33. tu exaudies de caelo firmissimo habitaculo tuo, te lacies cuncta, pro quibus inuocauerit te ille peregrinus : ut sciant omnes populi terraenomen tuum,dc timeant te sicut populus tuus lsraeli se cognoscant,quia nomen tuum inuocatum est super domum hane, quam aedificaui. 34. Si egressus fuerit populus tuus ad bellum contra aduersarios suos per viam in qua miseris eos adorabunt te contra viam, in qua ciuitas haec est,quam elegisti. Si domus, quam, aedificaui nomini tuo: 33. tu exaudies de caelo preces eorum,oc obsecratiotiem, de vici sicaris. 36. Si autem peccauerint tibi neque enim est homo, qui non peccet de iratus sueris eis, de tradideris hostibus, & captiuos duxerint eos in terram longinquam , vel certe quae iuxta, 37. 5c conuersi in corde suo, iri'
terra, ad quam captivi ducti fuerant,egerint pcenitentiam, de deprecati te fue-
366쪽
Commentaria in sinum II. Paralipomenon. Cap. . 3II
rint in terra capimiotis suae, dicentes: Peccauimus, iniqud secinius, istius E egi. mus: 38. 5creuersi fuerint ad te in toto corde suo, & in tota anima sua, in tetra captiuitatis suae, ad quam ducti sunt,adorabunt te contra viam terrae suae, quam dedisti patribus eorum, se urbis,quam elegisti, de domus, qua in aediscaui uomitii tuo: 39. tu exaudies de caelo, hoc est, de firmo habitaculo tuo, preces eorum, di facias iudicium, & dimittas populo tuo, quamuis peccatori: ΑΟ. tu es etaim Deus metis aperiantur, qua b, oculi tui, Se aures tuae intentae sint ad orationem quae fit in loco isto. i. Nunc igitur consurge Domine Deus in requiem tuam, tu de arca fortitudinis tuae: Sacerdo tui Domine Deus induantur salutem, de salicti tui laetentur in bonis. 62. Domine Deus ne auerteris faciem christi tui: memento misericordiarum David servi tui.
caput explicui 3. Reg.8.ia. AH...i . FECERAT SAM MON BAsrM AENgAMJ per modum suggestus altioris in quo sedes docens. que vel genuflectens dc orans auditetur a toto populo circumstante.Unde addita .
Is venio a Asi LicM id est in medio at ij
populi. ut dixi cap 9. viri AE AERUGO ET AVRvGolvitia sunt segetum eum y instit aeri, de auri rubiginem de quasi icte
rum, icteticumque calorem contrahunt,ut contabescant Zc exinaniantur.
Q in templo hoc, quod a me fieri iussisti, ni biseum de inter nos quiescas habilesque iugiter. Aequiti ergo Dei est templum, ibi enim colitur ipsi precibus, votis,sacrificiis, dcc.
enim Deus ostendera solebat sitam potentiam Se sortitudinem, eum id eius praesentum Iot-danem diuisit , letichuntis muros prostrauit, Chananaeos,Philisthim, aliosque hostes Israelii
debellauit. SacERDOTEs tui DoMiNa DEvs rΗ-DvANTua sALHEM J vi plane pleiatque iam sani de salui, ut 3c laicos saluare queant. salutem intelligit tum corporalem, tum potius spiritualem, nimirum iustitiam de sanctitatem. Alludit
tum , id est iustitia de vitae sanctitate ita abonis dent, ut ea quasi veste undique ambiti cinguiue
NE AvERTAS FAci EM cnaisTietvij id est vos. mei ipsius, qui a te futus sum chisia, id est
unctus in regem,q. d. ne me a te creatum regem,
de facie supplici in caelum ad te intenta orantem repellas i ne me mea iue saciem dc orationem
i. CVmque complesset Salomon fundens preces, ignis descendit de caelo, de
sedeuorauit holocausta de victimas: &maiestas Domini impleuit domum.1. Nec poterant sacerdotes ingredi templum Domini, eo qu5d implesset maiestas Domini templum Domini. r. Sed de omnes fili j Israel vIdebant descendentem ignem, de gloriam Domini super domum: 3c corruentes proni in terrain superpauimentum stratum lapide, adorauerunt, de laudauerunt Dominuma Doniam bonus, quoniam in saeculum misericordia eius. q. Rex autem, re omnis populus, immolabant victimas coram Domino. Mactauit igitur rex Salomon hostias. boum viginti duo millia arietum centum viginti milliar dededicauit domum Dei, rex dc uniuersus populus. 6. Sacerdotes autem stabant in ossicijs suis:& Levitae in organis carminum Domini, quae secit David rex ad laudandum Dominum: Quoniam in aeternum misericordiacius , hymnos Dauid canentes per manus suas: porrb Sacerdotes canebant tubis ante eos.cunctusque Israel stabat. 7. Sanctificauit quoque Salomon medium atrij ante templum Domini: obtulerat enim ibi holocausta de adipes pacificorum i quia altare aeneum, quod fecerat, non poterat sustinere holocausta, de sacrificia, de adipes. s. Fecit ergo Salomon solemnitatem in tempore illo septem diebus, ct omnis Israel cume', ecclesia magna valde, ab introitu Emath usque ad Torrentem AEgypti. 9. Fecitque die octauo collectam, eliqudd dedicasset altare septem diebus, de solemnitatem celebrasset dies septem. Io. Igitur in die vigesimo tertio mensis septimi dimisit populos ad tabernacula sua , laetantes atque gau
dentes sup* bouo, quod fecerat Dominus Dauidi, de Salomoni, de Israeli p Gg . pulo
367쪽
Commentaria in Librum II Parasi memn. Cap. IX. 3 19
Pharaonis transtulit de Ciuitate David,in domum quam aedificauerat ei. Dixit enim rex: Non habitabit uxor mea in domo David regis Israel, eb qubd sanctificata sit: quia ingressa est in eam arca Domini. Ir. Tunc obtulit Salomon holocausta Domino super altare Domini , quod cxtru erat ante porticum, i a. ut lier singulos dies offerretur in eo iuxta praeceptum Moysi in sabbatis de in ca-endis, & in festis diebus, ter per annum, id est, in solemnitate a morum, de insos nitate hebdomadarum, de in solemnitate tabernaculorum. i A. Et constituit iuxta dispositionem David patris sui, ossicia Meerdotum in ministerus suis: de Levitas in ordine suo, ut laudarent, dc ministrarent coram sacerdotibus, iuxta ritum uniuscuiusque diei: Icianitores in diuisionibus sis per portam Sc portam : scenim praeceperat David homo Dei. is. Nec praetergressi sunt de mandatis regis. ta in Sacerdotes quam Levitae, ex omnibus quae praece perat, de in custodijs thesaurorum. is. Omnes impensas praeparatas habuit Salomon, ex eo die quo fundauit domum Domini usque in diem quo periecit eam. ι . Tunc abi jt Salomon in Asiongaber, dein Ailathadoram Maris rubri,
quae est in terra Edom. 38. Misit autem ei Hiram per manus seruorum suorum naues, dc nautas gnaros tauris, de abierunt cum servis Salomonis in Ophir, tuleruntque inde quadringenta quinquaginta talenta auri, dc attulerunt ad regem Salomonem. I lin caput expliciat 3. Reg. 9. vers ro. εc A
Hic portin est maris rubri , ex quo in indiam
Orientalem faciluod vicinus est traiectus; unde colligi, bis nisse in India Orientali, non Occidentali, scilicet in Pe , non iii Perv. Nec enim in Petu. sed in Pinu inueniuntur simi
pavor es, ebur gemmae, aro mata, ligna thyin
quae classis haec Ophiona detulit ad Salom nem. Portus hie a Iosepho lib.8. Antiq. cap 6. appellatur Bomici, a S. Haetinnsyia, hodie sum
o uina faba venit adsalomonem. Redditus annui Sasimonis, hasta, cura, ceteras seu lux orea seliam ex ebore intertextum, mors osepultura. i. o Egina quoque sata, cum audisset famam Salomonis, venit ut tentaret, eum in aenigmatibus in Ierusalem, cum magnis opibus,& camelis qui portabant aromata, dc auri plurimum, semmasque pretiosas. Cumque venisset ad Salomonem , locuta est ei quaecumque erant in corde suo. 2. Et exposuit oi Salomon omnia quae proposuerat : nec quidquam fuit, quod non perspicuum eis erit. 3. Quae postquam vidit, sapientiam scilicet Salomonis, & domum
quam aedificauerat, vi nec non 3c cibaria mensae eius, de habitacula seruorum, ec ossicia ministrorum eius,& vestimenta eorum, pincernas quoque de vestes eorum. &victimas quas immolabat in domo Domini: non erat prae stupore ultra in ea spiritus. s. Dixitque ad regem: Verus est sermo,.quem audieram in terra mea de virtutibus desipientia tua. 6. Non credebam narrantibus, donec ipsa venissem, de vidissent oculi mei, de probassem vix medietatem sapientiae tuae mihi Disse narratam vicisti famam virtutibus tuis. 7. Beati viri tui, fle beati serui tui, qui assistunt coram te omni tempore, Maudiunt sapientiam tuam. 8. Sit Dominus Deus tuus benedictus, qui voluit te ordinare super thronum suum, regem Domini Dei titi. Quia diligit Deus Israel, de vult seruare eum in aeternum, idcirco posuit tesuper eum regem, ut fietas iudicia atque iustitiam. s. Dedit autem regi centum viginti talenta auri, de aromata multa nimis, dc gemmas pre tiosissimas: non fuerunt aromata talia ut haec, quae dedit regina Saba regi Salomoni. io. sed si servi Hiram cum seruis balomonis attulerunt aurum de
Ophir,le ligna thyina. de gemmas pretiosissimas: ii. de quibus secit rex. de lignis stilicet thyinis, grans in domo Domini,de in domo regia, citharas ' uoque
dc psalteria cantoribus . nuinquam visa sunt in Terra Iuda ligna talia. Ii. Rex
368쪽
318 Commentaria in Librum II. Paralipomenon. Cap. X
autem Salomon dedit reginae Saba cuncta quae voluit, quae postulauit, de multo plura quam attulerat ad eum: quae 'ersa, abiit in terrami iamcum se uis suis. 13. Erat autem pondusatiri, quod ais rebatur Salomoni per singulos
annos. sexcenta scxaginta sex talenta auri: Iq. cxcepta ea sumimai quam log ti diuersarum gentium, Ac negotiatores asterre consueuerant, omnes queri γε
Arabiae, se satrapae terrarum, qui comportabant aurum M argentum Salomoni is. Fecit igitur rex salomon ducentas hastas aureas de filiomas excentorum aureorum, qui in sin illis liastis expendebantur: is. trecenta quoque scuta aurea treeentoriani aureorum, quibus tegebantur singula scuta: positi se ea rex in armamentario, quod erat constum nemore. II. Fecit quoqtie rexu itum eburneui grande, &vestiuit illud auro mundissimo. I 8. Sex quoque gradus. quibus ascendebatur ad setium, & scabellum aureum, de brachiola duo at uinsecus, & duos leones stantes iuxta brachiola. 19. sed oc alios duodecim leunculo, stantes super sex gradus ex.utraque parte: non suit tale solium in uniuersis regnis. 2o. Omnia quoque vasa conuiuij regis erant aurea,& vasa do, mus saltus Libani ex auro purissimo. Argentum enitii in diebus illis pro nihilo reputabatur: it. Siquidem naues regis ibant in Tharsis cum seruis Hiram, se mei in annis tribus e Se deferebant inde aurum de argentum, de ebur. & simias. M pauos. 22. Magnificatus est igitur Salomon super omnes reges terrae praedi uitijs de gloria. 23. Omnesque reges terrarum desiderabant videre faciem Salomonis, ut audirent sapientiam, quam dederat Deus in corde eius: Σ se deferebat ei munera, vasa argentea, Maurea, de vestes, se arma, dc aromata equos, es mulos, per singulos annos. et s. Habuit quoque Salomon quadraginta miN 'lia equorum instabulis, occurruum equitumque duodecim m illia constitui uiue eos in urbibus quadrigarum,&vbierat rex in Ierus leo . 26. Exercuit et i mpotestatem super cunetos reges , a flumine Euphrate usque ad terram Philistbianorum, de usque ad terminos Agypii. 27. Tantamque copiam praebuit genti in Ierusalem quasi lapidum :& cedrorum tantam multitudinem velut sycomororum,quae gignuntur in campcstribus. 28. Adducebantur autem ei equi de AEgypto, cunctisque regionibus. 29. Reliqua autem operum Salomonis
priorum lc nouissimorum, scripta sunt in verbis Nathan propiti tae 6c in libris Ahiae Silonitis, in visione qum: Addo Videntis, wntra Ieroboam filium Nabat. 3o regnauit autem Salomon in Ierusalem super omnem Israel quadraginta anuis. 31. Dormivitque cum patribus suis, dc sepelierunt eum in Ciuitate David regnauitque Roboam filius ei us Pro eo. Hin e put explicui 3.Reg.Io. .
sietvaso scircumdaturu) NEM, κεJ id est in il mos tria Iabam, ut vertunt Septuag. Porrb trocenti de Perenti aurei scutorum de hastatum filiare sicli, quartim quisque pendebat Se valebi
quatuor dr chmas, ut est quarta coronatos, uti ostendi 3 Reg.i v. i6.
marinas regiones vocabant , praesertim totainquas. tibique i notas, uti erat Ophir αIndia. vide dicta 3.Ret '.a3.dc Iome a 3.
mistem iri regem ibi erearunt Ieroboam.
r. I Rosectus est autem Roboam in Sichem: illuc enim cunctus Israel conue nerat, ut constituerent eum regem. a. Quod cum audisset Iero mfiliusNabat qui erat in AEgypto lsugerat quippe illuc ante Salomonem l stari ita
reuersus est. 3. Vocaueruntque.eum, de venit muniuerso Israel, de locuti sunt ad Roboam,dicentes Pater tuus durissimo iugo nos pressit, tu leviora impera patre tuo, qui nobis imposuit grauem seruitutem, Ad paululum de cine
re sit bleua, ut serviamus tibi. q. Qui ait: Post ues dies reuertamini ad me.
369쪽
Commentaria in L um II. Parat Omemn. Cap. XL
Cumque ab ijsset populus. 6. Iulit consilium cum senibus, qui steterant commpatre eius Salomone dum adhuc viveret, dicens tuuid datis consili j vires Oadeam populot 7. Q ii dixerunt ei: Si placueris populo huic, dc leni ueras eos, verbis elementibus, seruient tibi omni tempore. 8. At ille reliquit consilium
senum, de cum iuuenibus tractare coepit, qui cum eo nutriti fuerant. dc erant in
comitatu illius. s. Dixitque ad eos: Quid vobis videtur vel respondesequid debeo populo huic , sui dixit mihi: Subleua iugum quod imposuit nobis
pater tuus' io. At illi responderunt ut iuuenes, oc nutriti cum eo in delicijs, atque dixerunt: Sic loqueris populo, qui dixit tibi : Pater tuus aggrauauit iugum nostrum, tu subleua: ct sic respondebis eis: Minimus digitus meus grossior est lumbis patris mei. Ii. Pater meus imposui: vobis gra iugum, de ego maius
pondus apponam: pater meus cecidit vos flagellis: ego vero caedam vos scorpionibus. Ia. Venit ergo Ieroboam, de uniuersus populus,ad Roboam die tertio, sicut praeceperat eis. ia. Responditque rex dura,derelicto consilio seniorum: 1 . locutusque est iuxta iuuenum voluntatem: Pater meus graue vobis imp suit iugum, quod ego grauius faciam: pater meus cecῖdit vos flagellis, ego vero caedam vos scorpionibus. 3s. Et non acquieuit populi precibus : erat enim voluntatis Dei , ut compleretur sermo eius, quem locutus fuerat per manum Ahiae Silonitis ad Ieroboam filium Nabat. I 6. Populus autem uniuersus, rege
duriora dicente,sic locutus est ad eum: Non est nobis pars in David, neque hereditas in filio Isai. Revertere in tabernacula tua Israel , tu autem pasce domum tuam David. Et abijt Israel in tabernacula sua. I7. Super filios autem Istaei, qui habitabant in ciuitatibus Iuda, regnauit Roboam. is. Misitque rex Roboam Aduram, qui praeerat tributis, mapidauerunt eum filii Israel, & mortuus est: porrbrex Roboam currum festinauit ascendere,& fugitio Ierusalem. I9. Recessitque Israel a domo David, usque ad diem hanc.
dicta. ideccloe permisit Roboam tam dure & stulta ERAT ENIM voLvπτAτis DEiJ Hebr. nat populo respodere, unde sciebat futurum ut po. colatum a Dra. Uolebat Deus diuidere Israelem, pulus se a Roboam stibduceret,de ad Ieroboam decemque itibus adimere Salomoni, ad casti, confugeret,quod ipse intendebat.
r. V Enlt autem Roboam in Ierusalem, & conuocauit uniuersam domum ru- da de Beniamin , centum octoginta millia electorum atque bellantium, ut dimicaret contra Israel, de conuerteret ad se regnum situm. a. Factusque est sermo Domini ad Semeiam hominem Dei,dicenia 3. Loquere ad Roboam filium Salomonis regem Iuda, se ad uniuersum Israel, qui est in Iuda de Beniamin.
. Haec dicit Dominus: Non ascendetis, neque puguabitis contra fratres vestros: reuertatur unusquisque in domum suam, quia mea hoc gestum est voluntate. Qui cum audissent sermonem Domini, reuersi sunt, nec perrexerunt contra Ieroboam. Habitauit autem Roboam in Ierusalem,de aedis uit ciuitates muratas in Iuda. 6. Extruxitque Bethlehem, & Etami, Ae Thecue.
7. Bethsur quoque, dc Socho. 3c Odollam, s. necnon & Geth, oc Maresa, ScZiph, 9. sed de Aduram, de Lachiride Azeca, Io. Saraa quoque,de Aialon, de Hebron, quae erant in Iuda dc Beniamin, ciuitates muniti ruinas. II. Cumqu: clausisset eas muris, posuit in eis principes, ciborumque horrea, hoc est, olei, Muini. Ir. Sed de in singulis urbibus fecit armamentarium scutorum de hastarum. firmauitque eas summa da ligentia, di imperauit super Iudam dc Beniamin. u. Sacerdotes autem de Levitae, qui erant in uniuerso Isiael, veuerunt ad e um de cunctis
370쪽
366 Commentaria in L II paralipomenon. Cap. XI.
cunctis sedibus suis, i . relinquentes suburbana & possessiones suas. ω trans. euntes ad Iudam & Ierusalem: ed quod abiecisset eos Ieroboam, & posteri eius, ne sicerdotio Domini fungerentur. is. Qui constituit sibi sacerdotes excel-
sexum,&daemoniorum, vitulorumque quos fecerat. Sed &de cunctis tribubus Israes, quicumove dederunt cor suum ut quaererent Dominum Deum Israel,venerunt in Ierusalem ad immolandum victimas suas coram Domino Deo patrum suorum. 37. Et roborauerunt regnum luda,&confirmauerunt Ro-hoam filium Salomonis per tres annos: ambulauerunt enim in vijs Dauid &Salonionis,annis tantum tribus. 18. Duxit autem Roboam uxorem Mahalath, fi
liam Ierimoth, fili j Daulin Abihail quoque filiam Eliab fili j Isai. a'. quae pe
perit ei filios, Iehus,& moriam,&Zoom. io. Post hanc quoque accepit Maacha filiam Absalom , quae pepetit ei Abia, & Ethai, & Zira, & Salomith. ai. Amauit autem Roboam Maacha filiam Absalom, super omnes uxores suas:& concubinas: nam uxores decem & octo duxerat,concubinas autem sexaginta,& genuit viginti octo filios, N: sexaginta filias. 22. Constituit verb in capite. Abiam filium Maacha.ducem super omnes fratres suos: ipsum enim regem facere cogitabat, 23. quia sapientior fuit, Fc potentior super omnes filios eius, Ac in cunctis finibus Iuda de Beniamin, dc in uniuersis ciuitatibus muratis: praebuit tuo eis escas plurimas,&multas petivit uxores. ELεcτοκvM AτM EAEL NτivvJ id est
Hectorum Matorum. Est Hendiadys. Hebrim 'arra & electos , iuuenes significat. hi uenum enim sunt bella, senum consilia, ut ait ille. PosuiT IN Eis vllis cir εsJ id est belli duces, coim commeatu sufficiemi, ut vicini hostis, scilicet Ieroboami antagonis et sui insultus sustinere possent.Erant enim ciuitates limitaneae, in confinio Iudae & Israelis. EO DOD AB iECissvet Eos IracaoAMJ id est priuallet eos officio sacerdotali ct Levitico, eo quod nollent suis vitulis quasi idolis sed Deo vero deseruite. AMBvLAvERvNT ENiti is viis DAvio ET SALOMONisi intellige antequam Salonio' in senio a Deo ad idola amistataret. ἰCosset IIviT AniAM ati cAri GJul inc put & principem caeterorum iratrum, qui Grant 28. eo quod ipse licet aetate estet iunior,
vvs M vaATiέ repete, potentur, fuit Abia. q. d. . Abia occupauit cunctos limites regni, mutes. que ciuitates muratas ct munitas , ita see se omnium dominum effecit ac potentem, vi pineeui omnes limites regni omneque urbes muni
PpABvietuus Eis ciuitatibus muratis cir mi limbus Esc As rLvRIMAs ne hostes ea, o sidere, Se fui e ad deditioreio cogere possent)ET NvLTAs PETi vir uxos Est scilicet Abia sibi ipli,ut ex eis naultos gigneret filios, quibus suum regnum stabilitet & roboraret, ne a statriabus iuri inuadi posset. Hunc sensum exim nomnia versio , aeque ac Septuag. qui pro ni minomnes Aim,verium: probriit super Omin litiem, γ m ιιι υνω- Iuda,ecc. POrib, ex Hebraeo aliter verti potest cum Pagnino. vatablo , Marino, & alijs, ni ruin
mora uida ct Beniamin, O per omnes ciuitates munitia ι ut scilicet ipsi separati forent ab inuiscem, nec capita conserre postent,ut simul conistra Abiam iuniorem , quem omnibus praetulerat . conspirare possent, iuxta illud politicum de tyrannicum Machiauelli praeceptum : si ri. regnare, divide. Atque ut sorte sua contenis vitiuerent, nec de regno cogitarent, nabuit m ι plu=imas, risi in mulιit sucinem uxorum , ut veniri & veneti vacantes, in deliciose otio tot herem ac consenescemit. Idem facit Turc tum Imperator fratribus suis donee prolem habeat, qua habita, nauci occidit, ne imperio in adant.