장음표시 사용
371쪽
Commentaria in Labis II. Tara'men . p. XII. 3 si CAPUT DVO DECIMUM
legem Domini, & omnis Israel cum eo a. Anno autem quinto regni Roboam,ascendit Sesac rex AEgypti in Ierusalem quia peccauerant Domino v cum mille ducentis curribus, te sexaginta millibus equitum: nec erat numerus vulgi quod venerat cum eo ex AEgypto, Libyes scilicet, de Troglodytae . de AEthiopes. 4. Cepitque ciuitates munitissimas in Iuda,& venitusque in Ierusalem. s Semeias autem propheta ingressus est ad Roboam,& principes I*da qui congregati fuerant in Ierusalem, fugientes Sesa dixitque adeos : Haec dicit Dominus: Vos reliquistis me dc ego reliqui vos in manu Sesac. Consternatique principes Israel de rex dixerunt: Iustus est dominus. 7. Cumque vidi det Dominus qubd humiliati essent, factus emermo Domini ad semeiam dicens: Quia humiliati sunt, non disperdam eos , dataque eis pauxillum auxiiij Ic non stillabit furor meus super Ierusalem per manum Sesac: 8. Uerumtamen seruient ei, ut sciant distantiam seruitutis meae. & seruitutis regni terrarum. 9. Recessit itaque Sesac rex AEgypti ab Ierusalem,sublatis thesauris domus Domini, se domus regis,omniaque secum tulit, de clypeos aureos, quos fecerat Salomon, Io. pro quibus fecit rex aeneos,& tradidit illos principibus seu- rariorum, qui custodiebant vestibulum palatij. ii. Cumque introiret rex domum Domini,veniebant scutarij, de tollebant eos, iterumque referebant eoi ad armamentarium suum. I 2. verumtamen quia humiliatitiunt, auersa est eis ira Domini, nec deleti sunt penitus: siquidem te in Iuda inuenta sunt opera bo m. i3. Confestatus est ergo rex Roboam in Ierusalem,atque regnauit: quadraginta autem de unius anni erat cum regnare coepisset , de decem de septem annis regnauit in Ierusalem, urbe , quam elegit Dominus, ut confirmaret no men suum sibi,de cunctis tribubus Isiael nomen autem matris eius Naama Ammanitis. 14. Fecit autem malum , dc non praeparauit cor suum ut quaereret Dominum. is. Opera vero Roboam prima a nouissima, scripta sunt in Libbris Semeiae prophetae, de Addo Uidentis, de diligenter expositat pugnauerunt. que aduersum se Roboam de Ieroboam cunctis diebus I6. Et dormiuit Roboam
cum patribus suis, sepultus ue est in Ciuitate David. Et regnauit Abia filius eius
D todoto lib.α α Diodoro lib.αί quos citat Iosephus lib. s.capri nuncupatur, quique ut iidem reserunt , quando im les de mulier sis vicerat , trophaeum mulierosum erigebat,ae reges a se victos solebat currui suo trium. phali iungere , ut se super reges esse, imo super omnes homines onenderet. Causam belli hane suisse suspicantur noster Samerius oeSalianus. quod Ieroboam,qui salomonis iram
fugiens in .Emto duxerat cognatam vel filiam Sesac, mortem Salomonis rediens, rexclue Israelis creatus , sollicitarit cognatum vel Metum suum Sesae, ut imbellem, mulierosum.&pauidum Roboam inuaderet . ne ipse Ieroboam . Roboam in aderetur re.
ino nouo spoliaretiar, sed potius eius regnum uo adiiceret,&Sesaci soceri sui dono possibderet. Certiorem causim dat Scriptscilicet Apostasiam& idololatriam Roboami & Ω-Grad.iadaeorum i hane enim Deus per sine piruire destinabat. Addunt Herodotus & Diodor Sesie ε Ierusalem victa perrexisse ad reliquam Asiam, ea iue sibi subiugasse, ac terra mari. uetam multa occupasse, ut Alexandrum M gnum superarit. TROGLODYTMpopuli sunt ambiopiae,quae 3 adiacet AEgypto,euius rex erat Se nid am Mela liba. st λειε metu quam, , sube-t, a rimur sernmiti Hebr. vocamur ''py μηm. id est larita
est Mira habitantes. Graece , id est ouemas subeuntes Se incolentes.ri. γλη enim est Aramen nidus cauma. Audi Aristolai 8. de historia anim. eap. 32. Gixti ex Scythicoam
372쪽
ment uia inhibri II. Paralipomenon. p. XIII
ta uernis ampλ. verum haee de Acum gruibus pugnantibus commuim olim 'it Opinio per traditionem accepta, sed fabulosi, uti ostendi Ezech .et .v.ii. Quare minus recterumnulli Troglodytas putant esse Arabes imitarnaeulis habitantes , ideoque vagabundos i Nomades vocantur.Constat enim eos furcle AEthiopes. Nos feti Asir roox Maus svris IaavsALEM J scilicet vlterius per eontinuasdes, rapinas oc strages, quas parat sesic. vi
de hie quam cito placatur Deus ad poenitentia
qualem qualem Roboami de Iudaeorum.Naui vel non veram de litiam . vel non firmam &stabilem sui se poenitentiam, patet ex eo quia instinctu matris suae Naamae Ammoniti . deo
que idololatiae, reuersis sit ad idola. vi dicitur
I. Λ Nno octauodeeimo regis Ieroboam, regnauit Abia super ludam. a. Tri-
sannis regnauit in Ierusilem, nomenque matris eius Michaia , filia Hiel de Gabaa: &erat bellum inter Abiam & Ieroboani. a.' Cumque iniisset Abia certamen, Schaberet bellicosissimos viros, Sc electorum quadringentae milialia: Iei oboam instruxit econtra aciem octingenta millia virorum, qui Se ipsi ele cti erant,de ad bella sortissimi. 4. Stetit ergo Abia super montem Semeron, qui erat In Epitraim,&ait: Audi Ieroboam,&omnis Israel. s. Num ignorati,
quὁd Dominu, Deus Israel dederit regnum David super Israel in sempiternum, ipsi de filiis eius in pactum saliut 6. Et surrexit Ieroboam filius Nabat,seruus
Salomonis filij Dauidi direbellauit contra dominum suum. 7. Congregati . que sunt ad eum viri vanissimi, dcfilij Belial : dc praeualuerunt contra Robiani filium Salomonis: porro Roboam erat rudis,Zc corde pauido, nec potuit resistere eis. 8. Nunc ergo vos dicitis quod resistere possitis regno Domini, quod
possidet per filios Dauidaiabetisque grandem populi multitudinem, atque vitulos aureos,quos fecit vobis Ieroboam in deos. s. Et eiecistis Sacerdotes Domini . filios Aaron atque Levitas:& secistis vobis Sacerdotes sicut omnes populi terrarum quicumque venerit, it initiauerit manu m suam in tauro de bobus, Min arietibus septem, fit sacerdos eorum qui non sent dij. Io.Noster autem minus, Deus est luem non reliquimus. Sacerdotesque ministrant Domino de filiis Aaron ,& tauitae sunt in ordine suo: ir. Holocausta quoque offerunt Domino per singulos dies mane de vespere,dc thymiama iuxta legis praecepta co-fectum,Sc proponuntur panes inmensa mundinima , estque apud nos candet,hrum aureum, te lucernae eius, ut accendantur semper ad vesperammos quippe custodimus praecepta Domini Dei nostri,quem vos reliquistis. m. Ergo in ex ercitu nostro dux Deus est, de Sacerdotes eius, qui clangunt tubis, Et ressinant contra vos: fit a Israel nolite pugnare contra Dominum Deum patrum vestrorum,quia non vobis expedit. I 3. Haec illo loquente Ieroboam retro moliebatur insidias. Cumque ex aduerso hostium staret , ignorantem Iudam suo ambie-hat exercitu. r . Respicien que Iuda vidit instare bellum ex aduerso dc pόst tergum , 5t clamauit ad Dominum: ac sacerdotes tubis canere cceperunt. as. Omnesque viri Iuda vociferati sunt: εc ecce illis clamantibus: perterruit Deus Ieroboam, de omnem Israel qui stabat ex aduerso Abia dc Iuda. i6, peruntque fili j Israel Iudam: de tradidit eos Deus in manu eorum. II. Percus in ergo eos Abia dc populus eius, plaga magna: de corruerunt vulnerati ex Israel
quingenta millia virorum fortium. t 8. Humiliatique sunt filij Israel intempore illo, de vehementissime consortati s iij Iuda,eo quod sperassent in Domino
Deo patrum suorum. i'. Persecutus est autem Abia frugientem Ieroboam, lecepit ciuitates eius, Bethel dc filias eius,& Iesana cum filiabus suis. Ephroti quo-.que de filias eius: ao. nec valuit ultra resistere Ieroboam in diebus Abia: quem Percussit Dominus, de mortuus est. 2r. Igitur Abia, confortato imperio suo, accepit vXores quatuordecim: procreauitque viginti duos filios , de sedecim filias. 22. Reliqua autem sermonum Abia viarumque dc operum eius , scripta
sunt diligentissimi, in Libro Addo Prophetae.
373쪽
Commentaria in Librum II. paralyp tabis. p. XIV ,
Reg. isa SτετιT AB A svrER MONTEMJoesinor tis ab omnibus uraelitis circumcirca castrametantibus audiri posset. Est autem haec eius oratio pia dc effetax , qua multis rationibus eis persuadere conatur ut relicta.nquitia religione& rese ad avitum Deum regnumque David inlaturalem redeam: ae praelartim quod ipsenia-beat Deum pugnantem pro se, quena ipsi, ut pinte idololatrae, habeam aduersum. q.d.Inranc agitis, si contra Deum pugnare vultis. Leae eaec expende.
mum. stibile dc aeternua . Sal enim res apu-uedine integras saluasque conseruat: hinc sales Uymbolum aeternitatis, ut dixi Leuit. v. a. Addit poster Sanchea aitque: Constat hoc pactuin de regno in Dauida iamilia perpetuo es seeonditionatum, nempe si Dauidis progenies pictu seruet a sal 88.v. 3o. Dedit itaque Deus regnum Dauidis domui cum grano satu,nem re si a fide quam integram sesuare debuit,non desistit aut ii ipsa Dauidis progenies salem ad
RWM QI Nos sVNT Dii J q.d. Sicut falsos hiberis Deos . sic dc salsos sacerdotes, non eis vivi Deuselegit eos, uti elegit Aarone de po-
A steros eius i sed quicumque, licet vilis de sese
teratus, manibus si is offerendo taurum de se mem arietes convitarit soas manus , hoe ipse sit sacerdos idolorum, puta vitulorum aureo Ium. Nota , in μι modium. Hebri idem est quod.consecrare sacerdotem. Nam manus im- .plendo vi almis, eaque manibus suis Mictendo consecrabat se sacerdotem. Hoeenim ritia fiebat sacerdotis consecratio , ut patet Leuit.
PgorONvxTO PANEs iN MEN A Mu M. ac Dissi MA. dcc. Ex hoc loco de seq. Vbi non nisi. unius mensae de unius eandelabri fit mentio, colligit Torniellus. Sesacum regem AEgypti,s o doli camis abris, quae rex Solomon c ioc rat in templo,nωn reliquisse nisi unam meus auavs Miue candelabrum, e ue Iudaeos deinceps contentos suisse, sicut fuerant antequam templum a Salomone excitaretur. Q. EM P acvssiet Do Minus , ετ Moa- vos. τos Esτι Q m, scilicet Ieroboam, de eo senim semio proximὰ pnecessit, Ieroboam enim post duos tres de annos misite interiit. Heblaei . . vero in seder Olam non Ieroboam, sed ipsum c Abiam intelligunt. quem aiunt ingratum suisse Deo , nec dignas egisse gratias pro tanta visci oria , ideoque paulo post obiis se, nec nisi
triennium regnasse. ac biennio ante Ieroboam . . vita funae m. Verum hoc non satis com tit quin eo quod proxime subditur : Igitur Abia consertaro imperis D seris ν-α 14.
Λ aias, reaei fili in As,q Ieritia is Livi confortas. a Deo garam Regem M. O thiopum cum miti mitiι--2b- profitetat. Ormiuit autem Abia cum patribus suis , & sepelierunt eum in Ciuitate
V David regnauitque Aufilius eius pro eo, in cuius diebus quieuit terra annis decem. Fecit autem Asa quod bonum de placitum erat in coli spectu Dei sui, & subuertit altaria peregrini cultus , Sc excelsa, 3, dc confregit st tuas, lucosque succidit: q. & praecepit Iudae ut quaereret Dominum Deum patrum suorum, de faceret legem , de uniuersa mandata: s. de abstulit de cunctis urbibus Iuda aras, de fana, de regnauit in pace. c. AEdificauit quoque vrbes munitas in Iuda, quia quietus erat, de nulla temporibus eius bella surrexe rant,pacem Domino largiente. 7. Dixit autem Iudae t AEdificemus ciui-xates istas , he vallemus muris, ct roboremus turribus, de portis, de seris, donec a bellis quieta sunt omnia, eo quod quaesierimus Dominum Deum patrum nostrorum,& dederit nobis pacem per gyrum; aedificauerunt igitur, de nullum in exutruendo impedimentum fuit . 8. Habuit autem Asa in exercitu suo portantium lauta de hastas de Iuda trecenta millia,de Beniamin vero scutariorum de sagittariorum ducenta octoginta millia, omnes isti viri fortissimi. s. Egressus est autem contra eos Zara AEthiops cum exercitu suo,decies centena millia, de curribus trecentis : devenit usque Maresa.io. Porrb Asa perrexit obuiam ei, de instruxit aciem ad bellum in Valle Sephata , quae est iuxta Maresa: ii. 3c inuocauit Dominum Deum, cait: Domine non est apud te vlla distantia , utrum in pau'm auxilieris, an in pluribus: adiuva nos Domine Deus noster: in te enim, de in Guel inub.II. Paralipom. Illi a tuo
374쪽
Commentariam Uisum II. Ranal pomenon. Cap. XV.
tuo nomine habentes fiduciam, venimus contra hanc multi tydinem. Domitae, Deus noster tu es, non praeualeat contra te homo. 32. Exterruit itaque D minus albiopes coram Asa & Iuda: fugeruntque aethiopes. 13. Et pers cutus est eos Asa, dc populus qui cum eo erat, usque Gerara: de ruerunt athloris usque ad internecionem,quia Domino caedente contriti sunt, de exercitu it' bus Praeliante. Tulerunt ergo spolia multa, i . ω percusserunt ciuitates Omne, pcr circuitum Gerarae: grandis quippe cunctos terror invaserat: & diripue runt urbes,& multam praedam asportauerunt. Sed dc caulas ovium destruentes, tulerunt pecorum infinitam multitudinem , 5c camelorum rcu 'sique sunt in Ierusalem. vos
REx AsA suaviκTir ALTARiA ν-- A Madiarit id Ex qua oriunda uxor Moysis Gaini cvxτvs quo gentiles cales,ant eat ut Num. ia. Ratio emi mei suos deos di idola) vτ v xcrcsAJ Diees. 3. quod AEthiopes proprie dicti longe absint a Reg.is, i . de Asa dicitur exu a. Iudaea. verum meliuς Serarius, Sanebo, S Resp. excelsa alia erant idolis, alia Deo vero hanus&al j, veram Ethiopiam, quae sub . dicata: illa sustulit Asa, haec non. Rursum, in gypto est,accidunt.Haec enim adiacet AEgyrcre se scilicet altaria. simulachra dc lucos idolotu to.ideoque Iudaeae vicina est.& sortE Zara tam sustulit Asa, non vero templa omnia eisdem a fuit rex AEgypti, quam AEthiopiae. idque pro salomone dicata; haee enim postea xstulit Io. hatur primo.quia eap. 16.8.hi ipsi vocantur a fias Rest.23 ia. dc I es, erant ergo vere AEthiopes, qui Ex Aa ruxit , dce. ras A J scilicet Baal, sint in Astiua, Libya , non vero Madianitae, Astaroth, caeterorumque Deorum. Hebr. est qui sunt in Asa Secundo quia Asa hoc praelio vel Honmmsim, quod pro- i ab hostibus recuperauit omnia spolia, quae se-prie inuificat s. alia, id est delubra, vel altaria sae rex AEgypti ante 26annos sub Roboam ex siue Ammonis. Inde enim PunicE dictus η Iudaea abstulerat, Ergo hostes hi fuere AEgymest Ammon.siue Iupiter Ammonius, id est Sol, iri, eisque vicini AEthiopes. Unde Sept. sub fine ab Hebr. pd.bamnis vel liam is, id cap. i .eos vocant Alii inre,vel ut alii volunt, ita dictu, a esore: G p enim signis ama ,s.quos ex Libya esle docet hie Theo eat ealefacere. Vide dicta Ezechri. v. s. dor.& Diodor. lib.3. EGκεssvs EsTAvTEM sub annum declinu ET RvEavset Azniopo usu Ao tuo vos.
Α zarias pubera volatietatur Israelim misito temporeρrirandum veri se sacerdotia. Cuius ramis commo i s rex Moia fundum extirpas, O- tum Haesacerdotis Priapi abdicas. t. A Zarias autem filius Oded, facto in se spiritu Dei, x. egressus est ino cursena Asa, de dixit ei: Audite me Asi de omnis luda SQ Beniamin: Dominus vobiscum quia suistis cum eo. Si quaesieritis eum, inuenietis si autem det liqueritis eum, derelin uet vos. 3. Transibunt autem multi dies in Isiraei absque Deo vero, se absque sacerdote,doctore, Ic absque lege. q. Cumque reuersi fuerint in angustia sua ad Dominum Deom Israel , &quaesierint eum se
perient eum. 4. In tempore illo non erit pax egredienti,& ingredienti, sed terrores undique in cunctis habitatoribus terrarum. c. pugnabit enim gens conita gentem, dici uitas contra ciuitatem , quia Dominus conturbabit eos in omni angustia. 7. vos ergo confortamini,& non dissoluantur manus vestrae: erit enim merces operi vestro. g. Quod cum audisset Asa, verba scilicet Ne prophetiam AZariae si iij Oded prophetaea onsortatus est , &abstulit idola de omni terra Iuda,&de Beniamin, 3c ex urbibus,quas ceperat montis Ephraim de dedicauit altare Domini quod erat ante porticum Domini. v. Congregauitq; uniue
375쪽
Commenta in Libri II. Paralipomenon. p. XVI. 36s
sum Iudam &Beniamin, Acaduenas cum eis de Ephraim,&de Manasse , dc de Simeon ἰ plures enim ad eum confiigerant ex Israel , videntesquM Dominus Deus illius esset cum eo io. Cum ue venissent in Ierusalem mense tertio, n- nodecimoquinto regni Asa, ii. immolaverunt Domino in die illa, de manubiis & prae da quam adduxerant , boues septingentos , α arietes se ptem millia. ii. Et intrauit ex more ad corroborandum taedus, ut quaererent Dominum Deum patrum suorum in toto corde,&in tota anima sua. i . Si quis autem, inquit non quaesierit Dominum Deum Israel, moriatur, a minimo usque ad maximum a viro usque ad mulierem l . Iuraueruntque Domino voce magna in iubilo, dc in clangore tubar, dein sonitu buccinarum, I s. omnes qui erant in Iuda cum execratione: in omni enim corde suo iurauerunt, ct in tota voluntate quaesierunt cum, Ic inuenerunt: praestititque eis Dominus requiem per ci cultum i6. Sed oc Maacham matrem Asa regis ex augusto deposuit imporio. ed quod secisset in luco simulachrum Priapi ς quod omne contriuit, & in frusta comminuens combiistit in Torrente cedron. i . Excella autem derelicia sunt in Israel. attamen cor Asa erat perfectum cunctis diebus eius. I 8. E que quae voverat pater suus, Se ipse,intulit in domum Domini, argentum, ac a rum, vasoro milite diuersam supellectilem. 19. Bellum vero non huiusque ad trigessimum quintum annum regni Asa.
roboam cultum vitulorum aureorum in Israetim induxit, nam eum in hoe vitulorum cul
tu securi sum omnes posteri eius , omneque ad unum reges Israel quos ex regibus Iuda imitati sunt Ioram, hoetiaLAthalia, Achaz. Manas & Sedecias. uiola pro Deo auito de
EvMJ Sie Deum uiuenit poenitens Achab, d: Ioas. cui Eliseus trinam de Syris victoria praedixit c menitensManassse,item n Ezechias, Iosin de similes. Mi usa τεκτio J sivan, quo eelebrabant Pentecosten , ut indicet hoc festo ipsos Deum
inuocantes , elus ope tantam victoriam adep
tos esse , ideoque ei in gratiarum actionem manubias hostium obtulitie. Sic vice versa. Constatuinopolis a Turca expugnata est in Pentecoste eo quM Graeci impie sentirent de Spiritu sancto, cuius hoc est fissum, docerent que euin non procedere a Patre de Filio.
Deum verum, numquam vero ad idola dege. xit vii deflexerunt alij.Nam alioqui Asa in aliis peccauitac Deum grauiter offendit,ut parebit
RME AD TRIGEslMvM ir Tvus ita logendum est cum Hebr.Septuag.Romanis. D5,6qae ad trigesimum , uti legunt aliqui) AN svuaεcui AsAt hoc est regni Iuda quod in morte Salomonis a regno Diuelis per schisina Ier boam direptum tunc proprie coepit. ut scilicet primus annus Roboam fuerit primus annus regni Iuda , prout regnum luda proprium fuit de distinctum a regno Israelis quod tum paria ter coepit subprimo rege Ieroboam. Ita Hebr. Sanchez, Saliam Toroiectus Maiij, id nugis
de se nurui ab se ani propheta eum incarinas: mox rigumoritur μυregni I. Λ Nno autem trigesimo sexto regni eius ascendit Baasa rex Israel in Iudam, o de muro circumdabat Rama , ut nullus tute possce egredi de ingredi de regno Asa. 2. Protulit ergo Asa argentum de aurum de thesauris domus Domini, & de thesauris regis, misitque ad Benadad regem Syriae, qui habitabat in Damasco,dicens: 3. Foedus inter me&te est, pater quoque meus&pater tuus habuere concordiam, quam ob rem misi tibi argentum-aurum,ut rupto foedere, quod habes cum Baasa rege Israel, facias eum a me recedere. 4.Quo comper eo, Benadad misit principes sxercituum suorum ad urbes lsrael. qui percusserunt
376쪽
166 Commentaria in Librum II. Parasipomenon. Cap. XVI.
cum audisset Baasa, desiit aedificare Rama,&intermisit opus suum c. PorrdAsi rex assumsit uniuersum Iudam de tulerunt lapides de Rama, x ligna quae ae- dificationi praeparauerat Baasa,aedificaui que ex eis Gabaa, se Maspha. 7. in tempore illo venit Hanani propheta ad Asa regem Iuda, edixit ei: Quia habuisti fiduciam in rege Syriae. 5c non in Domino Deo tuo, idcirco eualit Srriae regis exercitus de manu tua. 8. Nonne AEthiopes & Libbyes multo plures eram, quadrigis N equitibus,& multitudine nimia: quos, cum Domino credidisse tradidit in manu tua ρ 9. Oculi enim Domini contemplantur uniuersam terram, ρή praebent sertitudinem his,qui corde persecto credunt in eum. Stulte igitur egisti, se propter hoc ex praesenti temporς aduersum te bella consurgent. io. Iratusque Asa aduersiis videntem uulsit eum mitti in neruum: valde quippe super hoc fuerat indignatus:& interfecit de populo in tempore illo plurimos. tr. Opera autem Asa prima &nou issima, scripta nant in Libro regum Iuda&Israel. 12. AEgr tauit etiam etiam Asa anno trigesimonono rcgni sui , dolore pedum vehementissimo, dc nec in infirmitate sua quaesiuit Dominu . sed magis in medicorum arte confisus est. 13. Dorminitque cum patribus suis: de mortuus est anno quadra gesimo primo regni sui. 14. Et sepelierunt eum insepulchro suoqi md foderat sibi in Ciuitate David posuerunque eum super lectum suum, plenum aromatibus
S Vnguenti meretriciis , q uae erant pigmentariorum arie confecta, di combusso runt super eum ambitione nimia.
a-o m. iam erat mortuus a decennio, scilicet anno as.
regni Asae, ut patet 3. Reg. l6.8. nam a Ss6. Aia regnabat in Israel Amri 3. Reg. s. 22. Respondet primo Caietan. Ioannes Lucidus, Adtichem. io Chron ol. Ioannes Annius cum si opseudophilone, Sc Melchior Canus lib. i I. de locis cap. s. ad Ia. arg. hiemendum irrepis, sisse,& pro 36.legendum μ. vel potius i6.Nee hoc mirum , quia haec res non spe t ad fidem, nec ad bonos mores. Verum omnes Co dices Hebraei, Chaldaei, Graeci, Latini consta ter habent 36. non 26. Atqui in omnibus C dicibus esse mendum , est dicere in S. Selim. esse mendum. quod absit. Secundo, Lyran. Vatab.d: Genebr. respondent, annos A se disepliciter numerari, prim5 . ab inito regno. λcundo, ab illo memorabili bello de victoriathiopica. Hi ne ergo 36. anni regni Asae esse 26. eiusdem a bello AEthiopico . quo Baasae morienti dieitur successisse filius Ela 3 Reg.
16.8. Verum hoc est turbare totam S. Sciapita chronologiam : sie enim pariter anni seque
lium regulis scilicet Zambri. Amri, Achab, qui regnarunt cum Asa, &c.numerandi forenta bello AEthiopico, quod nemo dixeriti Te tio, alij dicunt hos annos 36. esse annos vitae Aue, non regni. Verum obstat, quod expres
dicatur: anno autem 36. regni, non vita: vn.
de Abul. respondet aliam hie quaerendam es Iesolutionem , quam ipse se nescire profitetur. - . Quario & verius dicas hos 36. annos esse te ni Iudae ι quare eoae putandos esse a primo anno Roboam, qui primus sua rex Iuda , cum Israel. id est decem tribui, regem sibi creavere Ieroboam. Tune enim facta est noua Aera, ac
multi annos computare coeperunt ab hoc imsent schismate. Tunc enim institutum est reis mim Iuda, aeque ac regnum Israel; unde hiepessim anni regum Israel numerantur iuxta annos regum Iuda sit, conregnantium. Igiatur, Roboam primus rex Iuda rest nauit 17.an.
tia , mox Abii uibus annis, denique Au
A sedecim , adde hos omnes, habebis36. quos
quaerimus. Quare hie annus 36. regni Iuda, praecise fuit decimussextu, regni Asae. Instabis. ni 36. anni hic vocantur non tegni Iuda , sed
regni Asae. Resp. idem est regnum Alae quod regnum Iuda, nam Asa aliud non habuit terna
quam Iuda. Qirare dum computas annos legni Iulla. computas annos Asta. qui in i praeerat, α cuius erat hoc regnum. Ita Sedet Olam live chion. Hebraeorum,Tormellus, Salian. sc AEM.tom. ianstit.motatbέ cap s s. q. 3Sic Absalom dicitur anno go. petiisse a D ,uid veniam eum di in Hebron a. Reg. is. 7. non virque anno Ao. Dauidis nam trigesimus eius tantum ag
iatur sed o. ab initi tutione regni in Israe
puta ab anno primo Saulis rega, cum publicἡ unetias est a Samuele. qui regnum Davidi, deincem annis antecesserat. Initium enim alicuius
a regni nota est mi ignis, ut inde chronologiad
CiacvMDARAT RAMA , quae erat infauΠ-bus confinium regni Iuda. ut proinde NuL a Tvτε possET EGREDI ET INGREDI DE REGNO
IDciaco EvasiT SYRin REGis Exoci' vos. 7. st qae. si confisus in Deo eius opem inis calles. non autem Benadad regis Syriae; eu, utpote perpetuum Iudae hostem que ac Ba sa regem Israel vicisses, sicut vicisti Zaram regem AEthiopiae qui mulio numerosore milite
INTER νε ci T Da popvLOPLVRi Mos Jqui Um. imHmani prophetae innocentiam iniustia ab Asa in carcere affigi dolebam. ideoque eius tyram C nidem liberius in sabant.
& GiaecE additur ν que adsuprata uua enim po dagrae humor dolorque caput invadit, est v Maientissimus&eelerem mortem affert. V de Pagnin. veriit: VΘ ad verticurus agrotatis
visus Eo J Norant Procopius de Theod retias quam s. ali 1 vel accipi hic pro in
377쪽
Commentaria in Librum II. rasi menon. CayXVII. 3
tamatoribus,& mancis impostoribus , vel pro
feris medicis. Si priore modo. patet cur
rit. Quemadmodum lib. 3o.c.i. docet Plinius Magiam & Medicinam una sere copulari r de
t am retorumsumis die 3 iam ver, σαωItiris,mmamem distisa' itaque apud Latinos missi- mma pio voci sinterdum sumuntur,ri apud Griecos pharmaca , Nonio teste; videatur de
idem Plinius litata capcl. Si posteriore modo; dupliciter peccare potuit. Priind. nimiam spem in iis ponendo, praetermissa Domini Dei ope. Nam & ideo salomonis de remediis librum, reuulsum ab Ezechia teserunt cedrenus Sesuidas, quod populus Deo non inuocato & vneglecto, malorum inde sanationem peteret. secundo. praeposteria ipsoriam opem quaerendo, ante scilicet placationem, oc auxilium qum situm a Deo , prout explicat Ecclesiasticus c. 38.v.9.dc seqq.ac iubet loliocentius II e minnitentiis&remissionibus c. Cum Ira
MERETRiciisl Graece m ou.id estris.Unde Serarius pro meretrtii, , suspicatur logendum myrv l . verum meretristi , habent omnia Hebr. de Latina: meretristis ergo idem est quod suauissimis ut vata, verti, ca- . tissms; qualibus utuntur meretrices. ut thetore poris,ac praesertim halitus,quem stupra n. fectae quasi putida cadauera exhalant,iis obdimni & contegant iuxta illudiriminis ran ι- eser, qvi bene simper x in retriciis notat nimias odorum & aromatum hie suisse delicias , nimiumque luxum de pompam svnde subdit dicens:
A ET COMBusMRvNT svrεη EvM' ut ἀdmeti regio honorem dc cultum ciuilone hiberent , dc ab eo foetorem putredinemque depellerem. Non enim cadauer ipsum cum romatibus , ut vult vatata sed aromata stimcadauet eombusserunt , uti multis ostendit
Notant Hebraei apud S. Hieriin Tradit. haeuaromata super , vel ad tumulum ipsius consebusta si se .imo Sc vestes, iddue reuerentiae Ahonori causa r quemadmodum apud virgu
de apud Plinium libr. 13. capite I. Homerum do alios. Sic in morte Aristobuli a se submersi adhibet etiam unguenta oc aromata plura Hrrodes apud Iosephum. dc in Herodis ipsius suis nere Arehelaus apud eumdem. Ipsum adhue viuentem Asam impleuisse sepulchrum situm
unguentis , AZarias lib.3. cap. vlt. l. i83 ac
Rabbini quidam alii scribunt Quin Ac ungue tu a fidelibus offerri solita ad sepulchra marty ruui docet S. Paulinus Natali c. Felici, dum
Vt visuiu tremuiri Dialia potuiti summo; Maturi. hi tui iuiam studeor profundor narduEt metuata pis reserant νε earatas pinhro. Idem testat ut Prudentius Veritaph. Hymno ii in Hippolito, dicens:
se tum regnum qui putim em Dei doceantv.u vectigalis es funi Phihyibat o A rabes. v I Milites οὐ sensem recensenIur. r.' Egnauit autem Iosapiat filius eius pro eo , inualuit contra Israel. 2. Constitutique militum numeros in cunctis urbibus Iuda , quae erant vallatae mutis. Praesidiaque disposuit in terra Iuda . & in ciuitatibus Ephraim, quas ceperat Asa pater esus 3. Et fuit Dominus cum Iosaphat, quia ambulauit in viis David patris sui primis: de non sperauit in Baalim, A. sed in Deo patris sui, 3c perrexit in praeceptis illius,&non iuxta peccata Israel, s. Conlirmauitquς Dominus regnu ip manu eius,& dedit omnis Iuda munera Iosaphat: fictaque sunt ei infinitae diuitiae, de multa gloria.6. Cumque sumpsisset cor eius audaciam propter vias Domini: etiam excelsa & lucos de Iuda abstulit. 7. Tertio autem anno regni sui, misit de principibus suis Benhail , de Obdiam, de Zachariam, se Nathanael, Michaeam, ut docerent in ciuitatibus Iuda :8. Secum eis Levitas, Semeia ct Nathaniam, de Zabadiam, Asel quoque de Semiramoth, de Ionathan.Adoniamque a Thobiam,&Thobadoniam, Levitas,de cum eis mlisama Se Ioram Sacerdotes , s. docebantque populum in , Iuda , habentes librum legis Domini,&circuibant cunctas urbes Iuda,atque erudiebant populum. o. Itaque factus est pauor Domini super omnia regna terrarum, quae ei int per gyrum Iuda, nec audebant bellare contra Iosaphat. it. Sed de Phi
listhaei Iosaphat munera deserebant,dd vectigal argenti, Arabes quoque addu-
378쪽
168 Commentaria in Librum II. Paralipomenon Cap. XVIII.
cebaiat pecora. arietum septem millia septingenta , & hircorum totidem ia. Crevit ergo Iosaphat, de magnificatus est usque in sublime: atque aedificauit in Iuda domos adini lar turrium, urbesque muratas. r3. Et multa opera parauit iuurbibus Iuda: viri quoque bellatores, & robusti erant in Ierusalem, i . Qii tum iste numerus per domos atque familias singulorum: In Iuda principes e
cretius,Ednas dux, Ic cum eo robustissimi viri trecenta millia. is. Post hunc Iohannan princeps, de cum eo ducenta octoginta millia iε. Post istum quoquo Amasias filius Zechruconsecratus Domitio, & cum ea ducenta millia virorum Drtium. ret. Hunc sequebat sir robustus ad praelia Eliada, & cum eo tenentium arcum oe clypeum ducenta millia. 18. Post illum etiam loZabad , de cum eo centum octoginta millia expeditorum militum. Hi omnes eramad manum regis, oceptis aliis , quos posuerat in urbibus muratis, in v uiuers Iuda.
VERI.7. CVMQVE svΜrsissetet coa Eius AvoA- ΑCtAM PROPTER vias Do Mi Nil q. d. Io saphat audacem iaciebat Uetas, religio& cmstodia legis diuinae , ut neminem scinditorum vel hostiuin timeret,sed fisis Deo audactere
eelsa & lueos lueeideret, quaesii pij reges t sementes populi ostensam vel rebellionem, tolerarant& permiserant. Hebr. de Sept. Habent: Et exaltatum est in emi in Hu Domini, q d. nihil habuit potius . quam ut obseruaret mandata Domini, ait Uatab. vel povusq.d. Iosaphat magnos se excelsos ex Deo Dei ve cultu con- acepit animos, adeo ut neminem veritus & im perterritus excelsa aboleret, aliaque heroi a o
pera pro promouendo Dei honore de gloria antitio destinaret. Vide hie quid faciat pietas
piat te intentio, quae nil timet , Se omnia audet Deo secundante. Talis fuit hoc aeuo Pius V.Pontifex , qui Deo nixus reges non timuit, sed regum.imo Se Tutearum suit terror de flagellum.sanctitas enim omnibus interrori, aequE ae venerationi. Misi τ DE PR1Nci Pisus suis scilicet prin- C. opes aulae suae,qui suo iustu abolitis idolis, vorum unius Dei cultum dc custodiam legis Mosaicae restituerent.Quocirca misit cum eis Leui. tas ac Sacerdotes, ut docerem populum leges
Domini. Insignis hie suit zelus regis Iosaphat, quem olim imitati s int S. Stephanus Hungarorum primus rex , S. Ludovicus Francorrum, s. encessaus Dux Bohemotu, de nostro aeuo
Rege, H.spaniae & Lusitania qui magnis i 5
sis indias rarasque subitigarunt, ut earum incolas ad veri Dei cognitionem α cultum Hrviros religioses traducerent.
DAEA DOMOs ADtNSTAR TvstatvM J Hebri palatiatam excelsa Ac mulinavi tui res via rentur. Fecit hoc ad Iudaeae tum ornatum, tum
munimen. Sicut Burgundiones ei intra incuse
tua sab. id est . ut vat abi qui sponte se obtialit Domino , hoe est militiae L. crae se devovit, ut pugnaret pro Deo De que cultu contra idola de idololatras, ae pro fidelife piis rege suo Iolaphat. Sit te, olim fitere Milites Templi sive Templarii. qui militiae s erae se deuouerunt pro tutela tertie sanoaedo templi Ieros lymitant.vides. Berruinser ad Milites Templi.
ita J Vniuet sim Iosaphat sub signis habuit
undec es . centena de sexaginta bellatorum millia; Deo eum prosperante: quia praeter tribui Iudae Sc Beniamin potentes & numerosis sibi subditas , multi ex decem tribubus auitae religionis studiosi de prosperitate Iosaphat illecti ad Ierusalem transsuerunt, ut dictum est
SYNOPSIS CAPITIS.r filioso Iuram uxorem duinam im j rus Achab, vin ea pergis ad
in eoi iuxta oraturum tarichaeae Achab occiduunt tauit ergo Iosaphat diues 8e inclytus multum , &assinitate coniunctus est A-- chab. 2. Descenditque post annos ad eum in Samariam et ad cuius aduentum mactauit Achab arietes de boues plurimos , ipsi α populo qui venerat cum eo : persuasitque illi ut ascenderet in Ramoth Galaad. 3. Dixi ilue Achab rex Israel ad Iosaphat regem Iudat Veni mecum in Ramoth Galaad. Cui ille rest indit: Ut ego, octu: sicutpopulus tuus, sic de populus meus z tecumquz erimus in bello. Dixitque Iosaphat ad regem Israel: Consule obsecro impraesentiarum sermonem Domini. s. Congregauit igitur rex Israel proph l
379쪽
tarum qua langentos viros, e diacit ad eos i In Ramoth Galaad ad bellanduiti . ire debemus an quiescere' At illi, Ascende,inquiunt,& iradet Deus Io manu regis. F. Dixitque losophat : Numquid non est hie prophetet Domini, ut abitalo etiam requiramus t 7. Et ait rex Israel ad Iosaphat: Est vir vitus, a quo pos
tumus quaerere Domini voluntatem: sed ego odi eum. quia non prophetat mihi bonum, sed malum omni tempore. est autem Michaeas filius Iemla. Dixitque Iosaphat: Ne loquaris rex hoc modo. 8. vocavit ergo rex Israel unum de eunuchis, Si dixit ei: voca cito Michaeam filium Iemla. 9. Porro rex lsrael, a Iosaphat rex Iuda,vterque sedebant in solio suo, vestiti cultu regio : sedebant autem
in area iuxta portam Samariae, omnesque prophetae vaticinabantur coram eis.
to. Sedecias verbfilius Chanaam fecit sibi cornua ferrea, de ait: Haec dicit Dominus: His ventilabis Syriam , donec conteras eam ii. Omnesque prophetae similiter prophetabant, atque dicebant: Ascende in Ramoth Galaad , dc pr speraberis, de tradet eos Dominus in manu regis. Ia. Nuntiusautem, qui te lax ad vocandum Michaeam alit illi: En verba omnium prophetarum uno ore bona regi annuntiant: qilaeso ergo te ut sermo tuus ab eis non distentiat,loquarisque prospera. 13. Cui respondit Michaeas: Vivit Dominus, quia quodcumque dixerit mihi Deus meus, hoc loquar. 34. Venit ergo ad regem. Cui rex ait: Michaea, ire debemus in Ramoth Galaad ad bellandum,an quiescere Culille respondit:Ascendite: nctii enim prosperaeuenient, de tradentur hostes in manus vestras. I 1. Dixitque rex: Iterum atque iterum te adiuro , ut mihi non loquaris, nisi quod verum est, In nomine Domini. 16. At ille ait: vidi
uniuersuin Israel dispersum in montibus, licut oves absque pastorer de dixit Dominus: Non habent isti dominos: reuertatur unusquisque in domum suam in pace. 17. Et ait rex Israel ad Iosaphat 1 Nonne dixi tibi, quod non prophetaret iste mihi quidquam boni, sed ea quae mala fiantp i8. At ille, Idcirco,ait,aud te verbum Dominii Vidi Dominum sedentem in solio suo , dc omnem exercitum caeli assistentem ei a dextris ac a sinistris. 39. Et dixit Dominus: Quis decipiet Achab regem Israel, ut ascendat&corruat in Ramoth Galaad Cum- ,
que diceret vu's hoc modo, Fc alter alio :ao. processit spiritus, de stetit coram In mino, & ait: Ego decipiam eum. Cui Dominus, In quo , inquit, decipie rai. At ille respondit: mrediar, deero spiritus mendax in ore omnium prophetarum eius. Dixitque Dominus: Decipies, a praeualebis: egredere, te lac ita 22. Nunc igitur, ecce Dominus dedit spiritum mendacij in ore omnium pro phecarum tuorum, de Dominus locutus est de te mala. 23. Accessit autem Se decias filius Chanaana, de percussit Michaeae maxillam , de ait:per quam viam traiiliuit spiritus Domini a me, ut loqueretur tibi t 2 . Dixitque Michaeas , Tu ipse videbis in die illo , quando ingressus fueris cubiculum de cubiculo ut abscondaris. as. Praecepit autem rex Israel, dicens: Tollite Michaeam,&ducite eum ad Amon principem ciuitatis, & ad Ioas filium Amelech. 26. Et di-icetis: Haec dicit rex: Mittite hunc in carcerem, c date ei panem modicum , de aquae pauxillum donec reuertar in pace. 27. Dixitque Michaeas : Si reuersus fueris in pace, non est locutus Dominus in me. Et ait: Audite omnes populi. 28. Igitur ascenderunt rex uiaeldclosanhat rex Iuda in Ramoth Galaad. 29. Dixit due rex Israel ad Iosaphat Mutabo si abitum,& sic ad pugnam vadam, tu autem induere vestibus tuis. Mutatoque rex Israel habitu , venit ad bellum. 3o. Rex autem Syriae praeceperat ducibus equitatus sui, dicens: Ne pugneiis
contra minimum,aut contra maximum,nisi contra selum regem Israel. 3 i. Itaque cum vidissent principes equitatus Iosaphat, dixerunt x Rex Israel est iste.
Et circumdederunt eum dimicantes : at ille clamauit ad Dominum, di auxiliatus est ei, atque auertit eos ab illo. 31. Cum enim vidissent duces equitatus, quod non esset rex Israel, reliquerunt eum. 33. Accidit autem ut unus e populo sagittam in incertum iaceret, se percuteret regem lsrael inter ceruicem de scapulas; at ille aurigae suo ait : Converte manum tuam , & educ me de acie
quia vulueratus sum ι . Et finita est pugna in die illo, porro rex Israel stabat
in curru suo contra Syros usque ad vesperam,oc mortuus est occidente sole. Hoc caput expliein lib. 3. Reg. cap. vlitia A eius filiam Athaliam dando uxorem filis suo
380쪽
bium miscuerit cum impio Achab Athalia Gnim filia Achab idololatriam in Iudaeaim m- uexit. adeoque occisis omnibus regis filiis, ei Psam reginam eQcit.
diabolus. Fabulantur Rabbim hune Miritum fuisse animam Naboth iniuste a Iesta Ie lapia dati, quasi illa hie se vindiearit , raritque Achab , pseudoprophetis seduci, ut iret ad praelium in quo erat occidendus. .ae. AD IOAs mi vM AMεiscvJsie &Pagnin. Hebraest S in ameleth quod septiproprie vertum: fauni rus. Vnde videtur
hic Ioas ruisie filius Achab , qui proficiscens in bellum contra Syros, huic filio suo cust
A diam Samariae commiserit. AvD TE OMNEs POP t J ac notate simpula oraculi mei verba , ut cum paulo μὰ .
denti, singula impleri , sciati, mea Deo mis sum haec praedixisse , ideoque Achabo necem non casu sed Deo vindice obtigillo ut ab eius idolis de sceletibus caueatis, & ad Deum Iuda
REx IsRAEL sva a AT iv cvRRu suo CONTRA SYRos vs EAD vrs PERAM ilicet enim Achab esset vulneratus, mi it t.t tamen incurru ut suis in pugna contra Syros animo, adderet,donec vespere eum cum sanguine
T Eupropheta arginitIUSphat q. deum imm Achab I aliis inierit: umo IGHat ne 3 iam cullinultiunt adauget, aciutus deseraranda taliuia , Sacerdotes o Leiulaude ρο- ριύομὶ erudiendo admonet. I. U Euersiis est autem Iosaphat rex Iuda in domum suam pacifice in Ieriata.
lem. i. Cui occurrit Iehu filius Hanani Uidens, de ait ad eum: Impio praebes auxilium . & his qui oderunt Dominum amicitia iungeris , Midcirco iram quidem Domini merebaris: 3. Sed bona opera inuenta sunt in te, eoqubilabstuleris lucos de terra Iuda, Se praeparaueris cor tuum ut requireres Dominii Deum patrum tuorum. q. Habitauit ergo Iosaphat in Ierusalem: rursumque egressus est ad populum de Bersabee usque ad montem Ephraim,& reuo uit eos ad Dominum Deum patrum suorum. s. Constituitque iudices terrae in cunctis ciuitatibus Iuda munitis per singula loca, 6. de praecipiens iudicia bus,Videte, ait,quid faciatis:non enim hominis exercet Is iudicium, sed Dominς ει quodcumque iudicaueritis, in vos redundabit. 7. sit timor Domi ai vobiscum,& cum diligentia cuncta facite : non est enim apud Dominum Deum n strum iniquitas,nec petibnarum acceptio, nec cupido munerum. S. In Ierusalem quoque constituit Iosaphat Leuitas.&Sacerdotes , bc principes familiarum ex Israel. ut iudicium dc causam Domini iudicarent habitatoribus eius. 9. pret- Cepitque eis. dicens , Sic agetis in timore Domini fideliter & corde perfecto. IO. Omnem causam quae venerit ad vos fratrum vestrorum,qui habitant in urbibus suis inter cognationem & cognationem,ubicumque quaestio est de lege,de mandato,de ceremoniis, de iustificationibus: ostendite eis , .ut non peccent in Dominum,& ne veniat ira super vos de super fratres vestros: sic ergo agentes non peccabitis. II. Amarias autem sacerdos dc pontifex vester, in his,
quae ad Deum pertinent,praesidebit: porris Zabadias filius Ismahel . qui est duκ in domo Iuda , super ea opera erit,quae ad regis ossicium pertinent habetisque magistros Levitas coram vobis, consortamini,dc agite diligenter,& erit Dominus vobiscum in bonis. TMHo ν κηκrs Avxa L M, ET NIs gur
ais J &assinitate, dando filiam impj Achab
scilicet Athaliam . uxorem filio tuo Ioram. II enim ind num est , ut scilicet eos faci nius nobis amicos , qui Dei sum hostes , de quorum Deus est hostis, rus necessitas aut magna utilitas cogat aeque ac periculosum. ut patuit ex eventu. Athalia enim peruertit Ioram& Iudaeos.vnde David Psil. 138.1 t. profitetur se hostem hostium Dei: Nonne,inquit; qui in no te Domin6. nam, o sum inimi ιιι ι ιιι'
A fA- presim Giaream in1, ct inimicis aisim mihi. Qiocirca subiungit Deus per Iehu
prophetam: Eet iociRco iaAM castigationem 3: vim dictam aerem) Mi DEM DOMιNI MERERARis,sED BONA OPERA invENTA svNT is τέ scilicet pietatis, de zeli in euertenda idololatria,
& tuendo promouendodue Dei cultu. ob quae Deus tibi omnem culpam aequE ac poenam