장음표시 사용
161쪽
que serum adhibeatur, maximo cum resp.d terimento, quorum ex pluribus si speciem v Iis, sume perduellionis crimen. Qui deliborant, des verunt, apud Tacitum legitiuta gravior autem actus externi poena est, quo ulterius processit. Altero sensu illicita rei prohibitae , faetive illiciti praesumptio, propositum, intentio dicitur, si conscientiae obligationem spectes, dum praesuinere illicita vel facienda proponere, intendere , salva conscientia ne mo possit qui illicita esse novit r manifestissimus autem hujusmodi propositum legislatoris contemptus est, qui ip peccatum dicendus. hinc,m illicitis nullam debere esse consultationem: consultatio enim conscientiam violat, quae violata Deum vindicem habet, aeque enim cum interna ut externa videt, & haec & illa imputare potest) libera tamen ab humano supplicio, quia subjici alii nihil magis atque mens vel cogitatio potest . unde subestionem Apino- Ius propter conscientiam, non propter poenam appellat '. Impropria illa subjectio est qua mensnon sui iuris dicitur, quia ab altero decipi potest. Actiones externae, sacrae seu pro- lanae , quae naturae lege vel divina desinitae sunt, eo ipso humano subducuntur imperio
quod definitae jam, sed a Deo sint, quisueerior humano est imperio , unde nec mutati nem ex humana recipiunt potentia, quae infirmior divina est: qua ratione quod dustum de singulis in naturae statu, ut quae actiones contra definitionem legis divinae sint, extra jus sint agentis , rectissime ad jus imperii applice- , tur . Modus autem, seu circumstantia aliqua
definiti actus distinguenda ab ipsoactu est, sed quae & ipsa humano eximitur imperio, si lega
162쪽
divina definita sit. Definiti autem probatio tanquam juris novi & limitativi libertatis natur, lis squar semper penes imperantem intelligituri per legem positivam posteriorem intro-7. ducti, ad assirmantem pertinet. Libera proi de manente de non definitis supremae potestatis definitione , sacra sive profana spectes, quippe quae libertatis manserunt naturalis, ad quam ipsam reframandam introductae leges civiles & imperium sunt .. ' Conser. 6. XXXIV. In inis quoque actionibus quia k9-a' is bonum quid malum, nysum quid injustum, in
I. quum iniquum, sententia sua determinat. J Incisil,statu: oon ut tollere malitiam actionis , ut dicunt, inteream, quae insit ei ante statum civi- lem, vel quae mala sit coram Deo, vel in nutura rationali, hoc est perleges ipsas naturales, essicere possit ut ea mala non sit, quippe ruod in potestate nullius est hominis. Apertiusicam: Aetio considerata extra, moralitalcmseu respectum ad legem naturalem, moralitas enim respectum semper habet ad normam, Iegem , obligationem naturalem, & quod bonum , quod malum est secundum eandem legem unde eadem moralitas & lex naturalis physica & indifferens est: Sin considerata moralitate, ratio primum vocanda in judicium, quae & lex naturalis, innata, cordibus inscripta, itaque interna : hoc sensu admitto mal1tiam & bonitatem actionis dici internam,quamvis improprie: at eo sensu dici, ut naturasua mala sit, nulla considerata moralitate vel resepectu habito ad legem sprimo quidem naturulem , quia antiquissima, naturae humanae co nata ν) nactenus non video, nisi tempus fingas KS. I DA ante naturam humanam , quae nisi aeternitas esse
163쪽
non potest , soli Deo attributa. quare ratione , naturae i hominis in naturae statu , non sua nat ra actio mala dicenda. Rationis autem natura lis sub imperio interpres cum summa potestas. 6 sit ', ut una ac certa sit regula, quae ex diversitate judiciorum privatorum non potuit non varia, & incerta esse, ex quo incertitudo, &discordiarum & confusionis & belli quandoque materies in ipsa de malitia actionis interna sua sententia judicat, sic ut publice, & in statu
omnino. g. politico pro malo actio non habeatur , &ex-39- 7 tra vindicationem civilem sit, etiam ut externa ei obedientia debeatur, quamvis ipsus f. s. n. a. Dei, & priVatorum judicio possit mala esse L . sed eo casu non facienda, ut infra dicetur .' f 93- η-ύ- Confirmat sententiam nostram alia deducta ex potestate Iegis ferendar consequentia: leges de eo quod justum quid injustum, quod bonum quid malum seruntur, propria haec legum
materia est circa quam occupantur: est autem
justum quod jure fit. jure autem fieri in civili statu dicitur quod secundum legem civilem fit et nonjure vel injustum quod contra eandem fit legem. atqui lex substantiam a summa potestate habet, ipsa igitur summa potestas quid justum quid injustum , quid bonum quid malum, per legis verba arbitratur. Sed & legis latae finis obedientia est imperio, quae haberi non poterit, si de bono & malo, quid liceat in republica quid minus penes privatos manet judicium ' Eo sensu boni &mali, justi injusti, sequi iniqui regulae, subditorum respecti, dici Introd. g. civiles possunt, sic ut alibi dictum , & ipsa actionis moralitas ex lege positiva. Ita quod . s. privati ante juris erat dictum enim supra ,
I. 2, Ma naturae statu rectane ratione in judicando bono
164쪽
bono vel malo , justo injusto, an vero minus ia Nis uteretur, contra legem peccet naturalem Vel non peccet , proprio cujusque agentis judicio aestimari, facere quemque quod rectum sibi videretur) ipsa eadem concessione volunta tum omnium in unam, publicae simul potestatisfactium est&judicii. De actionibus praeceptis mere civilibus nulli unquam dubitatio fuit.Vidit hoc jus suum Salomo , dum intelligen- Itiam sibi a Deo precatur, qua discernere in ju- P 7ψ' dicando quod bonum, quid malum possit,q. Moniti iterum ne de eo summae potestatis sententia contra legem divinam vel naturalem sit ', vel adissentiente obedientia interna exi-' S gatur ipsae leges naturales & divinae principi regulae & norma sunt judicandi: internae es. imperio non subjacent . De actione notandum g. 33- bonam eandem , & necessariam, & justam, 8c aequam diverso respectu dici. bonam respec tu congruentiae cum lege: necessariam respectu debiti, dum ex justu superioris, seu lege naturali vel positiva ita fieri, aliter non debeat, quod necessitatem imponit: justam , cum quod legi congrua sit, laedi per eam nemo dici pose
sit, justitia ad personam refertur: aequam , quo
f. XXXV. Proprietates lege publica disce 'nit. J Proprietas quidem ante imperia fuit: Sed quod jus ita limitavimus, ut res occupatae
jam occupari iterum ab alio non consentiente vel egente possint '. atque eatenus jus naturae . f. ' n I9marant. Caeterum cum de consensu dato, vel er qnegato, & necessitate propria minus recte&ex animi passione possine singuli judicare, vel proprietas incerta , vel nihil proprium fuit. princeps igitur jure concessae potestatis sua ,
165쪽
latis de dominio, de consensu, de necessitate legibus ita quemque in suis possessionibus tuetur , & ab aliorum injusta defendit occupatione, ut secluso omni alio habere liceat: quod est vere, & cum effectu publico proprium esse. hoc sensu proprietates quasque princeps ab alterius distinguit. Sed de quatenus rebus liceat Communiter uti ab ejusdem permissione pendet, & jure quod in res habet ': potest enim
vel minima quaedam non curare, quaedam in medio relinquere, quaedam auferenda egenti concedere,quaedam alienatione per consensum
eximere, quae positae proprietati limitationes sunt. Atque eatenus de furto lex civilis est,dum ea definit quid sit furtum,quae sit res aliena,quid
contrectare rem alienam. Neque tamen per
Iegem civilem jus naturae mutatur quod pacem suadet seu jubet mavis, furta prohibet: juri
autem materia subtrahitur, cum actio jam non si furtum ubi res non aliena, manente leginaturali sua virtute & applicatione ubi est suditum , ita ut interposita definitione qui contra admiserit, etiam adversus naturalem & divbnam peccat eam, quae alienum invadere, furari prohibet. Idem in similibus. Idem in comtractibus, inpactis servandis, quis consensus Iegitimus, quis lassiciens , quod pactum obligans. Neque contra legem peccat naturalem qui pacta, contractus lege civili prohibitos non servet, vel qui teneri exiisse, vel obligatum esse neget. Lex naturalis quidem pacta servari dictat, eaque cum signis , tum verbis intrinduci , sed voluntatem animi significantibus, susscientibus , non levibus, temerariis , inconsideratis; at quae qualia reputanda signa, vel
166쪽
judicium suum interponit , quae Verba, quae signa suffcientia, eodem judicio suo definit, Te in incertam prius certam facit. Inde scrupulosa apudRomanos stipulationum solennitas. MeX naturalis non mutatur explicatur. Quod dubium in ea, vel obscurius dictum, clarius, apertius dicitur. Quid si minorum aetate in contractibus levitatem quis ultra tempus nunc definitum praesumat γ dicendum est principis ejus rei summum esse arbitrium.Ιnde justa Senatus Consulti Velleiani dispositio,& authenticaeso a mulier crediti instrumento proprio Viro lubscripserit ,& quae plura in legibus civilibus Romanis reperias. Peccat tamen qui lege per dolum abutitur. Idem quod de contractibus, de juramentis etiam, & absolutione
ab iis dicendum, ex imperii jure, & dominii
eminentis,cum in personam jurantem, vel cui juratum sit, tum in rem ipsam, vel actum juramento promissum. Sic & contra naturalem non peccat, qui ex nudo pacto dominium transiisse neget. Inde interposito pacto, quam is dominia naturaliter transeant, fit nonnunquam ut civiliter is effectius non nisi per traditionem
habeatur. Sed & quae sit traditio legitima princeps lege lata definit. Idem de possessione: Unde & justa proprietatum per praescriptionem alienatio, etiam ex mala fide , quod ad juris externi magis quam interni speciem reserunt ': respectu occupatoris puta, est enim . conditio magis proprietati ab imperante pesita, quam ponere injure est ejusdem imperantis; ita peccat adversus legem naturalem qui in inala sit fide, rem possidens alienam hoc agat ut acquirat, quamvis tutus civiliter longissimi
167쪽
praescriptionis adversus veterem dominum: 1in fraus omnis absit, naturaliter derelictio praesumitur, neqne rei alienae conscientia dominii acquisitionem impedit. Igitur cum quid meum, quid tuum esset, non susscientur necessicaciter lex naturalis definierit, &constitutum de eo Christus se judicem neget, definitio ejus ex lege civili petenda fuit. Ad hanc autem in contractibus, & alienationibus respeetiim habuisse in dubio semper contrahentes praesumuntur, nisi extra territorium consiste
g. XXXVI. Et ipsa dominia propria habet. JPrimo patrimonialia, quae non iure regni posse isdet sed aliunde quaesivit: item regna donatione vel testamento non solum, sed & armis quaesita, quae & ipsa patrimonialia, quatenus. ς g is, Infra dicetur . Jure regni in territorio . ' ' inculta, vacua, res non po Iesae, & quae nullius, essent: etenim cum occupandi juri quod ante . shnod.g. 3 imperia singulis esset , quivis inito pacto in
n. 19,2 gratiam uniuS principis renunciaverit, & ipse quia non renuntiavit jus naturae retinuerit η, ' si P sequitur, cum occupare nemine adversante potuit, occupabilia omnia quae non Occupata, r. non possessa nec ab singulis nec communiter ab omnibus, vacua, inculta, nullius, universa occupasse: Quae publica id est populi, non om- 3 nis, hoc est gentium , seo enim sensu publici vox minus propria accipitur) sed alicu)us hoc est propria imperantis dicuntur. Quod ad res
communiter possisas non eadem videtur ratio esse: puto enim itatim hic cum imperio in singulis non tantum occupandi jus cessas e secun- S. a. i. 19 cum ea qua supra diximus', sed in imperan te pariter: res autem communiter possessas
168쪽
ejusdem juris ac conditionis mansisse cum iis quae a singulis privatis jure proprio possiderei
tur, communes nempe, ut aliae singulorum: talis enim communio est respectu communium, qualis proprietas respectu possessionum singularum est,eoque se nsu ipsa communio proprietas quaedam: Quare ut instituto imperio nec hi jus proprietatis ν, ita nec omnes jus . . communionis abdicative in principem transtulere; sic autem transtulere, ut rei particularis jus & proprietas particularis penes singulos, communiter possessarum jus commuta penes omnes, hoc est multitudinem esset, in ipsas manente communes ut in particulares,
imperii & dominii eminentis jure , cujus . fea in utriusque speciei fit essicacia, quatenus ad imperium, & usum, & utilitatem Reipublicae expedire ipsi videretur) ut usum etiam
Carum rerum naturaliter competentem tollere
possit, ipsis rebus, sublato usu, quasi ad pu-
ad blicarum conditionem redactis. Si rerumlseu possessionum ususfructus a populo initio regi rem familiarem assignetur, conditio haec erit juri suo posita, vel facultas, quae ex natura imperii in res competebat, non plene data, seus . aliter concessa. Montium igitur, &sylvarum& rerum omnium a privatis singulis non possessarum, vel non distributarum usus naturaIiter ex jure communi cuivis e populo patebat,
ut feras capere ex iis η, & ligna & glandes g. colligere liceret : At postquam Principi jus in res datum statui libertati naturali lex potuit,s qua vel tollere eam, vel limitare potuit. Hu-' mina quatenus distributa privatis non essent, Communia omnibus mansere : Piscatio ad modum venationis tu montibus, sylvis, naturali-L α ter
169쪽
ter singulis licita inter jura regni relata est . nec sub)ectis licita nisi permissu principis, cum
' n. II. bis. ita expedire reipublicae videretur. De navi' gatiove,& transitu infra dicetur . Aqua prinfluens patere omnibus debet, ut bibere in eo, ει aquam haurire, aliamve utilitatem, si qua similis sit, innoxiam ex eo trahere nullus pro hiberi possit, dum hic respublica non patiatur. 7. Quod idem de auri, argenti, & aliorum metallorum fodinis dicendum, quas effodere singulis jus fuit : adde quae sub terris latent venas, saltem quae sub instituto imperio non arparuere , pro communiter possessis non habendas , itaque sub generali etiam occupatione 8. . f. . v. r. principi cessisse '. Quo jure & thesaurum, bona ejecta, naufraga, postquam jam reciperandi absit animus, caduca, vacantia,&alluviones censeo. Sed haec omnia minus dubie propria imperantis populi vel principis dicentur, si non familiae segreges, quibus singulae jam possessiones aliquae essent, imperantem ita tuerint, sed vel populus liber, vel sub imperante novas forte ubi quaerens sedes, terram per universitatem occupaverit, quippe qu* Ita Occupata, cum populi persona non euet, imperanti cedunt. Mare cum jure aliquo privatis non cesserit, nec tamen inter res vacuas, non possessas fuerit, ut flumina commune man
sit. Sed, ut sol,aer, ita nec proprium principis fieri post e,respectu principis & populi alterius,
enixe propugnatum est; Contra quam alii affr- Mam malivam amplexi iis principiis quae ex doctissimo Seldeno discas': sic enim tenent, Mare sub generalitii ma totius universi donatione comprehensum Assumo primum,post diluvium Noacho cesiisse, proindeque venire in distributio nem expresiam seu concessionem potuisse, &
170쪽
venisse in vetustissimas distributiones inter Noachi filior , & terrae sanctae divisioneia Ab ipso
numine factam, deinceps de alteram ab issua institutam, plurimis scripturae locis ei faventibus, tantum absit ut jus divinum dominio maris refragari vel contradicere videatur. Igitur repugnare ei lex naturalis non potest cum lege divina positiva permissum sit, uir que enim lex divina est quae pugnantiam habere inter se non possunt, ut male fieri judicio rationis dici nequeat, quod legi positivae congruit. Neutra quod prohibitum est, permiseium dispositioni humanae videri debet, & infacultate esse naturali. Unde proprium fieri alterius principis vel per occupationem, modo quo de rebus communibus supra dictum )& per conventiones inter gentes tacitas & ex Io. pressas, facta inter ipsos divison potest. Quam sententiam & recepta omnibus gentibus Fraxit probavit: sed quae contradictores viros' magni nominis habet. Sunt enim quae objiciunt argumenta ex natura maris : quasi quae occupationi repugnet, quod fluxilis, interminabilis, & vasta nimis. frustra enim divisio, si occupari res divisa nequeat. Sed quarum prima ratio si valet, eodem argumento sequere tur & flumina propria fieri principum non Poste, quorum adeo natura fluxilis est & in
momenta mutatur, ut cum eo collatum marC
stabile & immotum dicatur: propria tamen fieri eorum, quorum interfluunt fines, jus apud omnes est: quod idem de freto, de sinu, α mari interiore dicendum, nam & hae aquae suxiles sunt, propriae tamen fiunt: sed & eamdem navem JCtus appellat, cujus ne prioris substantiae particula restat η: quin ia aerem s. s. si