Dictionarium sacrorum rituum ex optimis quibusque, qui sacram liturgiam illustrarunt auctoribus a p. Joanne Bartholomæo Colti ... Pars prima altera 1

161쪽

ania phonam in fine ; Mes. de malion . Interim

denudans Altare cum Ministris Sacris, amovet primo tobaleam superiorem , mox alias ; tum pallium , & alia ornamenta , relicta tamen Crumce tecta velo violaceo , eum candelabris super Altare ; auferuntur etiam cortinet , tentoria , Credentia , & alia si adsint . Bauldo . Postea accedunt eodem ordine , quo supra , ad denudanda alia Aliaria; Bissus sit. A. n. 293. Si vero ante per fectam denudationem Attacium , esset finitus in horo prςdictus Ralmus , non ideo repetitur . sed tamen eurent in Choro , ut illum magismorcsh ι vel celerius dicant pro numero Alistarium denundandorum ; ut si fieri possit , dicatur Pi almus quousque Altaria omnia sint dein

nudata ; Bissus , Rauldrν , ct alii . Ubi vero

copiosus est Altarium numerus , eodem tempore , quo Celebrans denudat Altate maius , alii Facerdotes Cotta , & Sala violacea induti . vel alii Ministri inferiores poterunt illa denudare, recitando dictum psalmum . Nicolaus de Bration . Tandem denudatis Altaribus, omnia Acolyti am vehunt , nihil in his relinquentes , nisi candelabra , & Crucem in medio coopertam. Cib

rium autem conopeo Violaceo potius , quam nigro cooperient, Gavant. cujus ostiolum aper tum relinquent

' De aqua benedicta removenda hac die , di se quenti Feria VI. h vasis Ecclesiet, nulla habet Rubrica . nullumque extat Decretum, unde vi. detur potius non esse tollendam praedictam aquam ab Ecclesiet fontibus , ut a variis Auctoribus validissimis rationibus probatur ac prςcipvh Decreto Λlexandri I. quod habetur in Canono

162쪽

Aquam &e. de Consecr. dist. 3. Et clarius in L Elione nona , que de eodem S. Pontifice legiturdis 3. Maii in riso Inveni. S. Crucis , ubi Ie gitur ; Idem decrevit , ut aqua benedicta , salo admixto perpetuo in Ecclesa asservaretur . quo insertur ; ergo numquam deesse debet aqua benedicta in Ecclesia . Idem insertur exaspersione aquq benedicto , quq ex Rituali Rom. his etiam diebus fieri debet Infirmis , quibus administratur M. Viaticum , & Sacramentum Extremet Unctionis , nec non Cadaveribus Defunctorum. Idipsum denique ex Rubricis Missalis Rom. in die Sabbati Sancti probatur, quibus praetcribitur, quod dicta Nona Sacerdos Oe. a

sarinos Mi Ministris eum Cruce , ct aqua benedicta ; & infra subnectitur di deinde predicta grana incensi , ct ignem ter aspergit aqua benedicta : ex quibus insertur, quod Rubrica supponit , existere in Ecclesia aquam benedictam. Non enim dicit, quod fiat aquς Benedictio, sic ut dicit , quod 'fiat benedictio novi ignis , di quinque granorum Incensi. . Post denudationem Altarium hora competenti facto signo cum tabula, conveniunt Clerici alnciendum Mandatum, Rubris. Dicitur autem Mandatum lotio pedum , quia hanc pedum lotionem mandavit Christus, & quia Antiphonet incipiunt ab hac r Mandatum novum dic. Gavant. Quoniam autem Christi quo omnes nudis pedibus eum sandalis tantum incedebant , ac pedes ambulando facillime deturpabant ; hinc factum est. - quod hospitibus primum omnium praestabatur officium lavandi , & extergendi eorum pedes . S. . Paulus ad Timor. I. cap. s. innuit . Viduarum

163쪽

munus esse hospitalitatem exercere & Fideli-hus pedes abluere. De hac c remonia mentionem etiam facit S. Augustinus is Di s. ad Ianuarium . Hanc eamdem Christus Dominus prς- si itit erga Discipulos suos, eamque ipsismet prς- scripsit exercendam illis verbis : Mandatum novum do vobis M. Exemplum dedi vobis , ut quemadmodum ego feci, ita di vos faciatis . Exemplo igitur , & mandato Christi Dcmini Epii copi , alii Praelati, & Superiores Regularium , nec non Principes Saeculares , & ipsemer Romatius Pontifex , solent duodecim pauperibus , vel aliis juxta locorum , & Ecclesiarum consuetudinem lavare pedes . Notandum , quod duplex olim in Ecclesia Romana fiebat lotio pedum Feria V. maioris Hebdomadet ; primam exhibebat Pontifex duodecim Subdiaconis statim ac Misiam absciverat: alteram post prandium tredecim pauperibus . Id colligitur ex Ord. Rom. a Cencio Camerario tempore selestini edito . Non dubium quin prima lotio Christum representet duodecim Apostolorum pedes lavantem : quid verosgnificet altera lotio , scriptores non satis intel tigunt . Seὰ observandum est Ecclesiam Romanam a Gregorii Magni temporibus, usque ad n

stram aetatem, quotidie tredecim pauperes convivio excipere in memoriam illius gesti, quod contigit qtate Gregorii Magni, quando nimirum duodecim pauperibus, quibus Gregorius prandium erogabat , Christus sese decimus tertius adjunxit , scilicet Angelus . Cum ergo vides Ecclesiam Romanam antiquitus lavisse pedes ire. decim pauperum , nullum tibi mysterium iumentem Veniat ; sed: opinare tantum Pontificem,

164쪽

. ut maius humilitatis prqberet exemplum , cie Jovis Sancto, non solum pauperes excepisse eo , vivio , quod quotidie fiebat , sed etiam eorum pedes abluisse. Hinc cum prior illa consuetudo Subdiaconoriam pedes lavandi desierit , &altera Romς retonta fuerit; maiufestum est , RIα. mana in Ecclesiam lavando pestes tredecim pau- . peribus , neque Paulum , neque Mathiam , necii, Dominum Damus, nec Christum ipsis in in tertia decimo pauperum exhibere, sed ea die imitari. voluisse & exemplum Christi lavantia Apostos lorum pedes , & Gregorii charitatem tredecim Pauperes prandio. excipientis . Ut autem magistexprimeretur Christi Domini factum , seliguntur modo a Ponti fiue tredecim quidem, Paupe res , sed Presbyteri , quod aliis diebus non fit.' In loco, quo ossicium Mandati fieri debet, paretur Saamnum oblongum panno viridi, vel alterius calorix vestitum , non tamen rubet, super quod sedeant ii, quibus lavandi sunt pedes, qui sint numero tredecim, ut supra . An-- te Prqdictum pranum, sternitar tapes oblongus . Vel plures. & cussinus amplior, ne Celebrans la-Vans pedes genuflexus Sacras Uestes maculet. Itema parte Epistolae paretur. Credentia , superquam . collocetur Missale pro Evangelia, linteum am- Pium , quo Celebrans prςcingi debet; item tre-ι. decim mappulq in una lance . vel cista honesta positae ad Oxtergendos pedes tredecim lavan-- dorum , ex Ctrem sese. lib. a. cap. 2Φ. ω Bauldrγ; vel iis deficientibus, paradur aliud linteum satis amplum ad pridictorum pedes energendos, si illud quo Celabrans erit prςcinctus non' lassiciat . Item: Pelvicula. cum mica. Panis , ac

165쪽

ananatemium , & huccale cum aqua ad lotio. Dena , oc extersionem manuum Celebrantis . de Ministrorum poli lotionem pedum . Proph pret dictum scamnum , vel alio loco commodiori pa .rentur tria Vasa , unum aqua calida plenum .d: herbis odoriferis , alterum aqua frigida aletemperandam calidam , si opus sit , & tertium, in quod aqua pelvium effundatur post cujusvis pedis lotionem , s necesse sit . Pr terea parari debent ad minus duet pelves aqua, de herbis implendet , in quibus effunditur praelicta aqua calida , pro facienda ipsa lotione pedum ; Item Urceus ad pr dictam aquam infundendam . Ρrς-terea parari etiam debet unum legite nudum, vel duo , aut tria in plano cum Μissali, seu Rituali , ubi sunt Antiphonq, Psalmi . de decantandi dum fiet pedum lotio . Casuld. σBauldo . His omnibus pr*naratis , hora solita , quq solet esse tertia post Meridiem , procediture Sacristia ad locum preparatum, ut supra, Pr cedente Thuriferario cum Thuribulo , sequuntur Ceroserarii cum Candelabris, deinde Cetremonia. rius , de tandem Celebrans medius inter Diaconum, de Subdiaconum iunctis manibus , de tecto capite et Celebrans , scilicet Stola , de Pluviali violaceo super albam indutus , sine Manipulo; Diaconus autem, de Subdiaconus Dalmatica , de Tunicella albi color s cum suis Μanipulis, quia Evangelium decantari debet , Bauldo. Celebrans autem cum ad planum Altaris pervenerit, profundam facit Cruci reverentiam , Μmistris genuflectentibus; deinde ascendit ad Altare, illudque osculatur in medio , dc Diaconus statim aceedit ad Credentiam , ubi accipit de manu Cq-

166쪽

mmoniarii librum Evangeliorum . eumque por tat de more ad Altare cum debitis genuflexi nibus , ministrat Incensum , quod Celebrana

cum Benedictione ponit in Thuribulo deinda

descendit ad secundum gradum Altaris, ibique genuflexus dicit Monda cor meum G. petit Benedictionem, ea omnia servando tam ipse Diaconus , quam Celebrans, quq in-Μissa Solemni Pro cantando Evangelio et Quo sinito Celebrans osculatur librum a Subdiacono delatum de m re , de incensatur a Diacono. Ceroserarii depo. nunt candelabra super Credentiam , Thuriser

riua Thuribulum . di Ministri Sacri Manipulum suum; Celebrans vςro exuitur Pluviali per eosdem, illudque tradunt alicui Ministro , qui illud de-Φonit in loco congruo , dc per eosdem pr cingitur magno linteo ab Acolytis allato. Deinde medius inter sacros Mnistros accedit ad lotionem pedum, δι dispositis per ordinem tresdecim pau- Peribus , seu aliis, quibus ex more lavandi sunt Pedes, tectis capitibus , ex Bisso , & sedentibus. genuflexus , dc audo capite , lavat , tersit oco culatur pedem dexterum uniuscujusque, nullo modo sormans signum Crucis super eum, ut GaVant. notat quem tamen. prius ille pauper debuit discalceare , de antequam sedeat seorsim Iavare debui siet, ne immundus appareat . Dum autem Celebrans pedem lavat , subdiaconuet a. snistris Celebrantis genuflexus tenet illum Pa lutum elevatum , ut commodius lavari possit. Diaconus vero a dextris Celebrantis pariter ge nunexus extergit pedem totum linteo , quo Ce

lebrans est prquinlius , serem. Disc. Si tamen signi tot mappulae quod ad majorem decentiam

167쪽

ut supra, eonveniret quot sunt illi, quibus lavan tur pedes , Diaconus tunc pro unoquoque tradet Celebranti unam ex dictis mappulis , qui cum e; pedem totum absterget , B sus, ct Bauldo . Interim autem aliquis Μinister , seu Acolytus, pel- vim aqua plenam sub pedibus lavandi tenet. alter mutat aquam quando opus est alius ur-ςeo infundit aquam tepidam, quando pariter opus est. Incipitur autem haec lotio a Digniori ni mirum ab eo qui Altari est propinquior . Dum Celebrans incipit lotionem , Cantores super nuda pulpito, vel legiti in habitu Chorali incipiunt

Antiphonam Mandatum navum M. & Chorus eam prosequitur cum Pthimis alternatim, ut in Missali . Post lotionem , & abstersionem pedum, Celebrans lavat manus extra cornu Episto , uno ex Clericis aquam fundente , & altero manulergium ; mox a Ministris exuitur linteo , quo erat

praecinctus , & induitur seo Pluviali . Postea iidem Minifiri sacri sumunt suos Manipulos , dc Ceroserarii Candelabra, qui hinc inde accedunt ad latera Altaris in plano cum debitis genuste dii nibus , & Celebrana in cornu Epistolet, Ministris post eum adstantibus, aIta voce, & dex ta dicit , Pater noster ere. & alios o. Choro respondente ὶ & orationem, prout in Mi Tali ; postea redit cum Ministria in Sacristiam omdine , quR Venerant.

feria sexta in parasceve hae die Missa non dicitur , ex Dinoc. I. ; quia percusso Pastore

dispersi siuit Apystoli , & usque ad diem Paschatis in tristitia jejunaxerunt . Praetexea Cele brare non sonvenit, cum hac die seispum obtulerit Cliristus: Auum. Alcare erit nudum cum

168쪽

Cruee velata velo nigro . ita ut suo tempore Dcile queat detegi , & Candelabris sex obscuri Potius coloris . & candelis ex cera communi , non alba, extinctis ; gradus eiusdem nudi erunt , sed tamen bene mundi pro Sacerdotis prostratione; Credentia simplex linteo cooperta in superiori tantum parte , cum necessariis tantum ad officium , nemph buris cum Corporali , & purificatorio , ampullis vini , & aquet , Missalibus duobus , mappa longa pro Altari , velo longo albo pro Celebrantis humeris ad Sacramentum reportandum , & candelabris Acolytorum cum

Caudelis ex cera Communi.' Finita autem Nona procedunt ad Altare Celebrans cum Μmistris in paramentis nigri coloris , Celebrans nemph cum Casula , & Ministri cum Planetis plicatis , sequenti ordine i Primus omnium praecedit Thuriserarius manibus junctis sine Thuribulo , quem sequuntur Ceroferarii sne Candelabris, pariter manibus iunctis, tum C remoniarius , deindε Μinistri Sacri unus post alium , uti timo Celebrans junctis manibus , capite tecto,scut & Sacri Ministri; neminem salutantes , Bau δεν de Fer. 6. in Par. art.' a. n. 3. Cum ad Altare pervenerint , Diaconus absque Osculis, re ei pit Bire tum Celebrantis , illudque porrigit , scut & suum C remoniario , quod idem secte Subdiaconus . tum omnes in recta linea Cruci genuflectunt , ut docet Castata. Iib. 3. sere. s. cap. 2. n. a. ς Deinde item in recta linea genu- sectunt utroque genu in plana terra . ante infimum Altaris gradum , & statim se prosternunt Ponentes brachia, & capita super cussinos violacei coloris super secundum Altaris gradum positos, L ita

169쪽

s ita ut ingenda eorum sint in plano x caput vel ro , & brachia super dictos cussinos . ex Cerem. Cler. Reg. S. P ini lib. 2. eap. 8. sic prostrati pro . . lixius aliquanto ollant , quasi ultra spatium unius - Miserere ; serem. Pape lib. M tit. I. cost. s I. - quo tempore omnes etiam , qui sunt in Chiaro

a genuflectunt in suis locis , M stallis,& caput in

- clinant, & orant; quod idem etiam Populus de- . bet in Ecclesia observare, Bissus, ct Christiani -Αcolyti vero facta brevi oratione . surgunt . &i iterum genuflectunt Cruci , & sumpta de Crei dentia totale, plicata oblonga . eam, facta prius Cruςi genuflexione , super Λltare extendunt j ita tamen ue nihil , aut parum hinc indε pendea ν,

- serem. Disc. lib. 2. cap. 26. , qua eXte a C -- Temoniarius ponit Missale cum cuilino. nigro in - , Cornu Epistolς , ει transacto orationis tempore, - ut Iustra, admonet aliquo nutu Celebrantem ,

di Ministros, qui statim surgunt , scut & Omnes . alii de Choro : Tum Celebrans ςum Ministris Sa-- cris ascentUt ad Altare , ablatis cussi. is ab Aco- . lytis, ne impediant , illudque Celebrans ostulatur - in medio, Μmistri vero genuflectunt Cruci unico genu , postea cum Celebrante accetdunt ad - Cornu Epistole , & stant ut ad Introitum Missae Solemnis . Interim Ceremoniarius ad Creden-5i tiam ministrat Librum Lectori assigἰiato, qui co-: Initante eodem C remoniario pergit ad medium

.di Altaris ita plano , ibique genussectit , & accedit - ad locum ubi cantari iolet Epificia, ubi cum Ce-- Istbrans incipit legere submissa voce Prophetiam, ipse statim, & nullo modo prius contra quosdam

- nimis properantes incipit etiam cantare in tono . Lecti a Prophetiam ipsam, vocem aliquantulum

170쪽

instinendo in sine , Rauldo . Eaque completa, redit ad medium Altaris , ubi genuflectit , de

erectus extra medium Altaris reddit labrum Ce remoniario , & redit ad locum suum facta reverentia Celebranti tantum , & non osculara

ejus manu , nec accepta Benedictione . Cetrem.

Dis. lib. 2. eap. as. Finita Prophetia a Celebrante , Ministri Sacri non reipondent Deo Gratias , & dicto Tractu a Celebrante, recedunt a

latere dextro ipsi ux Celebrantis , & descendunt unus post alium ut fit ad orationes Missiet; Et finito Tractu in Choro, Celebrans stans in cornu Epistolo , dicit absolutem, Oremus, & Diaconus dicit Hectamus genua ; &.hec dicens primus

omnium genuste tit , statimque cum eo omnes

pariter genuflectunt , solo Celebrante excepto, tum Subdiaconus primo surgens , & alii cum eo , dicit , Levateo; quod semper eodem modo in pari calu servari debet; Bauldo , Bissus , er Vinitor supra .1Postea Celebrans extensis manibus cantat orationem, ut in Missali, ad quam Sacri Ministri stant adhuc unus post alium post Celebrantem , sicut etiam omnes in Choro stare debent capite inclinato k Bauldo supra , ct alii. Interim Subdiaconus sine genuflexione vadit ad Credentiam, ubi deponit Planetam , s ea

utatur, capit librum a C remoniario , & facta Altari debita genuflexione , cantat Lectionem endem loco , l& modo , quo cantari l olet Epistola , non tamen in fine Osculatur manum Celebrantis , sed reddito libro Ceremoniam O , resumit Planetam , & redit ad Celebrantem , illi assiliens a dextris Diaconi , ut in Introitu Mi sis, in cornu Epiliolae . Dum autem Subdiaconus