장음표시 사용
71쪽
ιTelirantes s lirere ne sciuign
bandi modus absurdissimus es ,& extra omnium hominum consuetudinem: quadoquidem,ut Galenus in com .scribit, nullus ita cubare solet. Agere enim aliquid, quod non sit ex more,aut consuetudine eius qui laborat, dum sanus erat, pessimum existit: quemadmodum docet Celsus lib. r. cap. 6. cuiAvicena consentit. 2.q. tract.I.cap. 42.diam inquit : Omnis praeparatio non consueta de resupinatione,& tensione,& reliquis,quam non secit in
dispositione salutis, est in aegritudinibus acutis mala. Cum igitur hic decubitus sat cum conatu& citra propositum,aut finem aliquem, merito dixit Galenus delirium significare. l
PROGNOST. XI In ventrem autem cubare, qui non est solitus ita dormiare,quo tempore sanus fuit,malo est Delirium enim aut dolor circa ventris sedes Agnificatur.
HIppocrates libro de Coacis praenotionibus
iuxta finem sic ait in ventrem autem decubere, si quis non sit assuetus ita cubare, delirium significat,& dolores circa ventrem. Quibus verbis,decubitum in vetrem,duo significare astruit, delirium nempe, ves dolore partium earum quae sunt circa ventrem. Primum notum est. Nam qui delirant,ctim impeditam habeant discernendi iacultatem, quicumq; cubandi modus primum in mentem venerit,sibi assumunt: etiam si ridiculus,& absurdus maxime silmec ab re quidem. Na qui mente commoti sunt, meliora seligere nesciunt. Multi
72쪽
COMMENTARIA. 13 Multi etiam eorum quos circa ventrem dolor infestat,praedictum in ventrem iacendi modum eligunt,experimento docti,tali cubandi figura, partes ventris fieri indolentiores,cohibito utio; atq; detento illarum compressione,humore,qui sonfluebat, doloremque excitabat. Q Iae compressio in omnibus dolentibus partibus quantam vim ad dolorem compescendum obtineat, illi, qui Galluco morbo laborant, probe didicerunt: quorum extremas partes ut Manardus ait lib.7.episto. a. dolores vehementissimi, per noctem praesertim, quam insomnem agunt, infestant. partes si
premantur, tantum abest, ut earum dolores augeantur, Vt quandoque iuuari se ex loci contractione sentiat: unicumq; hoc habeant laborantes in tantis cruciatibus leuamen. Et licet super ventrem cubare,occationς doloris,lethale no sit; malum tame in acuto morbo censeri debet.Propterea quod aeger duplici noxa corripiatur; una qui dipe ex morbo acuto:altera,ex dolore ventrem obsidente. Excipit tamen a prognostico Hippocrates eos,qui sic cubare consileuerunt; in quibus de cubitus thpra ventrem nec delirium, nec dolore significat i sed consuetudinem tantum,quae,teste Galeno lib. 2. de temperam .cap. q.& lib. s.de simpl.med. facultat. cap.I8.&.tide sanitate tu eda .cap. 7 acquisititia Quaedam natura est. Q dlib. a.de motu musculorum cap.7 confirmat, dicens:videtur autem in idem conuenire ubique consuetudo quidem cum natura. Vnde pulchre dictum est,
ipsam esse naturam acquisizitiam Quapropter iu
comprestio dolentibus partibus adiumeto est. Gnsiuetudo altera es η
73쪽
consuetudinem ire. Et in Critia minori, magnandi consuetudini vim codonauit. Qua de causa quam . cunq; ab Hippocrate in hoc Opere traduntur,ve AprT' VH eredendum est: dummodo ea secundum ciliis isti antis consuetudinem non euenerint. Que excipitur. admodum supra prognostico. Ii.in suspectioni
bus oculorum fuit dictum: & insta progno.21andentium stridoribus amplius dicetur.
PROGNOs T. ππ.Residere vero velle aegrum in morbo vigente, in omni bus morbis acutis, malum,pessimum vero in pulmoinnia est.
VEm malum sit per vigorem acutorum mor, horum velle aegrum residere,hoc in prognottico docet Hippocrates: quod similiter docuerat lib.de Coacis praenotionibus,iuxta finem, inquiens: Caeterum erectum sedere velle in ac tis, malum est. Ratio vero ob quam signum hoc praecipuὶ improbetur,est, quoniam tempore isto ut lib.2.aphor.c6m.29.Galenus ait animalis facultas nimis est dcfatigata , licet reliquae duae. vitalis & naturalis, maxime fortes persistant. Iu ωογlu propter,quemadmodu in praesenti com .ide Gale
patu .iu a nus scribit,per hoc morbi tepus, fgri maxime imbi facul:M moti cubare desiderant:ac u quis eos excitet conmm Ua - sticiantur. Q circa in lecto sedere,cum non fiat conatu animalis facultatis corpus erigentis,
ac sublauantis,indicium aegrum vel mente va. culare,
74쪽
cillare . vel ob vehementem respirandi difficultatem, aut inquietationem ratem motum aggredi. Quae omnes dispositiones prauae sunt. Quare &erectum sedere velle,cum ab eis fiat,prauum etiaesse censendum est. Esse vero praedictas disposi- tiones prauas,clarius est , quam ut demonitrari debeat. Nam delirium cerebrum astici, declarat: inquietatio, febris implaciditatem ostendit: aut fa- . i. cultatis animalis languorem , Ob quem musculi, ta=-Qossium pondus sustinere non potentes, aegri assi- sidue muta due mutare figuram coguntur: respiradidissicul- re H-iacotas tanta, ut corpus ad erigendum cogat,eXtrema angustiam,&intensissimum calorem cor obsidere demonstrat. Ob mediocram enim tum angustiam,tum calorem non resurgerent aegri illo tempore,quo magis quieti iacere desiderant. Cur vero qui oppressionem in pulmone patiuntur, dum supini cubant, magnam sentiant angustiam,residentes vero fiant spiratiores, docet in enarrati ne Galenus dices:Per supinum iacendi habitum, decumbere ad spinam, partem thoracis in pecto-- , ii . re a qua pulmo arctatur,nec idoneum suscipit aε-
rem inspirando; quod similiter dixerat libi .de locis affectis cap. 8.ubi de pulmonia,verba agens, inquit:Si simul conueniunt in spiritalibus instrumentis calor, &angustia, ut in Peripneumonia, monita suo tunc nec maxima, nec frequentissima, nec celer ssit rima respiratio sufficit, sed surgere tentam sic laborantes. Etenim sentiun t hoc pacto thoracem
sacilius dilatari:quippe qui decumbetibus in sese concidit eo quod pectoris partes ad spinam de D 4 clinant;
75쪽
clinant:qua erecta thorax etiam simul effertur,nciamplius ih ipsum grauans.Vertim tamen ait Hi pocrates hoc signum in pulmonia pessimum esse, in alijs vero a pulmonia morbis malum tantum iso ..ia modo Cuius causa est,quoniam pulmonia specie sed magis; lethalis non existit, sed magnitudine tantum , ut tu eluba infra com. 20.dicet Galenus. Quare quae indicantii . pulmoniae magnitudinem perniciosa sunt iudica- . da.Equorum numero praedictum accidens habetur.Nam in pulmonia non posse aliter, quam residendo respirare, indicium est, magnam angustia ' esse in pulmone: tantamq; Viarum, per quas aer permea coarctationem,ut homo strangulari periclitetur, impedita in totu respiratione:cuius instrumenta moueri perpetuo est necesse, ut caloris in nobis seruetur symmetria. Quo fit,ut si a causa quapiam, Vel minima, impediantur mori anima sit necesse: quippe meatus respirationis semper liberos esse conuenit. ne si forte a. suo ipsorum munere impediti,deficiant,necem animanti conscis
Anacreon canI. Sic Anacreontem poetam acino uuae passae;
poeta es Fa &Fabium senatorem, uno pilo in lacte hausto strabivi senator gulatos fuisse,Plinius lib. .cap. . memoriae man-
eundem modum Plinius ipse ut eius ne 1. d. ea lib-6-ς pistolarum scriptum reliquit dum ad ραρ . Vestruit montis portentosam illam, igni seramq;
nubem contemplanda ut erat reru acerrimus in-
, d agator propius accessisse crassiore caligine ob. qq spiritu, clausoque stomacho , praefiscatus; obiit. Quapropter mirandum non est, si in pulmonia vehementi, seu magna, quam respiratio, quae eresstq
76쪽
CoΜΜENTARIA. 37 erecta ceruice sit, ostendit, obseratis respirati nis meatibus,reclusisq; aeris vijs, repentina mors eueniat. Quod similiter in ea asthmatis specie, quam orthoneam nominant,contingere solet,aLfatim confluentibus in pulmone humoribus crassis,& respirationem intercipientibus. Nam,aucto re Galeno sectione. .aphorismorum com q.Vx ab inflammatione pulmonis aeger,strangulari potest: sic etiam materia crassa in eodem pulmone aggregata,pulmonem eundem grauante,atq; ob
struete.Adde praedictum symptoma, nempe velle residere in lecto, posse peripneumoniae malignaequandam speciem indicare; in qua membranulς, quae pulmonem thoraci connectunt, assectae sunt: dicete Actio lib. 2. serm. .cap. 66.si pelliculae pulmonis, quae thoraci connexae sunt secundum longitudine inflammatae fuerint, dolor aderit in pulmonia,& difficultas respirandi tanta, ut surrecti sedere velint, Ex quibus lique vehementissima,& admodum periculosam eam pulmoniam esse, in qua praedictae pelliculae inflammationem patiuturi non secus, ac illam pleuritidis speciem,quae septo transuerso inflammato, essicitur: de qua lo
ius apostema & terribilius alijs est illud, quod fit in ipso velamine distinguente,&est prauius alijs,
quae fiunt in ipso velamine cooperiente pectus, vel in eius lacertis. PROGNOST XXI. Stridere autem dentibus in febribus, quibus non est con
suetum a puerit alta cffcere, insaniam signi cat, ac
77쪽
mentes Usibus reliqui duriores. Si rigor dentium quadobὶendat in morbis acu
1g i N,I. p R o G N. H I P C R mortemscd in viris p futurum periculam praedicet dum est. Si vero delirans ita efficiatisdmodum exstiosum iam est.
STridere dentibus ille dicitur, qui dentes mu-
uo concussu colliden sonum edit. Fit hie in dentibus sonus, ob soliditatem collisorum corporum, hoc ei dentium ipsorum. Nam cum auctore Galeno lib. .de com p .med secundu locos cap. 3. dentes lapideam,& duram substantia habeant:&Celsi sententia lib. 8.cap.I. ossibus caeteri, sint duriores, fit,ut cum inuicem colliduntur, & conuulsiuomodo mouentur,quassari, alteriq; videantur. Ex quo attritu frementem illuna sonum audiare licet,quem stridorem vocant.Porro cum testia
monio Aristotelis lib. 3.de historia animalisi cap. . dentes ipii ossa sint partim caua, partim solida, fit, ut collisa resonent. Adeo solida, & firma esse dixit idem Aristoteles,ut sola inter ossa serri acie respuant. Facit forte haec durities, ut ex partibus corporis ipsi soli ignibus inuicti permaneant, nec
cu reliquo corpore cremari queant,si Plinio creditur lib.7.cap.16.Veruntamen hoc mirum vid
ri debet; ut idem Plinius adnotauit; quod ijdem, qui flammis indomiti sunt, tabe pituits cauentur. antum vero stridor dentium in morbis acutis mali praeostendat, docet in hoc sermone Hippocrates dicens, insaniam,hoc est, vehementem c5- motionem mentis, ac mortem eum significare. am sententiam suntliter attulerat. I. porrhetia
78쪽
ci aptior.Is.cum inquit:Dentium stridor perniciosus,quibus no est sanitatis tempore assuetus.Et lubro de Coacis praenotionibus dicebat:Detes collidere,aut stridere,quibus non familiare, a pueritia nimirum furiosum,ac lethale est. Causa vero, ob quam fremor iste dentium exitiosus censetur, est,quia,ut in com.& lib.2.de causis sympt.cap.2. Galenus docet,inuita hςc concussio,& stridor,obconuulsionem fit musculorum temporalium inseriorem maxilla mouentium. Quae conuulsio,clim non sequitur musculorum ipsorum peculiare affectionem, significa magnam cerebrum laesione pati. Ex quo accidens tale perniciosum habetur, propterea quod magna praecipuae partis laesio, mortem praeosteditiquoniam indicat facultatem, a principe illa parte emanantem, periclitari: qua pereunte ut Galenus ait.' .meth.cap.IO. necesse est reliquas quoq; partium principum facultates, corporis Fubernatui deseruientes,una perire,atq; aboleri:cum sit nimirum vita,aut vires ipsae,aut virium ipsarum actiones, ita eodem tradente Galeno cap.Is .eiusdem libri. Quod si absque temporalium musculorum conuulsione dentes collidan
tur, insania significatur: quoniam non alij,quam qui mente comoti sunt, aut mandibularum musiculorum conuulsionem patiuntur, solent dentibus fremere. inare merito dixit Hippocrates,
quod si quis in febribus, dentibus strideat, ex tali
stridore insania significari, ac morte: insaniam, inqua, quasi magna metis comotione dixeris: hancem insaniam in com .Galenus vocatiMorte Vero, quoniam
79쪽
significat. 6o IN I. PROGN. HIPPOCR.
quoniam ostendit conuulsionem ex inanitione mixti laribus musculis a nemorum principio comunicari. Quod si absque tali conuulsione aeger dentibus strep t,si id patitur ob insaniam, no minus exitiosum signum erit, quia sola insania perla,mortem denotat : propterea, quod significat similiter principem partem vehementer esse offen 'rior Sin autem absque cerebri laesione, dentium
, za, stridor oboriatur quod contingit in principiis sep in s. - bxium intermittentium, in quibus maxillae, flati-brisi inter- bus plenae, contrςmiscunt tale accides nihil ma-
mittentium si significabit. Verum tamen addit Hippocrates, h ' quod si quis una insaniat,& dentibus strideat,admodum exitiosum esse: quod apud Galenum incom. significat aegrum,no multo post,sed cito esse moriturum. Ratio est, quoniam sola insania, per se,& solus dentium stridor,occasione laesionis neruorum principii eueniens per se, morte praeostendunt. Ciuocirca si ambo simul coniungantur,eandem non simpliciter, sed cito, & sine cunctatione
venturam significabunt. Clim enim quis in morbis acutis dentium stridore vexatur, & maxillares musculi conuulsione non laborant, nec id accidens illi a pueritia fuit consuetum , vehementer mete perturbabitur. Aderat enim deliriu detium stridore incipiete.Vertim id exiguum erat,& venturam insaniam significabat,quae, mox cum aduenerit, mors certius praesagietur. Dentium tamen stridor conuullionem sequens, nullo symptoma te medio,mortem significabit. Sequitur interdudentium stridor musculorum maxillam mouen
80쪽
tium imbecillitatem,a vitae primordijs contracta, qui per morbos acutos apparere potest:& nec delirium, aut mortem necessario praemonstrabit. Si - ἡ τὸ mile quippiam de pulsu intermittente scribit Ca- iris ibsissilentis lib. 2. de praesagitione expulsibus cap. q.qui nus spe in senibus minus perniciosus, quEm in iuuenibus mci Acen letur:sic,ut si tempus unius tantum ictus arteria quiescat,confirmari homo queat, si aetate agit
senilem. Quaquam hoc haud quaquam fieri posse videatur. Nam si sua spote imbecillus senex est, laborantq; eius ante valetudinis infirmitatem facultates, quem expectemus euentum, si ad aetatis imbecillitatem altera accedat ex morbol Verun- tarnen quia imbecillae facultates a paruis causis offendi solent, fit, ut offensae facile releuari,restia tuiq; in pristinum habitum possintiat firmae tantum deiiciuntur a maximis. apropter deiectae, dissiculter releuantur, & ad antiquam remeant naturam. Nam qui habitu sunt valente,& admodum diu in morbos no inciderunt,periclitamur,si incidant. Ad eundem modum, si quis mandibularium musculorum natiuam habens imbecillitate, per febres acutas dentium stridore capiatur,terrexi non debemus : propterea, quod ita imbecilles, nassidue ad omnes causas sunt obiecti, qualibetq; vel minima laedantur. At robiisti omne excipiunt causam paruam, nec nisi a solis magnis vinci pos- Iomb ieis sunt. Solent itidem qui lumbricis vexantur, prae- vex. ti densertim pueri Paulo auctore lib. q.cap. 7. dentibus stridere: de quibus in praesentia Hippocratea non loquitur,cullic tamdm de morbis agat ac . tis.